LEIDSCH
DAGBLAD.
N°. 4363.
A0. 1874.
Zaterdag
2 Mei.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maandenf 1.
Franco per postn 1.40.
Afzonderlijke Nommers0.02.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van Zon- en Feestdagen, uitgegeven,
PRIJS DER ADVERTENTIES:
Van 16 regelsf 1.05.
Iedere regel meer0.17A-
Grootere letters naar plaatsruimte.
OV/j: BROODFABRIEK.
„Goede wijn behoeft geen krans," 't wordt zoo
dikwijls beweerd, dat men haast zou vergeten dat
dit overoude spreekwoord, althans in algemeenen
zin gebezigd, niet altijd toepasselijk is. Niet ieder
toch is in staat te oordeelen over de hoedanigheid
van den wijn, in ruimer beteekenis gesproken,
van de levensmiddelen, waarvan hij zich bedienl,
en daarom is het somtijds noodig ook het goede
van een kransje, ja een extra kransje te voorzien.
Daartoe willen ook wij trachten mede te werken,
vooral waar het geen wijn, geen arlikel van weelde
betreft, maar de allereerste levensbehoefte van arm
en rijk, het brood.
Juist omdat het brood ook voor de lagere
klassen der maatschappij een onmisbaar voedings
middel is, moet het niet alleen zoo goed, maar
tevens zoo goedkoop mogelijk zijn, en aan die beide
vereischten voldoet zeker bij uitnemendheid het
brood, dat de Leidsche Broodfabriek ons levert.
Uit het verslag toch, den 25sten Maart 11. op de
gewone algemeene vergadering uitgebracht, bleek
dat, by een vergelijking met een veertiental steden
van ons land, waaronder de volkrijkste, zooals de
hoofd-, de residentie- en de tweede koopstad
voorkomen, te Leiden gedurende het jaar 1873
het goedkoopste gebuilde brood was te bekomen,
terwijl de prijs van ongebuild brood en rogge
brood alleen te Amsterdam iets lager was dan
bij ons ter stede; want dat laatstgemelde brood*
soort ook te Groningen en te Leeuwarden voor
geringer prijs was te verkrijgen, mag minder in
aanmerking komen, dewijl in die streken de
consumptie van roggebrood veel grooter is dan
bij ons.
Vraagt men nu of zonder broodfabriek het
brood te Leiden ook volgens dien betrekkelijk
lagen prijs zou zijn te verkrijgen geweest, dan
meenen wij op goede gronden ontkennend te kunnen
antwoorden. Uit dezelfde vergelijkende tabel toch,
waaraan wij bovengenoemde bijzonderheid ont
leenden, blijkt dat in steden waar broodfabrieken
zijn gevestigd, de prijs b. v. van het gebuilde
brood gedurende 1873 betrekkelijk slechts weinig
verschilde, gemiddeld '/2 cent per kilogram, terwijl
daarentegen b. v. te Middelburg, waar geen
broodfabriek wordt gevonden, diezelfde soort, hoe
wel ze er nagenoeg niet gebruikt wordt, onge
veer 12 cent per kilogram hooger komt te staan
dan te Leiden. Dat verbazend groote verschil is
nu wel voor een gedeelte daaraan toe te schrijven,
dat gebuild brood er slechts bij wijze van lekkernij
voorkomt, maar ook het ongebuilde brood, dat
er het gewone dagelijksche voedsel uitmaakt,
is er nog 2"/a cent per kilogram hooger dan bij
ons, ja te Bergen op-Zoom, ook zonder fabriek,
bedraagt het verschil met Leiden zelfs 4'/a cent.
Die statistieke opgaven bewijzen zeker ten duide
lijkste dat wij 't voornamelijk aan onze Brood
fabriek te danken hebben, dat door een heilzame
concurrentie de broodprijzen bier ter stede gedu
rende het afgeloopen jaar betrekkelijk zoo laag
zyn geweest, wat bij den hoogen stand der graan
prijzen in datzelfde tijdvak en de daaruit onver
mijdelijk gevolgde duurte van zoo groot gewicht
was vooral voor de lagere volksklasse.
En die gunstige verhouding werd niet verkre
gen ten koste der werklieden. Aan geen fabriek
alhier toch werden zoo hooge loonen uitbetaald
als aan de Broodfabriek, zoodat het laagste week
loon in het afgeloopen jaar f 9,25 heeft bedragen.
Bovendien is het werk er niet zwaar, de werktijd
matig, de werkplaats luchtig en aangenaam. Ook
de broodslijters konden bij ijver en oppassend
heid een fiksch weekgeld verdienen, en wanneer
men dezen bij het aan de inrichting zelve werk
zame personeel rekent, komt men tot het resul
taat dat de Leidsche Broodfabriek aan tweeënzes
tig personen een voldoend, aan sommigen hunner
zelfs een ruim bestaan verschafte.
Evenmin hadden de aandeelhouders zich te be
klagen, want het dividend over het afgeloopen
jaar bedroeg f 10 per aandeel. Voor een vennoot
schap, wier hoofddoel is bevordering van bet alge
meen welzijn en dus levering van haar fabricaat
tegen den laatst mogelijken prijs, zou men die
winst wellicht te hoog kunnen noemen, doch dan
zou men onbillijk oordeelen. Men moet in aan
merking nemen, dat zij moest worden berekend
per kilogram, en daar nu de fabriek in 1873
voor 322100 aan brood verkocht en een totaal
bedrag van 5000 aan winst uitbetaalde, springt
het terstond in het oog, dat men, door het kilo
gram brood '/a cent lager te stellen, in plaats
van winst een aanmerkelijk verlies zou hebben
gehad.
Wat de qualileit van het brood betreft, een
ieder kan zich daarvan dagelijks overtuigen, ware
het ook al niet, dat in het verslag de kanalen
worden opgegeven, waaruit de fabriek hare grond
stoffen heeft bekomen, zooals bloem, meel, melk
en gist, terwijl bovendien het fabrieksbrood nog
de verdienste bezit van aan het juiste gewicht
te beantwoorden.
In allen deele kan dus worden getuigd dat ook
in het afgeloopen jaar de fabriek volkomen aan
haar doel heeft beantwoord, het verschaffen van
goedkoop, goed en volwichtig brood, terwijl zij
tevens een uitstekende geldbelegging aanbood,
voor velen een bron van welvaart opleverde en
een heilzame concurrentie onderhield. Het debiet
is dan ook aanhoudend toegenomen, maar toch
niet in die mate als waarin men dat mocht ver
wachten. Van de 4'/2 millioen kilogrammen,
waarop de jaarlijksche broodconsumptie te Leiden
wordt geschat, leverde de Broodfabriek in 1873
1669876 kilogram, een cijfer, wel hooger dan
men het bij de oprichting der fabriek had ge
raamd, maar dat toch nog aanmerkelijk kan toe
nemen. Daarom zeiden wy aan het hoofd dezer
regelen, dat ook voor goeden wijn een krans
niet overbodig is, al kan hij dien volgens het
spreekwoord wel missen. Zooveel is zeker, dat de
concurrentie tusschen de bakkers en de Brood
fabriek altijd komt ten bate der ingezetenen.
LEIDEN, 1 ITI cl.
Gisteren had alhier de algemeene vergade
ring plaats der aandeelhouders in de naamlooze
vennootschap „Leidsche Bouwvereeniging" onder
leiding van Prof. Heynsius. De secretaris bracht
verslag uit omtrent de werkzaamheden gedurende
het afgeloopen jaar. Zes huisjes werden aange
kocht en behoorlijk in orde gebracht, onder het
belangloos toezicht van den bouwmeester B. Van
Driel. Zij slaan onder eene lijst in de Hoefstraat
en voldoen zeer aan de behoefte. Ter bebouwing
met vier burgerhuizen en 12 arbeiderswoningen,
werd door het Gemeentebestuur het terrein naast
het voormalig Nosocomium, op verzoek van het
bestuur der Bouwvereeniging, kosteloos afgestaan.
De bestekken van aanbesteding door den architect
Mulder bewerkt, liggen gereed en plannen zijn
in de vergaderzaal tentoongesteld.
Uit de rekening bleek, dat de toestand der
Maatschappij gunstig was te noernen en een divi
dend van 4 pCt. over de gestorte gelden kon
worden uitgekeerd. De vergadering besloot dit
dividend niet uit te betalen, maar de gelden in
de kas te storten.
In plaats van het overleden lid van het be
stuur, de heer Brandholf Isselman, werd benoemd
de heer H. A. Schmier, en in plaats van het
aftredend lid, Prof. Rauwenhofï, de heer S. B. Vos.
Heden is alhier bevorderd tot doctor in
de rechten: de heer A. E. Pool, geb. te Pasoe-
roean, met Stellingen.
Van de 10 candidaten, gisleren voor de
Commissie in Zuid-Holland opgekomen voor de
akte in de Engelsche taal, werden toegelaten
mej. S. M. Balen, M. De Jager, L. M. Landheer,
W. H. Van der Meer, F. C. R. Opzoomer, E. M.
Philips, allen uit Rotterdam; mej. D. E. J. Werf,
uit Den Haag. Ook werden geëxamineerd voor
de akte in de vrouwelijke handwerken 14 candi
daten; toegelaten: mej. J. M. Dros, uit Leiden,
alleen voor smaak; mej. J. P. M. H. Gordon,
uit Bodegraven; mej. M. Jansen, uit Voorschoten,
alleen voor nut; M. E. Kelder, uit Leiden; mej.
Th. C. Leeuwendal, uit Den Haag; mej. M. M.
Selier, P. C. Schalkers en J. J. Tam, allen uit
Leidenmej. S. C. Van den Worm, uit Leiden,
alleen voor nut.
Na vergelijkend examen, afgenomen door de
hh. Dunkier in Den Haag en Wetrens te Leiden,
is voor de betrekking van kapelmeester bij het
muziekcorps der dd. schutterij alhier een dubbel
tal opgemaakt, bestaande uit de hh. Rudersdorf
en Blumentritt, van Utrecht en van Rotterdam.
Naar wij vernemen heeft gisteren de heer
W. G. Mooy, stationschef alhier, vóór zijn aan
staand vertrek naar Amsterdam, van de beambten
van het go«deren- en telegraafkantoor een prachtig
muziekalbum ontvangen met hunne portretten,
en van de beambten aan het plaatskantoor twee
fraaie candelabres.
Gedurende de maand April zijn in de
Volksgaarkeuken alhier afgeleverd 3240 portiën,
als: 2998 warme spijs, 195 vleesch en 47 spek.
Tot leden der examen-commissie voor de
akten van M. O. zijn benoemd voor wis- en
natuurkundige wetenschappen, zeevaartkunde, tee
kenen, boelseeren, gymnastiek en landbouwkunde:
tot lid en voorzitter dier commissie Dr. M. Salverda;
tot leden Dr. G. F. W. Baehr en A. J. Van
Pesch te Delft; Dr. C. P. Burger, te Leeu
warden; Dr. P. H. Schoute, te Nymegen;
Dr. F. W. C. Krecke, te Utrecht; Dr. J. Bosscha
Jr., te Delft; Dr. J. W. Gunning, te Amsterdam;
Dr. L. A. J. Burgersdijk, te Deventer; L. Janse
Bz., te Amsterdam; B. De Poorter, te Amsterdam;
E. Gugel, te Delft; E. Lacomblé, te Delft; Dr.
T. Zaaijer, te Leiden; E. De Jong, te 's-Hertogen-
bosch; Dr. O. Pitsch, te Wageningen; Mr. J. P.
Amersfoordt, te Haarlemmermeer; R. W. Boer, te
Warnsveld; voor Ned. taal en letterk. en de
geschiedk. wetenschappen, staathuishoudkunde, han
delswetenschappen, de levende talen en hare let
terkunde en het schoonschrijventot lid en
voorzitter dier commissie Dr. D. J. Steyn Parvé;
tot leden Mr. P. Romeyn, te Middelburg; Dr.
J. H. H. Hülsmann, te Tilburg; E. H. C. Schaefer,
te Roermond; Dr. J. Dornseiffen, te Amsterdam;
Dr. J. C. Matlhes, te Groningen; Mr. H. Ter
Haar Bz., te Deventer; L. Chatelain, F. S. Gornm,
heiden in Den Haag. De examens worden ge
houden de eerste te Delft, de laatste in Den Haag.
In de voor eenige dagen gehouden verga
dering der koninklijke academie van wetenschap-
