Zaterdag
23 November.
FEUILLETON.
K 3925.
A0. 1872.
,De ongeregeldheden te 's-HEEIiENBEIIG.
LEI BSC
DAGBLAD
PRIJS DEZER COURANT.
Voor Leiden per 3 maandenƒ3.00.
Franco per post3«35-
Afzonderlijke Nommera0.06.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering van
Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Voor lederen regelƒ0.16.
Grootere letten naar de plaatsruimte die s^j beslaan.
STADS-BERICHTEN.
BURGEMEESTER ES WETHOUDERS TAN
[ilDEN,
Gelet op art. 2S9 der Algemeene Politie-verorde-
ling, vastgesteld den 24sten October 1S67
Brengen bij deze ter kennis van de ingezetenen,
lat door ben aan rooimeesters dezer gemeente is
'elast om dezer dagen eene schouw te houden in de
landerijen, distilleerderijen, mouterijen en hare zol
en, ten einde na te gaan oi de vuringen, distilleer-
ietóa, helmen, stutten, rollagen en alle werktuigen
o gereedschappen, in die werkplaatsen voorhanden,
dier voege zijn ingericht dat alle gevaar voor
'rand zooveel mogelijk vermeden wordt.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
v. d. BRANDELER, Burgemeester.
E. KIST, Secretaris.
Leiden, 22 November 1872.
LEIDEN, 22 November.
Met zeer veel genoegen bezochten wij gister
avond de tweede conférence hier ter stede van
mevr. Sezzi.
Op geestige wijze toonde zij aan, dat de vrouw
iven zeer op eene degelijke opvoeding en goed
jnderwijs aanspraak heeft als de man, ja dat,
hoewel minder ver strekkend, zij in dezelfde
richting als de man onderwezen moet worden,
om op de hoogte te kunnen zijn van wat er op
intellectueel gebied omgaat en, eenmaal tot huis
moeder gepromoveerd, niet alleen een goede huis
houdster te zijn, maar vooreerst met haar echt
genoot over veel te kunnen meespreken waarin
zij gewoonlijk niet gekend wordt, omdat hij over
tuigd is, dat zij er niet van afweet, en in de tweede
talaats voor hare kinderen niet verlegen te staan
/dikwijls zelfs bij eenvoudige vragen, die zij haar
doen. De spreekster verklaarde zich geen voor
standster van de emancipatie, maar wel van een
ruimeren werkkring der vrouw, en wenschte wel,
dat mannen geweerd werden uit die betrekkingen,
waarin vrouwen meer op hare plaats zijn, vooral
op het terrein der liefdadigheid.
Wij zullen ons bij de algemeene strekking van het
behandelde onderwerp bepalen en er al leen nog van
vermelden, dat mevr.S. hare rede met aardige voor
heelden weet te tooien en het ernstige door ge
;e scherts af te wisselen en te verduidelijken,
terwijl wij ten slotte mededeelen, dat morgen
o femme et le mariage aan de beurt komt en de
toegangskaart dan tevens geldig wordt voor de
volgende conférences.
Gistermiddag viel het paard van den luitenant
kolonel, dat door een huzaar op den singel buiten
de Marepoort werd afgereden, eensklaps onder
den berijder dood neder. De huzaar kwam er
met eenige kneuzingen aan de lendeneu en
beenen af.
Hedenmorgen werd de milicien-plaatsvervanger
1. de l'E..., van het 4de regiment infanterie, als
een onverbeterlijke dronkaard met een briefje vaD
ontslag uit de gelederen weggezonden. In een
betrekkelijk kort tijdsverloop van 6 maanden had
hij zich schuldig gemaakt aan eerste, herhaalde,
gedurige en aanhoudende dronkenschap en verdere
misdragingen, zoodat hij niet alleen door zijn
liederlijk gedrag den militairen stand tot schande
en oneer strekte, maar een slecht voorbeeld was
voor jeugdige soldaten.
In de maanden Juli, Augustus en September
zijn alhier aan 't postkantoor ontvangen, de vol-
geude voor 't buitenland bestemde brieven, met
onbekende adressen
Y. H. Willebrants te San Francisco; J. Schotel
te Harttord; Buijteweg, J. F. R. S. van den
Bossche, beiden te Antwerpen; G. Oorisserant; A.
Cabang en C'., beiden te LuikA. J. JoDgmans te
Spa; Y. Briggs te Halifax; Miss J. M. van Iterson,
H. van Wensen, Hamerslag, Misstress Dickson,
allen te Londen; Miss S. Harding te Somerset;
Mad. F. de Wundt, ld., beiden te Berlijn; Mej.
Boursse Wils to Bingen Therese Gus te Bochuin;
Peter Meuer te Essen; Margaretha Span te Hu-
tum; T. Danter te Oberstrass; Mej. C. Paré te
Wiesbaden; Meguignon Marvis, Bonhomme él fils,
beiden te Parijs; F. Maclaine Pont te Genève;
van Hoytema te St. Moritz.
Bij de heeren W. Cambier van Nooten te Alfen
en C. Kooyker te Leiden is een allerliefst werkje
verschenen, waarop wij met ingenomenheid de
aandacht vestigen, 't Is een historische schets van
den beer P. Louwerse te 's-Gravenhage, aan wiens
begaafde pen wij ook menig ander geschrift, o. a.
Vlissingen in 1572, danken.
Het tegenwoordig boekje draagt tot opschrift:
de Schippersjongen, of Leiden in strijd en nood't is
een verrassend en tevens trouw historisch verhaal
nit den Spaanschen oorlog en meer in het bijzonder
over Leideos beleg en ontzet. De schrijver heeft
zich er niet slechts op toegelegd de geschiedeois
van het veelbewogen jaar 1574 op aangename en
boeiende wijze te beschrijven, maar vooral heeft
hij zich beijverd de minder bekende bijzonder
heden van het beleg en ontzet van Leiden te
doen uitkomen; daarin is hij op een uitnemende
wijze geslaagd.
Voegen wij, bij deze zeer gewaardeerde hoe
danigheden, de verdiensten van een netten druk,
fijn papier, lieve gravures en een zeer schoon
bandje met vergulden titel, dan meenen wij den
uitgevers een zeer ruim debiet te mogen voor
spellen, van een boekje, dat zich niet weinig aan
beveelt als St.-Nicolaas-geschenk.
In de November-aflevering van de Revue des
Deux Mondes komt een artikel voor van onzen
stadgenoot Dr. A. Réville over Thorbecke; geen
gedetailleerd levensbericht, maar een overzicht
van het openbare leven van den staatsman, aan
gevuld met enkele bijzonderheden omtrent den
persoon en diens intieme leven. Het opstel is
daardoor van zelf geworden eene historische studie
over de parlementaire regeering in Nederlan
zooals dan ook de titel aanduidt.
Men zal deze schets niet lezen, zonder hulde
te brengen, niet enkel aan de nauwkeurige ken
nis van onze politieke geschiedenis sedert 1813.
waarvan zij de blijken draagt, maar ook aan het
heldere inzicht van den schrijver en de juistheid
van zijn oordeel over personen en toestanden.
Ook in dezen arbeid heeft de heer Réville we
der getoond, dat hij niet als een vreemdeling in
ons midden heeft gewoond, maar als een die meer
belang stelt in ons volk en zijne geschiedenis,
dan menigeen die door geboorte tot dit volk be
hoort.
Wij zijn den schrijver grooten dank schuldig
voor dezen arbeid, die er zeer toe zat bijdragen
om ons land beter iD den vreemde te doen ken
nen en déér te doen waardeeren. Den gunstigen
indruk, dien de heer Réville ontvangen heeft van
ons volkskarakter, van onze politieke zeden en
van onze historie, brengt hij over in een zeer
wijden kring in den vreemdemenig onjuist oor
deel zal daardoor wijken en in de schatting van
den vreemdeling zullen wij belangrijk winnen.
De wijze, waarop de heer Réville over Thor
becke spreekt, draagt de blijken van groote ver
eering voor den overleden staatsman, dien hij uit
zijne geschriften en daden heeft leeren kennen.
(N. R. Ct.)
Naar wij vernemen heeft de ex-kapitein Janssen
thans zijn derde adres aan de Tweede Kamer
ingezonden. Zijn wij goed ingelicht dan moeten
in dit adres zaken vermeld zijn, die aan het pu
bliek tot dasver onbekend waren. Genoemd adres
zal binnen een paar dagen in den handel ver
krijgbaar gesteld worden door den uitgever, den
boekhandelaar Kuipers, te Leeuwarden.
(IV. v. d. D.)
Te St.-Enstatius overleed den lsten September
11. de heer J. de Veer, ridder dor orde van den
Nederlandschen Leeuw, oud-gezaghebber van ge
noemd eiland. Hij bereikte den ouderdom van
ruim 83 jaren.
en tot lsten lnit. (n. o. v. r.), de 2de luits. W.
Cool en C. J. Polvliet, mede van het corps.
BINNENLAND.
Zr. Ms. raderstoomschip Valk, onder bevel van
den kapitein-luitenant-ter-zee Jhr. A. R. A. M.
Clifford Kocq van Breugel.is, in den voormiddag
van den 21sten dezer, van zijne reis naar Enge
land weder ter reede van Texel teruggekeerd.
Z. M. heeft de benoeming van J. F. A. van der
Goes, burgemeester van Gent, tot secretaris dier
gemeente, goedgekeurd.
Z. M. heeft aan J. M. van Kempen, fabrikant
te Voorschoten, vergunning verleend tot het aan
nemen en dragen der versierselen van ridder der
orde van St. Stanislaus 3de klasse, hem door Z. M.
den keizer van Rusland geschonken.
Z. M. heeft aan Mr. J. Brugtna, op zijn daartoe
gedaan verzoek, met ingang van 1 December 1872,
eervol ontslag verleend als notaris te Stedum.
Z. M. heeft goedgevonden, bij het corps inge
nieurs, mineurs en sapeurs te benoemen: tot
kapit. van de 3de kl. (n. o. v. r.), de lsti luits.
W. Schuurman en P. C. W. Mossel, van het corps;
Amsterdam, 21 November. Nadat in de Ge
meenteraadszitting van gistermiddag Da een vrij
langdurige discussie was gearresteerd de door B.
en W. tengevolge der amendementen van den
heer van Nierop en van de commissie voor de
publieke werken gewijzigde verordening rege
lende den werkkring enz. der in te stellen com
missie van bijstand in het beheer der publieke
werken, zijn in de zitting van gisteravond de de
batten voortgezet en ten einde gebracht over het
voorstel van B. en W., om de exploitatie van
Liernur's stelsel te doen geschieden meteen daar
toe iDgericht gemeentevaartuig en in de nieuwe
stadsgedeelten voorshands niet voort te gaan met
de toepassing vaD dat stelsel, behalve in enkele
deelen.
De Gemeenteraad heeft die voorstellen niet aan
genomen, maar naar aanleiding van eeD gisteren
ingekomen adres van de heereD Liernur cd de
Bruyn Kops, besloten
1°. De exploitatie te doen geschieden met een
daartoe ingericht ijzeren stoomvaartuig met vaste
machine (amendement van Mr. David J. O. van
Lennep volgens het adres van den heer Lier
nur aangenomen met 12 tegen 11 stemmen.)
2°. Voorloopig, tot dat het stoomvaartuig in
dieDst kao gesteld worden, de exploitatie te doen
geschieden door een locomobile, geplaatst op een
gemeentevaartuig (amendement van den heer
Kuiper) aangenomen met 18 tegen 6 stemmen.
3°. Voor de huizen in het nieuwe stadsgedeelte
in den Binnendijkschen Buitenvelderschen Poldet,
tot dat een definitieve beslissing over Liernur's
stelsel zal zijn genomen, zoodanige tijdelijke voor
schriften te geven voor den afvoer van faecale
stoffen, waardoor de latere toepassing van Lier
nur's stelsel mogelijk blijft (amendement Kuiper
- in overeenstemming met het laatste adres van
den heer Liernur - aangenomen met 18 tegen
5 stemmen).
4°. Aan B. en VV. op te dragen eeD verordening
te ontwerpen, regelende de bijdragen, te voldoen
wegens het verwijderen van faecale stoffen vol
gens Liernur's stelsel (voorstel van B. en W,
aangenomen met 13 tegen 10 stemmen).
5". Aan de firma Liernur de Bruyn Kops
op te dragen, een plan te maken voor een pneu
matisch buizennet in het nieuwe gedeelte der
stad, met stationair werktnig (amendement van
den heer Luden - overeenkomstig het adres van
den heer Liernur - aangenomen met algemeene
stemmeD).
Het amendement van den heer Heynsins, om
den aanleg en het onderhond der balklepkasten
enz. van gemeentewege te doeD geschieden, is
door den voorsteller aangehouden tot de defini
tieve beslissing over het stelsel.
Gisteravond is in de vereenigde zitting der
beide departementen der maatschappij „tot Nut
{Vervolg.
„Na de ontwapening van Straatman trok een
groote hoop, aan welks spits de buitgemaakte
karabijn door de Emmerikers gedragen werd, en
bestaande uit Hollanders en Duitschers, zingend
en schreeuwend door de stad, eerst Daar de her
berg van Evers en daarna de poort uit, naar het
logement von Gellekun op den straatweg naar
Emmerik. Hier werd de troep door verscheidene
Hollanders tot terugkeer naar 's-Heerenberg,
onder uitdeeÜDg van geld en borrels, aangespoord,
ten einde bij de buitgemaakte karabijn Dog een
vaandel te veroveren. Het grootste gedeelte van
Óen troep keerde terug en nu begon men de ra
men der sociëteit in te werpeo, voor welk ge
bouw zich de menigte had verzameld. 47 groote
ruiten werden aan de voorzijde verbrijzeld. De
baar bijeengekomen feestelingen zagen zich door
be joelende menigte daarbuiten genoodzaakt door
ben tuin achter het gebouw en over den stads
wal naar huis te vluchten. Door voorbijtrekkende
troepen werdeü bovendien, nadat men vernomen
bad dat de eigenaars Protestanten waren, van
verscheidene particuliere huizeo de vensters in
geworpen, als van baron van Nispen, den metse
laar van Onzenoord, den timmerman BerendseD,
den onderwijzer Kronenberg. Eerst te 10 uren
des avonds, toen de Emmerikers de stad verlaten
hadden, keerde de rust volkomen terug."
Ten gevolge van deze feiten staan 18 personeD
te recht wegens deelnemiug aan samenrotting
eeuer menigte, die, met vereenigde krachten tegeu
personen en zaken gewelddadigheden gepleegd en
daaraan deelgenomen hebben en in het bijzonder
op den persoon des rijksveldwachters Straatman,
met voorbedachten rade mishandelingen hebben
gepleegd; boveudieu zijn zij beschuldigd Peleren
Heinrich Kuist, den geineentebode Tervoort en
den secretaiis Beij6r; Wilhelm Schillo en Theodor
Tuck, den hof-kammerrath Gritnm opzettelijk mis
handeld te hebben en eindelijk Theodor Reintjes en
Wilhelm Schillo bij deze samenrotting vensterrui
ten te hebben verbrijzeld, de twee eersten bij den
baron van Nispen, de laatste bij den timmer
man Berendsen, en van het verbreken van den
landsvrede volgens 125 van het Duitsche straf
wetboek.
Al de beschuldigden verklaarden, elk iu het
bijzonder, dat zij niet schuldig waren aan de
hun ten laste gelegde dadeD, wat den president
aanleiding gaf tot de opmerking: „Nu, dat was
dan toch een zeer ooschuldig partijtje."
Daarop ging hij over tot het hooren van elk
der beklaagden, meest allen jongelieden van
1926 jaar. Terwijl zij bij het voorloopig ver
keer meest allen nauwkeurig hunne deelneming
zoowel hunne eigene daden als van hunne met
gezellen hadden verhaald, houden zij zich thans
of zij van de geheele zaak niets meer weten, en
beweren stille onschuldige toeschouwers te zijn
geweest, terwijl zij de gansche zaak, waarvan
zij beticht worden, op de schouders der Hollan
ders laden. Zij weten ook niets meer van de be-
teekenis van het feest; integendeel zonden zij
slagen van de Hollanders hebben gekregen en in
hooge mate geprovoceerd zijo, vooral door het
gedrag van vrouwen, die hen als Pruisen belee-
digden, door de rokken op te tillen en die op
zeker lichaamsdeel wijzend, hadden gezegd, dat
dit de Duitsche adelaar was, waarbij zij den
keizer van DuitschlaDd en Bismarck tevens be
schimpten. Na het einde van het verhoor werd
'de zitting gesloten; Woensdag zon het verhoor
der 59 getuigen aanvangen.
De president van de rechtbank der gezworenen
begon Woensdag met het verhoor der getuigen,
allereerst van hen, welk in staat waren een al
gemeene schets van de gebeurtenissen te 's-Heeren
berg te geven en wel met den wethouder der
gemeeDte Peter Bosman, Daar het bleek dat de
rechtbank den getuige, die slechts Holtandseh
sprak, in zijn verklaringen niet altijd volgen kon,
werd de koopman Wiillenscholten tot tolk aan
gesteld. In afwachting van diens komst, werd de
tweede getuige gehoord, de vorstelijk-Hobenzollern-
sche hof-kammerrath Grimm van 's-HeereDberg.
Deze deelt vooraf de aanleiding mede van de
viering van het feest op 1 April, dat hij als een
nationaal feest schetst, waaraan alle beschaafde
ingezetenen, zonder verschil van godsdienst, deel
namen. Daarna komt hij meer bijzooder op het
feest ie 's-Heerenberg, dat zich vooral bepaalde,
behalve eenige uitwendige versieringen, tot het
onthalen der kinderen in die gemeente in het
sociëteitsgebouw. Vooral nit de huizen der protestan
ten wapperde de vlag. De getuige en zijn gezin
namen ook aan het feest deel. Toen hij voor de
tweede of derde maal des namiddags te 4 uren
naar het sociëteitsgebouw ging, bevond zich daar
voor een drom menschen. Een van hen, de aan
geklaagde guanowerker Schillo, stond op den trap
van deD ingang eu hield eene rede lot de menigte,
