N°. 8310.
Maandag 5 November.
A0. 1888.
feze (Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van (Zon- en feestdagen, uitgegeven.
Derde Blad.
De Eiffcltoren.
Feuilleton.
Brandtmann's Dochter.
Leiden, 3 November.
LEIDSCH DAGBLAD.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maanden1.10.
Franco per post1.40.
Afzonderlijke Nommers0.05.
(Tour Eiffel).
Dit reuzenwerk, dat waarschijnlijk het
laatste wonder der 19de eeuw zijn zal, en dat ge
roepen is om de grootste attractie dor Parijsche
wereld-tentoonstelling te zijn, werd kort ge
leden bedreigd niet klaar te zjjn op het ver
wachte oogenblik, ten gevolge eener werk
staking der 150 werklieden, die uitsluitend
aan dezen toren werken.
Hun loon varieert van 45 tot 80 centimen
per uur. Zij werken 11 uren per dag en de
gomiddelde verdienste voor iederen arbeider is
ongeveer 7 franken per dag.
Met het oog op do talrijke gevaren, welke
iederen dag toenemen, ziet men dus dat de
werklieden zich niet verrijken aan deze onder
neming; daarbij komt dat de heer Eiffel, onder
voorwendsel van tyd te besparen, zijne werk
lieden verplichten wilde hun middagmaal in
eene hem toebehoorende cantine te gebruiken,
welke hjj op de tweede verdieping des torens
wilde laten inrichten. Ziedaar de hoofdreden
der ontevredenheid der smeden, die aan dit
kolossaal monument werken.
Met saamgestoken hoofden richtten zij, toen
e toren oene hoogte van 145 meters bereikt
ad, eon ultimatum tot den patroon, eeno
erhooging van 20 centimen per uur eischend
oor iederen werkman, deze eisch grondende
p de toenemende gevaren, waaraan zjj eiken
ag, ja elke minuut, blootstonden. Do heer
iffel antwoordde kortweg dat hij niet meer
an vijf centimen verhooging toestond en dat
og slechts aan een gedeelte van zyne werk-
Beden.
I Men trok zich terug en tot eeno werksta-
(ing was besloten, zonder andere vormen van
proces.
1 Den 19den September 1888 liet de heer
Eiffel eene kennisgeving aanplakken om de
werklieden, die het werk niet wilden hervat
ten, uit te noodigen zich aan te molden om
het hun toekomende loon te ontvangen.
Slechts dén werkman meldde zich aan en
ontving zijn geld. De anderen hielden vol,
zeggendehot is niet de werkstaking, welke
wij verlangen, maar eeno redelijke botaling.
I Het is waar dat de eischen der werklieden
niet geheel en al ongegrond waren, als men
zich hun toestand denkt over twee of drie
ïaanden, in weer en wind, op eene hoogte
an 250 a 300 meters.
Novelle.
iaar het Duitsch van Gravin M. Keyserling.
Met voel moeite gelukte het hem op het
aard te komen en Mining reed in de richting
an het strand terug.
Zij had een tevreden gevoel en op haar
choon gelaat lag een glans van geluk. Ook
ing de terugweg gemakkelijker en sneller;
e paarden vonden hem als bij instinct. Maar
Jining voelde aan het einde van den tocht
iet hoofd van den vreemdeling zwaar op haren
schouder zinken; toen kwam er echter hulp
ran het strand; men ondersteunde den ge
redde en hielp de paarden op het droge. Vroo-
ijk klonken de stemmen door het bruisen
Ier golven. Nu was ieder trotsch op de dap
pere daad, welke twee uit hun midden had-
ien volbracht. Vooral voor Mining had ieder
son woord van lof en het was alsof zij het
[aarne hoorde. Hare schoone oogen straalden
in zjj zag er heldhaftig uit, toen zjj den zuid
wester wegwierp en het jeugdige hoofd met
ie blonde vlechten fier ophief.
De vreemdeling, dien zij gered had, staarde
Gelukkig was op den derden dag het con
flict geëindigd; wel is waar heeft ieder een
beetje mooten byzakken. Het eindigde op de
volgende voorwaarden: Alle werklieden, zonder
onderscheid, ontvangen eene vorhooging van
5 centimen por uur van af 1 September; op
1 October eene nieuwe verhooging van 5
centimen.
Daarbij werd nog eene nieuwe vorhooging
van 5 centimen beloofd, zoodra door het
slechte weder en de korte dagen de werk
uren van elf op negen zouden gebracht wor
den en, niettegenstaande de vormindeling van
werkuren, zou elk een dagloon op den voet
van 10 uren betaald worden. En last not least
wanneer men de derde verdieping van het
gebouw bereikt zal hebben, bekomt elk
werkman, die op dat oogenblik aan den toren
werkt, eene gratificatie van honderd franken.
Hierbij kan men nog bijvoegen dat van het
plan der cantine afgezien werd.
Van dien tijd af wordt er vlijtig en met
lust gearbeid en men mag aannemen dat in
het begin van November de toren eene hoogte
van 200 meters zal bereikt hebben. Niettegen
staande do hoogte, zal het gedeelte, dat nog
te bouwen is, d. w. z. de laatste honderd
moters, minder tijd en moeite kosten, vooral
sedert men het nieuwe systeem van mate
rieel naar boven hyschen heeft aangenomen.
Op het oogenblik heeft de toren reeds
3,530,000 franken gekost en is daartoe 5,568,000
kilo ijzer gebruikt. In 't geheel zal eer.e
hoeveelheid van 6,800,000 kilo aan den toren
gebruikt worden. Als eene eigenaardigheid
kan men opmerken dat niets verloren gaat: alle
overblijfselen van plaatijzer, bouten, kromme
spijkers enz. worden naar do fabriek gebracht
om hervormd te worden in kandelaars, inkt
kokers, presse papiers enz., welke als souve-
niers aan de tentoonstelling zullen verkocht
worden.
Het geraamte van den toren, gevormd door
verschillende ijzeren stukken, wordt verbon
den door aangeklonken spijkers. Alleen 450,000
kilo ijzer wordt verbruikt voor het vervaar
digen van de 2 millioen 500,000 spijkers,
welke noodig zijn.
Aangaande de quaestio van het naar boven
komen in den Eiffel-toren werd eerst kortelings
overeengekomen. Het aangenomen systeem
van ascenseeren is a piston articuló.
De beweging wordt voortgebracht door eene
stoommachine van hoogstens honderd paarden
kracht. Do nedsrlating zal geschieden door
eene hydraulische rem.
Mot dezen ascenseur zal men honderd per-
haar aan als een vizioen. Op eon schipper
geleund, ging hij naar haar toe on strokto
de hand naar haar uit. Zijne lippen bewogen
zich, als wilde hjj haar danken en zijn gelaat
toekende diepe ontroering. Maar eensklaps
verbleekte hy, sloot zijne oogen en viel in
zwijm, door aandoening en pijn overmand.
Mining knielde dadelijk met een uitroep van
schrik b(j hem neer. „Is hjj dood?" vroeg
zjj, terwijl zij zjjne wonde onderzocht. En
zich tot de omstanders wendend„Wij moeten
hem in het naastbijzjjnde huis brengen."
Met echt vrouwelijk gevoel wijdde zjj zich
nu slechts aan hem en vergat de andoren,
voor wie zij kort te voren toch ook haar leven
had gewaagd.
Fred Würmers zag het en het vervulde zijn
hart met bitterheid. Zelfs kwam de zondige
wensch bjj hem op, dat de vreemdeling dood
mocht zjjn, zooals Mining vreesde. Wie was
hij, dat zjj waarde hechtte aan zijn leven?
Hjj had haar met zjjn arm omvat en zijn hoofd
op haren schouder gelegd en zij had hem
ongeveinsd medelijden betoond.
Fred Wörmers had een gevoel alsof zjjne keel
werd dichtgesnoerd. Als jongen had hjj dat
gevoel gehad, wanneer hij verdriet had en hjj
met wilde schreien, maar nu lieten de inge-
houdon tranen een wrok na in zjjn binnenste.
sonen tegelijk naar boven halen met eene
snelheid van één meter per seconde.
Dit plan van opstijgen is slechts aange
nomen voor hot onderste gedeelte. Voor de
tweede en derde verdieping zal het systeom
van twee kooien of kasten van gelijke zwaarte
aangenomen worden, werkonde door twee
hydraulische pistons.
Men beweert dat de heer Eiffel zjjn toren
reeds verkocht hooft aan eene compagnie aan
deelhouders, welke zich gevormd heeft met
een kapitaal van 5,100,000 franken.
Vjjf millioen zullen aan den heer Eiffel uit
betaald worden als aankoopsprijs des torens,
zoodra deze laatste geheel en al klaar zal
zjjn, dat is wanneer de laatste bout zal ge
klonken zijn en geplaatst. Hot bedrijfskapitaal
voor de exploitatie van den toren zal 100,000
franken zjjn. De ontvangst zal eorst besteed
worden om het kapitaal van 5,100,000 fr. te
amortiseeren. Hot surplus, als het er is,
zal tusschen de aandeelhouders en den heer
Eiffel gedeeld worden. Wordt vervolgd.)
N.B. Niettegenstaande de byna algemeene
deelneming der Holl. fabrikanten aan de Pary-
sche wereldtentoonstelling, zjjn er nochtans
vele firma's, welke terugdeinzen voor do
hooge kosten. Sommige beweren dat men
nooit oen eind ziet aan de betalingen. Een
eenvoudig middel is hiervoor aan de hand
te doen, nl. door eeno overeenkomst „a for
fait" met den ondergeteekende aan te gaan,
waardoor men inoens van alle betalingen
verlost is.
Een bericht der Nederlandsche Commissie
luidt dat na 10 November geene aan
vragen meer worden aangenomen, aangezien
reeds nu de geheele ruimte, bestemd voor
de Nederlandsche afdeeling, zoo goed als
ingenomen is. Avis aux retardataires!
Anton Oudshoohn.
Toen in het October-nummer van „De
Gids" het opstel van den majoor Kielstra
verscheen over „Java's grootste ramp", had
de heer H. J. Bool, vroeger directeur van
financiën en van openbare wérken in Ned.-
Indië en thans lid der Tweede Kamor voor
Leiden, over hetzelfde onderwerp (de opium-
vraag) oeno studie voor „Vragen des -Tijds"
gereed gemaakt. In do November-aflevering
is dat betoog verschenen en de slotsom
staat lijnrecht tegenover die van don heer
Kielstra. Acht de laatste geene verbetering
mogelijk zonder opheffing van hot pachtstelsel
er. cm.' wu
Mining had den vreemdeling op twee aan
elkander gebonden planken gelegd en droeg
hem met de andere vrouwen naar het dorp.
Zjj hielp flink mede, zooals bjj alles wat zjj
eens begonnen was.
Frod zag naar Karl Brandtmann. Hij deelde
met krachtige stem weder zjjne bevelen uit
en liet de rustelooze oogen overal gaan, alsof
hy zpne dochter had vergeten en slechts voor
anderen leefde. Toen voegde ook Fred zich
weder by do mannen, die het roddingswerk
voortzetten en hielp alsof hy nog niets had
gedaan.
In de nette keuken van don strandoverste
zat Hendrik Kraft zyne pyp te rooken. Nie
mand zou in den flinken man, wien de beste
plunje van den reusac-htigen Brandtmann als
aan het lyf gegoten zat, den uitgeputten dren
keling herkend hebben, die vóór vyf dagen
door een meisje uit de golven was gered.
Dit dacht Mining ook, terwyl zy het witte
deeg tot kleine, ronde koekjes kneedde en op
eene blikken plaat logde. Dit werkje moest in
de warmte, dicht by het vuur, verricht worden
en Mmning had daarom de keukentafel voor
den haard geschoven. Maar zy keek dikwyls
naar het venster, waar Kraft zat en lachte
hem onder het bakken vriendeiyk toe. Op zljii
PRIJS DER ADVERTENTIEN:
Van 1—6 regels f 1.05. Iedere regel meer 0.17 j.
Grootere letters naar plaatsruimte. Yoor het in-
casseeren buiten de stad wordt 0.10 berekend.
en invoering van de regie (verkoop van
Staatswege), de heer Bool is daar tegen,
omdat het hoofddoel moot zijn de misbruiken
te verminderen door de pachters en de Chi-
neezen te doen medestryden tegen den sluik
handel in opium. Het stelsel van verpachting
moet, volgens hem, worden behouden, maar
zóó, dat de opium van regeeringswege niet
veel hooger dan de inkoopsprys wordt ver
strekt en er voor den pachter dus geen be
lang meer is om te smokkelen. Tegen de
geheime verkoopplaatsen moet worden ge
waakt door belangryke vermeerdering van
het getal geoorloofde „kitten" en door onbe
perkte verstrekkingen aan de pachters. De
pachtporceelen moeten allengs worden ver
kleind, en vooral de sluikhandel tegengegaan.
Door deze en andere maatregelen, meent de
heer Bool, dat men er toe kan komen allengs
het gebruik zelf te beperken en Java van
een kanker te bovryden.
Men schryft ons uit Hillegom, dd. 2
Nov.: De Hillegomsche muziekvereeniging
„Harmonie" gaf de eerste uitvoering in dit
seizoen, in de zaal van den heer Koning alhier.
Het programma was goed gekozen en voor
gepaste afwisseling zorg godragen. De leden
gaven bewyzen van flinke studie. Het geheel
liet dan ook een gunstigen indruk achter. Een
woord van lof komt den heer Holman toe,
directeur der veroeniging, die, met inspanning
van alle krachten, tyd noch moeite ontziet
om de pogingen van „Harmonie" te doen
gelukken.
Met leedwezen is het bericht ontvangen
van het overlyden van den kapt.-luit. ter zee
J. F. M. Lange. Eerst jongstleden Zondag met
het schroefstoomschip „Sommelsdyk", waarop
hy het bovel voerde, uit West-Indië te Amster
dam in minder gunstigen gezondheidstoestand
aangekomen, overleed hy op 1 dezer in den
kring van zyn gezin te 's-Gravenhage.
De ministers van binnenlandsche zaken
en van financiën, gelet op art. 1 van het
Koninklyk besluit van 2 September 1888,
(Staatsblad No. J 46), brengen ter algemeene
kennis, dat, mot ingang van 5 Nov. 1888, de
in- en doorvoer van lompen, gebruikte kle
dingstukken en ongowasschen lyf- en bedde-
goed uit Sicilië verboden is. Bagages, door
reizigers medegebracht, zyn onder dit verbod
niet begrepen.
By beschikking van den minister van
binnenlandsche zaken van 2 dezer, is A. Yan
Wyk, met ingang van 1 Januari 1889, voor
den tyd van één jaar benoemd tot hulponder-
wyzer aan 's Ryks kweekschool voor vroed-
voorhoofd had hy nog een pleister, welke door
het krullende haar byna bedekt werd. Mining
kon een gevoel van moederlyke vreugde niet
verbergen, dat hy onder hare trouwe verple
ging zoo spoedig was hersteld. Hij had echter
niet in Brandtmann's huis gelegen, maar bij
den naasten buurman. Mining was in dien
tyd veel by hem geweest en nu was hy nog
moer hier.
Met welgevallen zag hy de heldere keuken
rond. Langs de muren stonden blauwe oud-
Delftsche vazen on borden en hingen rond-
buikige koperen kannen. De ketel op den
haard zong en Mining's grys katje streek
met opgetrokken rug snorrend langs zyne
boenen.
„Alles doet my hior denken aan myn kin-
dertyd," zei hy. „In de keuken van myne
moeder was alles zoo rein en blinkend als
hier en dan was ik even vroolyk als nu. wan
neer ik achter myne moeder aandrenLelde en
niets uitvoerde, terwijl zy druk Aiezig was.
Later heb ik het nergens zoo ge'zellig en pret
tig gevonden."
„Maar als je dan weer f'uuiskwam?" vroeg
Minipg.
Wordt vervolgd.)
