Dinsdag 29 November.
N°. 6683.
A0. 1881.
Deze Oooraiit wordt dagelijks, met uitzondering
van Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
LEIDSCH
DAGBLAD.
PRIJS DEZER COURANT:
Yoor Leiden per 3 maandenf 1.10.
Franco per post1.40.
Afzonderlijke Nommers.0.05.
""X
PRIJS DER AD VERTEN TIEN:
Van 16 regel* f 1.06. Iedere regel meer 0.17*.
Greotere letters naar plaatiraimte. Voor het incaasee-
ren bniten de stad wordt f 0.10 berekend.
CsT Sa
Sedert de gasquaestie in den gemeenteraad aan
de orde is, deed zjj vuur en vlam woeden in de
gemoederen der uitverkorenen die haar hadden te
bespreken en te regelen, niet slechts in openbare
vergaderingen, maar ook in zittingen met gesloten
deuren. De debatten waren geprikkeld als door een
koorts, ontstaan volgens de uitlegkunde van dr.
Johan Van Beverwijk of dr. Lemnius „door een
opwellend en schnyment bloedt, hetwelck een hee-
ten gheest in de hersenen opghevende met haer
heete fijnigheydt door grove en taeije vochtig
heden schiet."
Om zich niet te branden rake mén de qnaestie
(technisch) niet aan, tenzij toegerust met eene mate
van wetenschap en kennis, die uit den aard der
zaak het deel is van weinigen, gelijk uit de be
trekkelijke debatten in den gemeenteraad is geble
ken. Misverstand, verwarring, schade en duisternis
waren voornamelijk de producten van het wroeten
in deze lichtqnaestie. Toch zjjn daar vonken uit-
gepnt die de hoop laten flikkeren op verbetering,
op zuiver en goedkoop licht, en op bedaring in „het
opwellend en schnyment bloedt" welke noodig is
om met juistheid in het oog te vatten de vele zor
gen die aan de fabricatie van gas en de administratie
eener fabriek van gemeentewege verbonden zijn.
Uit de missive dd. 17 dezer van Burgemeester en
Wethouders aan den gemeenteraad (N'. 242 I. S.),
verwijzende naar een raadszitting van 16 Ootoher
1879, blijkt opnieuw dat het voor het stedelijk be
stuur niet gemakkelijk is om te voldoen aan de toe
nemende eischen van het beheer der gemeente-gas
fabriek. Naar aanleiding van het voorstel, vervat in
bedoelde missive, zijn minstens eenige vragen te doen.
Allereerst dezewat is een gemeenteraadsbesluit,
hoe wordt dat geconstitueerd? Deze vraag schjjnt
wonderlijk: immers de Gemeentewet en meer spe-
maal Titel II, Hoofdstuk 2, 2, Art. 4250 geven
het antwoord. Toch schijnen de bepalingen der wet
onvoldoende, althans in de genoemde missive van
Burgemeester en Wethouders is sprake van een
raadsbesluit dd. 16 October 1879, dat volgens de ge
bruikelijke regelen niet genomen is, het betreft
onderzoek naar dqn toestand van het gaslicht. In
het verslag der raadszitting van dien datum staat
wel dat een raadslid-wethouder met groote inge
nomenheid verneemt dat men onderzoek naar den
toestand van het gaslicht wenscht, hij wenscht dit
ook liefst door een onafhankelijk persoon die niet
aan de gemeente verbonden is. Iets lager leest men
de mededeeling van denzelfden wethouder dat voor
zulk een onderzoek een aanmerkelijke som zal noo
dig zijn. Dit zou een reden te meer kunnen geweest
zijn om een bepaald voorstel te doen, waarover
dan zou gestemd zijn.
Den 16den September 1879 heeft de commissie
van flnanciën geadviseeerd aan den raad over een
voorstel van heoren commissarissen der stedelijke
gasfabriek betreffende verlaging van gasprijzen. De
commissie van financiën ontraadt verlaging dier prij
zen, gewaagt terloops van de mogeljjkheid om goec
gas to verkrijgen door onderzoek van deskundigen
en weeft in het slot van dit advies een voorstel om
onderzoek te laten doen naar de oorzaak van den
hoogen prijs van de cokes. In de raadsvergadering
- van 16 October 1879 wordt enkel gestemd over het
voorstel van één lid van den raad, en zijn in stem
ming gebracht voorstel heeft enkel betrekking op
den prijs van het gas voor de verbruikers, zooals
de commissie van flnanciën had voorgesteld J).
DA voorstel, luidende„Ik stel thans voor om overeenkom
stig het voorstel van de commissie van financiën met eene ver
l'ging te wachten tot Maait 1880", werd aangenomen met 12
tegen 9 stemmen.
Er wordt een zeldzaam talent van „tusschen do
regels lezen" vereischt om in het verslag der zitting
van 16 October 1879 het raadsbesluit te lezen
waarnaar Burgemeester en Wethouders in hunne
missive dd. 17 dezer verwijzen.
Doch hoe dit zij, de wethouder-commissaris der
gasfabriek deed volgens zijne groote ingenomenheid
en schiep het onderzoek naar den toestand van het
gaslicht door een onafhankelijk persoon die niet aan
de gemeente verbonden is en waardoor de meeste
kans bestaat om de burgerij gerust te stellen.
De geachte wethouder is volkomen geslaagd en
de burgerij vindt inderdaad de meeste geruststelling
in de betrouwbare rapporten van den onafhankeljjken
persoon aan wien het onderzoek is opgedragen.
De geschiedenis van dit onderzoek is nog niet
ten einde; door het voorstel van Burgemeester en
Wethouders dd. 17 dezer staat zij een nieuwe phase
in te treden.
Het voorstel sluit in zich meer moeieljjkheden
dan terstond in het oog vallen. De redactie volgende,
zou men kunnen meenen dat de raad wordt uitgenoo-
digd te benoemen een ambtenaar belast met het onder
zoek naar den toestand van het gaslicht, om ver
volgens voor den benoemde een instructie te laten
ontwerpen door het college van dagelijkBch bestuur.
De bedoeling zal wel zijn om de vaststelling der
instructie aan de benoeming te laten voorafgaan.
In de raadszitting van Mei 1881 stelde het ge
achte lid de heer De Goeje voor om het onderzoek
naar den toestand van het gaslicht, onder dankbe
tuiging aan heeren commissarissen der gasfabriek
te staken, omdat de ingezetenen er niet meer over
klaagden en omdat hij in verscheidene deelen der
stad bevredigende antwoorden had gekregen. Daar
nu zes maanden later Burgemeester en Wethouders
den gemeenteraad voorstellen een nieuw gemeentelijk
ambt te creëeren, waarvan de bekieeder wel gas-
controleur zal betiteld meeten worden, schijnt het
echter een uitgemaakte zaak dat controle over den
toestand van het gaslicht nog steeds noodig is of
minstens gewenscht wordt.
Dat Burgemeester, Wethouders en Commissarissen
der gasfabriek zoodanige controle begeeren, mag
betwijfeld worden op grond van do waardeering die
in de raadszitting van 5 Mei 1881 den interpellant^
het geachte raadslid De Goeje, van den voorzitter
der raadsvergadering te beurt viel. Wanneer des
ondanks het voorstel gedaan wordt, geschiedt het
uit een prijzenswaardig plichtbesef en omdat het
gewenscht wordt doordoor wie, of door welke
categorie van personen Hierop komt veel aan zoo
wel voor de instructie voor den nieuw te creëeren
ambtenaar te ontwerpen, als voor de keuze van den
eventneelen titularis.
De gasfabriek is een gemeentezaak, een gemeente
industrie, een gemeente-geldwinning, (zie wat de
wethouder-commissaris over den kostenden prijs
antwoordt aan het raadslid dat zich in de zitting
van 16 October 1879 daarnaar informeerde); de
commissarissen zjjn gekozen uit en door den ge
meenteraad om toezicht te honden in het belang
der burgerij. De burgerij is te splitsen in gasver
brnikende en niet-gasverbrnikende. De laatstge
noemde categorie had geen reden om aanmerkingen
te maken op den tooBtand van het gaslicht, de eerst
genoemde had daartoe overvloedig aanleiding.
Het is dus aan te nemen dat het voorstel van
Burgemeester en Wethouders strékt om aan recht
matige weoschen van gasverbrnikers voldoening te
verschaffen.
Maar is hier geen gevaar dat eene controle op
gecontroleerde controle ingewikkeld worde gelijk
een kluwen van Japansche dwarskjjkerjj Een ste-
deljjke gasfabriek, met een stedelijken directeur,
onder toezicht eener commissie uit leden van den
stedelijken raad, dit alles te supercontroleeren door
een stedelijken controleur mede door den stedeljjken
raad benoemd; de laatste alleen maar over den
toestand van het gaslicht, hetgeen is de quintessencie.
De geachte wethouder-commissaris der gasfabriek
heeft terstond begrepen dat deze schijnbaar gemak
kelijk te verkrijgen controle aan een brandnetel
gelijk is. Zjjn wjjze woorden in de raadszitting van
-16 October 1879: „Ik zou het onderzoek wenschen
op te dragen aan een onafhankeljjk persoon die
niet aan de gemeente verbonden is en waardoor de
meeste kans bestaat om de burgerij gerust te
stellen," mogen tot richtsnoer strekken aan hen
die te zjjnertjjd over de instructie voor - en de keuze
van een gascontrolenr zullen te beslissen hebben.
Om de boven aangeduide hyperzelfcontróle te
temperen, moet men op iets buitengewoonsbedachtzijn.
De controle over den toestand van het gaslicht
is ingesteld ten behoeve der gas verbruikers. Wat
er zou worden van eene controle door ieder gas-
verbruiker persoonljjk? Men zag er een voorbeeld
van in de zitting van 5 Mei 1881, toen een geacht
raadslid meldde dat hjj in verscheiden deelen der
stad bevredigende antwoorden had gekregen, zoodat
z. i. alle controle moest gestaakt worden.
Wanneer men overweegt dat individueele controle
door gasverbrnikers geljjl; is aan geen contróle
hoegenaamd, en dat ten hunnen behoeve controle
noodig, gewenscht en mogelijk wordt geacht, zoo
zon het rationeel zjjn dat de gascontrolenr, ver
tegenwoordiger der gasverbrnikers, niet door den
gemeenteraad, maar door de gasverbrnikers zeiven
werd benoemd. Waarschijnljjk zal deze ongewone,
weg niet worden ingeslagen, en het zon ook getös
panacéo zjjn tegen de moeieljjkheden die vast zitten
aan de exploitatie van een gomeenteljjke gasfabriek,,
maar de ratio van het denkbeeld wjjst het stand
punt aan dat de gascontrolenr behoort in te nemen
en dat bjj het ontworpen der instructie van den
te benoemen ambtenaar dient in 't oog gehouden.
LEIDEN, 28 November.
Met levendige belangstelling heeft het Kon-
Instituut voor de taal-, land- en volkenkunde van
Ned.-Indië het voorstel der Regeering begroet be
treffende het Rjjks Ethnographisch Museum te Lei
den. Terwjjl reeds door het bestuur van het Aard-
rjjkskundig Genootschap bjj een breed gemotiveerd
adres de aandacht der Tweede Kamer is gevestigd op
het hoog belang dier rjjksverzameling en de vruchten,
die zjj, bjj een goede inrichting, zon kunnen afwer
pen, heeft genoemd Instituut nn enkol, in een adres
aan de Kamer, de verklaring uitgesproken, dat het
zich gaarne vereenigt met de door de zusterinstelling
geleverde beschouwingen; terwjjl het, op grond
daarvan, het door haar gedaan verzoek krachtig
ondersteunt, durft het Instituut met vrijmoedigheid
hopen, „dat de Kamer, door haar adhaesie aan het
regeeringsvoorstel te schenken, er toe zal willen
medewerken ook voor het Rijks Ethnographisch
Museum een toestand in het leven te roepen, die
ten bate der wetenschap kan strekken en bevor-
derljjk zal zjjn aan het handhaven van denNeder-
landschen naam, ook als die eener koloniale mogend
heid, die er trotsch op wil zjjn met den vreemde
ling te wedjjveren, waar het geldt de inrichting
van een Ethnologisch Museum, waarin de voor
werpen der koloniën zoo ruimschoots vertegen
woordigd zjjn."
In een tweede adres aan de Kamer heeft boven
genoemd Instituut de veronderstelling vooropgezet,
dat het ook bjj de Kamer niet onopgemerkt zal zjjn
gebleven hoe particulieren recht trachtten te doen
wedervaren aan de groote wetenschappeljjke ver
diensten van den Indoloog dr. B. F. Matthes, den
schepper der wetenschappeljjke beoefening van de
Makassaarsche en Boegineeseho talen enz. Pogingen
om van de bekwaamheden en talenten van dien
