LEIDSCH
DAGBLAD.
N°. 4301.
A0. 1874.
Dinsdag
17 Februari.
De ontworpen hervorming van het
Hooger Onderwijs.
PBIJS DEZER COURANT:
Voor Leiden per 3 maandenf 1.
Franco per post1.40.
Afzonderlijke Hommers.0.02.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DER ADVERTENTIES
Van 1—G regelsf 1,05.
Iedere regel meern 0.174.
Grootcre letters naar plaatsruimte.
Een universiteit wordt door velen, vooral door
hen, die buiten de wereld der geleerden zich
bewegen, beschouwd als een inrichting, waar men
wordt opgeleid voor de verschillende maatschap
pelijke betrekkingen van advocaat, dokter, enz.
Die zienswijze echter is verre van juist, is een
gevolg van het verkeerd begrip, dat men zich
heeft gevormd van de aan het hooger onderwijs
te stellen eischen. Hun, die deze meening zijn
toegedaan, daarvan een verwijt te maken, zou
onbillijk zijn; zij vonden er lot dusver maar al
te veel grond voor in hetgeen men werkelijk aan
onze academiën ziet gebeuren. Of wie zal het
ontkennen dal sommige studenten zich er heen
begaven met het doel om binnen een zeker tijds
verloop een academischen graad te verwerven,
die hun aanspraak gaf op het bekleeden van be
paalde maatschappelijke betrekkingen van weten-
I schappelijken aard? Die dat deden miskenden
zeker eenigermate de roeping van het hooger
j onderwijs in tegenstelling van hen, die een hooge-
I school bezochten om er de wetenschap te beoefe-
I nen ter wille dier wetenschap zelve, wat onge-
twijfeld de eenig ware richting bij het academisch
onderwys mag geacht worden.
Dat minder gunstig verschijnsel van al te mate-
rialislische beschouwing van het hooger onderwys
was zeker een gevolg van de werking der wet
op dal gebied van opleiding, een wet, misschien
voldoende aan de eischen van den tijd, waarin
zy werd samengesteld, maar waarvan in onze
dagen de ondoelmatigheid maar al te zeer werd
gevoeld. Die toestand gaf aanleiding tot het samen
stellen achtereenvolgens der ontwerpen Heemskerk
en Fock die echter wat zij, die de eischen van
hel hooger onderwijs goed begrijpen, wel het minst
zullen betreuren nooit tot wet werden verheven,
totdat wij thans staan voor het ingediend ont-
werp-Geertsema, dat, moge het op enkele punten
sl aanleiding geven tot grondige bedenkingen,
echter, wat de hoofdstrekking betreft, ongetwij
feld de goedkeuring van alle bevoegde beoordee
laars zal wegdragen, dewijl daarin het hooger
onderwijs uit een zuiver wetenschappelijk oogpunt
wordt beshcouwd.
Dat mag een verblijdend verschijnsel heeten in
onze dagen, nu men en zeker niet geheel ten
onrechte zoo spoedig geneigd is te klagen
over den al te practischen zin, die zich allerwegen
openbaart. In dat opzicht heeft het ontwerp nog
een andere beteekenis dan dat het, tot wet ver
heven, rijke vruchten zal dragen voor den bloei
onzer hoogescholen en, wat nog meer zegt, voor
dien der wetenschap.
In haar belang dan ook zou het te betreuren
i2ljn dat door eenige minder wenschelijke bepa-
Ihngen, die thans in het ontwerp voorkomen, zoo
I zij in de eventueele wet behouden bleven, het
r'jpen dier vruchten werd belemmerd. Wij doelen
hier voornamelijk op het stilzwijgend opheffen der
in het thans nog vigeerend Kon. besl. van 2 Aug.
I 1815 aan de Leidsche hoogeschool toegekende
voorrechten, vooral wat betreft den voorrang,
waar het de oprichting van een enkelen leerstoel
I geldt. Reeds in ons Nr. van 6 dezer hebben wij
rnedegedeeld wat daaromtrent Dr. J. Rutgers zegt
io zijn lezenswaardige brochure over het ontwerp-
peertsema. Wij kunnen dus hier ter plaatse dit
F voor de wetenschap in het algemeen belang-
rijke punt met stilzwijgen voorbijgaan om nog
een enkelen blik te slaan op een paar hoofdtrek
ken van het ontwerp.
Tot de inrichtingen van hooger onderwys be-
hooren in dat ontwerp niet alleen in de eerste
plaats universiteiten en vervolgens athenaea, maar
ook de gymnasia, en met consequente doorvoering
van het hoofdbeginsel, dat bij de samenstelling
van het wetsvoorstel heeft voorgezeten, wordt dan
ook aan deze laagste scholen van hooger onder
wijs het leerplan ingericht met het oog op vrije
studie. Dat mag zeker een der belangrijkste ver
beteringen heeten, die op dat gebied konden wor
den tot stand gebracht. Menig leerling, die den
geheelen cursus had doorloopen, verliet tot dusver
het door hem bezochte gymnasium zonder dat
hij, al was hij ook alleszitjs in staat het Latijn
der colleges te volgen, dalgene had geleerd wat
het voornaamste doel van bet gymnasiaal onder
wijs, vooral in het laatste tjjdperk moest zijn: op
eigen heenen te staan op het uitgebreide veld der
wetenschap; hij kwam aan de hoogeschool zonder
dat hij door zijn voorafgaande opleiding de ge
schiktheid had ontvangen zich zelfstandig te ont
wikkelen, op eigen onderzoek af te gaan.
Wij wilden slechts in korte woorden er op
wijzen, in welken geest, by totstandkoming der
wet, het hooger onderwys zal worden hervormd.
Om in bijzonderheden te treden ontbreekt ons
de ruimte. Alleen vestigen wij ten slotte nog de
aandacht op een, ook naar het oordeel van Dr.
Rutgers afkeurenswaardigen maatregel van meer
huishoudelijken aard, de zoogenaamde rel eg a tie,
waarbij aan den student voor altijd het ver
blijf aan elke academie wordt ontzegd. Het is de
doodstraf, uitgesproken op wetenschappelijk gebied,
en daarom alleen reeds behoort zij niet thuis in een
maatschappij, die ook uit haar strafwetboek de
doodstraf heeft geschrapt. De relegatie is in strijd
met den geest van het ontwerp, immers hoe zwaar
een vergrijp zij, het pleit nog niet altijd tegen
de wetenschappelijke ontwikkeling van hem die
het beging, en boven alles: die straf zou een
onherroepelijke vernietiging van de toekomst des
veroordeelden ten gevolge hebben.
Komt de wet tot stand, men zal niet meer
een academie bezoeken om advocaat enz. te wor
den, maar om éen of meer vakken van weten
schap te beoefenendan eerst zullen de hooge
scholen brandpunten van beschaving zijn.
LEIDEN, 16 Februari.
Bij de heden op het Raadhuis gehouden
aanbesteding van brugwerken waren minste in
schrijvers: voor het vernieuwen der Vrouwenbrug
over den Rijn, de firma D. A. Schrellen en C°.
alhier, voor f 5830; voor idem der Pauwbrug
op de Oude Vest, de Koninklyke Nederlandsche
Grofsmederij alhier, voor 9665voor het her
stellen der Schrijversbrug buiten de Zijlpoort, S.
Van Leeuwen, mr. timmerman alhier, voor 1399
voor het vernieuwen van overdekken van eenige
houten bruggen, A. Hardeman, mr. timmerman
alhier, voor f 1002.
Bij de heden gehouden verkooping van Cokes
op het Raadhuis alhier van partijen van 100,
50, 10 en 5 hectoliters, waren de hoogste prijzen
f 53, f 27.50. 5.60 en 2.85, de laagste f 52
f 26.50, f 5.20 en /2.75.
De sluiting der rnail naar Padang en Ba
tavia, te verzenden per stoomschip Koning der
Nederlandengeschiedt den 20sten Februari na
aankomst van trein III (N. Holl. spoorweg) des
avonds te 10 u. 50 m. Laatste lichting te Leiden
op denzelfden dag te 7 uren des avonds.
De werkende leden der Vereeniging Harmonie"
gaven gisteravond in de Stadszaal de aangekon
digde voorstelling, die behalve door den bescherm
heer Mr. B. Th. baron Van Heemstra van Froma
en Eibersburen, van 's-Hage, en deniet-werkende
leden met hunne dames, door vele belangstellen
den werd bijgewoond. De zaal was ter wederszijden
van het tooneel op smaakvolle wijze met groen
en de nationale en oranjekleuren versierd. Nadat
de beide tooneelstukken„De Matroos" en „Het
muntbiljet van duizend gulden," over 't algemeen
zeer ten genoege van het publiek, getuige de talrijke
toejuichingen, waren afgespeeld, vereenigde men zich
tot een bal, waaraan door velen werd deelgenomen
en dat bijzonder geanimeerd was. Bij velen zal deze
feestviering ongetwijfeld nog lang in aangename
herinnering blijven; terwijl door hen zeker tevens
de wensch werd gekoesterd, dat „Harmonie"
steeds, maar ook altijd voorwaarts, den ingeslagen
weg moge betreden.
Over het registreeren van kleine bewegingen
sprak Vrijdag de hoogleeraar A. Heynsius, van
Leiden, in de vergadering van het te Haarlem
gevestigde genootschap „Oefening in Wetenschap
pen". In eene belangrijke en boeiende rede
schetste hij den vooruitgang der physiologie in de
laatste jaren, en betoogde hij, dat deze voor een
groot deel te danken is aan eene methode van
onderzoek, die veroorlooft om allerlei in het levend
organisme onophoudelijk plaats grijpende of opzet
telijk daarin voortgebrachte bewegingen zich zelf
te doen opteekenen; zoodat daarna de bijzonder
heden in tijd en ruimte daarvan nauwkeurig
kunnen herkend worden. De hiertoe vereischte
toestellen werden in werking vertoond, en, ook
met behulp van vergroote afbeeldingen, zeer duide
lijk verklaard.
De verbroedering der Groningsche en Utrecht-
sche studenten is Vrijdag te Amsterdam gevierd
met een diner in het Paleis voor Volksvlijt, waar
aan ook eenige Leidsche en Amsterdamsche studiosi
deelnamen. Zaterdag-namiddag was er réunie in Hel
Vosje en 's avonds hebben de heeren en corps
de voorstelling in het circus Carré bijgewoond.
Heden in den vroegen morgen is uit de
Geeregracht opgevischt het lijk van den opperman
M. C., alhier woonachtig.
Gistermiddag omstreeks halfeen had nabij
de Kweekschool voor zeevaart een jongentje het
ongeluk spelende te water te geraken. Een ma
troos sprong den kleine na en slaagde er in
hem te redden.
Uil Groningen is het bericht ontvangen,
dat Dr. Chantepie de la Saussaye Zaterdag aldaar
is overleden.
Te Katwijk aan Zee is beroepen Ds. Piper,
pred. te Muiden.
Ds. Van der Pot, predikant bij de Remon-
slrantsche gemeente te Waddinxveen, heeft voor
de beroeping naar Oude Wetering bedankt.
De gewone audiëntie van den Minister van
Financiën en die van den Minister van Oorlog op
Donderdag 19 Februari a. s. zullen niet plaats
hebben.
Openbare vergadering van den Raad van
State, afdeeling voor de geschillen van bestuur,
op Woensdag 18 Februari, des voormiddags te
elf uren.
