LEIDSCH
DAGBLAD.
N°. 416H.
Vrijdag
A0. 1873.
12 September.
IETS OVER BOERHAAVE.
PRIJS DEZER COURAAT:
Voor Leiden per 3 maandenf 1.
Franco per post1.40.
Afzonderlijke Nommcrs0.02.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
Van 16 t-egelsf 1.05.
Iédere regel meer0.171.
Groolcrc letters naar plaatsruimte.
Wie van de zijde van het spoorwegstation de
sleutelstad binnentreedt, zal, zoo hij een barer
inwoners is, in het voorbijgaan licht een enkelen
blik slaan op het standbeeld, dat op een zoo
gunstige plek is opgericht ter nagedachtenis van
den beroemdsten geneeskundige van zijn tijd, onzen
grooten Boerhaave, terwijl de vreemdeling onge
twijfeld eenige oogenblikken op die plaats zal
blijven toeven om het gedenkteeken wat nauw
keuriger in oogenschouw te nemen en hulde te
brengen aan den man, wiens bekwaamheden zelfs
huiten Europa op prijs werden gesteld.
Is daarmede voldaan aan het doel der oprich
ting? Zeerzeker niet ten volle. Wilt ge de merk
waardigheden van een of andere stad bezichtigen,
dan zult ge juist bij hare inwoners niet altijd de
beste wegwijzers vinden. De ingezetene heeft eiken
dag de gelegenheid om zijn weet-of nieuwsgierig
heid te voldoen, en ziedaar de naaste aanleiding
tot de in dat opzicht zoo menigvuldig heerschende
onverschilligheid. Het antwoord op de vraag:
hoevelen onzer meer ontwikkelde stadgenooten
hebben zelden of nooit een bezoek gebracht b. v.
-aan het museum van natuurlijke historie? zou
waarschijnlijk een vrij belangrijk getal opleveren;
nog daargelaten dat menigeen minder belangstel
ling zou hebben getoond, zoo niet de weetgierig
heid van vreemdelingen er hem had heenge
dreven.
Zoo ook zullen velen dagelijks den metalen
Boerhaave voorbijgaan zonder zich den geleerde
voor den geest te brengen, zooals hij bijna twee
eeuwen geleden zich binnen deze zelfde veste be
woog. Toch heeft vooral hij er aanspraak op in
dit opzicht een uitzondering op den regel te maken,
daar men door mindere bekendheid met zijn
levensgeschiedenis en werken al licht tot een
verkeerde beoordeeling zou komen.
Het is hier de plaats niet die geschiedenis in
bijzonderheden te behandelen, maar wij willen
naar aanleiding daarvan alleen op een punt van
groot verschil tusschen Boerhaave en in 't alge
meen tusschen de geleerden van zijn tijd en die
van onze dagen wijzen, dat men soms maar al
te dikwerf vergeet.
Wat wij bedoelen kunnen wij misschien het
best uitdrukken met de woordenBoerhaave was
geen specialiteitalthans in dien zin, waarin wij
dat woord thans opvatten. Hoe veelzijdig heden
ten dage de studie in verschillende vakken ook
moge zijn, worden er betrekkelijk maar zeer
weinig geleerden gevonden die een meer dan
oppervlakkige kennis bezitten buiten het vak, op
welks beoefening zij zich meer uitsluitend hebben
toegelegd. Dat is alleszins verklaarbaar. Het veld
van studie is sinds de dagen van Boerhaave zoo
zeer in uitgebreidheid toegenomen, dat men het
tegenwoordig al tot een niet gewone hoogte moet
brengen om in een enkel vak op den naam van
specialiteit aanspraak te kunnen maken. Daarbij
zijn de voorbereidende studiën dikwijls zoo wijd-
I°°pig, dat men ze niet zelden als met tegenzin
doorworstelt, met een zekere koortsachtige haast
naar de beoefening van het geliefkoosde vak
streeft en dan al het overige zoo spoedig mogelijk
als een soort van ballast over boord werpt.
Een geheel anderen weg volgde Boerhaave,
Aanvankelijk voornemens zich aan het vak zijns
vaders); de godgeleerdheid te wijden, kwarn hij
•laarvan echter latei terug, toen het hem bleek,
dat men op grond van eenige verkeerd uitgelegde
uitdrukkingen liern verdacht van niet ten volle
de vooral in die dagen zoo strenge kerkleer te
zijn toegedaan. Aan die omstandigheid had hij
een voor een geneeskundige zeker ongewone kennis
der oude talen te danken. Dat hij ook andere
leervakken met ernst beoefende bewijzen zijne
buitengewone kundigheden in de botanie en
chemie, waarin hij later als hoogleeraar te Leiden
les gaf, nadat hij in de philosophic was gepro
moveerd. Zelfs wordt aan zijne werken op dat
gebied een vqor dien tijd bijzonder hooge waarde
toegekend.
Wie zich dus Boerhaave louter voorstelt als
een specialiteit in het vak van geneeskunde, doet
hem niet al het recht wedervaren, waarop hij
aanspraak heeft. De hoogleeraar was iemand van
meer algemeene kennis, een man, wien men terecht
den naam van genie zou mogen geven, die het
in elk ander vak, waarop hij zich mocht hebben
toegelegd, lot een ongewone hoogte zou gebracht
hebben, zoodat hij, wanneer hij zich b. v. tot
de jurisprudentie had bepaald, ongetwijfeld ook
als rechtsgeleerde naam zou hebben gemaakt.
De omstandigheden leidden er evenwel toe, dat
Boerhaave zich hoofdzakelijk aan de geneeskunde
wijdde, en dat vak is voor hem niet ondankbaar
geweest. Van alle zijden viel hem dan ook dé
grootste onderscheiding te beurt. Willem III bood
hem de waardigheid van lijfarts aan, echter
zonder gunstig gevolg; Peter de Grot)te, de man
die meer dan eenig vorst ware verdienste op prijs
wist te stellen, rekende een onderhoud met den
waardigen geleerde zich tot een eer, ja een
Chineesch mandarijn behoefde slechts aan den
beroemden geneesheer Boerhaave in Europa" te
schrijven om den brief ter juister plaatse te doen
aanlanden. Ook de stoffelijke voordeelen bleven
bij zoo groote bekwaamheden niet achterwege.
Bij zijn dood liet de gevierde arts een vermogen
van ruim 2 millioen gulden na, wat vooral voor
dien tijd een buitengewoon groot fortuin mag
heeten.
Wie dus aan de nagedachtenis van Boerhaave
de hulde wil brengen, die hem toekomt, erkenne
in hern nog andere verdiensten dan die, waarop
zijn bekwaamheid als geneeskundige hem aan
spraak geeft.
LEIDEN, li September.
Naar men met zekerheid verneemt zijn de
pogingen, door den heer Van Lijnden aangewend, tot
vorming van een nieuw Ministerie, mislukt, zoodat
die heer van de hem opgedragen taak heeft afgezien
en zijn mandaat neergelegd. De heer Van Lijnden
had zich tot onderscheidene staatslieden gewend,
die echter achtervolgens hadden bedankt.
Dr. L. Suringar is tijdelijk als leeraar in
het Grieksch en Nederlandsch aan het gymnasium
te Maastricht aangesteld.
Gisteren is van Den Haag naar Konstantinopel
vertrokken de gepensioneerde kapitein-ter-zee Jan
sen, aan wien opgedragen is als Nederlandsch
afgevaardigde op te treden in de conferentie van
deskundigen, welke aldaar zal bijeenkomen om te
beraadslagen over het invoeren van een interna
tionale scheepsmeting en tonnemaat en het be
slechten der bestaande geschillen over de tolheffing
op het Suez-kanaal.
Nu de naaste familiebetrekkingen der twee
onlangs in de adsistent-residentie Benkoelen ver
moorde ambtenaren vanwege het Departement
van Koloniën zijn gewaarschuwd, kan worden
medegedeeld dat de vermoorde adsislenl-resident
was de heer H. Van Amstel en de controleur de
heer E. E. W. Castens. (St. Ct.)
Aan het Departement van Oorlog is giste
ren aanbesteed de levering van het voor den dienst
van het jaar 1874 hij de landmacht benoodigd
ordinair, onderofficiers- en uitmonsteringlaken.
De benoodigde sloffen zijnOrdinaire lakens52000
meter donkerblauw, in 13 perceelen ieder van
4000 meter; 30000 meter lichtblauw in 10 per
ceelen, ieder van 3000 meter; 3000 meter groen,
bestemd voor het regiment grenadiers en jagers,
in éene partijonderofficierslakens4200 meter
donkerblauw, in 7 perceelen ieder van 600 meter;
2000 meter lichtblauw, in 5 perceelen, ieder van
400 meter; 100 meter groen, bestemd voor het
regiment grenadiers en jagers in ééne partij; uit-
monsteringslakens1000 meter geel, in 4 perceelen,
ieder van 250 meter; 400 meter rood in 2 perceelen
ieder van 200 meter; lakens bestemd voor het
koloniaal werfdepot4000 meter donkerblauw
keper, 3000 meter grijs keper, 150 meter licht
blauw uitmonstering, 50 meter rood uitmonstering,
in éene partij. Voor deze besteding waren van
tien fabrikanten uit Tilburg en van éen uit Leiden
aanbiedingen ingekomen. De minste prijzen per
meter warenvoor de ordinaire lakens, donker
blauw ƒ3.62; lichtblauw ƒ4,27; groen, voor het
reg. grenadiers en jagers 4.89; onderofticiers-
laken: donkerblauw ƒ6.45; lichtblauw ƒ6.07;
groen, voor het reg. grenadiers en jagers ƒ6.97;
uitmonsteringlakensgeel 4.97; rood ƒ5.17;
lakens voor het koloniaal werfdepotdonkerblauw
keper ƒ4.12; grijs keper ƒ2.87; lichtblauw uit
monstering ƒ5.48, en rood uitmonstering ƒ5.
Vanwege het departement van oorlog zal den
belanghebbenden omtrent de toewijziging hunner
inschrijving worden kennis gegeven.
De te Aarlanderveen gehouden tentoon
stelling van bloemen, gewassen, heesiers, bou-
quetten enz., tot viering van het 25jarig bestaan
der afdeeling Alphen en Omstreken van de Hol-
landsche Maatschappij van Landbouw, is uitne
mend geslaagd. De tentoongestelde voorwerpen
onderscheidden zich zoowel door groote verschei
denheid als door sierlijkheid; en de wijze, waarop
alles gerangschikt was, maakte met de doelmatige
decoratie der zaal en de goede muziek, die voor
eenige afwisseling zorgde, een alleraangenaamst
effect.
In de Maandag gehouden zitting der Koninklijke
Academie van Wetenschappen, afdeeling-letter
kunde, bracht de heer Beets, ook namens de
heeren Moll en Jonckbloet, verslag uit nopens de
vraag van het al of niet wenschelijke eener uit
gave der gedichten van Constantijn Huygens. Vol
gens den verslaggever, zijn de ontdekte hand
schriften zoo belangrijk, dat eéne nieuwe uitgave
der gedichten niet alleen gerechtvaardigd, maar
teveiis zeer aanbevelenswaardig is. Huygens is,
om zijne aanraking met zooveel menschen van
rang en stand, een merkwaardig persoon in de
geschiedenis, en deze tol dusver onbekende vruch
ten van zijn geest doen zoowel een dieperen
blik werpen in het gemoedsleven des dichters,
als in dat zijner tijdgenooten. De tweede vraag
evenwel, of de Academie zich met de uitgave
moet belasten, meent de verslaggever in onlken-
nenden zin te mogen beantwoorden. Immers, het
oogenblik schijnt gekomen, dat het werk een gul
onthaal zal vinden. Grondiger waardeering van
kunst en poëzie kenmerkt onzen tijd, zoodat met
recht mag worden verondersteld, dal menig voor
naam uitgever naar de eer zal dingen om de
uitgave te bezorgen. Deze overweging heeft tot
