N°. 7873.
BJTaaii.cS.ao; ID October.
A0. 1885.
feze iQonrant wordt dagelijks, met uitzondering
van <§on- en feestdagen, uitgegeven.
Dit nnmmer bestaat wit Vier Bladen.
Voor de Inteekenaren daarop behooren
bij dit nummer van het Leidsch Dagblad
de Nos. 153 tot 155 der Ingekomen Stuk
ken van den Gemeenteraad.
Een herinneringsdag.
Leiden, 17 October.
DAGBLAD.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maanden1.10.
Franco per post1.40.
Afzonderlijke Nommers0.05.
PRIJS DER ADVERTENTIEN:
Van 16 regels 1.05. Iedere regel meer 0.17J.
Grootere letters naar plaatsruimte. Voor het inoas-
seeren buiten de Btad wordt 0.10 berekend.
Morgen, den 18den October 1885, zal het juist
twee eeuwen zyn geleden dat Frankryks machtige
koning, de R o i - S o 1 e i 1Lodewyk XIV, het nood
lottig besluit onderteekende, waarbij de intrekking
werd vastgesteld van het in 1598 door Hendrik IV
verleende Édict van Nantes.
Dat édict was een soort van Pacificatie, afgekon
digd om een eind te maken aan de bloedige ge
schillen die Frankrijk bijna eene halve eeuw hadden
verscheurd. Men kent de voornaamste bepalingen
den calvinisten werd vrije uitoefening van hun
eeredienst toegekend onder zekere beperkingen
toegang verleend tot alle scholen, benoembaarheid
gewaarborgd tot openbare ambtenvoorts werden
hun ook eenige staatkundige rechten geschonken.
„Dit édict," zegt Victor Duruy in zijn „Histoire de
France," „kondigde dus eindelijk het nieuwere be
ginsel af van de verdraagzaamheid in zake den
godsdienst, en ook dat andere beginsel, dat de
staat zich moet verheffen boven de kerkelijke par
tijen, om haar eerbied af te dwingen voor den
openbaren vrede. Het tijdperk der Middeleeuwen
i werd er voorgoed mede afgesloten."
En met één pennestreek vernietigde Hendriks
I kleinzoon dit verdrag, nadat reeds vroeger de staat-
I kundige rechten der Hugenooten, niet dan na har
den strijd verloren waren gegaan. De dwingeland,
die zijne heerschzuchtige oogmerken eerst bereikt
achtte toen hij aan alle geconstitueerde lichamen
in zijn rijk het zwijgen had opgelegd, dulde geen
vrijheid in geloofszaken.
Toen begon de vervolging. Voor het calvinisme
was voortaan in het groote Frankrijk geen plaats
meer. Al telde die „secte" onder haar aanhangers
I een groot aantal voortreffelijke burgers, die waar
lijk aan hun vaderland gewichtiger diensten be
wezen dan de slaafsche satellieten des monarchs,
Lode wijk vroeg daar niet naar. Zjjne onderdanen
hadden slechts te kiezen tusschen hun vaderland
en hun geweten. Een verschrikkelijk dilemma
en het mag ons niet verwonderen dat velen zich
onderwierpen aan den redeloozen dwang. Maar stellig
niet minder groot was het aantal van hen, die de
I vrijheid der gewetens verkozen boven de rustige
inwoning in het land hunner geboorte. De Romaan-
sche bodem verstiet hen, aan den Germaanschen
haard zouden zij pogen zich neer te zetten, om
daar vrijelijk hun God te vereeren naar de inspraak
van hun gemoed en in den geest hunner vaderen.
Naar Brandenburg, naar Zweden, naar de Kaap-
Ikolonie zelfs weken zij uit, doch voornamelijk
naar de Geünieerde Provinciën, het hun welbekende,
sinds ruim honderd jaar klassieke land der vrijheid,
waar de krachtige tegenstander van Lodewijk XIV,
|de Oranjevorst, den koers van het schip van Staat
regelde.
Zjj kwamen niet met ledige handen, evenmin
niet ledige hoofden, die Réfugiés. Waren er ook
velen onder hen, die niets medebrachten dan hun
arbeidsvermogen, een niet gering te schatten be
zitting, niet weinigen hadden in Frankrijk nijver
heids- en handelsondernemingen bestuurd, die zjj
hu naar hun nieuw vaderland overbrachten. Het
was een frisch, vlugstroomend bloed, dat door hun
pomst den bevolkingen der Hollandscho steden werd*'
toegevoegd, en de wijze waarop zjj van stonde aan
deelnamen aan den nationalen arbeid toonde, dat
zij geenszins als nietsdoende gasten aan onze tafel
wenschten te zitten.
Het is geen zinledig woordenspel, wanneer de
geschiedschrijvers van die dagen verhalen dat de
Réfugiés „met open armen" hier te lande werden
ontvangen. Zjj vonden dan ook reeds dadelijk een
eigen tehuis voor de voldoening hunner godsdien
stige behoeften. In onderscheiden Nederlandsche
gemeenten bestonden sinds een eeuw of daarom
trent Waalsche kerken, gesticht door vluchtelingen
uit de Fransch-sprekende Zuid-Nederlandsche pro
vinciën, die toen insgelijks de geloofsvervolging
ontweken waren. Natuurlijk sloten zij zich daarbij
aan. Bovendien maakte de Hervormde Kerk toen
Staatskerk hunne vestiging zoo gemakkelijk moge
lijk, en behandelde hen als broeders in den vollen
zin des woords.
Ook onze gemeente heeft ruim haar deel gehad
van deze refuge, gelijk zjj in de vorige eeuw
een der eerste toevluchtsoorden geweest is van de
vervolgden uit het Zuiden. Opmerkelijk groot is
nog heden te Leiden het getal personen, wier
familienaam, soms op wonderbaarlijke manier ver
basterd, op een Franschen oorsprong wijst. Bij velen
ging in latere geslachten de kennis der vreemde
taal verloren, en daarmede hield de aansluiting op
bij een kerkgenootschap dat zich bp den openbaren
eeredienst uitsluitend van die taal bedient.
De Waalsche gemeenten in ons land hebben niet
gewild dat de herinneringsdag van morgen onop
gemerkt voorbij zou gaan. Hij wordt herdacht op
eene eigenaardige wijze, geheel in overeenstemming
met den indruk, dien het historisch feit op het
thans levend geslacht moet maken. Natuurlijk kan
van feestviering geen sprake zijnhet allesbeheer-
schend gevoel is dankbaarheid voor de gastvrije
ontvangst, die de uitgewekenen hier vonden. De
kinderen der beweldadigden zullen dien hunner
weldoeners een geschenk aanbieden. In een te dier
zake verzonden circulaire, gericht aan de leden der
Waalsche kerken en aan de personen die in haar
belang stellen, wordt o. a. gezegd„De Réunie van
de Afgevaardigden dier kerken, te 's-Gravenhage
vergaderd den 18den Juni jl. en volgende dagen
heeft niet vergeten dat, zoo de datum van 18 October
ons de zware beproevingen der réfugiés her
innert, hij ons ook het broederlijk onthaal te binnen
brengt dat deze zelfde réfugiés gevonden hebben
op den gastvrijen grond van Nederland. Zy heeft
gedacht dat het de Waalsche kerken past, op welker
lot de refuge een grooten invloed heeft uitge
oefend, en welker leden zich, in onderscheiden op
zichten, als de afstammelingen der uitgewekenen
kunnen beschouwen, te toonen dat de kinderen
zich de weldaden herinneren den vaderen bewezen,
en zij heeft alzoo besloten den tweeden eeuwdag
van de herroeping van het édict van Nantes te
gedenken door eene inzameling die in den boezem der
Waalsche kerken zal geschieden ten gunste van een
der Weldadigheidsfondsen van de Nederduitsch-Her-
vormdeKerk.De keuze van zoodanig fonds is gevallen
op dat, hetwelk bestemd is om te voorzien in de
geestelijke behoeften der gemeenten welker mid
delen daartoe niet toereikend zijn." Eene keuze, die
warme toejuiching verdient en ongetwijfeld velen
zal opwekken tot het beschikbaar stellen eener
bijdrage.
We hebben gemeend, over deze gedachtenisviering
een woord te mogen sprekpn in een blad als het
onze, dat zyne lezers ver buiten den beperkten
kring van eenig kerkgenootschap telt. Want er
ligt iets verheffends voor het Nederlandsch gevoel
in hot feit, dat door de be.^uurders der Waalsche
gemeenten in ons land in herinnering wordt ge
bracht. Het was eene eer voor Nederland, dat ver
drukten van elders er hunne hoopvolle blikken en
spoedig daarop hunne vermoeide schreden henen richt
ten, eene eer, van edeler gehalte dan de lauweren,
door Lodewyk XIV op het slagveld behaald. En
tevens ligt in dat feit eene waarschuwing voor
heden, eene vingerwijzing voor de toekomst. Adel
dom verplicht, en in dit opzicht zyn we van
ouden en onbetwistbaren adel. We mogen niet
dulden, dat eene vlek ons blazoen bezoedelt: de
vryheid des gewetens, binnen onze landpalen ge
huldigd, moet het allesbeheerschend beginsel blij
ven. Er mag nimmer gezegd worden dat er eene
enkele godsdienstige overtuiging, die de wetten
des lands eerbiedigt, in Nederland ook maar in het
minst achterstaat by eenige andere. Zyn er tijden
in onze geschiedenis aan te wyzen, waarin dat
heilig beginsel werd verkracht, dat wy er ons
over schamen, want toen waren we aan het echt-
Nederlandsch karakter ontrouw. Welke zwak
heden het proces onzer staatkundige ontwikkeling
ook moge vertoonen, nimmer zy de handhaving
van de volledige vryheid van elke geloofsovertui
ging door eenig gevaar bedreigd. Aan deze heeft
Nederland zyn opkomst en bloei te danken, deze
ook zal het behoeden voor verval.
Bij het sectie-onderzoek van het VTIIste Hoofd
stuk der Staatsbegrooting voor het dienstjaar 1884
werd de wensch uitgesproken, dat voortaan alleen
die officieren by het Nederlandsch-Indische leger
zullen worden gedetacheerd, van wie het, wat hun
leeftyd betreft, te verwachten is, dat de gelden
aan hunne detacheering ten koste gelegd in hunne
verdere militaire loopbaan ruimschoots vruchten
zullen dragen.
Met het oog op de detacheeringen, die in den
laatsten tijd plaats hadden, kan moeielyk gezegd
worden dat jeugdige kapiteins ter detacheering
aangewezen worden. De ervaring in het algemeen
heeft buitendien geleerd dat Europeanen op ryperen
leeftyd veel moeilyker dan op jeugdigen leeftyd in
Indië acclimatiseeren.
Eindelyk wenschte een aantal leden ter vermij
ding van de groote kosten aan het vervoer van
officieren met hunne gezinnen verbonden, waardoor-
de thans voorgestelde verhooging ontstaan is, den
minister in overweging te geven voortaan geene
gehuwde officieren ter detacheering uit te zenden.
Gedurende deze week zyn dagelyks in de
Stedelijke Werkinrichting alhier opgenomen van
42 63 volwassen personen en van 5 12 kinderen.
De begrooting der gemeente Voorhout voor
den dienst van 1886 is door den Raad vastgesteld
in ontvang op f 6244.30'/, en in uitgaaf op 6237,
sluitende aldus met een batig saldo van f 7.30'/j.
Het vergunningsrecht voor den verkoop van sterken
drank in het klein is daarby bepaald op f 7.50
voor elke vijftig gulden huurwaarde of gedeelte
daarvan, die de lokaliteit, waarvoor de vergun
ning is verleend, volgens de schatting bezit.
De begrooting der gemeente Hazerswoude is dooi
den Raad aldaar vastgesteld als volgt: de ontvang
sten op f 20,320.68, de uitgaven op f 20,319.72,
batig saldo 0.96.
De „Martha-stichting" te Alfen aan den Ryn
heeft, naar de „Stand." mededeelt, van iemand, die
onbekend wenscht te blijven, f 17,000 voor een
nieuw gebouw ten geschenke ontvangen.
Ds. J. P. Hattink te Harderwyk heeft bedankt
voor de beroepen naar Valkenburg en Tienhoven.
De heer J. Boonstra te De Wilp is benoemd
tet hoofd der school te Drouwenerveen.
De kroonprins, de kroonprinses en prins Oscar
van Zweden hebben gisteravond de voorstelling van
Ludwig Barnay in het „Grand Théatre" te Amster
dam met hunne tegenwoordigheid vereerd.