N°. 7873. BJTaaii.cS.ao; ID October. A0. 1885. feze iQonrant wordt dagelijks, met uitzondering van <§on- en feestdagen, uitgegeven. Dit nnmmer bestaat wit Vier Bladen. Voor de Inteekenaren daarop behooren bij dit nummer van het Leidsch Dagblad de Nos. 153 tot 155 der Ingekomen Stuk ken van den Gemeenteraad. Een herinneringsdag. Leiden, 17 October. DAGBLAD. PRIJS DEZER COURANT: Voor Leiden per 3 maanden1.10. Franco per post1.40. Afzonderlijke Nommers0.05. PRIJS DER ADVERTENTIEN: Van 16 regels 1.05. Iedere regel meer 0.17J. Grootere letters naar plaatsruimte. Voor het inoas- seeren buiten de Btad wordt 0.10 berekend. Morgen, den 18den October 1885, zal het juist twee eeuwen zyn geleden dat Frankryks machtige koning, de R o i - S o 1 e i 1Lodewyk XIV, het nood lottig besluit onderteekende, waarbij de intrekking werd vastgesteld van het in 1598 door Hendrik IV verleende Édict van Nantes. Dat édict was een soort van Pacificatie, afgekon digd om een eind te maken aan de bloedige ge schillen die Frankrijk bijna eene halve eeuw hadden verscheurd. Men kent de voornaamste bepalingen den calvinisten werd vrije uitoefening van hun eeredienst toegekend onder zekere beperkingen toegang verleend tot alle scholen, benoembaarheid gewaarborgd tot openbare ambtenvoorts werden hun ook eenige staatkundige rechten geschonken. „Dit édict," zegt Victor Duruy in zijn „Histoire de France," „kondigde dus eindelijk het nieuwere be ginsel af van de verdraagzaamheid in zake den godsdienst, en ook dat andere beginsel, dat de staat zich moet verheffen boven de kerkelijke par tijen, om haar eerbied af te dwingen voor den openbaren vrede. Het tijdperk der Middeleeuwen i werd er voorgoed mede afgesloten." En met één pennestreek vernietigde Hendriks I kleinzoon dit verdrag, nadat reeds vroeger de staat- I kundige rechten der Hugenooten, niet dan na har den strijd verloren waren gegaan. De dwingeland, die zijne heerschzuchtige oogmerken eerst bereikt achtte toen hij aan alle geconstitueerde lichamen in zijn rijk het zwijgen had opgelegd, dulde geen vrijheid in geloofszaken. Toen begon de vervolging. Voor het calvinisme was voortaan in het groote Frankrijk geen plaats meer. Al telde die „secte" onder haar aanhangers I een groot aantal voortreffelijke burgers, die waar lijk aan hun vaderland gewichtiger diensten be wezen dan de slaafsche satellieten des monarchs, Lode wijk vroeg daar niet naar. Zjjne onderdanen hadden slechts te kiezen tusschen hun vaderland en hun geweten. Een verschrikkelijk dilemma en het mag ons niet verwonderen dat velen zich onderwierpen aan den redeloozen dwang. Maar stellig niet minder groot was het aantal van hen, die de I vrijheid der gewetens verkozen boven de rustige inwoning in het land hunner geboorte. De Romaan- sche bodem verstiet hen, aan den Germaanschen haard zouden zij pogen zich neer te zetten, om daar vrijelijk hun God te vereeren naar de inspraak van hun gemoed en in den geest hunner vaderen. Naar Brandenburg, naar Zweden, naar de Kaap- Ikolonie zelfs weken zij uit, doch voornamelijk naar de Geünieerde Provinciën, het hun welbekende, sinds ruim honderd jaar klassieke land der vrijheid, waar de krachtige tegenstander van Lodewijk XIV, |de Oranjevorst, den koers van het schip van Staat regelde. Zjj kwamen niet met ledige handen, evenmin niet ledige hoofden, die Réfugiés. Waren er ook velen onder hen, die niets medebrachten dan hun arbeidsvermogen, een niet gering te schatten be zitting, niet weinigen hadden in Frankrijk nijver heids- en handelsondernemingen bestuurd, die zjj hu naar hun nieuw vaderland overbrachten. Het was een frisch, vlugstroomend bloed, dat door hun pomst den bevolkingen der Hollandscho steden werd*' toegevoegd, en de wijze waarop zjj van stonde aan deelnamen aan den nationalen arbeid toonde, dat zij geenszins als nietsdoende gasten aan onze tafel wenschten te zitten. Het is geen zinledig woordenspel, wanneer de geschiedschrijvers van die dagen verhalen dat de Réfugiés „met open armen" hier te lande werden ontvangen. Zjj vonden dan ook reeds dadelijk een eigen tehuis voor de voldoening hunner godsdien stige behoeften. In onderscheiden Nederlandsche gemeenten bestonden sinds een eeuw of daarom trent Waalsche kerken, gesticht door vluchtelingen uit de Fransch-sprekende Zuid-Nederlandsche pro vinciën, die toen insgelijks de geloofsvervolging ontweken waren. Natuurlijk sloten zij zich daarbij aan. Bovendien maakte de Hervormde Kerk toen Staatskerk hunne vestiging zoo gemakkelijk moge lijk, en behandelde hen als broeders in den vollen zin des woords. Ook onze gemeente heeft ruim haar deel gehad van deze refuge, gelijk zjj in de vorige eeuw een der eerste toevluchtsoorden geweest is van de vervolgden uit het Zuiden. Opmerkelijk groot is nog heden te Leiden het getal personen, wier familienaam, soms op wonderbaarlijke manier ver basterd, op een Franschen oorsprong wijst. Bij velen ging in latere geslachten de kennis der vreemde taal verloren, en daarmede hield de aansluiting op bij een kerkgenootschap dat zich bp den openbaren eeredienst uitsluitend van die taal bedient. De Waalsche gemeenten in ons land hebben niet gewild dat de herinneringsdag van morgen onop gemerkt voorbij zou gaan. Hij wordt herdacht op eene eigenaardige wijze, geheel in overeenstemming met den indruk, dien het historisch feit op het thans levend geslacht moet maken. Natuurlijk kan van feestviering geen sprake zijnhet allesbeheer- schend gevoel is dankbaarheid voor de gastvrije ontvangst, die de uitgewekenen hier vonden. De kinderen der beweldadigden zullen dien hunner weldoeners een geschenk aanbieden. In een te dier zake verzonden circulaire, gericht aan de leden der Waalsche kerken en aan de personen die in haar belang stellen, wordt o. a. gezegd„De Réunie van de Afgevaardigden dier kerken, te 's-Gravenhage vergaderd den 18den Juni jl. en volgende dagen heeft niet vergeten dat, zoo de datum van 18 October ons de zware beproevingen der réfugiés her innert, hij ons ook het broederlijk onthaal te binnen brengt dat deze zelfde réfugiés gevonden hebben op den gastvrijen grond van Nederland. Zy heeft gedacht dat het de Waalsche kerken past, op welker lot de refuge een grooten invloed heeft uitge oefend, en welker leden zich, in onderscheiden op zichten, als de afstammelingen der uitgewekenen kunnen beschouwen, te toonen dat de kinderen zich de weldaden herinneren den vaderen bewezen, en zij heeft alzoo besloten den tweeden eeuwdag van de herroeping van het édict van Nantes te gedenken door eene inzameling die in den boezem der Waalsche kerken zal geschieden ten gunste van een der Weldadigheidsfondsen van de Nederduitsch-Her- vormdeKerk.De keuze van zoodanig fonds is gevallen op dat, hetwelk bestemd is om te voorzien in de geestelijke behoeften der gemeenten welker mid delen daartoe niet toereikend zijn." Eene keuze, die warme toejuiching verdient en ongetwijfeld velen zal opwekken tot het beschikbaar stellen eener bijdrage. We hebben gemeend, over deze gedachtenisviering een woord te mogen sprekpn in een blad als het onze, dat zyne lezers ver buiten den beperkten kring van eenig kerkgenootschap telt. Want er ligt iets verheffends voor het Nederlandsch gevoel in hot feit, dat door de be.^uurders der Waalsche gemeenten in ons land in herinnering wordt ge bracht. Het was eene eer voor Nederland, dat ver drukten van elders er hunne hoopvolle blikken en spoedig daarop hunne vermoeide schreden henen richt ten, eene eer, van edeler gehalte dan de lauweren, door Lodewyk XIV op het slagveld behaald. En tevens ligt in dat feit eene waarschuwing voor heden, eene vingerwijzing voor de toekomst. Adel dom verplicht, en in dit opzicht zyn we van ouden en onbetwistbaren adel. We mogen niet dulden, dat eene vlek ons blazoen bezoedelt: de vryheid des gewetens, binnen onze landpalen ge huldigd, moet het allesbeheerschend beginsel blij ven. Er mag nimmer gezegd worden dat er eene enkele godsdienstige overtuiging, die de wetten des lands eerbiedigt, in Nederland ook maar in het minst achterstaat by eenige andere. Zyn er tijden in onze geschiedenis aan te wyzen, waarin dat heilig beginsel werd verkracht, dat wy er ons over schamen, want toen waren we aan het echt- Nederlandsch karakter ontrouw. Welke zwak heden het proces onzer staatkundige ontwikkeling ook moge vertoonen, nimmer zy de handhaving van de volledige vryheid van elke geloofsovertui ging door eenig gevaar bedreigd. Aan deze heeft Nederland zyn opkomst en bloei te danken, deze ook zal het behoeden voor verval. Bij het sectie-onderzoek van het VTIIste Hoofd stuk der Staatsbegrooting voor het dienstjaar 1884 werd de wensch uitgesproken, dat voortaan alleen die officieren by het Nederlandsch-Indische leger zullen worden gedetacheerd, van wie het, wat hun leeftyd betreft, te verwachten is, dat de gelden aan hunne detacheering ten koste gelegd in hunne verdere militaire loopbaan ruimschoots vruchten zullen dragen. Met het oog op de detacheeringen, die in den laatsten tijd plaats hadden, kan moeielyk gezegd worden dat jeugdige kapiteins ter detacheering aangewezen worden. De ervaring in het algemeen heeft buitendien geleerd dat Europeanen op ryperen leeftyd veel moeilyker dan op jeugdigen leeftyd in Indië acclimatiseeren. Eindelyk wenschte een aantal leden ter vermij ding van de groote kosten aan het vervoer van officieren met hunne gezinnen verbonden, waardoor- de thans voorgestelde verhooging ontstaan is, den minister in overweging te geven voortaan geene gehuwde officieren ter detacheering uit te zenden. Gedurende deze week zyn dagelyks in de Stedelijke Werkinrichting alhier opgenomen van 42 63 volwassen personen en van 5 12 kinderen. De begrooting der gemeente Voorhout voor den dienst van 1886 is door den Raad vastgesteld in ontvang op f 6244.30'/, en in uitgaaf op 6237, sluitende aldus met een batig saldo van f 7.30'/j. Het vergunningsrecht voor den verkoop van sterken drank in het klein is daarby bepaald op f 7.50 voor elke vijftig gulden huurwaarde of gedeelte daarvan, die de lokaliteit, waarvoor de vergun ning is verleend, volgens de schatting bezit. De begrooting der gemeente Hazerswoude is dooi den Raad aldaar vastgesteld als volgt: de ontvang sten op f 20,320.68, de uitgaven op f 20,319.72, batig saldo 0.96. De „Martha-stichting" te Alfen aan den Ryn heeft, naar de „Stand." mededeelt, van iemand, die onbekend wenscht te blijven, f 17,000 voor een nieuw gebouw ten geschenke ontvangen. Ds. J. P. Hattink te Harderwyk heeft bedankt voor de beroepen naar Valkenburg en Tienhoven. De heer J. Boonstra te De Wilp is benoemd tet hoofd der school te Drouwenerveen. De kroonprins, de kroonprinses en prins Oscar van Zweden hebben gisteravond de voorstelling van Ludwig Barnay in het „Grand Théatre" te Amster dam met hunne tegenwoordigheid vereerd.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1885 | | pagina 1