N°. "3830.
A®. 1872.
Maandag
5 Augustus.
Feuilleton vau liet „Leidsch
Dagblad".
SCUMS UIT E88ELAÏD.
LEIDSCH
DAGBLAD.
PRIJS DEZER COURANT.
Voor Leiden per 3 meendenƒ8.00.
n 3.85.
,0.06.
Franco per poet
Afzonder 1 ij ka N ommen
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering van
Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DER ADVERTENTIKN.
Voor iederen regel/"0.15.
Grootere letten naar de plaats ruimte die z\j beslaan.
ö'k Lelden, 3 Augustus.
Van onderscheidene zijden mocht de heer J.
A. Longepée, heel- en verloskundige alhier, blij
ken van belangstelling ontvangen, in den voor hem
zoo heuglijken dag van hedeü, die hem op eeu
vijfentwintigjarigen nuttigen en eervollen werk
kring doet terugzien.
Het Universiteitsfeest te llunchen werd volgens
Ga de Kaïn. Zeit. bijgewoond door de volgende Ne
derlanders: Bierens de Haan, en Selenka van
Leideu; Ojpzoomer van Utrecht; en Mattlies van
Amsterdanl.
De predikbeurten in het aanstaande kamp te
Milligen zullen voorde militairen van den Prates-
tantschen godsdienst worden vervuld, als: (Zondag,
18 Augustus) door Ds. C. E. van Koetsveld, predi
kant te 's-Gravenhage; (Zondag, 25 Augustus)
door Ds. A. Rutgers van der Loeff, predikant te
Leiden(Zóndag, 1 September) door Ds. Al. D.
Deeleman, predikant te Rotterdam; eo (Zondag,
8 September) door Ds. H. L. Oort, predikant te
's-Gravenhage zullende de godsdienst der Roomsch-
Catholieke militairen in bet kamp op bovenge
melde Zpudagen worden vervuld door den Wel-
Eerw. heer Al. Alaas, pastoor te Putten.
De tiende bloem der Victoria regla zal Zondag
en Maandag (4 en 5 Augustus), telkens omstreeks
4 uren in den namiddag, open zijn.
Van het 4de reg. infanterie, alhier in garnizoen,
zal op den I4den Augustus a. s. de 3de compagnie,
2de bataljOD, onder bevel van den kapit. R. F. K.
van Gorkum, Daar den Helder, en de 4de compagnie,
2de bataljon, onder commando van den kapitein
A. M. van der Heide, naar Hoorn vertrekken om
aldaar tijdelijk garnizoen te houdeD, daar de thans
daar gestationeerde bataljons van het 7de regim.
iufantérie zijn aangewezen oin aan de troepen-
vereeniging in de legerplaats bij Alilligen deel te
Aan de Zwem- en Bad-inrichtiug Rhynzigt zijn
gedurende deze week 1545 baden geuomen.
Gedurende deze week ztjn iu het Werkbuis
alhier opgeuomeu, van 87 tot 105 volwassen per
sonen, en van 36 tot. 45 kindereD.
weer broederlijk arm aan arm naar huis te
tnarcheeren.
Naar we nader vernamen moet een van deze
vechtersbazen, genaamd E. en wonende op de
Vliet, krankzinnig ziju geworden en naar het
Caecilia-gasthuis zijn overgebracht.
Hedenmorgen om halfnegen viel J. V.werk
ster bij den heer R., terwijl zij bezig was water
te scheppen, iu het Rapenburg. Twee politie
agenten haddeu bet geluk haar spoedig te redden.
Te halftien viel aan den Ouden Rijn een
lOjarig knaapje in het water, doch werd spoedig
gered door een agent van politie en eene daar
voorbijkomende vrouw.
Meo verneemt, dat de gestolen gelden van me-
jonkvrouwe van Westrenen, waarmede de die
ven zicb naar N. Amerika begaveD, in handen
van de politie aldaar gesteld zijn, die ze naar
hier zal overzenden, om ze weder aan de recht
hebbende uit te betalen.
De burgemeester van Wormerveer bericht, dat
den 21sten Juli jl. aldaar aaD het postkantoor is
bezorgt! een ouaaugeteekende brief, iohoudeude
1 bankbiljet van ƒ100, gemerkt Z. N°. 9639. Op
sporing eD bericht wordt verzocht.
Het U. D. meldt dut het bericht, als zoude de
door den heer Collard bekleede betrekking van
leeraar aan de Hoogere Burgerschool te Amers
foort ziju opengevallen, onjuist is. 't Isjvolkomen
juist, dat hij 1ste luit. is gewordeD. Die benoe
ming staat echter volstrekt niet in verband met
ontslag aan de Hoogere Burgerschool, daar hij
noa-actief was met behoud van aucienneteit.
De Tijd meldt, dat zijn hoofdredacteur, de heer
J. A. Smits, apostolisch proionoturius, gisteren is
overieden.
De Gemeenteraad van Parijs heeft besloteu om
de noodige gelden beschikbaar te stellen voor
het bouwen vau twee nieuwe Protestantsche
kerken.
Twee dronken zwagers zaten heden in een
schuitje, dat door de bewegingen der alles be
halve rustige passagiers lustig op den singel bui
ten de Koepoortsgracht waggelde. Eensklaps viel
een der beschonken pleziervaarders uit't schuitje,
maar! de andere Janmaat had niet veel lust
schoonbroertje een handje te helpen, zoodat deze
zeker ad patres was gegaan, indien de omstanders
niet met schuiten en stokken waren toegesneld
om deD reeds zinkenden man te redden.
De Jlwaterdoop had dezen echter nuchter ge-
maakten, en colère over de weinige zwagerliefde,
roste hij den onmenschlievenden schoonbroeder
met behulp van anderen danig af, om ten laatste
De Heldersche Courant meldt over een plan tot
uitbreiding van de koopvaardijhaven te Helder
het volgeüde:
Tot nog toe kwamen de verschillende plannen
daarin overeen, dat ze de geweosebte uitbreiding
aan de landzijde aangaven; hetzij door verbree-
diog van een gedeelte van het Noord-Hollandsch
Kanaal, het maken van een bassin in het Koe-
gras, en andere plannen; waaraan onvermijdelijk
verbonden was het maken van een kostbare brug
en het bouwen van een tweede meer kolossale
schutsluis, geschikt voor zeil- en stoomschepen
van de grootste afmetingen.
Eenigszins in tegenstelling met deze plannen,
is een geheel nieuw oorspronkelijk denkbeeld
van den heer G. Scholten, Gemeente-Bouwmees
ter alhier.
De heer S. wil, zonder kostbare kunstwerken
van brug en sluis, de natuur meer te hulp ne
men. Hij wil de benoodigde ruimte voor los- en
ligplaats vinden door uitlegging van de buiten-
haven aan de achterzijde; eD wel door eenvou- j
dig den steenen leidam te verlengen met 1000 j
Al., en het daarmede evenwijdig tot op dien af
stand verlengeD van den Havendtjk.
Hij houdt zich overtuigd, dat hetzelfde strooin-
vermogen, dat eenmaal de tegenwoordige uit
muntende haven wat hare diepte aangaat
geformeerd heeft en steeds dagelijks op hare diepte
houdt, ook op het nieuwe gedeelte dezelfde uit-
werkiDg zal hebben, zoo spoedig de verlenging
der dammeD aan wederzijde gereed is. Hij stelt
zich zelfs voor, dat men bet verplaatsen van den
grond, tot verkrijging van de vereischte diepte
in dit gedeelte dat overal elders door de kost
bare spa en met minder dure baggermachine
uioet worden verricht hier gerust aan de wer
king van datzelfde stroomvermogen kan worden
overgelaten. De kosten die daardoor, en door
het ontberen van een nieuwe sluis eu brug zou
den gespaard kunnen worden, zullen nog al be
langrijk zijn.
Dit geprojecteerde gedeelte der haven wenscht
de ontwerper tot los- en laadplaats te bestemmen
voor de grootste zeeschepen, terwijl tot verder
vervoer der ladingen een spoorverbinding zou
kunnen worden gemaakten wel langs het nieuw
gedeelte havendijk, dat met een bocht van 600 M.
straal, den Koegraszeedijk zou kunnen snijden,
waar laugs de spoorbaan zou moeten vervolgen,
om in den Anna-Paulowna Polder bij den Staats
spoorweg aan te sluiten.
De oppervlakte grond, die door dit ontwerp
binnen den havendijk kan worden gewonnen,
bedraagt 54 hectaren. Wanneer men in aan
merking neemt, dat de oppervlakte van 's Rijks
werf alhier 36 hectaren beslaat, zal meo moeten
erkenneD, dat dit terrein ruimte in overvloed zal
opleveren voor pakhuizen, droge dokken en ver
dere inrichtingen voor den handel, en ook, zoo
de latere behoefte het mocht noodig oordeeleo,
voor een kapitale schutsluis.
Daarenboven wil de heer S., aan de binnen
zijde van dit terrein, het Noord-Hollandsch kanaal
40 Al. verbreeden, over eene lengte van 1000 M.,
tot op de diepte van den slagdrempel van de
Koopvaarders schutsluis, dat is 6.58 M. beneden
AP., en deze plaats meer bestemmen voor het
lossen van houtscbepen.
Door den heer S. is dit project io kaart ge
bracht op een schaal van 1 a 4000 en in handen
gesteld van de Kamer van Koophandel en Fa
brieken (alhier.
Gemelde Kamer heeft gemeend; dat het ge
heel en al op haren weg ligt, om, in het belang
van handel en scheepvaart, het bij de hooge re
geering te moeten indienen en ter overweging
ernstig te moeten aanbevelen.
Alvorens daartoe over te gaan, heeft de Kamer
een oproeping gedaanaan de leden vaD den
raad, ecnige vertgenwoordigers van bandel en
scheepvaart te dezer plaatse en andere belang
hebbenden, om met haar een bijeenkomst te hou
den ter bezichtiging en bespreking van het meer
genoemde plan en de daarvan ontworpen teeke-
keDiDg. Die vergadering heeft Dinsdag jl. plaats
gehad en de aanwezigen konden zich met de
hoofdtrekken van het plan, nadat het door den
heer S. was toegelicht, zeer goed vereenigeD.
De Provinciale Friesche Courant ontleent het vol
gende aan de Friesche kronieken:
1438. Om dezen tijd kon men bekomen voor
eenendertig stuiverseen uiudde tarwe, een mudde
rogge, een mudde boekweit, een mudde haver,
een kan wijn, een ton appelen en een vet ka
poen.
1510. Te Amsterdam kocht men een last rogge
voor 10 goudgulden, een goede melkkoe voor 3,
eeD ton grasboter voor 354 goudgulden (d. i. om
streeks 2% cent het kilo) en 33 hoendereiereD
voor éen stuiver.
Te Groningen betaalde men voor een mud rogge
12 krumsters, gelijk zes stuivers Brabantsch of
30 cent Nederlaudsch.
1529. In dit jaar werd de grondslag gelegd van
den Oldehoofster toren te Leeuwarden Jacob van
Aaken verbond zich als bouwmeester tot dit werk
aan de stad voor acht stuivers daags, eene vrije
woniDg voor drie jaar en een nieuw kleed.
Deze, in den loop der bouwiog overlijdende, werd
opgevolgd door Kornelis Frederiks, die tien stui
vers 's daags geooot en jaarlijks een tabbaard-
lakenscb kleed, inet een geborduurdeD leeuw op
de rechter mouw.
1692. Men verkocht de tarwe voor 125 en de
rogge voor 120 goudgulden per last aan de beurs
te Amsterdam.
1716. Te Amsterdam kost het last tarwe 120,
rogge 90 goudgulden.
1754/55. Voorde wintertarwe betaalde men ge
middeld per Zeeuwschen zak (41 op een last) 8
tot 10 schelhugeo, zijntle herleid per Nederlandsch
mud (hectoliter), de tarwe f 3.69, winterrogge
f 2.661/j, wintergerst 2, Friesche haver ƒ1.80 en
boekweit 2.20.
1786/87. Te Amsterdam gold de tarwe f 4.55,
rogge 4, gerst f 3.25, haver 2, boekweit ƒ3.67
per mudde.
1824. Volgens de te Leeuwarden opgegeven
marktprijzen was iu Mei de prijs der tarwe 4.20,
van de rogge ƒ2.60, der vroege gerst ƒ2, der late
1.55, boekweit 3.30, haver 1.40, en der aard
appelen 31 cent de mudde.
De Standaard deelt de statuten mede van het
Anti-schoolwetverbond, opgericht 25 Juli 1872.
Daaraan zijn ontleend de volgende artikelen
Art. 1. Het doel van het anti-schoolwetverbond
is het verkrijgen van eene wijziging van artikel
194 der Grondwet, waardoor het vrije onderwijs
regel en het staatsonderwijs aanvulling kan
worden.
Art. 2. De leden verbinden zich tot samenwer
king van het in art. 1 uitgesproken doel.
Zij onderteekenen de volgende verklaring
1871
Ui
I'
ib.
I 1
pa
I'M
NAAK UW FKANSCH VAN
ï«- 'jT A JE.
VII.
l^at>i-ieli« ii eu "Werklieden.
Vervolg.)
In een ruime loods flikkeren achttieu ovens,
elk door twee kleinere geflaDkeerdeen zwerm
werklieden beweegt zich in de nu en dan
door gloeiend rood verlichte duisternis. Bij
een ander, Sharp, een vervaardiger van locomo
tieven, maken zeven- a achthonderd werklieden
honderd locomotieven in een jaar, elk van 75000
fr6. Men moet hier komen om de macht van water
en vuur te gevoelen gegoten ijzeren staven als
boomstammen, kert'machines die bet ijzer bij spaan
ders doen afvliegen, boorwerktuigen, die door een
duim dikke tjzereu plateu gaten boren even gemak
kelijk als in boter; stampers van 500 kilo die zoo zui
ver werken dat zij eene hazelnoot kraken zonder
de pit te beschadigenreusachtige metaalscharen,
kolossale ovens. Acht mannen, op eene rij ge-
geschaard, duwden in een van die vuurmuilen
een gloeienden ijzeren boom zoo dik als een
mensch. Maar de mensch is hier een insectde
machines alleen trekkeD de aandacht.
Bij het zien van die zonderlinge, werkzame,
nijvere ijzeren gewrochten, bij het knarsen en
donderen met woedenden haast, denkt men aan
de onder&ardsche dwergeD en reuzen der Scan
dinavische mythologie, aan de wanstaltige mon
sters, die in bergholen voor de goden halsban
den en wapenrustingen smeedden. Nu werken
zij voor het insect, dat hun bevelen geeft; en
menigmaal vergeet men, op 't gezicht van de on
evenredigheid tusschen dienaars en meester, tot
welken prijs hij hun beveelt.
Op de geologische kaart ziet men Manchester
omgeven door een groote zwarte vlekdat is het
kolen district. De steden rijzen er uit den grond
op als reusachtige champignons; er zijn er zeven
of acht om Manchester heen vau veertig a tach
tig duizend zielen, o. a. Oldham, dat ik bezocht
heb. Mijn vriend de Fransche ingenieur zegt mij
dat duizend kilo steenkolen hier 5 a 8 shillings
kostente Parijs 28 francste Roubaix 15 a 18,
in de Vogeezen 34 a 40. Om Birmingham en Glas
gow is de kaart even zwart gekleurd, om de
zelfde reden. Daarbij komt nog de kleiaarde
voor de baksteenen en, evenals te Londen,
eeD wijde riviermond, een stapelplaats, een
door de natuur aangewezen haven, Liverpool,
die heele vloten kan bevatten. Voeg daarbij een
bevolking van volhardende en sterk voortplan
tende arbeiders en gij zult die verbazende opeen-
hooping van producten, menschen en gebouwen
begrijpen. Alijn vriend noemt nog twee oor
zaken die, volgens hem, den bloei der groote
fabrieken verklaren. Vooreerst zijn de kapitalen
enorm en is in de industriëele worsteling tus
schen de verschillende natiën de zege steeds aan
de zijde der groote bataljons. In de tweede plaats
is de organisatie uitstekend; de werkman is naar
stig en volgt nauwkeurig het gegeven model;
de meesterknecht is nauwgezet en altijd op het
bepaalde uur op zijn post; de machines zijn van
eene uitmunteode hoedanigheid, en men kan wat
zij opbrengeD met zekerheid schatten. Werklieden,
meesterknechts, machines, geëmployeerden, bood-
schaploopers, alles werkt regelmatig, aanhoudend,
als een deugdelijk en goed geolied raderwerk. De
patroon komt dagelijks een uur of vier op het kan
toor en in de werkplaatsen, om zijn oog over
alles te laten gaan; dat is voldoende. De tucht
en de soliditeit der ondergeschikten doen bet
overige.
Wij vertrekken naar Liverpool. De naam wijst
op een vroegeren poel en werkelijk schijnt de
vlakke, vochtige, van de uit zee opstijgende mist
doortrokkeu streek minder voor menschen dan
wel voor talingen geschapen. In enkele gedeelten
keert het landschap tot zijn primitieven toestand
toestand terug en ziet men onbebouwde heiden,
bruinroode veengronden, landen zonder omhei
ning, aan den horizon begrensd door een flauwe
lijn van bleek groen. De zware paarsachtige
wolken, de onophoudelijke uitdamping van de
zee eu van deu grond vullen en benevelen even
als in Holland de ruimte tusschen bet lage uit
spansel en de onafzienbare vlakte.
Een groot Grieksch gebouw aan den ingang
der stad, een soort van tempel met vergulde
caissons, met zuilen van nagemaakt jaspis; dat
is de concertzaal. Een vreesclijk hard orgel maakt
er vrij wat geraas. Aan de andere zijde, recht
er tegenover, is een bibliotheek die 50U00 pond
sterling gekost heeft, door een particulier gelega
teerd. Maar men moet hier geen schoonheid of
sierlijkheid zoeken.
Wordt vervolgd).
