i\°. 4679.
A0. 1875.
Zaterdag
15 Mei.
IN EN BUITEN DE FABRIEK.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maandenf 1.
Franco per postn 1*40.
Afzonderlijke Nommersn 0.02.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DER ADVERTENTEEN:
Van 16 regels.f 1.05.
Iedere regel meer0.174.
Grootero letters naar plaatsruimte.
[Uithoofde van het Pinksterfeest zal deze
courant Maandag niet worden uitgegeven.
Elke overtreding eener wet is een bewijs voor
de noodzakelijkheid van haar bestaan, althans
wanneer die wel op een billijken grondslag berust
en in overeenstemming is met den geest van het
volk, waarvoor zij geldt. Dat deze laatste eigen
schappen mogen worden toegekend aan de wet-
Van Houten op den fabrieksarbeid van kinderen
is genoegzaam bewezen door de algemeene inge
nomenheid, waarmee haar invoering werd begroet.
Groote bezwaren zou haar toepassing meebren
gen, vooral in het begin, omdat zij een gevoeligen
greep deed in de huiselijke aangelegenheden van
menig arbeidersgezin, waar men het grooter of
kleiner weekloon, door één of meer kinderen
ingebracht, noode kon ontberen. Die overweging
gaf ons indertijd een artikel in de pen, waarin
wij betoogden, hoe wenschelijk het zou zijn, die
gezinnen, welke 't meest onder den weldadigen,
maar toch altijd zwaren druk der wet zouden
gebukt gaan, eenigszins tegemoet te komen.
Met eiken dag echter treden die bezwaren meer
op den achtergrond, zoodat men ze na verloop
van het tweejarig overgangstijdperk als geheel
opgeheven zal mogen beschouwen. Voor het oogen-
blik echter is dat nog volstrekt het geval niet,
en juist daarom verdient het des te meer afkeu
ring, dat sommige fabrikanten, door zeiven de
wet te overtreden, hun arbeiders aanhoudend bloot
stellen aan de verleiding om dat verwerpelijke voor
beeld na te volgen, waardoor zij natuurlijk de
toch reeds zoo moeielijke periode van overgang
nog moeielijker maken en op de ouders der on
wettig bij het fabriekswerk gebezigde kinderen
een demoraliseerenden invloed uitoefenen. Reeds
menige ingestelde vervolging strekt ten bewijze
van het voorkomen van dergelijke feiten.
Duidelijk treedt daarbij op den voorgrond, dat
de wet op den kinderarbeid in fabrieken slechts
een eerstenog zeer onvolkomen schrede op den
goeden weg kan heeten, ten deele een gevolg van de
verminking die zij vóór haar totstandkoming onder
ging. Zoo heeft zich dezer dagen de vraag
voorgedaan of de arbeid van kinderen in steen
fabrieken, waar zij in de open lucht werken, tot
den verboden fabrieksarbeid kan worden gerekend.
In dergelijke gevallen, waarin de rechter uitspraak
zal moeten doen, achten wij het voegzaam ons van
elke beoordeeling te onthouden, maar toch schromen
wij niet met allen, die het waarlijk goed meenen
met het kind als de kiem van het toekomstig
geslacht, te verklaren dat het ons hoogst wen
schelijk voorkomt, dat alle loonarbeid van jeugdige
kinderen ten strengste verboden ware. Moge het
werken in bedompte fabrieksgebouwen het na-
deeligst zijn, dit neemt niet weg dat alle loon
arbeid, ook die in de open lucht, schadelijk is
voor het kind, zoolang het de jaren van het
schoolgaan niet ontwassen is, schadelijk zoo al
niet voor het lichaam, dan toch voor den geest.
In de open luchtDat woord doet ons onwille
keurig denken aan het schoone jaargetijde, dat
wij weer zijn ingetreden, nu elk, wiens plichten
hem niet terughouden, zich naar kuiten spoedt
om zich te verlustigen in de ontwakende natuur,
die ons weer een schat van genietingen aanbiedt
voor elk onzer zintuigen.
Neen, wy overdrijven. Niet ieder, wien het vrij-
staat, gaat bij voorkeur ontspanning zoeken in
de schoone natuur. De rnet vermaakzuchtige rei
zigers schier overladen wagens, die zich door de
reuzenkracht van den stoom voortbewegen naar
de naburige hofstad, verkondigen het u anders.
Daarginds is met de verkwikkende lente ook
de reeks geopend van die eigenaardige volksfees
ten, welke onder den naam van kermis telken
jare voor elke plaats van ons land terugkeeren.
Neen, lezer, vrees van ons geen betoog over
het wenschelijke van de afschaffing der kermis.
Is z'j te veel een nationale uitspanning dan dat
haar opheffing althans voor het oogenblik raad
zaam zou zijn, laat ons haar ten minste zooveel
mogelijk trachten te veredelen.
Maar dan allereerst: ook daar geen exploitatie
van het kind toegelaten. De voornaamste plaats
des vermaaks, waarheen zich lallooze kermisgan-
gers spoeden ook uit de hoogere rangen der maat
schappij, het cirque Carré, levert daar eiken avond
het medelijden wekkende schouwspel der meer of
minder gevaarlijke toeren van jeugdige, zeer jeug
dige kinderen, wier geoefendheid in halsbrekende
manoeuvres getuigt van ongeveer gelijke dressuur
als die der viervoeters, welke zij berijden, 't Is
hier geen fabriek, 't is erger dan dat, een plaats
van uitspanning en genotTegen dergelijke kin-
der-exploitatie, waarvan de kermissen meer voor
beelden opleveren, is de wet-Van Houten misschien
machteloos. Toch verheugt het ons hierbij te kun
nen voegen, dat in de residentie tegen den heer
Carré en ook tegen den heer Valois, tegen den laat
ste uithoofde van het optreden van een jong meisje,
proces-verbaal is opgemaakt om het feit der kin
derexploitatie te constateeren. Mocht uit de daar
uit te verwachten vervolging een veroordeeling
voortvloeien, dan zullen alle weidenkenden die
uitspraak toejuichen om het beginsel, dat 't hier
geldt. Zoo niet, dan zal het geconstateerde feit,
de exploitatie van het kind, onder welken vorm
dan ook, bijdragen om ons verder te brengen op
den weg, waarop de invoering der wet op den
kinderarbeid in fabrieken slechts een eerste schrede
is geweest.
LEIDEN, 14 Mei.
Heden is alhier bevorderd tot doctor in de
medicijnen de heer H. A. H. Van der Heyden,
geb. te Heusden, met acad. proefschrift over diabetes
insipidus.
De minister van oorlog heeft benoemdlot
voorzitter der commissie ten overstaan van welke
te Breda het examen tot toelating als cadet aan
de Kon. Milit. Acad. zal worden afgenomen, den
hoogleeraar Dr. J. J. De Hollander, werkzaam bij
die inrichting; tot leden: den lsten luit. der art.
N. C. Grotendorst en den lsten luit. der inf. M.
H. A. J. Van Meurs; Dr. A. Van Oven, Dr. J.
Zaaijer Az., Dr. F. Seelheim, A. P. T. Sassen
S. Susan, A. S. Kok en A. D. Hagedoorn; lot
lid en secretaris, den lsten luit. van het corps
ingen., min. en sapp. W. Badon Ghijben.
De minister van financiën brengt ter kennis
dat omstreeks September e. k. in Den Haag een
vergelijkend onderzoek zal plaats hebben van can-
didalen naar de betrekking van adspirant-landmeter
bij het kadaster, waartoe twintig plaatsen ter
vervulling worden opengesteld. De candidaten be-
hooren zich vóór 1 Juli bij een op zegel geschreven
request tot den minister te wenden.
Voor de vacature bij de Rem. gemeente te
Amsterdam zijn op het tweetal geplaatst Dr. Van
Gorkom, te Amsterdam, en J. H. Maronier, te
Utrecht.
Door het provinciaal kerkbestuur van Noord-
i Brabant zijn als candidaten tot den heiligen dienst
toegelaten de heeren H. van Selms en B. H.
Haibbèma.
Het zuiderzendingsfeest, volgens vroeger
bericht op 30 Juni bepaald, i6 met het oog op
de classicale vergaderingen der Ned. hervormde
kerk vastgesteld op "Woensdag 23 Juni.
Bij gelegenheid dat dele Weenen door Neder-
landsche inzenders behaalde onderscheidingen hun
zullen uitgereikt worden, zal door de heeren E.
J. Asser, L. A. Hartogh, Van Kempen, L. Ketjen,
Moltzer, J. H. Rennefeld, Rijckevorsel en Reyn-
vaan, te Amsterdam, en Herm, F. C. Ten Kate,
in Den Haag, aan den minister van binnenlandsche
zaken en eenige andere autoriteiten een banket
aangeboden worden.
Door den gemeenteraad te Eist is een adres
aan de Tweede Kamer vastgesteld, waarbij verzocht
wordt: 1°. aan art. 2 der kieswet toe le voegen
deze of soortgelijke bepaling: „met dien verstande
evenwel, dat voor de uitoefening van het kiesrecht
de aanslag niet gelden zal, indien niet, gedurende
ten minste zes maanden vóór het tijdstip bij art.
7 der wet bepaald, het voorwerp, in belastbaar
gebruik bij de personeele belasting aangegeven,
werkelijk in gebruik genomen en gehouden is, en
het bedrijf of de nering, waarvoor men gepaten
teerd is, volgens algemeene bekendheid, gedurende
dien lijd werkelyk is uitgeoefend", en 2°. deze
wijziging alsnog van toepassing te verklaren op
de kiezerslijsten van de gemeente Eist.
Tweede Kamer. In de zitting van
heden heeft, in antwoord op de interpellatie van
den heer Kuyper, de minister van binnenl. zaken
verklaard dat hij vasthoudt aan het behoud van
art. 194 der grondwet en aan het hoofdbeginsel
der onderwijswet, zijnde de openbare school toe
gankelijk en bruikbaar voor allen met volle vrij
heid voor 't bijzonder onderwijs. Daarom is de
openbare school nog niet godsdienstloos. Het zoo
genaamde restitutiestelsel vindt in den minister
geen voorstander. De regeering zal ter geschikter
lijd het wetsontwerp indienen.
Naar wy vernemen heeft de generaal-majoor
Hardenberg ontslag aangevraagd als secretaris
generaal bij het ministerie van oorlog, doch zal
hij de functiën van hoofd-intendant bij de mili
taire admin. blijven vervullen. Men verzekert dat
de kolonel van den generalen staf H. E. W. Rodi
de Loo, directeur der topogr. inrichting, als secre
taris-generaal bij voormeld depart, zal optreden.
De heer A. J. Krieger is ter beschikking
van den gouv.-generaal van Ned.-Indié gesteld
om te worden benoemd tot adjunct-ingenieur bij
de staatsspoorwegen op Java.
Z. M. heeft benoemd tot procureur by de
arrond.-rechtbank te Heerenveen Mr. M. M. Van
Heioma, adv. aldaar; tot procureur bij het prov.
gerechtshof in Friesland en de arrond.-rechtb. te
Leeuwarden Mr. G. A. Murray Bakker, adv. aldaar»
Gemengd Nieuws.
Gisteravond omstreeks halfelf is a 1-
hier een begin van brand ontstaan in de hout
zagerij van den heer T. op de Hoogewoerd, dat
echter ontdekt werd door een voorbijganger, die
spoedig den brandmeester H. daarvan kennis gaf,
welke dadelijk op de plaats des onheils tegen
woordig was. Een emmer water was voldoende
om te blusschen. Tijdens het ongeval was alleen
de zoon te huis.
Hedenmorgen bij de schietoefening
van het 2de bataljon 4de reg. inf. in de duinen bij.