Donderdag
17 October.
SPAM'S SOCIALE TOESTA®.
r. 3893.
A". 1872.
Feuilleton vau het Leidsel»
Dagblad".
LEIDSCH
DAGBLAD
PRIJS DKZKR COURANT.
Voor Leiden per 3 maanden3.00.
Franco per poit«3.85.
AXaonderlyka Nommer»0.05.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering van
Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DKR ADVERTKNTIKN.
Voor iedereo regelƒ0.16.
Grootere lotton naar de plaatsruimte dlo nj bealaau.
Lelden, 16 October.
De heeren Viruly Verbrugge, van Naamen en
Wijbenga hebben op het wets-ontwerp ter voor
ziening tegen besmettelijke ziekten een amende
ment voorgesteld om in art. 1 de woorden ma
zelen te doen vervallen, als niet behoorende tot
de besmettelijke ziekten waarop de wet van toe
passing is.
De commissie uit de Tweede Kamer in wier
handen gesteld was het verslag der Algemeeoe
Commissie van liquidatie der zaken van de voor
malige Wees- en Momboirkainers wegens den
stand harer werkzaamheden op 31 December 1871,
besluit, na een feitelijk overzicht gegeven te heb
ben van de werkzaamheden der Commissie van
liquidatie, haar rapport als volgt:
„De Commissie (van liquidatie) verklaart ten
slotte meer en meer tot het einde barer taak te
naderen en niets onbeproefd te zullen laten oin
daartoe te geraken.
Deze verklaring heeft de Commissie (uit de
Kamer) met genoegen gelezen. Nog aangenamer
zal het zeker aan de Kamer zijn, wanneer de
tveusch der Commissie van liquidatie spoedig door
haar lot verwezenlijking wordt gebracht. Reeds
is het verslag den 25sten November 1868 door eene
commissie uit de Kamer omtrent deze zaak uit
gebracht, werd de wenschelijkheid uitgesproken
dat de Commissie zelve zoo mogelijk mocht mede
werken, oui het einde van haren arbeid te be
spoedigen. Zeker had niemand bij het vuststellen
der wet van Maart 1812 (Stbl. n°. 45) er aan
gedacht dat de Commissie van liquidatie na 20
jaren nog het eiodpunt van haren arbeid niet
zoude kuuuen bepaleu. Uwe Commissie voegt
daarom haren aandrang bij dien harer voorgang
ster van 1866, dat gepaste maatregelen der Com
missie van liquidatie deu gang harer werkzaam
heden tot een spoedig einde mogen brengen."
Gisteravond had eene vergadering plaats van
de vereeniging Uit Liefde alhier, in eene der zalen
van het Logement deu Burg.
Verscheiden leden waren opgekomen. De pre
sident opende de vergadering, de notulen der
vorige vergadering werden gelezen en goedge
keurd, waarna door den Penniogmeester een
overzicht werd gegeven over den stand der kas
Een en ander was zeer bevredigend.
Daarop volgde de aanbesteding der levensmid
delen en werden aannemers voor gort en rijst
de beer A. Laugerveld, en voor warme spijs de
Leidsche gaarkeuken.
Bij den aanvang der vergadering, wees de pre
sident er op dat door bet verspreiden eener cir
culaire velen tot het lidmaatschap waren toege
treden, waarover het bestuur zijne tevredenheid
betuigde.
Naar onze meening doet de vereeuiging Uit
Mefde sedert 26 jaren veel goed, maar zij zou
nog veel uteer kunnen doen, wanneer de toetre
ding tot het lidmaatschap nog grooter was.
De contributie is geriug eu voor wat men be
taalt krijgt men bons om die aan noodlijdenden
te kunnen geven en waarlijk, dat is in den win
ter voor honderden niet gering te schatten. Maar
wanneer nog honderden toetraden tot het lid
maatschap, zou de vereeniging zeker ook kleeden
eu verwarmen.
Zij is eeue ware philantropische inrichting, die
niet vraagt naar jaren, noch naar belijdenis, uiaar
die hare gaven geeft aan allen die ondersteuning
verdienen; zij bepaalt geene grens, maar breidt
hare liefdegaven uit tot allen en is welwillend
jegens jeugdigen en grijzen.
Z. K. H. Prins Frederik der Nederlanden ver
strekte haar in liet afgeloopen jaar een ruime
gift eu dat zij zulke voorgangers tellen mag onder
hare begunstigers zij voor velen een spoorslag
om ook mede te werken aan de belangen van
zulk eene inrichting.
De winter komt weer uwe hulp is noodig,
vertrouwt dus het belang uwer armen aan de
vereeniging Uit Liefde toe en gij zult een goed
werk verrichten.
Dat ouze opwekking niet vruchteloos moge zijn
hopeu wij van ganscher harte.
Gisteren zijn te 's-Gravenhage voor 't lager on
derwijs geëxamineerd: Voor de Hoogduitsche taal
5 candidatenafgewezen 2, toegelaten 3, zijnde
de heeren M. A. Kiel boom, J. E. van Renesseen
M. Snelleuian. In de wiskunde 8 candidaten af
gewezen 6, toegelaten 2, de heereti C. Schep en
A. Zeedijk. Voor den landbouw werd 1 caadidaat
geëxamineerd, die afgewezen is.
Eeu der kwalen, die de maatschappij het meest
ODdermijnen eu de oorzaak zijn van zooveel
kwaad, is het misbruik van sterken drank, dat
hier te lande helaas I steeds toeneemt en dat met
recht de kanker kan worden genoemd, die aan
ons volksgeluk knaagt.
Zij, die zich beijveren oin die volksziekte te
genezen, of althans de verdere verspreiding er
van tegen te gaan, verrichten zeker een goed
werk. De geneesheer Schuld te Meerkerk be
proefde reeds voor drie jureu duor krachtige ver-
toogen de noodzakelijkheid aan te tooneu oin
wettelijke bepalingen tegen openbare dronken-
schap in het leven ie roepen. Doch hij staakte
zijn loffelijk werk, oin de volgende redenen, die
hij in de Ned. Huisvriend van 12 Oct. jl. (uitgave
van den heer Thieme te Nijmegen), mededeelt:
„De poging die ik deed om eene vereeniging in
het leven te roepen ter verkrijging van wettelijke
bepalingen op dronkenschap vond deelneming
genoeg om bet er voor te mogen houden dat de
publieke opinie de behoefte erkent dat in dit
opzicht iets gedaan moest wordeD, doch terwijl
die poging gedaan werd kwam bij K. K. besluit
van 20 Septr. 1870 de benoeming van eene com
missie ter herziening van liet Wetboek van Straf
recht tot stand. Toen kon het minstens passend
geacht worden, den arbeid der commissie niet
vooruit te loupen, maar af te wachten wat daarvan
de uitslag wa«.
Echter werd 10 Dec. 1870 aan die commissie
eeu schrijven gericht, onder toezending van hot
werkje van de Neyrentand en van eene brochure
over 't zelfde ondervt erp, inhoudende het verzoek,
in ernstige overweging te nemen, landloopers en
bedelaars niet harder te behandelen dan dronk
aards.
De taak der commissie is nog niet afgeloopen
29 Dec. 1871 schreef ik in het N. v. d. Dag nog
iets over Dronkenschap en ik haalde daar aan,
dat ergens in een ministerieel verslag te lezen
stond, dal die commissie zich onafgebroken met
hare taak bezig hield. Die woorden gaven hoop
en gespannen verwachting, maar helaas 1 bij do
behandeling van de hulpwet op de coalitiën zeide
de Minister ongeveer dit „dat de taak der comm.
1 h. v. het wetb. van strafrecht nog jaren kan
duren."
Hierdoor werd de hoop weder den bodem inge
slagen intusscheu blijft in 't openbaar en in 't
duister de kwaal voortkankeren; vernietigt land
en volk, huisgezin en bijzondere personenbo
dreigt de veiligheid van het leven en den eigen
dom rustige burgers worden voortdurend bedreigd
door personen die zichzelven vrijwillig tijdelijk
krankzinnig maken."
En nu wil de heer Schuld zijn werk, zijn heil
zaam werk voor het welzijn des volks voortzet
ten. Er zal eeue vereeuiging ter verkrijging van
wettelijke bepalingen tegen openbare dronken
schap worden gevormd eu nog in deze of een
volgende maand zal er te Rotterdam te dezer
zake een vergadering plaats hebben.
„Vindt de publieke opinie 't goed," zegt de heer
Schuld verder, „eena wet te vragen tegen dronk
aards, minstens evenzeer, neen ineer, de veiligheid
en de rust van anderen bedreigend als landloo-
perij en bedelarij, waarom zou, in afwachting van
het definitieve Wetboek van Strafhoek, eeue hulp
wet niet even gemotiveerd zijn als eene tegen het
dreigende.comuiune-spook, dat ten slotte bleek toch
inaar een spook te zijn, terwijl hier werkelijk
gevaar dreigt?
Vindt de opinie goed, vaneen meer philanthro
pised standpunt uitgaande, de gestichten ter ver
betering van dronkaards in Amerika tot voorbeeld
te nemen, waartoe reeds in Januari 1871 door mij
iu de N. Holt. Uit. werd aangespoord, terwijl men
hetzelfde idéé later terug vindt in het N. v. d. D.
in zijne artikelen „Leelijke cijfers"?
Iu allen gevalle, daar de considerans voor bet
staken van pogingen tot\éi krijging van wettelijke
bepalingen tegen dioukenschap moet worden be
schouwd als niet meer bestaande omdat, vol
gens uiiuisterieele woorden, de arbeid van meer
genoemde commissie nog laug op zich zat laten
wachteu, is het ad rem om die pogiüg weer
aan te vangen en de publieke opinie op dit punt
te Itooreu.
Er zijn middelen genoeg oin zich te doen hoo-
ren't onderwerp is belangrijk genoeg om te
verwachten dat de dagbladen eemge ru'inte zul
len afstaan voor het audi et allerem partem, des
noods is een briefkaart voldoende; uiaar in allen
gevalle een beroep op de publieke opinie is gedaan.
Zij spreke."
Wij hopen van harte dat de heer Schuld succès
op zijn werk zal vinden; hij verdient dat, want
zijn streven is schoon en verheven. Maar of het,
met 't oog op practische bezwaren tegen een
wettelijke bestrijding der dronkenschap te ver
wachten is dat durven wij niet zeggen. In
elk geval kan hij, voor znlk een scltoone zaak
zeker op de algemeene sympathie, vooral bij de
pers dunkt ous, rekenen.
De Raad der gemeente Haskerland heeft iu
zijne vergadering van 9 October jl. met 6 tegen
4 stemmen besloten, om over 1873 de som van
100 by te dragen in de jaarwedde van den
hoofdonderwijzer aan de burgerschool te Heeren-
veen (gemeente Scboterland), en zulks Daar aan
leiding eener missive van Burg. en Weth. van
Schoterland, aan wie door den Raad dier ge
meente machtiging was gegeven, als de gemeente
Haskerland ongenegen wasoinbij te dragen, alsdan
de school voor leerlingen uit Haskerland te sluiten.
De Tiinnierlieden-vereeniging Eendracht tot Voor
uitgang te Rotterdam, opgericht met het doel om
werkzaam te zijn tot het verwerven van hooger
loon hield gisteren eene vergadering. Vele werk
lieden en enkele bazen waren opgekomen cd veel
werd er gesproken over arbeid, kapitaal, enz.
Even als de Amsterdainsche timmerlieden meende
men aanspraak te hebben op loonsverhoogingS
De bazen te Rotterdam wildeD zich de zaak niet
aantrekkeD, daarom besloot men voor eigen reke
ning te bouwen en te beproeven het zonder de
bazen te doen. Tot deze conclusie was de ver
gadering reeds gekomen, toen een der bazen be
loofde een poging te doen om een bijeenkomst
vau patroons tot staud te brengen eu daariD be
rustte ineD, maar verzocht nadrukkelijk voor 't
einde dezer maand bericht te ontvaDgeo, hoe de
patroons over de zaak dachteD.
Blijkens eene advertentie in de N. H. Ct. is bij
den boekhnudelaar D. Bolle te Rotterdam de bus,
waarin geld werd verzameld voor eene weduwe
met 7 kinderen, ontvreemd, en verzoekt de heer
Bolle aan allen, die daarvoor gestort hebben, op
gave er van te doen om hein in staat te stellen
het bedrag aan de weduwe te vergoeden.
Te Neeritter (Limburg) is de school op bevel
der regeering gesloteneensdeels wegens de daar
heerschende ziekte, anderdeels wegens de ondoel
matigheid van 'i gebouw. Reeds is meu bezig met
een plan voor een nieuw te bouwen schoollokaal.
Het 21sle Algemeen Verslag van het Muntcol-
lege over 1873 bevat o. a. het volgende:
Sedert 1840 is telken jare gemiddeld 12 millioen
gulden aan standpenningen en pasmunt voor Ne
derland geslagen; iu 1870 klom de muntslag tot
meer dan löü millioen, en in 1871 is het vroe
ger bijkans ongekende cijfer van f 17,287.587.50
bereikt.
DIT HET EEGEI.SCH.
Vervolg
De verschillende inrichtingen vau onderwijs,
zijn, de eene boven de andere, in harmonische
opklimming geplaatst. Wij beginnen met de
scholen voor lager ouderwijs. „Primera Ense-
»anza" niet inspecteurs voor ieder gewest, die
in drie klasseu verdeeld zijn, naar den maatstaf
hunner uitgebreidheid. Daartoe belmoren ook vele
normaalscholen alsook die voor doofstommen en
blinden. Daarop volgt de afdeeling middelbaar
ouderwijs Negunda Ensenanza die institutos heeft
duor het geneele Rijk,twee iu Madrid, achten veer
tig iu de pioviucie-sledeu, van Alicante tot Za-
tnora. Deze institutos provinciates de Segunda ense-
"onza komen overeen met onze openbare middel
bare scholen en strekken tot voorbereiding der
joogebeden, dig voornemens zijn de universiteiten
te bezoeken. De universiteiien van Spanje zijn
tien in getal, die van Madrid (ook genoemd de
universidad central), Barcelona, Granada, Oviedo,
Salamanca, Santiago, Sevilla, Valencia, Vallado
lid en Saragossa. Bij deze alle zijn de faculteiten
wijsbegeerte eD letteren, exacte en physische
wetenschappen, pbaruiacie, geneeskunde en rechts
geleerdheid, terwijl Madrid, Oviedo, Salamanca.
Santiago, Sevilla en Saragossa ook leerstoelen
hebben voor de godgeleerdheid. Het stelsel dus
schijnt volmaakt genoeg te zijn. Jammer, dat bij
een zoo uitgebreid plan de bevolking in 't ge
heel niet onderwezen wordt. De zeer groote meer
derheid kan noch lezen, noch schrijven Wij
hebben zelfs voorbeelden aangetroffen van rijke
oude datnes, die haren naam niet konden schrij
ven. De Spaansche vrouwen moet men in dit
opzicht veel toegeven, want het is wel bekend,
dat alle opvoediug vau het schoone geslacht lan
gen tijd stelselinaiig door de kerk werd tegen,
gegaqn, en tjoor hen, die met de kerk sympatlii-
seeren, uog wordt tegengewerkt. Het hooger
onderwijs is betrekkelijk niets beter dan het la
ger. De ongelukkige adel werd van zijn beste
kans beroofd, door bet eeuige jaren geleden bij
de wet opheffen ^op liberale gronden) van de
Seminarios Nobiles, waar gij althans een zekere
tinctuur van algemeene kennis opdeden, hoofd
zakelijk van de vaders Jezuïeten. De instituten
en academiën hebben boveudien in Spanje geen
overvloed van professoren, die op de hoogte van
hunnen tijd zijn, na zotveel jaren van nationale
onkunde; terwijl langen tijd door godsdienstige
dweepciij buitenlaudsche hoogleorareii werden
uitgesloten, en liet algemeen vourooideel hen nog
steeds uitsluit. Vandaar, dat de professoren inde
rechtsgeleerdheid klageu dat hunne studenten
niet genoeg latiju verstaan; terwijl de genees
kundige docenten onder wijs geven door verta
lingen vau buitenlaudsche boeken, maar zelf niet
genoegzaam op de hoogte zijn, om de theorie
door praotijk op te helderen. Eenige van die
academiën kuuneu Op zijn best haar hoofd boven
water houden, en het is een feit, dat er in de
laatste drie jaren ernstig quaestie vau is geweest,
oin de beroemde hoogeschoul van Salamanca op
te heffen, Derhalve zenden de meer belangsiel-
teude Spanjaarden, die het betalen kunnen, hunne
kinderen naar het buitenland ter voltooiing hun
ner opvoeding. Dit kan echter slechts in zeer ge
ringe male het loven der natie verbeteren, zoo
Iqng niet eene geheele verandering van hel na
tionale stelsel een ieder in staa( stelt kundighe
den te verzamelen.
Zeer veel goed zou het Spanje doen, als vreem
delingen zich daar vestigden, even als wij iu En
geland, in verschillende tijdperken onzer geschie
denis, daaraan zooveel te danken hebben. De
vreemdelingen, die lot dus verie zich in Spanje
hebben nedergezet, waren hoofdzakelijk hande
laars in weeldeartikelen, verkoopers van galan
terieën enkrauierijëu, banketbakkeis, fabrikanten
van zijden stoffen en inutsenmakers, paifumeurs,
restauraieurs, en dei-gelijken. Deze in ikeu de
vooruaams'e permanente kolonisten uil. De Brit-
sclte emigrant heelt ruwer, harder, maar ook
uuttiger werk te doen gehad. Hij was bet, die
de spoorwegeu maakte, de locomotieven bestuurde,
en op die wijze zijn eigen zaak bedierf door de
inboorliugeu wijs te maken, die hem bij de eerste
gelegenheid de beste onderkropen, door voor la
ger dagloon te werken. Een Engelschuian, be
kwaam iu het vak der machinerie, heeft langen
tijd hoogu louueu iu Spanje verdiend, doelt be
steedde die niet altijd even uultig en voorzichtig.
Bij zekere gelegenheid, toen er eeu ijzeren brug
gemaakt weid, werd bet noudig bevonden naar
Engeland te zenden, eu van daar een reus ie
iuiporieeien, alleen om zekere spijkers te kunnen
indrijven. Men voorzag zich van een reus, en zon
der onkosten te untzieu werd hij naar Spanje
gebi acht.
Wordt vervolgd).