Vergadering van Nijverheid.
De gisteravond gehouden vergadering van
het Nijverheids-departement word door een
vrij groot aantal leden en geïntroduceerden
bijgewoond.
Na het lezen der notulen bracht de heer
C. R. Van Ruyvon een belangrijk vorslag uit
over de dezen zomer gehouden algemoene
\crgadering, waarvoor hem onder applaus
der aanwezigen door don voorzitter werd
dankgezegd.
Modedeeling werd gedaan van do toetreding
van 2 nieuwe leden en dat hot tijdschrift
l iet het nieuwe jaar door een Weekblad zal
vervangen worden, dat aan de leden per post
zal worden toegezonden.
Door den voorzitter werd alsnu het een
en ander medegedeeld over aluminium. Dat
metaal doet in den laatston tijd veel van zich
•spreken om zijne goede eigenschappen eener-
zjjds en ten andore om den lagen prijs,
waarvoor het thans te krijgen is. Immers,
sedert de voorzitter voor ongoveer 3 weken
in eene bestuursvergadering toezegging gaf
dezen avond zijne voordracht te houden, had
den sprekers in andero plaatsen ook dit
onderwerp behandeld. Was voorheen het
metaal aluminium slecht als curiositeit be
kend, toch hebben verschillende scheikundigen
en natuurgeleerden beproefd dat metaal af
te zonderen, o. a. Davy in 1307, die aluin
aarde door een electrischcn stroom wilde
ontleden. In 1827 trachtto Wöhler door mid
del van kalium uit chloor-aluminium het
metaal vrij te maker, doch dit gelukte hem
slechts in zooverre, dat hy een zwart poeder
verkreeg; eerst 18 jaren later kreeg hy na
onvermoeide pogingen het metaal in korrels.
In 1S5-1 gelukte het Henri St.-Clair Doville
het metaal te winnen door kalium te vervan
gen met natriumvoor de bereiding van
cén KG. aluminium had hy evenwol 3 KG.
natrium noodig, dat destyds fr. 2000 per Kilo
kostte, later fr. 300 en thans fr. 10, on zelfs
is deze laatste prys nog te hoog in verhou
ding tot den fabrieksprijs van aluminium thans.
De methode, waarnaar hy werkte, was
krioliet, eene verbinding van natrium, alu
minium en fluoor met natrium te smelten;
een groot gedeelte van zyn vermogen heeft
Deville aan zijne onderzoekingen ten koste
gelegd en hij word door Napoleon III niet
onbelangrijk finantièel gesteund, zonder echter
het winnen van aluminium op eene voor de
groote industrie toepasselyke wijze veel te
hebben vooruitgebracht. Eerst in den laatsten
tyd is het verkrijgen van dit metaal met
behulp van electriciteit eene nieuwe phase
ingetreden.
Te Neunhausen, by Schaffhausen a/d Ryn.
bestond voor eenige jaren eeno ijzerfabriek,
welke niet prospereerde, waarom de familie,
die de fabriek bezat, tot liquidatie besloot
over te gaan. Hen kwam toen op den inval
om de ijzerindustrie te vervangen door eene
aluminium fabriek. Aan twee ingenieurs, d'Hér-
roult en Kiliany, die ieder voor zich eene
uitvinding op dit gebied gedaan hadden, werd
door een consortium, dat zich te Zurich ge
vormd had, de leiding van de fabriek opge
dragen en zoo vestigde zich do Aluminium-
Industrie Actiên-Gesellschaft met een kapitaal
van 10,000,000 fr. en heeft de fabriek eene
dagproductie van 1000 KG. Concessie werd
gevraagd en verkregen om van uit den water
val de benoodigde kracht te trekken en door
eene 60 II. breede buizenlciding worden drie
turbines gevoedde watoraanvoer per seconde
mag niet meer dan 20 M3. bedragen. Dezo
is evenwel voldoende om twee turbines elk
van 600 pk. en eene van 300 pk. te dry ven.
Aan het slot van zyne rede vertoonde spr.
ons met de kalklicht-iantaarn do op den
muur geprojecteerde photographieën van de
fabriek, turbines, magneet en ontledings- en
gietovens.
De twee zeer snel draaiende turbines, welke
in het sous-terrain zyn opgesteld, brengen
door middel van eene vertikale as de dynamo's
in beweging, terwyl de kleine turbine (300 pk.)
de magneet voedt. Dezo weegt 12000 kg. en
heeft 12 polen; de armatuur is in verhouding;
door deze reuzenmachine wordt b(j eene
spanning van slechts 30 volts eene stroom-
sterkte van 14000 ampères opgewekt; ter
wyl voor eloctrische verlichting hooge span
ning vereisclit wordt, is dezo hier in de fa
briek niet noodig.
De hierboven genoemde ingenieurs hebben
ieder eene eigen methode; d'Hérroulf gelukt
liet slechts aluminium met koper te verbinden
en zijn toestel bestaat in hoofdzaak uit een
met koolpiaten 'oekleeden metalen bak, waarin
zicil een aantal onderling vei bonden koolstaven
op- en noder bewegen kan. Deze koolstaven
vormen do positieve poolonder aan den bak
bevindt zich tusschen twee koperon staven
de negatieve pool. AVordt nu de stroom ge
sloten, dan brengt de galvanische stroom in
den bak zich bovindendo stukken koper, die
er van hoven ingeworpen worden, aan het
glooien en ten slotte aan het smelten. Door
oene tweede opening aluminum-oxyd toege
voegd, smelt dit tevens en vermengt zich
onmiddellijk met- het kopermetaal tot alumi-
nium-brons. dat onder uit den bas in vormen
wegloopt.
Kiliany daarentegen maakt zuiver alumi
nium metaalin een insgelyks uit koolpiaten
bestaanden hak bevindt zich cer.e groote kool-
staaf, welke naar alle zijden links en rechts,
op en neer kan bewogen wordendeze ver
plaatsbare toestand werd uitgedacht omdat
het aluminium, zoodra het aan de oppervlakte
komt, korstig wordt. De positieve beweegbaro
pool werkt nu tevens als roorlepel, welke
allo korsten woer in de vloeibare massa mengt.
Do door den galvanisehen stroom opgewekte
hitto is zóó groot, dat men die byna niet by
benadering opgeven kan. Do aluin-aarde smolt
evenwel en is glashelder. De aluminium wordt
afgescheiden er, de zuurstof vermengt zich
nut de kool als kooloxyde en wordt afgevoerd
De physische eigenschappen van aluminium
zijn: specifiek gewicht 2.64, ongeveer7-maal
lichter dus dan goud en 2 7-maal lichter dan
het lichte metaal-zink; het is blank van kleui,
smelt eerst op eene temperatuur van 700 C.,
de specifieke warmte is zeer hoog, zoodat het
i.iet spoedig afkoelt; het kan geslagen en Lot
draad getrokken worden.
Do chemische eigenschappen zyn: dat het
onveranderlijk is in de lucht, door zwavelzuur
en salpeterzuur niet wordt opgelost en daarom
overeenkomt met de edele metalen goud en
platina, en zoutzuur zeer snel oplost on hierin
weer de gelijke is van do niet-odele metalen.
Zwavelwaterstof doet het niet veranderen en
heeft dit dan ook op zilver voor; organische
zuren, azyr.zuur onder anderen, tasten het
metaal niet aan, en doen zij dat, dan zyn de
oxvden niet vergiftig; zeewater heeft er geen
invloed op.
Nu komt echter de „maar"bytendo kal:
en natron tasten dit metaal wel aan, zoodat
voorwerpen voor de huishouding, daal zit ge.
maakt, niet met zeepwater kunnen gewas-
schcn worden Dat is eene groote schaduwzijde.
't Is bijna onnoodig hier te zeggen, dat men
don geachten spreker wat de chemische eigen-
schappen betreft, niet op zyn woord behoefde
to geloovenalle chemischereagentién, door hem
besproken, werden gedemonstreerd en door
aanschouwing werd de herinnering gemakke
lijk gemaakt.
De aflevering van het metaal heeft in om
trent zuiveren toestand plaats; op 99.9 pet.,
dus byna chemisch zuiver, is het proces van
bewerking, hoowel er ook soorten in den han
del gobracht worden, weiko 95 en 92 pet.
motaal houden.
De toepassingen van liet aluminium-inetaal
beloven legio te worden. Vertoond word ons
een helm, door de firma J. Bikkers Zoon te
Rotterdam uit een stuk plaattlactmetaal vervaar
digd, blinkend als zilver en licht als eene veer;
met-lederen voering en al, weegt hy niet
meer dan 260 gram; de helm van een
politie agent hier in Leiden weegt volgens
dr. D. De Loos, die zulk een hoofddeksel van
een Leidschen dienaar der heilige Hermandad
nawoog, 410 gram, dus 1'/, ons minder, nu
kost een metalen helm 8 en een gewone
ƒ7.50, dus hierop kan niet bezuinigd worden,
tenzy de fabrikant by eene grootere bestel
ling zijn prys nog eens narekentvoor veld-
fiesschen, monagoketels, bierpotten, muziek
instrumenten, pistons, bazuinen enz., militair
passemont, munton, snuisteryen, armbanden,
lucifersdoozen, servetringen, aschbakjes en wat
niet al wordt dit kostelijk en niet duur metaal
(ƒ8.50 per KG.) aanbevolen.
Veel van genoemde voorwerpen kregen we
te zien, o. a. een huissleutel, 10 cM.lang en
naar gowono verhouding dik, blinkend als
zilver en op hot gevoel zoo zwaar als bord
papier, zoo sterk evenwel als yzer. Ais draad
getrokken "/m mm. zagen we het op een
klos gevold, ook dikker dan vliegertouw aan
een streng. Verscheidene voorwerpen, welke
wo te zien kregen, had spreker van de liooren
De Vries Stevens ontvangen, snuisteryen
van dr. P. J. Kaiser. (By het noemen van
hunne namen ging er een warm applaus op.)
De alliages van aluminium met koper,
messing, die onder de namen van Saurebrons.
Goldbrons, Diamantbrons in den handel komen
en van 10 rot 5 pet. aluminium bevatte::,
zyn voor de industrie van voel belang en wy
zien verschillende specimen, alle gemerkt
A(luminium) I(ndustrie) A(ctién) G(esellschaft),
ajag in 't kort, de revue passeeren.
Het soldoeren van aluminium ligt nog in
het duister; voor het brons bestaat er reeds
een soldeermengsel, 20 deolen zink en 50
deolen cadmium. De toelichting op liet gelioim
voor aluminiumsoldeer was zoo onbegrijpelijk,
dat spreker ons er maar niet op vergasten
zou, daar hij die zelf niet begreep.
In do ijzergieterij, waar nog steeds liot
euvel voorkomt van gietgaten, ontstaande
door ontwikkeling van kooloxyde, die blazen
veroorzaakt, wordt van alumium gebruik ge
maakt 5/IC00 pet do zuurstof van de kool
oxyde verbindt z;cii dan met het alum-metaal
tot een oxyde, on geeft voor do ijzerindustrio
bovredigonde resultaten.
Als bladmetaal zien wo vorder het alumi
nium nog evenals het sinterklaaskoekverguld-
sel in boekjesdit zal wel eenmaal geroepen
worden om staniol te vervangen, daar liet
volstrekt onsehadelyk is en niet duurder; in
eeno spiritusvlam zagen we de dunne metaal-
blaadjes met schitterende kleur verbranden.
Aan het einde van zyne vooi dracht geko
men, was spreker nog bereid enkele vragen
te beantwoorden. Dit gaf den heer Van Ruy
von aanleiding te vragen of aluminium niet
kon gebruikt worden voor voering in bussen
voor conserven. Daar had dr. Do Loos
reeds op gewezen: onsehadelyk is het zeker:
L de toepassing mogelyk? Hy weet hot niet;
metaalvergiftiging, door hot gebruik van ver-
duurzaamde levensmiddelen teweeggebracht,
is in den laatsten tijd nogal eens gereleveerd,
voUena spreker echter zeer overdreven. Wie
boort er van uit Indië, waar millioenen bus
sen heengezonden zyn, van eeno epidemische
vergiftiging? Overdrijving is hier wellicht een
waar woord!
Dr. Kaiser vraagt of Thsnard op hei gebied
van aiuminium-fabricage gepresteerd heeft,
daar er voor ongeveer 25 jaren eene medaille
te zijner eer qp dit gebied geslagen is. 't Is
spreker wel bekend dat Tliénard in aiumi-
mm gewerkt heeft. Nadere bijzonderheden
z ii hem niet bekend. Dr. Kaiser vraagt ver-
der of aluminium gegoten kan worden. Zeer
sleilig! Monsters van gietwerk worden hem
geloond, ook buizen in verschillenden diameter;
liet soldoeren schijnt nog een waagstuk.
Wel heeft dr. K. proeven genomen met een
in ni verstrekt recept en waren de resultaten
voldoende, maar nog niet „dat". Dr. Do Loos
zoet geen specialiteit te zyn op aluininium-
gebied en herhaalt dat de fabriek wel een
voorschrift voor soldeeren geeft en het soldeer
verkoopt; liy betwijfelt of ook dit het ware
is. Ais do methode en de stof goed zyn, zal
du laatste wel spoedig nauwkeurig onderzocht
worden en geen geheim biyven.
Do heer Jesse vraagt ter. slotte of voor
dakbedekking en gootbekleeding aluminium-
mossing is aan te bevelen.
't Zal den spreker genoegen doen als lijj
den heer J. hierover naderhand inlichtingen
geven kanop 't oogenblik is hij daartoe niet
ill staat.
Daar niemand meer het woord verlangt,
wordt de vergadering door den heer De Sturier,
vice-voorzitter, gesloten, niet dan nadat hy
in zoor warme bewoordingen den spreker
voor zyne interessante voordracht had dank
gezegd; slechts korten tyd was dr. Do Loos
geschonken om zich voor deze eerste winter
vergadering voor te bereiden, en hy heeft
dat op de hem eigene wijze gedaan en voor
het resultaat van dezen leerzamen en aan
genaam doorgobrachten avond zyn we allen
recht dankbaar en we bovelen ons opnieuw
aan, zeker als we zijn van immer iets te
leeren en altyd voldaan huiswaarts te keeren.
19 Nov. '91. V. v. AV.
LICHTSTERKTE.
WEEK van 9 tot en met 15 Nov.
Resultaten der waarnemingen aar. de Gasfabriek
Datum.
Uur.
Aantal.
Gem. En§.
S'camik.
9 Not-
10
U
12
13
11
15 ov.
5.7.—
5.7.—
5.7.15
5.7.15
5.7.15
5.7.15
7
8
7
8
7
9
8
16.2
16.0
16 0
16.2
16.0
IC.2
16.2
Dit beteaken*Viim.ior m9Q 6 cnbio feQt ïn.e
liters per uur van zulk jas verbrandt in een lingg'a
London-Argsnd-Standard burner No. 1, met 24 gaatjes,
wordt eon licLt verkregen, dat in sterkte gelnka'aat
met 1G.2, 16.0 enz. Ssandaardkaarseu, waarvan elke
kaars 20 grains t.s graernsa Snsroiacsti per oni
verbrandt.
Gemeenteraad van tVooxUnijk.
Zitting van 19 November.
Afwezig de heeren Balkenende, A. IV. Alke-
mado en E. Smit.
Nadat de vergadering door den Voorzitter
geopend was, werden de notulen der vorige
vergadering gelezen en goedgekeurd.
Een tweetal ingekomen stukken, waaronder
't bericht van do goedkeuring der begrooting
voor 1892, werden medegedeeld.
Na voorlezing van de lyst dor sollicitanten,
die zich voor doze betrekking hebben aan
gemeld, werd tut concierge van hot raad
huis benoemd Srejt Quirina Maria Duivestein,
te Noordwyk-Binnen, wier instructie eveneens
word vastgesteld overeenkomstig het door
het Dagelyksch Bestuur aangeboden ontwerp.
Burg. en Weths. verzochten machtiging om
de woning van de conciergo met een kamertjo
op den zolder te vergreoten, waarvan de
kosten volgens opgavo van do gehoorde des
kundigen (een opzichter van gemeentewerken
bezit Noordwyk niet) f 120 zouden bedra
gen. Dat bedrag werd vrijwel algemeen te
lioog gevonden en na eenige deliberatie werd
besloten aan B. en Ws. een krediet te ver-
lcenen van slechts V4 der gevraagde som
of f 90.
Zooais men weet, heeft do heer Zuidweg
dior zyne bor.oeming tot hoofd der school te
Fiershil de gemeente verlaten en moet er dus
een nieuwe onderwijzer aan de school te
Noordwyk-Binnen benoemd wordenvoor en
aker nu eene voordracht ter benoeming op
te maken, wcnsclitcn B. en AVs. eenige solli
citanten op te roepen tot het houden eener
proefles, on vroegen ze daarvoor een bedrag
van 40 beschikbaar te stellen.
Ook deze som vonden sommige leden te
hoog. De lieer v. d. Weijden achtte f 25 vol
doende, welke som hij later tot 30 verhoogde,
maar ten slotte voegde toch ook da lieer
v. d. Weijden zyne stem by die der overige
leden", zoodat de gevraagde som van 40 met
eenparige stommen werd toegestaan.
Toen hierop een voorstel tot verhoogir.g
van den post „onderhoud van wegen" aan
d orde kwam, ontspon zich eene vry lang
durige gedachtenwisseling over de wyze van
onderhoud der wegen.
Sommige leden meenden dat do aannemer
van het vervoer der materialen voor de wegen
eon te bekrompen opvatting had van "t
begrip wagenvracht, zooals 't in het con-
irict van aanneming luidt. Men meende dat
ccne ruimere opvatting gewenscht was en
de wegwerker behoorde toe to zien dat van
dezen ruimeren zin bleel: by het vervoer.
De lieer 0. Alkemade was niet tovreden
u.-.r de houding van den wegwerker, die
geheel onnoodig op een punt grind had ge
luncht hoezeer een bewoner dier buurt hem
dit ontraden liad; op een ander punt liet,
raar de meening van dezen spreker, het onder
houd te wenschen over.
De wethouder Van Konijnenburg antwoorddo
dut do heer Alkemade niet juist ingelicht was,
ijl de wegwerker op 's wethoudors last
slechts eenige gaten van grind had voorzien
waar dit wel degelijk noodig was.
Op het verzoek van den Bevelhebber in de
late militairo afdeeling stelde de Raad een
paar lokalen van do gemeenteschooi te Noord
wyk-Binnen gratis beschikbaar om jongelieden
de gelegenheid te geven zich in den wapen
handel te oefenen.
Van dit oorlogszuchtig onderwerp ging de
Raad over tot het uiterst vredelievond sluiten
ecner overeenkomst met commissarissen der
Sjaarbank, die, beginnende met 1892,'sjaars
f 25 zal moeten betalen voor het gebruik
v.m een paar lokalen van de zoogenaamde
oude school.
Aan de hand van onzen voorzitter eindig
den we deze zitting met ons in gedachten
te verplaatsen aan het strand der zee. De
lmurtyd is weldra om; of we zullenin-huren,
zal in eeno volgende zitting besproken worden.
De te-late-bezorging van tal van
advertentién noopt ons menigmaal op
het laatste oogenblik belangrijke nieuwstijdin
gen te laten liggen, wegens gebrek aar. plaats
ruimte.
Aangezien dit niet in liet belang is van
het lezend publiek, zullen van heden af de
advertentién slechts worden aangenomen, zoo
lang de plaatsruimte dit toelaat.
Vroegtijdige bezorging is dus gewenscht,
ten einde het getal bladen te kunnen bepalen
en zoodoende voor do noodige ruimte te kun
nen zorgdragen.
