LEIOSCH
DAGBLAD.
N°. 4092.
Zaterdag
A0. 1873.
14 Juni.
PRIJS DEZER COURANT:
■Voor Leiden per 3 maanden1.
■■Franco per postD 1-40.
Afzonderlijke Nommers0.02.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DER ADTERTENTIEN:
Van 16 regels1.05.
Iedere regel meer0.17$.
Grootere letters naar plaatsruimte.
ST ADS-KEllICIITEN.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS der GEMEENTE
LEIDEN, ontvangen hebbende een circulaire van den
Commissaris des Konings in de provincie Zuid-Holland,
van den 20sten Januari,. (Provinciaalblad n°. 9), hou
dende uitnoodiging om, door het aansporen der ingezete
nen tot milddadigheid, zoo veel mogelijk het welslagen te
be vorderen der jaarlijksche Collecte, welke ten gevolge
van Zijner Majesteits dispositie, van den 16 November 182
n°. 81, door de Districtscommissie tot aanmoediging en on
dersteuning van den Gcioapenden Dienst in de Nederlanden,
2al worden gehouden, doen te weten dat, ingevolge het
verlangen van gemelde Commissie, de genoemde Collecte
zal geschieden, door daartoe gemachtigde personen, met
Hkslotene bussen, op Maandag en Dinsdagden lGden en
17den Juni aanslaande, aanvangende 's morgens te negen
qren, aan de huizen der ingezetenen, die verzocht wor
den op de uitreiking hunner liefdegiften orde te stellen.
••Burgemeester en Wethouders, gaarne voldoende aan het
verlangen in gemelde circulaire vervat, noodigen de in
gezetenen dezer gemeente dringend uit, door onbekrom-
pene bijdragen krachtdadig mede te werken tot de on
dersteuning der instelling, welke zij zoo zeer behoeft,
maar gelooven tevens dat de bestemming van de opbrengst
dier Collecte reeds een goede uitkomst verzekert en voor
ieder rechtgeaard Nederlander, die in de geschiedenis
van zijn eigen land geene vreemdeling i alle verdere
aansporing overbodig maakt.
Het fonds, tot instandhouding waarvan die gelden wor
den ingezameld, strekt toch niet slechts in het belang der
verminkten en infirrnen van den gedenk waard igen en be-
slissenden slag bij Waterloo (een dwaalbegrip dat bij velen
heerschl), neen, ongelukkigen van icderen strijd, waarin
ons vaderland gewikkeld was en nog is, ondervinden het
steeds, dat te hunnen behoeve een blijvend liefdewerk is
gesticht: strijders van den Belgischen veldtochthandhavers
onzer macht in Oost- en West-Indische bezittingen, vete-
jranen van 40jarigen dienst, genieten nu reeds, of hebben
althans het vooruitzicht te genieten, van hetgeen hunne
landgenooten hebben weggelegd en thans nog afzonderen
-tot leniging hunner smarten, tot ondersteuning van hunnen
gebrekkigen ouderdom.
De Nederlandsrhe soldaat wete het, dat, zoo hij werkelijk
in en door den dienst infirm is geworden, er een fonds
bestaat, met het doel om door toelage, boven en behalve
zijn pensioen, zijn ongeluk te verzachten; maar hetNeder-
landsche volk zij er dan ook, door dankbare belangstel-
Hing gedrongen, gedachtig aan die ondersteuning met meer
mildheid te verleenen, opdat het fonds aan al die billijke
aanvragen voldoe en de lijst der sollicitanten niet nog een
aanzienlijk getal blijve aanwijzen, tot beschaming van den
tijdgenoot, die aan het werk, eenmaal zoo krachtig aan
gevangen, slechts met slappe handen voortbouwt.
Moge de goede uitslag dezer inzameling, waarvan Bur
gemeester en Wethouders zich reeds vooraf overtuigd
houden, het doen zien, dat deze roepstem niet te vergeefs
•ook tot Leidens ingezetenen werd gebracht 1
Burgemeester en Wethouders vooornoemd,
v. D. BRANDELLR, Burgemeester.
E. KIST, Secretaris.
Leiden, den 12den Juni 1873.
Coöperatie.
li.
De tweede soort van coöperatieve vereeniging,
-de productieve of voortbrengende, is van geheel
anderen aard. Ook daartoe brengt de werkman,
zoo mogelijk geheel uit eigen middelen, het kapi
taal bijeen, doch niet tot het vormen eener ver-
foruiksvereeniging, maar om voor gezamenlijke
jjrekening aan het publiek datgene te leveren,
waarin de kracht van den werkman bestaatzijn
irbeid. Daarin ligt al dadelijk opgesloten dat niet
elk vak zich even goed daartoe leent en men het
■best zal slagen bij die, waarbij de arbeid de hoofd
rol speelt, het kapitaal slechts bijzaak is, met
ndere woordenwaarhij de producten meer hun
aarde ontleenen aan het daaraan bestede arbeids-
ermogen dan aan de grondstof, die er voor wordt
ebezigd. Ten andere dienen de voorwerpen, die
en vervaardigt, niet al te veel aan afwisseling
svan prijs onderhevig te zijn, zooals hijvoorbeeld
ij modeartikelen het geval is. Dan toch staat men
loot aan de kans dat onverkochte voorwerpen
plotseling een gevoelige vermindering in waarde
ondergaan, geheel onevenredig aan den arbeid, die
er aan ten koste werd gelegd. Zoo ook zijn pro
ducten, die spoedig voor bederf vatbaar zijn, min
der geschikt voor productieve coöperatie.
Nu spreekt het wel van zelf, dat de werklieden, die
zulk een vereeniging oprichten, de bevordering van
eigen welvaart slechts moeten zoeken in die van
den bloei der vereeniging, en in geval zij daarvan
goed doordrongen zijn, zullen zij geen bezwaar
maken tegen de voorwaarde, die men meent dat
voor alle samenwerking onmisbaar is, namelijk
dat ieder zich voor zijn persoon aansprakelijk
stelt voor de verplichtingen, vooral de geldelijke,
waaraan de vereeniging heeft te voldoen. Voor
haar crediet is dat een hoofdvereischte, en crediet
zal zij wel nimmer geheel kunnen missenim
mers hoe weinig kapitaal men ook noodig hebbe
voor inrichting en aankoop van materiéel en
werktuigen, het zal altijd wel zooveel bedragen
dat de werkman hel niet geheel zal kunnen bij
eenbrengen.
Wij wilden slechts korlelijk op de coöperatie
wijzen als merkwaardig verschijnsel op maatschap
pelijk gebied, en dat vooral in Engeland een be
langrijken invloed begint uit te oefenen. Daar toch
heeft men reeds vereenigingen, die met een aan
merkelijk eigen kapitaal werken.
Of echter bij ons te lande de productieve, de
voortbrengende coöperatie spoedig worlel zal schie
ten, meenen wij te moeten betwijfelen. Het ver-
eenigingsleven in het algemeen is iets, dat geheel
buiten onzen landaard ligt. Het kenmerkend ver
schil tusschen den Nederlander en de bewoners
van andere rijken bestaat hierin dat wij ons meer
in den huiselijken dan in den algemeen maat
schappelijke» kring bewegen. Begon dat in den
laatsten tijd, vooral ten gevolge van gemakkelijke
middelen van verkeer, wel wat te veranderen,
het neemt niet weg dat wij hij voorkeur zelf
standig willen handelen en ons zoo min mogelijk
aan handen leggen.
Daarenboven zal de voorwaarde van persoonlijke
aansprakelijkheid van ieder lid voor de verplich
tingen der geheele vereeniging altijd een groot
struikelblok zijn; daardoor toch stelt men zich in
gevaar zijn bijzonder eigendom te verliezen, in
het gunstigste geval ten gevolge van tegenspoed,
of wel wanneer het blijkt en dat is toch zeer
wel mogelijk dat men zich heeft vergist in
het karakter, de soliditeit zijner medeleden.
Dit is zeker dat voor het tegenwoordige het
beginsel van vereeniging zich meer en meer doet
gelden. De tijd zal leeren of het een blijvende
beweging is. Ook de gilden uit een vroeger tijd
perk zijn verdwenen met al hunne goede hoeda
nigheden en hunne gebreken. Zij waren wel van
een anderen aard, maar hun verval pleit zeker
niet voor de geschiktheid van ons land voor
vereenigingen in het algemeen.
LEIDEN, 13 Juni.
De 53ste verjaardag van Z. K. H. Prins Hen
drik werd alhier heden op de gebruikelijke wijze
gevierd.
De Minister van Binnenlandsche Zaken,
overwegende, dat in de hoofdkiesdistricten Utrecht,
Amsterdam, Leiden, Delft, Gouda, Gorcurn, Al
melo en Dokkum herstemming moet plaats heb
ben voor de verkiezing van leden van de Tweede
Kamer der Staten-Generaal, heeft goedgevonden
die herstemming in gemelde hoofdkiesdistricten te
bepalen op Dinsdag 24 Juni e. k.
In de onlangs gehouden vergadering van de
afd. Metalen Kruis 2de sectie alhier werd door
den Voorzitter, den heer Temps, medegedeeld dat
op een requaest aan Z. M. den Koning, uitgaande
van de afdeeling te Amsterdam 1ste sectie en
strekkende om van mevr. de wed. Roosdorp te
Amsterdam, uit de nalatenschap van haren echt
genoot, vroeger stationschef aan den Holl. spoor
weg de verzameling voorwerpen te koopen, af
komstig uit den veldtocht 1830/32 tegen België,
ter waarde van f 4000, en te verzoeken dat Z.
M. een gebouw zou willen aanwijzen om die ver
zameling voor het nageslacht te bewaren, gunstig
is beschikt, en een geschikt lokaal aangewezen
in de Militaire Academie te Breda en voorts dat
Z. K. H. Prins F'rederik, als beschermheer van
het Metalen Kruiszijne volle goedkeuring aan
dit plan heeft gegeven en verzocht dat in alle
afdeelingen gelden tot dat doel zouden worden
ingezameld, zich verbindende om het tekort ko
mende aan te vullen.
Daarna werd een inschrijvingslijst geopend,
waarop de aanwzige leden tot een zeer bevredi
gend bedrag teekenden.
In het belang van dit nieuwe museum wordt
ieder, die eenig voorwerp bezit betreffende ge
noemden veldtocht, dit te willen afstaan of van
het bezit kennis te geven aan den heer Temps,
die ook gaarne bereid is inlichtingen te geven.
Naar men verneemt is de kolonel YV. F. Le
Maitre, sedert 4 April 4 870 commandant van het
regiment grenadiers en jagers, door Z. M. den
Koning, op verzoek en onder dankbetuiging voor
de door hem aan den lande bewezen diensten, op
de meest eervolle wijze uit den militairen dienst
ontheven, met behoud van recht op pensioen.
De luilenanl-kolonel C. L. Loder, van het vierde
regiment infanterie, te Leiden in garnizoen, zal
den kolonel Le Maitre in rang en werkkring op
volgen.
Bij beschikking van 14 Juni 1873, n°. 224.
is met intrekking van de vergunning, vroeger aan
J. Knijff Az., te Zoeterwoude, en C. Pannevis, te
Oudshoorn, toegekend, tot wederopzegging vergun
ning verleend voor een stoomsleepdienst op on
derscheiden binnenwateren in de provinciën Zuid-
Holland en Noord-Holland.
Z. M. heeft HD. adjudant en particulier
secretrris, generaal-majoor Mansfeldt, benoemd tot
groot-officier der orde van de Eikenkroon.
De generaal van Swieten, de man die na
een leven vol moeite en gevaren, geheel gewijd
aan den dienst van zijn vaderland, thans te mid
den van de zijnen een welverdiende rust smaakt,
heeft er in toegestemd om in het belang van
het land van die rust afstand te doen en op 67-
jarigen leeftijd opnieuw als opperbevelhebber van
het leger naar Oost-Indië te gaan en zijn leven
voor zijn vaderland te wagen.
Die daad geeft hem aanspraak op de erkente
lijkheid van het Nederlandsche volk. (Vad.)
Bij de gisteren voortgezette acten-examens
voor het middelbaar onderwijs zijn toegelatende
heeren F. G. van Pesch, van Deventer, voor Ned.
taal- en letterk.E. H. Breul, van den Haag, voor
Hoogd. taal- en letterk.F. F. Leupen, van Zie-
rikzee; C. L. Hoogwout, van Amsterdam, en X.
X., van R., allen voor boekhouden. Afgewezen
4 voor geschiedenis, 1 voor boekhouden. Niet op
gekomen 4 voor aardrijkskunde.
Door den Minister van Binnenlandsche Za
ken is bepaald, dat de eind-examens der hoogere
burgerscholen met 5jarigen cursus, voor zooverre
het schriftelijk gedeelte betreft, zullen aanvangen
op 48 Juni e. k. en eindigen op 27 Juni daaraan
volgende.
