LEIDSCH
DAGBLAD.
N°. 4355.
A0. 1874.
Donderdag
23 April.
DE RIOOLOUAESTIE.
PRIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maandenf 1.
Franco per post1.40.
Afzonderlijke Nommers0.02.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DER ADVERTENTIES:
Van 16 regelsf L05.
Iedere regel meern 0.17£.
Grootere letters naar plaatsruimte.
f^in onzen nieuwjaarsgroet aan onze lezers bij
den aanvang van 1874 noemden wij onder de
voor onze gemeente belangrijke aangelegenheden
ook de rioolquaestie. Wij deden dat onder den
indruk van hetgeen gebleken was bij de ruiming
der riolen in de Narmstraat, de Galgstraat en vooral
op de Arkegracht, en hoewel reeds geruimen tijd
geleden in een ingezonden stuk in ons blad werd
gewezen op den wij mogen wel zeggen afgrijse
lijken toestand, die toen aan het licht kwam, of
schoon een ieder zich daarvan met eigen oogen
heeft kunnen overtuigen en ondanks het minder
aanlokkende, ja het afkeer wekkende van het
onderwerp, willen wij in het belang der zaak er
nogmaals aan herinneren, hoe reeds terstond bjj
het maken der eerste opening aan de Binnenvest
„de overwelving der riool monding aldaar bleek
te ontbreken en vervangen was door een afdek
king met vermolmde plankenhoe de wanden
meer op gestapeld puin dan op metselwerk gele
ken, zoodat na ontruiming van het .dicht ineenr
geperste vuil, hetwelk alle doorlating van privaat-
sloffen en regenwater tegenhield, nieuwe wanden
en gewelf gemetseld moesten worden." Zoo lui
den de eigen woorden van het verslag, door den
gemeente-architect bij de Commissie van Fabri
cage ingeleverd. Bij bet maken van 32 openingen
werd overal dezelfde afschuwelijke toestand aan
getroffen, nog verergerd doordien „van gemeente
wege" men lette hier wel op! de nu en
dan ontstane rioolgaten eenvoudig met zand waren
dichtgeworpen, wat natuurlijk de verstopping nog
had verergerd, zoodat dikwijls een pikhouweel
moest worden gebezigd om de afzichtelijke massa
los te maken. In de Galgstraat dezelfde toestand,
op de Arkegracht, zoo mogelijk, nog erger. Deze
toch was over een lengte van ongeveer 130
meters tot aan de kruin gevuld met het walge
lijkste vuil, dat zich zelfs tot onder de vloeren
van sommige woningen uitstrekte.
Men sloeg de handen aan het werk, maardaar
kwam het groote struikelblok; de Commissie van
Financiën deinsde terug voor de groote kosten,
verbonden aan de invoering van het Liernur-stel-
sel ook op de Gedempte Marendorpsche Achter
gracht en aangrenzende buurten, volgens een
gemotiveerd voorstel van B. en Ws. dd. 31 Juli
1873, en het begin van het door ons met zooveel
hoop begroete jaar 1874 kenmerkte zich door
een allertreurigst verschijnselden 2den Januari
verscheen een nieuw schrijven van B. en Ws.
aan den Raad, waarbij zij verklaarden dat zij,
ofschoon zich niet kunnende vereenigen met de
argumenten der Commissie van Financiën, zich
echter gaarne bij haar advies, althans in hoofd
zaak, wilden nederleggen, ten einde zelfs den
schijn te vermijden van mede te werken tot het
nemen van voor de toekomst der gemeente-
financiëh naar veler oordeel verderfelijke maat
regelen.
De toekomst der financiën! Maar die van den
gezondheidstoestand dan? De ruiming der riolen
heeft wel is waar nog niet geheel opgehouden,
en het is gebleken dat bet in de laatste jaren zoo
slecht geworden drinkwater in de gereinigde
buurten reeds aanmerkelijk is verbeterd; maar
wil men nu met de krachtdadige ruiming wach
ten totdat men een advies zal hebben bekomen
dat de eigenaars der huizen de kosten der rui
ming moeten betalen? Maar 't geldt hier een bij
uitnemendheid algemeen belang van alle burgers
zonder onderscheid, eigenaars van huizen of niet;
't geldt de verbetering van een toestand, waaraan
d<- stad zelve grootelijks schuld heeft. Imtaers
de stadsgoten, dikwijls met dunne, geheel onvol
doende planken gedekt en zoo bestraat, geven
wij wezen er boven reeds op menigmaal aan
leiding tot verzakkingen, die verholpen worden
door aanvulling met zand, dat dan die goten
verstopt en daarmede de riolen, waarin zij uit-
loopen.
Ook andere bijkomende omstandigheden, die in
geen geringe mate hebben bijgedragen om den
reeds zoo ongunstigen toestand te verergeren, zijn
zeker aan de gemeente te wijten. De aanwezigheid
van elk der veelvuldige varkenshokken en mest
vaalten binnen onze stad getuigt van even
zoovele vergunningen, daartoe vanwege den Ge
meenteraad verleend, althans voor zoover zij niet
zonder toestemming van de bevoegde autoriteit
hier worden gevonden.
Wij hebben hooren beweren dat een uitgaaf
van 5 mille gedurende twee jaar en vervolgens
jaarlijks van 1 mille toereikend zou zijn om de
riolen in voldoenden toestand te brengen en te
houden. Maar al ware de benoodigde som iets,
ja veel grooter, zou zij dan een beletsel mogen
zijn waar het dien kostbaarsten aller schatten,
de gezondheid, geldt? Waar zoo gewichtige be
langen in het spel zijn, wijke Leiden desnoods
af van het overigens zeker lofwaardige, tot dusver
gevolgde systeem van alles uit eigen begrooting
te willen vinden, althans wanneer uit de opbrengst
der belastingen, voor vele burgers reeds al te
drukkend, toch het noodige niet kan worden tot
stand gebracht. Men sluite desnoods een geld-
leening ten einde de riolen te verbeteren, om
van andere behoeften, b. v. de waterleiding, voor
het oogenblik niet te spreken. Maar men zette
van gemeentewege da ruiming der riolen voort
eer het, bij een nieuwe cholera-epidemie wellicht,
te laat is. Ruiming vanwege de eigenaars der
huizen kan slechts leiden tot processen met
kwaadwilligen, tot oponthoud.
Medeburgers, nu ons dit alles bekend is, zou
het ons dan niet tot een grievend verwijt strekken
telkenmale als in den tegenwoordigen toestand
door typhus of cholera een lid uit een onzer
gezinnen wordt weggerukt? Wij laten dus met
klem en nadruk onze stem uit uwen naam
hooren, en kornen daarom met het volgend adres
Aan den Gemeenteraad van Leiden
Geven met ver schuldigden eerbied te kennen
de ondergeteekenden
dat zij verzoeken dat met den meesten spoed
vjorde voortgegaan met de ruiming der riolen
voor rekening der Gemeenteook om langs dien
weg alle kostbare en tijdroovende procedures te
ontgaanverklarende zij zich tevens bereid om
gezamenlijk de kosten te dragen in het belang
der algemeene gezondheid.
}l Welk doende enz.
De Ingezetenen van Leiden.
LEIDEN, 22 April.
A. s. Zaterdag zal Dr. J. M. Van Bern-
melen het hoogleeraarsambt bij de wis- en natuur
kundige faculteit aanvaarden met het houden eener
redevoering in het groot auditorium van het
Academiegebouw.
De Commissie voor het lager onderwijs in
Zuid-Holland heeft gisteren voor de Engelsche
taal geëxamineerd 8 candidaten, waarvan 6 werden
afgewezen en twee slaagdenJ. Schippers, uit
Den Haag en J. Van der Togt, uit Noordwijk.
Voor de Fransche taal werden verder geëxamineerd
9 candidaten, waarvan 5 werden afgewezen en
4 toegelatenJ. Brouwer uit Leiden F. H. Leroy,
uit DelftM. J. Van Wettum, uit Voorburg, en
J. I. Wiegman, uit Delft. Ten slotte werden 5
candidaten in het teekenen geëxamineerd, 4 werden
afgewezen en 1 toegelatende heer J. Helder uit
Rotterdam.
Naar men verneemt, hebben zich reeds
een dertigtal militaire geneeskundige studenten
voor het in de maand Juni e. k. te Leiden te
houden natuurkundig examen aangemeld, terwijl
een zestal candidaat-artsen aan het in 't laatst
van Mei a. s. te Amsterdam te houden arts
examen zal deelnemen.
Z. M. heeft benoemd tót lid en voorzitter der com
missie, gedurende den lijd van éen jaar, ingaande 1 Aug.
e. k., belast met het afnemen der natuurk. examens,
Dr. J. W. Gunning, hoogl. te Amsterdam; tot lid envice-
pres. Dr. J. H. Van den Broek, eerste offic. van gezondh.
lste kl. te Amsterdam; tot lid en seer. Dr. J. P. Van
Braam Houckgeest, offic. van gezondh. 2de kl., te Amster
dam; tot leden: Dr. C. A. J. A. Oudemans, hoogl. te
Amsterdam; JDr. C. H. D. Buijs Ballot, hoogl. te Utrecht;
Dr. C. J. MatlheS, hoogl. te Amsterdam; Dr. H. J. Van
Ankura, hoogl. te Groningen; Dr. A. Heijnsius, hoogl. te
Leiden, en F. J. Swartwout, lector te Amsterdam; tot
plaatsverv. leden: Dr. P. J. Van KerckholT, hoogl. te
Utrecht; Dr A. C Oudemans, hoogl. te Delft; Dr. J. A.
Fles, eerste off. van gez. 2de kl. te Utrecht; Dr. N. W.
P. Rauwenhoff, hoogl. te Utrecht; J. A. Snijders CJz.,
hoogl. aan de Polyt. school te Delft; Dr. R. A. Mees,
hoogl. te Groningen; Dr. W. Berlin, hoogl. te Amsterdam
Dr. Th. W. Engelmann, hoogl. te Utrecht; VV. Stoeder,
apoth. te Amsterdam; tot lid en voorzitter der commissie,
gedurende den tijd van éen jaar, ingaande 1 Aug. e. k.,
belast met het afnemen der geneesk. examens, Dr. L. C.
Van Goudoever, hoogl. te Utrechttot lid en vice-pres.
Dr. G. D. L. Iiuet, hoogl. te Leiden; tot lid en secretaris
Dr. R. Timmerman, off. van gez. lste kl. te Amsterdam;
tot leden: Dr. T. Halbertsma, Dr. W. Koster, hoogl. te
Utrecht; Dr. P. J. Barnouw, lector te Amsterdam; Dr. H.
A. Kooyker, hoogl. te Groningen; Dr. C. L. Wurfbain,
hoogl. te Amsterdam; G. J. Jacobson A. Bz., oud-apoth.
te Schiedam; tot plaatstverv. leden: Dr. M. Polano, Dr. S.
S. Rosenstein, Dr. A. E. Simon Thomas, hoogl. te
Leiden; Dr. A. F. Bauduin, lste off. van gez. 2de kl., in
Den Haag, Dr .1. A. Boogaard, hoogl. te Leiden; Dr. L.
Lehmann, Dr II. Hertz, Dr. J. W. R. Tilanus, hoogl. te
Amsterdam; J. Polak, apoth. te Amsterdam; tot lid en
voorzitter der commissie, gedurende den tijd van éen jaar,
ingaande 1 Aug. e. k., belast met het afnemen der examens
van hulp-apotheker, Dr. W. F. R. Suringar, hoogl. te Lei
den; tot lid en vice-pres., Dr. J. M. Van Bernmelen, hoogl.
te Leiden; tot lid en secretaris, C. Burgersdrjk, rnilit.
apoth. 2de kl., in Den Haag; tot lid, Dr. H. G. Van de
Sande Bakhuijzen, hoogl. te Leiden; tot plaatsverv. leden:
Dr. D. J. Coster, te Amsterdam; Dr. F. Van Calker, leeraar
aan de h. burgerschool te Tilburg; Dr. J. Sirks, idem te
Deventer; A. C. Cramer, apoth. te Rotterdam; tot lid en
voorzitter der commissie, gedurende den tijd van éen jaar,
ingaande 1 Aug. e. k., b,elast met het afnemen der examens
van apotheker, Dr. W. F. R. Suringar, hoogl. te Leiden;
tot lid en vice-presDr. J. M. Van Bemmelen, hoogl. te
Leiden; tot lid en seer., C. Burgersdijk, mil. apoth. 2de
kl., in Den Haag; tot lid, R. J. Opwyrda, apoth. te Nijme
gen; lot plaatsverv. leden: Dr. D. J. Coster, te Amster
dam; Dr. F. Van Calker, leeraar aan de burgerschool te
Tilburg; A. C. Cramer, apoth. te Rotterdam; C. H. Van
Ankum, apoth. te Groningen.
De afdeeling voor wis- en natuurkundige
wetenschappen der Kon. Acad, van Wetensch.
zal een gewone vergadering houden op Vrijdag
24 April e. k.
Naar men verneemt, zal de P^egeering aan
de rijks-patroonfabriek te Delft eene aanmerke
lijke uitbreiding geven; sedert lang was gebleken,
dat de inrichting niet meer aan de eischen, wat
de localiteit betreft, kon voldoen.
Vanwege de Commissie voor het monument
ter herinnering aan 1 April 1872 is kennis ge
geven, dat de onthulling daarvan niet op den dag
van het zilveren kroningsfeest zal kunnen plaats
hebben, daar van den beeldhouwer het zeer onver-