N°. 3557.
Donderdag
14 September.
II
6 i I
feuilleton vau liet „Leidscli
Dagblad".
OE VIJF ZINTUIGEN.
LËIDSCH
A". 1871.
PRIJS DEZER COURANT.
Voor Leiden per 3 maanden3.00.
Franco per post3.85
Afzonderlijke Nommersn 0.05.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering van
Zen- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DKR ADVKRTKNTIEN.
Voorlederen regel0.15.
Grootere letter, uajir de plaatsruimte die zij beslaan.
Lalden, 13 September.
fl. 11. de Koningin en Z. K. H. Prins Alexan
r zijn, eergisteren te Friedrichshafen, in Wur-
fcberg, aangekomen.
ne iV. R. Ct. bericht, dat de heer Hasselman,
levaardigde voor 't hoofdkiesdistrict Tiel, be-
Ikt lieeft voor bet lidmaatschap der Tweede
luier.
lie directie en de commissarissen van de Ne-
llandsche Handelmaatschappij hebben aan de
lllietibers een rapport uitgebracht over de vraag
[de N. H. 11. zal blijven bestaan, daar de
tdeelhouders nog in den loop van dit jaar
|lcü moeten beslissen of zij eene verlenging
het bestaan weoschelijk achten, nadat in
ll het tweede 25jarig zal zijn verstreken.
bet rapport dat in bevestigenden zin adviseert,
ut, na een overzicht van de uitkomsten over
Ilaatste 21 jaren, ongeveer het volgende voor:
Df deze gunstiger uitkomsten in een volgend
jiperk zich zullen bestendigen is moeilijk te
Bnlwoorden. Reeds is het bezwaarlijk over
tijdperk van 18711874 te oordeelen, hoe-
Ie meer over 25 jaren verder. Echter
idt het rapport reeds in een beschouwing,
kneel mogelijk van een objectief standpunt,"
le voortdurende levensvatbaarheid der in-
«e-
'ooreerst wijst het op het belang van een
t Maatschappelijk kapitaal waardoor men
op veelzijdig gebied bewegen kan en een
;estrekt krediet bezit, dat reeds meermalen in
len van crisis niet alleen tot voordeel voor de
deelhouder8, maar ook tot hulp voor anderen
lieud heeft. Het kapitaal is grootendeels in
even goederenhandel besteed en bij het terug
ken der kapitalen uit de koloniën, is het
belang, dat de N. H. 41. hare kapitalen er
;t aan onttrekke; bij liquidatie toch zal het
iotendeels in effecten worden belegd en zal
bedrag der aaudeelen aan vreemdelingen
ral Belgen en Zwitsers) toebehoorende, aan
Nederlandsche handel worden ontnomen,
fcorts zal de commissiezaak voor de regeering
fejllicht met voorgoed worden behouden, maar
peli waarschijnlijk in de eerste jaren. De gou-
inements kol/ie cultuur zal vooreerst wel besten-
worden, en door de regeering op de Neder-
itche markt worden gebracht, evenals het
ica-tin. Maar ook al valt het consignatiestelsel,
nog heeft de N. H. M. een ruim veld ter
tóding. Vooral in Ned. iDdië: de vrije be
ding die thans de suikerfabrikanten over hun
iuct hebben verkregen, zal aan de N. H. M.
goede komen, die zelf eigenares en geldschie-
terfvan fabrieken is, steeds meer consignatiecon-
tracieu met de fabrikanten sluiten zal en door
!D aankoopen de Ned. markten zal blijven
zien. Verder zal het kapitaal bij de uitvoering
agrarische wet, voor andere landbouwonder-
etningen in Indië kunnen strekken, ook de pro-
Wen der Ned. nijverheid in Indië, China en
lirs afzetten, inet gebruikmaking van den
nieuwen waterweg door het Suez-Kaoaal; het
zal bovendien iu Suriname aangewend kunnen
worden, indien aldaar de aanvoer van geschikte
werkkrachten verzekerd is, en aan de directe
gemeenschap met N.-Amerika kunnen deelnemen,
gelijk het thans reeds een noemenswaardig aan
deel heeft in de katoenaanvoereu. Zeer zeker zal
het kunnen dienen om de oude eu bestaande be
trekkingen met Japan gaande te houden en uit
te breiden, welke een ruime gelegenheid tot voor-
deelige gelduitzetting opleveren eu die anders met
de opheffing der H. M. zullen te niet gaan. Ten
slotte kan de H. M. door deelneming aan nuttige
ondernemingen nog veel tot de welvaart van
Nederland en Indië bijdragen.
Op al die gronden, meent het rapport, zal ook
in een verlengd tijdperk de Ned. H. M. kunnen
beantwoorden aan het oogmerk harer stichting.
„Al mogen al door sommigen onze aanspraak op
het privilege, aan het contract met de regeering
verbonden, worden betwist, en door beursspel of
andere oorzaken de noteering onzer aandeelen
ver beneden hare werkelijke waarde dalen, toch
is het geen grootspraak, dat door velen wordt
erkend, wat onze maatschappij, gedurende bijkans
een halve eeuw, voor Nederland en zijne kolo-
Diën geweest is, en door ben hare opheffing zou
worden betreurd."
Het belangrijk rapport eindigt met aan de
deelhebbers, die het gewichtige vraagstuk moeten
beslissen, toe te roepenMoge die beslissing
het bewijs leveren, dat de uitkomsten der laatste
21 jaren door u worden gewaardeerd, en, naar
uw oordeel, de uitzichten voor een volgend tijd
perk door ons niet te gunstig zijn gekleurd."
De haagsche gasthuisquaestie schijnt eene nieuwe
phase in te treden.
Niet genoeg aan 't schandaal en 't misbaar
in deze zaak gemaakt, beproefde de heer Stam
iu de raadszitting van de vorige week de harts
tochten opnieuw iu beweging te brengen. Gehoor
gevende aan alle inblazingen, zooals dit lid zelf
erkende, las hij een brief voor, waaruit bleek
dat er in het gasthuis voor eenige jaren doodslag
zou zijn gepleegd, en dit alles om een onderzoek
te provoceeren.
Thans blijkt dat in de zitting van den gemeen
teraad van gisteren, de heeren Eijssell, van Wa
ning, Entlioven en van der Duyn (wethouder),
de drie laatsten leden der gasthuis commissie, een
voorstel hebben ingediend, strekkende om een
exemplaar van het verslag der handelingen van
den raad, waarin bet bewust stuk voorkomt, aan
den officier van justitie te zenden.
Door den Commissaris des Kouings in de pro
vincie Groningen is dezer dagen een circulaire
gericht aan de gemeentebesturen ten platten
lande betrekkelijk den toestand van de gemeen
telijke politie in vele gemeenten van dit gewest.
Daaruit blijkt, dat bij de rechterlijke autoriteiten
in deze provincie een onderzoek van ernstige
overweging heeft uitgemaakt het onvoldoende van
het personeel der gemeente-veldwachters en van
hunne bezoldiging in verschillende gemeenten.
De Commissaris meent, dat het meerendeel der
gemeenten zeer goed voor een beter en meer uit
gebreid personeel van veldwachters kan zorgen.
Het gewicht dier zaak heeft volgens de cir
culaire aanleiding gegeven tot een correspon
dentie met de betrokken Departementen van
biunenlandsche zaken en justitie. Door het hoofd
van eerstgemeld Departement is opgemerkt, dat
naar zijn gevoelen bij de gemeentebesturen
de neiging bestaat om in zake van politie op
hulp van Rijkswege te steunen, een begrip, dat
volgens den Minister moet worden tegengegaan,
ouidat het de plicht der gemeenten is, zelven in
gemeentelijke politie-toezicht te voorzien, onaf
hankelijk van de hulp, die zij hier of daar in de
Rijksveldwachters mochten vinden. (G. Ct.)
Voor Delfzijl bevinden zich thans de ramtoren-
schepen de Buffel en de Schorpioen; zij lokken een
druk bezoek uit in de Noordelijke provinciën.
OftHtOtOfl
-■ (C P P CC ff
w 3 'O
n - r r H.
OI D P CT
CD
-i <rq oq' o
D 51 D
O S> CD
O o
3 3
Cö os
V-J CZ>
"o
c
CO Jy i—i ifx
kf*
O Cfi a
M «J O üt
io 'o o
V—Cf O O
«F5
00 "o
fcF- O
JUD O
"*05
-a o
Q CO
»-• ct> a>
5
•5 a>
CD D co
ïT CD
g B 3
-• 5 CD
a> 5- D
n 9*0.
SL w
CD
o
O.
a>
<-i
CT -
S»
P
K w
c
P CD
«7- CD
P
CD
CD PT
CD
3 s
FT
CD M
P
o crq
ere
5.
Z- O S*
CO CO If*. "O
ZO 03 Oï
>-J CO GD "«O "bo ril
o o -J to O O
Ci O Üt O CO O
CO O O* "u? "co "o CD
1^ O CJ1 O) to T3 2
H^O)Ok^OOOe-v-~
b 'o o 'o 'h 8
U1 O O co O CÖ
CO .CO OS
"co O
"00 o o 00 os o
—1 CO l-v CS O
OS —v CO O -3 O
<0 1— I—O «o O
M W ifx O
00 to 1 j-a «o
co "'co "Ju. "cc "o -
CO O ot ü- CO
O O JO O
*w O "c Ifv
CO 0> O* --3 l£* l£-
o p> co p <p
'o b Cl O
00 O co O* O OS
Uit dezen staat blijkt alzoo, dat de Nederland-
sche Bank op 4 Sept., bij een muntmateriaal van
134,926,564.49 voor eene som van f 140,148,287.90
minder aan bankbiljetten in omloop had dan waar
toe zij gerechtigd is, terwijl het muntmateriaal
op zijne beurt 56,059,315.17 meer bedraagt, dan
in verhoudiug tot de schuldvorderingen tot dek
king noodig zou wezen.
Door de Hollandsche IJzereu Spoorweg-Maat
schappij (lijn AmsterdamRotterdamHelder
Zaandam), zijn gedurende de maand Augustus
vervoerd 227,664 reizigers; opbrengst daarvan
ƒ204,752.04, idem der goederen 49,101.73; totaal
ƒ253,853.77.
Sedert primo Januari aantal reizigers 1,275,792;
opbrengst vau reizigers en goederen f 1,536,389.93.
In Rusland is de cholera reeds tot het gouver
nement Kiew en tot de Krim doorgedrongen.
Vooral in de omstreken van Kiew zijn reeds
vele menscben bezweken.
Dai die ziekte, eenmaal in Rusland en Polen
uitgebroken, daar meer offers eischt dan elders,
is te begrijpen, wanneer men de levenswijze
daar nagaat. De meeste groenten-soorten die men
in Nederland heeft, zijn daar geheel onbekend.
Watermeloenen en een soort augurken maken
het hoofd-voedsel uit. De laatsten worden met
èen weinig zout en een stuk zwart brood door
de arbeidende klasse gegeten.
Ook met de geneeskundige dienst is het er
slecht gesteld. Op de meeste dorpen, die geheel
uit houten huizen bestaan, kan men, wegens ge
brek aan het allernoodzakelijkste, niet leven.
Dokters zijn er niet te vinden en mijlen ver
wordt door den Poolschen boer, langs ongebaande
wegen, gezeten op een plank, waaronder vier
raderen zijn aangebracht eD waarvoor een uit
gehongerd paard loopt, te vergeefs Daar eeD ge
neesheer gezocht.
Z. M. heeft aan A. W. J. A. I. graaf van By-
landt, op zijn verzoek eervol ontslagen als majoor
kommandant der dienstdoende schutterij te Delft,
den personeleD rang van luitenant-kolonel ver
leend, inet vergunning om de uniform der schut
terij en de onderscheidingsteekenen aan dien rang
verbonden, te dragen.
Z. M. heeft aan F. L. Keyzer, op zijn daartoe
gedaan verzoek, eervol ontslag verleeDd als com
missaris van politie te Maastricht.
Z. M heeft benoemd tot recbter-plaatsvervanger
in de arrondissements-rechtbank te Eindhoven
Jhr. Mr. F. J. van Basse van Ysselt en Mr. E. J.
van den DungeD, beiden procureur bij die recht
bank.
Z. M. beeft goedgevonden bij het wapen der
cavalerie te benoemeD, tot 2den luitenant bij het
3de regiment huzaren den kadet L. Bolle, her
komstig vau de Kouinklijke Militaire Akademie.
BINNEN LAND.
Amsterdam, 12 September. In de Raadszitting
van heden is mededeeling gedaan, dat Mr. C. A
Crommelin voor de op hem uitgebrachte benoe-
qiing tot wethouder heeft bedankt. De Raad heeft
daarop Mr. S. A. Veiling Meinesz met 22 stem
men op nieuw tot wethouder van financiën be-
qoeind. Gelijk bekend is, had die heer, op grond
yan aanslaande nauwe familiebetrekking met deu
burgemeester, zijn ontslag als wethouder inge
zonden. Hij verklaarde, na de thaDs op hem uit
gebrachte herbenoeming, deze betrekking alsnog
tijdelijk te willen blijven waarnemen.
Tot curator van het Athenaeum Illustre, iu
plaats van Dr. H. van Beeck Vollenhoven, is be
noemd Dr. J. Penn, inspecteur van het genees
kundig staatstoezicht en lid van den Gemeente
raad alhier.
Op een in verband met de alhier plaats viu-
deude kermis gedane vraag, verklaarde Dr. Penn,
dat bij liet geneeskundig staatstoezicht van een
cholerageval te Zwolle niets bekend is.
Vervolg.)
usschen lien en met bewustheid zien is toch een
ot verschil, aan het laatste is een doelmatig tee-
1 onderricht bij uitstek bevorderlijk. Ook over de
dek als voruiiDgs en opvoedingsmiddel moet ik
met een enkel woord sprekenreeds de oudste
Iers en vvijsgeeren hebben de hooge waarde der
'kuDst tot beschaving en veredeling van den
herkend; de muziek is eene taal, die tot het
oed spreekt, en van het eene einde der aarde
Wn het andere verstaan wordt. Zij wekt in
den zin op voor al wat schoon en liefelijk is,
doet het edelste zinnelijk genot smaken. Maar
op de vorming en ontwikkeling van de zin-
m heeft de muziek een grooten invloed;
JóUing zegt:,,Door haar wordt het maatgevoel
vikkeld, dat zin voor orde en regelmaat geeft;
gehoor geoefend om ruimte, diepte en hoogte,
H<e en kortheid van tijd te metende verbeel
dingskracht wordt er door versterkt en verleven
digd, bet dierlijke eindelijk dat in onze Datuur
is, wordt er door veredeld of liever tot den rang
der uienschelijkheid verheven.
Zoo moeten dan alle onder ons bereik vallende
middelen door ons worden aangegrepen, die kun
nen strekken tot opvoediDg der ziDtuigen. Maar,
hoor ik u vragen, zijn de zintuigen wel voor
ontwikkeling en volmaking vatbaar? Is Diet de
eene meusch in dat opzicht kariger door de natuur
bedeeld dan de andere, en moet hij zich niet
daarbij tevreden houden, zonder zijne vatbaarheid
te kunnen verbeteren? Ik meen deze bedenking
tegen mijn vertoog genoegzaam te kunnen weder
leggen; vooreerst moet ik u herinneren, dat bier
sprake is van gezonde zintuigen, dat al wat tot
het geneeskundig gebied behoort door mij met
stilzwijgen wordt voorbij gegaan, en ik u alléén
wijzen wil op eene doelmatige, door het gezond
verstand bestuurde oefening der zintuigen, waarbij
alle onmatige of overdreven inspanning naar
ieders bijzonderen aanleg moet worden vermeden.
Na deze voorafgaande aanmerking, wil ik u de
volmaaktbaarheid der zintuigen aaotoonen op
grond der algemeene natuurwetten en op grond
der ondervinding, aan welke ook hier eeue be
slissende stem moet worden toegekend. Alle krach
ten toch iD de levende natuur worden door oefe
ning versterkt en ontwikkeld, de spierkracht
levert ons, van niets anders te spreken, daarvan
de sterkste voorbeelden op; wanneer de spier
werking van het eeDe of andere deel verwaar
loosd of verhinderd wordt, daD wordt het vermo
gen, om zoodanig deel vrij te bewegen, eindelijk
zeer onvolkomen of gaat geheel verloren; men
deuke hier aan het verschil tusscheu de rechter- en
linkerhand, terwijl het toch bewezen is, dat de han
den eveneens bewerktuigd zijn, en de ondervinding
leert, dat bij gemis der rechterhand, de linker zich
van alle verrichtingen, welke doorgaans slechts
van hare tweelingzuster gevergd worden, bijzon
der goed kwijt. In den werkdadigen aard onzer
zintuigelijke gewaarwordingen zien we ook een
afdoend bewijs voor hunne volmaaktbaarheid;
zoodra onze wil in 't spel komt, zien, hooren,
proeven, ruiken en gevoelen wij, wat anders door
ons niet of weinig wordt opgemerkt, als wij met
opmerkzaamheid naar een gesprek luisteren, ont
gaat ons geen woord, terwijl toch dikwijls ge
luiden ons oor bereiken, en dingen onder het
bereik van ons gezicht vallen zonder eenige
waarnemeng van onze zijde. Hoe dikwijls bijv.
zal men de klok hooren slaan zoDder bet te we
ten, en zaken aan wier gezicht men gewooD is,
voorbijgaan zonder ze eigenlijk te zien.
De ondervinding levert ons tallooze bewijzen
voor de volmaakbaarheid onzer zintuigen; of
waarom toch als wij met gezonde oogen aan het
strand staan Daast een geoefend zeeman, een vis-
scher of kustbewoner, ziet deze aan den gezicht
einder reeds een schip als wij nog Dauwelijks
een blauwe stip ontdekkeD, en vertelt ons welk
soort van schip het is, als wij de zeilen nog ter
nauwernood kunnen onderscheiden. Waardoor
heeft de bekwame timmerman of architect eene
zoo juiste oogmaat, dat bet meten hem dikwijls
overbodig is, daar waar een ongeoefende den bal
geheel misslaat? het is immers alleen oefening,
die hen zoover gebracht heeft. Men verhaalt van
Duitschen ontleedkundigen Lieberkühn, dat hij
een zoo verwonderlijk scherp, door oefeDÏDg ver
tind gezicht had, dat hij de kleinste diertjes op
zijnen vinger ontleedde en de wachters van Ju
piter met het bloote oog kon zien. Hoe sterk is
het gezicht en gehoor dikwijls ontwikkeld bij
de beoefenaars der schoone kunsten 1 Wat zien
schilders niet in eene schilderij of iD een land
schap, dat wij voorbijzien, eD hoeveel hooren ge
oefende kunstenaarsooren in de muziek, dat
voor ons verloren gaatl Hoezeer het zintui-
gelijk vermogen kan worden verfijnd en opge
scherpt, blijkt ook uit de voorbeeldeu van drie
ongelukkigen, aan wie bet genot van een of meer
der vijf zintuigen ontzegd is. Wordt vervolgd.)
