volharding hulp bieden, hoe meer gevaren den
Paus omringen.
„Inmiddels houden wy niet op, Christus,
onzen Heer en Zaligmaker, met allen aan
drang te smeeken, dat Hp de Kerk in haar
Hjden helpe en aan Zyn Plaatsbekleeder, tot
heil der Katholieke wereld, de kracht om te
zegepralen en eene reeks van jaren verleene.
„Den Apostolischen zegen over ons en ons
Nederland afsmeekend,
van Uwe Heiligheid
de allernederigste, toegenogonste Zonen, enz."
Het stoomschip „Prins Alexandor", van
Batavia naar Amsterdam, vortrok 27 Nov.
van Padang; de „Semarang", van Batavia
naar Rotterdam, is 26 Nov. Gibraltar gepas
seerd de „Zeeland", van Batavia naar Rot
terdam, vertrok 27 Nov. van Port-Said.
Vergadering van Nijverheid.
De eerste wintervergadering van het depar
tement Leiden der Nederlandsche Maatschappij
ter bevordering van Nijverheid had gisteravond
in hot Nutsgebouw alhier plaats.
Aanwezig waren 23 loden. Na het lezen
der notulen, deelde de voorzitter mede dat
sedert de vorige vergadering 13 nieuwe leden
waren toegetreden en wekte hjj de aanwezi
gen op, vooral met het oog op de aanstaande
algemeene vergadering, alhier te houden, ken
nissen en vrienden aan te sporen lid te worden.
De circulaire, welke door het bestuur aan
78 firma's te dezer stede gezonden was,
medewerking vragende voor de tentoonstel
ling, welke men zich voorstelt in Juli 1889
alhier te houden, werd voorgelezen; op de
vraag van den heer P. Driessen of het be
stuur zich van de medewerking van de voor
naamste industriëelen verzekerd had, ant
woordde de voorzitter dat de termijn, welke
voor de aanmelding bepaald was, eerst half
December verstreken was, zoodat van de al
of niet gezindheid der geïnviteerden eerst
dan kon blijken, waarna het bestuur maat
regelen zou nemen.
Onder de ingekomen stukken was eene
circulaire van het hoofdbestuur, behelzende
•opgave van onderwerpen, welke door de
departementen konden behandeld worden, n.l.
Staats-inmenging op sociaal gebied. Door de
Rogeering was aan de Staton-Generaal een
wetsontwerp aangeboden, houdende bepalingen
lot het tegongaan van overmatigen arbeid van
.jougdige personen en vrouwendit wetsont-
worp, dat uit den aard der zaak onze Leid-
scho nijverheid aan het hart ligt, zal in eene
bijzonder daarvoor te beleggen vergadering
behandeld worden, ten einde aan het Hoofd
bestuur der Maatschappij daarop van advies
te kunnen dienen.
De overige punten der circulaireonderwijs
in handarbeid, wet op de fabrieksmerken en
huisvlijt werden onder de aandacht der loden
gebracht, in do hoop dat iemand zich geroe
pen mocht voelen een dezer onderwerpen bij
do vergadering in te leiden.
Van do Teokenschool voor kunstnijverheid
te Haarlem waren eenige prospectussen inge-
komerg welke onder de leden werden rond
gedeeld.
Namens de afgevaardigden ter algemeene
vergadering, werd door den heer C. R. Van
Ruyven uitvoerig verslag uitgebracht. Hier
en daar gekruid met humoristische beschou
wingen, werd dit verslag mot aandacht ge
hoord en vereenigde de vergadering zich door
blijken van instemming met don wensch van
den rapporteur, den departements-voorzitter
toegebracht by zijne verkiezing als lid van
het hoofdbestuur der Maatschappij.
Na don dank des voorzitters aan den heer
Van Ruyven voor zijn belangrijk rapport, ver
kreeg dr. De Loos het woord om te spreken
ovor tin.
"Was men gewond door dien geachton spreker
steeds onderwerpen van chemischen aard op
deze vorgadering te hooren behandelen, thans
zou hy eenige mededeelingen doen over tin,
alleen uit een handelsoogpunt. Voor het kolo
niaal Museum te Haarlem vervaardigde spreker
oen beschryvenden catalogus over mineralen
en over het hoofdstuk tin zou hy ons nu
spreken.
Tinerts, dat in de natuur bijna zuiver voor
komt en alleen gebonden is aan zuurstof, is
in onze O.-I. bezittingen niet zoo algemeen
verspreid als vroeger wol gedacht werd. De
bekende eilanden Banka en Billiton in den
Archipel hebben uitsluitend daaraan hunne
beroemdheid to danken. Hoe de ontdekking
van tinerts op Banka plaats had, is niet
recht bekend; volgens sommigen door oen
ladang-brand, voljpjus anderen door het schoon
maken van eene rivier, doch zeker is het dat
van 1710 de ontginning van stroomtin eerst
dagteekent. Nog heden worden uit dien tyd
de zoogen. Palombangsche putjes aangetroffen.
Dezo putjes, waarin het tinerts door de inboor
lingen gesmolten werd, werden daardoor niet
grooter gemaakt, omdat by het aangaan van
een huweiyk een schuitje tin van ongeveer
10 kilo aan den sultan van Palembang moest
worden opgebrachtdeze sultan had voor het
aldus verkregen tin een débouché aan de
O. I. Compagnie, die hem van zyn mineraal
voor 8 dollars per pikol (61 '/z kilo) afhielp.
Do O.-I. Compagnie verschafte zich door
verdragen met de sultans van Palembang,
het monopolie voor den handel in Banka tin,
doch die handel ging door oorlogen tegen
Lingga aan het kwynen, totdat na 1812 de
Engelschen, in wier bezit de eilanden Banka
en Billiton kwamen, de ontginning tot nieuwen
bloei brachten.
Toch ging die ontginning (ook toen in 1816
die eilanden weder onder Nederlandsche heer-
schappü kwamon) zeer primitief; kuilen in
den grond waren de ovens, waarin het erts
gesmolten werd en de reductie door middel
van kool plaats had; bamboe kokers, welke
in verbinding stonden met een hollen boom
stam, waarin een zuiger op en neder bewogen
werd, zorgde voor toevoor van lucht, en eerst
sedert 1851 is mon begonnen het erts op
wetenschappeiyke wyze te gaan exploiteeren.
Aan den ingenieur Akkeringa is in dit opzicht
veel te danken. Sedert diens optreden is ook
de onder het oppertoezicht van den resident
een ingenieur belast met het bestuur over de
werken, terwyi vroeger de administrateurs
wel diens oordeel konden inwinnen, maar niet
gehouden waren dit te volgen.
Uit de medegedeelde cyfers bleek dat het
tin van Banka voor ons Gouvernement eene
niet te versmaden winst oplevert. De prys,
waarvoor de tin verkregen wordt, varieert
tusschen 13'/, en 18 guldenmot de onkosten
mede komt die hoogstens tot 30 gulden per
picol en te Amsterdam is do gemiddelde
marktprys f 75 per picol. Ook particuliere
ontginningen leveren hetzelfde voordeel op,
daar hot Gouvernement het tin van de hoofden
voor f 11 overnoemt en f 2.50 premie uit
keert. Om en by kan de verdienste op Banka-
tin op 3 millioen gulden geschat worden.
Omtrent Billiton werd ook nog het een
en ander medegedeeldhoe de bewoners daar
vroeger yzoron voorwerpen maakten uit mag-
neetyzererts, vooral spykers, wat oen hunner
belangrykste handelsartikelen werd en wat
zp al door zeerooveryen te duchten hadden.
Van Billiton tin kan gezegd worden dat het
tin aldaar niet door dr. Crookewit ontdekt
geworden is. Deze heer toch was met eene
speciale opdracht or heen gezonden en in
zijn rapport scliryft hy„uit dit volgens
mijne oprechte en innige overtuiging ge
schreven rapport geloof ik dat het eiland
Billiton geen tinerts in zijn bodem bevat."
Dat anderen, al waren zp er niet heenge
zonden om zich te overtuigen, eene andere
meening hadden omtrent den rykdom van
erts, bewyst de concessie-aanvraag voor de
ontginning van Billiton door wplen Prins Hen
drik, die door de hoeren Loudon en Von Tuyl
van Serooskorken vertegenwoordigd was. Zooals
bekend is, werd do concessie aan den Prins
verleend en later overgedaan aan eene Maat-
schappydo lydensgeschiedems van het B 1 i
ton-contract in de Tweede Kamer werd door
spreker nog aangeroerd, die tevens wees op
het morkwaardige, dat sedert het votum dier
Kamer, waarby uitgesproken werd het oordeel
der Kamer dat de verlenging van do concessie
langer dan 1892 onrechtmatig en onwettig
was, de productie van tin byna eene steeds
stijgende is. Verschillende cyfers omtrent de
directe voordeelen, welke het gouvernement
van de Billiton-maatschappy geniet, werden
gegeven. Zoo betaalt de Maatschappy den
adsistent-resident en de geheele officieels
ambtenaarswereld aldaar, hot garnizoen, en
komt er van tyd tot tyd een oorlogsschip om
orde te herstellen, dan wordt de declaratie
„voor het bewaren van rust voor UEd." be
hoorlpk ingediend.
Graphischo tabellen van de opbrengst
en pryzen van de tin eilanden gedurende
reeksen van jaren en kaarten verduidelijkten
de voordracht van don spreker, die met belang
stelling werd aangehoord.
"We hebben, zei do voorzitter, als de heer
De Loos geëindigd had, eene nieuwe ader in
u ontdekt, nl. de ader van belangryko mede-
deelingen ook op ander dan uw gewoon ge- i
bied; wy wenschen voor onze Maatschappij
en voor ons departement dat die ader nog
dikwyls vloeien moge.
Vóór het eindigen der vergadering, bracht
do heer C. J. Leembruggen den dank van
allen, die aan het bezoek der Gistfabriek
hadden deelgenomen, aan het bestuur voor
diens initiatief in deze zaak, betuigende dat
zulke bezoeken zeer leerryk waren, en beval
andere uitstapjes met warmte aan.
28 Nov. V. v. W.
Gemengd Nleaww.
Deze week zullen aan de leden
der Vereeniging „Uit Liefde" alhier worden
rondgezondon 8174 bons voor brood, 7788
bons voor ryst en 4634 bons voor gort,
te zamen voor eene waarde van f 1373.
Er gebeuren, aan wie de schuld
dan ook moge te wyten zyn, met stoo'mtrams
vele ongelukken. Dat is een feit. Eene by-
zonderheid kan het daarom geacht worden
te zyn, dat iemand gered wordt door zulk
een vervoermiddel, althans door het porsoneel
er van.
Dit laatste nu heeft gisteravond plaats gehad
te Voorburg. Do bemanning der IJsel-Stoomtram,
welke to halfzeven de residentie verlaten had
en langs den Achterweg te Voorburg stoomde,
hoorde a'daar hulpgeroep.
De trein word tot staan gebracht en men l
ging zien van waar het geroep kwam. Weldra
vond men in eene sloot een bijna verstyfd
man liggen. Natuurlijk haalde men hem uit
die sloot. Na de redding bleek de persoon thuis
te behooren aan den Le'.dschendam, en Van M.
te heeten.
De geredde werd in een waggon gezet en
zoo in de richting zijner woonstede vervoerd.
De man was aanvankeiyk allesbehalve
dankbaar en erkentelyk, maar toen hy er
van doordrongen werd dat hy van een wissen
dood gered was, veranderde zyno stemming.
Ily had daar dan ook inderdaad wel reden toe.
Uit Katwyk aan Zee schryft
men ons hedenSedert Zaterdag-avond is
hier geene enkole schuit aangekomen. Naar
men verneemt, zyn gisteren enkele schuiten
te Nieuwediep uitgegaan. Als dat zoo is, kun
nen 7,y spoedig hier verwacht worden.
Een partytje steurharing (4000 st.) werd
by publieken afslag verkocht voor 13.10 per
1000 st. De prys der pekelharing was 10.50
per ton.
Te Noordwyk aan Zee zyn aangekomen
NW. 8 „Drie Gezusters" met 100 k. pekel
haring bokjes en 15,000 steurharing en NW. 1
„Vrouw Catharina," met 140 k. pekelharing
bokjes en 30,000 steurharing; de eerste met
schade aan do vleet.
Naar het „V a d." verneemt, wordt
op last van de Regeering een onderzoek in
gesteld naar hetgeen te Scheveningen is
beproefd tot redding van de bemanning van
de „Ango", op 21 dezer.
Enkele ooggetuigen zyn reeds gehoord en
van hunne verklaringen is proces verbaal op
gemaakt.
Te Dalfsen is door de politie
proces verbaal opgemaakt tegen zekere A.
Z., vrouw van D. J. T., arbeider, wegens
moedwillige mishandeling en verwonding van
haren echtgenoot. De vrouw wildo dat de
man geld ging halen van een der inwoners;
hy weigert, zij wordt driftig, sleept hem by
hot haar door het huis, grypt een broodmes
en slaat hem daarmee op het hoofd. De wond,
die zoo ernstig was, dat onmiddellyk genee3-
kundige hulp moest worden ingeroepen, zal
wel eenigon tyd noodig hebben om te genezen.
Te Bergeik, by Eindhoven, is
een 2'/, jarig kind van H. J., tydens de
afwezigheid der ouders, verbrand.
Het Engelsche stoomschip „New-
burgh," van Grangemouth naar Aarhuus met
kolen en cokes, is met de geheele bemanning
in de Noordzee gezonken. Slechts één der
opvarenden werd opgevischt van een stuk
wrakhout door het barkschip „Oriënt" en
te Flekkefjord aan land gebracht.
Volgons te Rome ontvangen
berichten, had op hst eiland Vulcano nog
maals eene vulkanische uitbarsting plaats.
Het gerommel, waarmede deze gepaard ging,
werd te Messina waargenomen.
Volgens eon te Berlyn loopend
gerucht, zou het op Zanzibar gelegene Duit-
sche steenkolenstation voor oorlogsschepen,
ten gevolge van zelfontbranding der kolen,
geheel afgebrand zijn, hetgeen, met het oog
op de voorgenomen blokkade, hoogst noodlottig
zou wezen.
Uit Weenen wordt, dd. 27 Nov.,
gemeld: Ten gevolge van eenegrondverschui
ving is te Koonigsfeld een personentrein ge
derailleerd. Twee waggons worden van eene
borstwering naar beneden geworpenvier
reizigers en een conducteur bekwamen ver
wondingen.
BUITENLAND.
Dultsote.Ica.n43.
Do Borlynsche commissie tot bevryding van
Emin Pacha heeft met algemeene stemmen
besloten, dat luitenant Wissmann van een
uitgangspunt, dat men vooralsnog geheim
houdt, naar AVadelaï zal vertrekken. De aan
voerder der expeditie zal dadelyk met de uit
rusting zyner manschappen beginnen, maa-
zal in de eerste drie weken Eerlijn npg niet
vorlaten. Do tocht gaat daarna allereerst naar
Zanzibar.
Hot bestuur der Duitsche Oost-Afrikaansche
maatschappy heeft dezer dagen besloten de
regeering te verwittigen, dat de maatschappy
geen liarer rechten op de Oost Afrikaansche
kust prysgeven wilde. Bagamoyo on Dares
Salaam zullen met steenan forten versterkt
en de andore posten zoo mogelijk onder be
scherming der blokkeerende macht heroverd
worden. Voor dit doel zullen byzondere troepen
worden afgezonden.
In den Ryksdag doeldo de voorzitter,
de heer Von Levotzow, gistoren mede dat
de keizer den vorigen dag hem met de on
der-voorzitters met de meeste onderscheiding
had ontvangen. De keizer uitte daarby den
wensch en het vertrouwen, dat de beraad
slagingen van den Ryksdag snel en een
drachtig tot heil des Vaderlands zouden af-
loopen.
Do algemeene beraadslagingen over de be
grooting werden daarna geopend.
Keizer "Wilhelm heeft zich gisteren by
de jacht te Letzlingen eene lichte verkoud
heid op den hals gehaald on moet daarom
eenige dagen zyne kamer houden
BelgiS.
In de Kamer van Afgevaardigden gaf de
behandeling van het wetsontwerp van Core-
mans over de Vlaamsche rechtspleging gis
teren aanleiding tot eene woelige zitting. De
heer Bara daagde Coremans uit om Neder-
landsch te spreken. De heer Coremans sprak
toen Nederlandsch. Dit veroorzaakte hevige
toejuiching van het publiek. De Vlamingen
werden buiten gezet.
Naar men meldt, zal de Belgische regee
ring na Kerstmis by de Kamer een wets
voorstel indienen tot invoering van den alge-
meeiei (persoonlyken?) dienstplicht.
6root>BrltnnmiA
In de gisteren door het Lagerhuis gehouden
zitting heeft de heer John Morley medege
deeld dat de Britsche regoering den khedive
hulp van Engelscho troepen heeft aangeboden,
om de oproerlingen van Sooakim terug te
dryven. Dit aanbod is door den khedive aan
genomen. Voor het overige echter is geene
gedachtenwisseling tusschen de regeeringerf
van beide landen gevoerd omtrent den duifr
van het verblyf der Engelscho troepen.
Baaiand.
Uit Odessa wordt gemeld dat de Russische
keizer voornemens schynt tot-hervormingen
in het bestuur over te gaan, daarby voorge
licht door do rapporten van buitengewone
commissiën. De keizer wil niet langor belang-
ryke burgerlyke ambtenaarsbetrekkingen aan
dikwyls onbekwame generaals opdragen, maar
schynt daartoe hoogleeraars van de universi
teiten te willen aanwyzen. Vermoedelyk zal
het gevolg hiervan zjln dat de minister van
binnenlandsche zaken, die zich met deze
nieuwe regeling niet kan vereenigen, zyn
ontslag zal nemen.
Uit een voorgenomen streng onderzoek
naar den toestand van het leger in Zuid-
Rusland, gepaard gaande met eene oproeping
der manschappon van de reserve en met ver
vanging der lichamelyk ongeschikten, blykt
dat do minister van oorlog er zich op toelegt
om op alle gebeurtenissen in het aanstaande
voorjaar volkomen voorbereid te zyn.
Telegramiuea.
NIEUW-YORK, 27 November. De storm
blyft op de kust aan den Ailantischen Oceaan
mot dezelfde woede heerschen, maar de tem
peratuur is hooger. De ongelukken op zee
zullen zeer talryk zyn. In Florida heeft het
hard gevroren.
LEIPZIG, 27 November. De socialist Demuth,
slotenmaker van beroep alhier, werd heden
wegens verspreiding van het blad de „Social-
demokrat" veroordeeld tot vier weken gevan
genisstraf.
