V'. 3487.
Zaterdag
A°.
524 Juni.
Feuilleton van liet
Dagblad".
Leidsch
DE FAM1LIE-JUWEELEN.
LEIDSCH
DAGBLAD.
PRIJS DEZER COURANT.
Voor Leiden per 3 maanden3.00.
Franco per post9 3.85
Afzonderlijke Nommers0.05.
Ueza Courant wordt dagelijks, met uitzondering van
Zen- en Feestdagen, uitgegeven.
PHIJ8 DKR ADVKRTKNTIKN.
Vooriederen regel0.15
Grootere letter» naar de plaatsruimte die zij beslaan.
Wat moeten wij voor Frankrijk wensclien?
li.
Wij hebben in ons vorig artikel onze overtui
ging uitgedrukt en gemotiveerd, dat reactie op het
oogenblik voor Frankrijk het meeste te vreezen
is. Doeh er wordt met dat woord zoo dikwijls
in het wilde geschermd, het wordt iemand in
eene discussie zoo dikwijls zonder eenige reden
voor de voeten geworpen, dat het langzamerhand
den klank aanneemt van die woorden, waarmede
men iemand dadelijk den mond stopt als men ze
met nadruk en kracht uitspreekt Wij achten ons
daarom vellicht, eenigszins nader uit te leggen,
wat wij er precies mee bedoelen. In het algemeen
is reageeren terugdrijven wat zich vooruit heelt
bewogen, in het algemeen zijD dus die handeliu
gen reactionair, die het een of andere beginsel,
dat zich tot den tegenwoordigen 'tijd een weg
gebaand heeft, willen terug brengen tot een vroe-
geren meer onontwikkelden toestand. Maar eene
bijzondere beteekenis heeft het woord reactie in
omstandigheden als waarin Frankrijk op het
oogenblik verkeert. Verontwaardiging over de
handelingen der insurgenten, vrees, dat dergelijke
tooneelen zich zouden herhalen, werken na sulk
een opstand steeds «amen om maatregelen tot
onderdrukking te nemen, die bepaald onrecht
vaardig en voor de goede zaak schadelijk zijn.
Iets dergelijks was te bespeuren in de eerste
verklaring, door de Belgische regeering gedaan
(zij moge het vergoelijken of niet) dat zij alle
deelnemers aan den opstand zonder onderscheid
zou uitleveren; het vertounde zich in zijne vreese-
lijke gedaante bij de sommaire executiëri na het
bedwingen van de insurrectie; als een uitvloeisel
daarvan zouden wij het b. v. ook beschouwen,
wanneer Thiers gevolg gaf aan zijn plan om mid
den in de stad Parijs forien te bouwen ten einde
aan de inoordtooneelen voor goed een einde te
maken. Dergelijke maatregelen berusten inderdaad
op een geheel verkeerde leschouwing van den
ntensch.Men kan een hond,door hem na een of ander
misdrijf sterk te tuchtigen voor goed afieeren, in
het vervolg die daad te herhalen. Maar wij heb
ben nog nooit een mensch gezien, die door een
pak slaag gewezen is. Aan den anderen kant
hebbeu wij daaruit, zelfs bij kinderen, dikwijls
zien ontstaan een opgekropten haat, een btiteren
dorst naar wraak, die slechts op de eerste gele
genheid wacht om te kunnen uitbarsten. Zoo is
het ook met de maatschappij in het groot; gaat
men steeds voort, met het Parijsche volk na
iederen opstand letterlijk af te ranselen, rekent
men zicli gemachtigd, op zijne eischen en behoef
ten geen acht te slaan omdat liet zich te buiten
is gegaan, dan zal er altijd een zee van woede
en ontevredenheid en haat blijven kooken, die
evenals de lava in den vulkaan van tijd tot
tijd zijne banden verbreekt, en ten slotte geheet
Frankrijk, ja de geheele maatschappij het lot
zal doen ondergaan van Herculanum en Pouipeji.
Indien wij nu gaan beschouwen welke candi-
daten voor het oppergezag het meeste gevaar van
reactie aanbieden, bedoelen wij natuurlijk voor
namelijk het woord in zijne algemeene beteekenis,'
daar de eerste onwettige handelingen, door schrik
en verontwaardiging ingegeven, goddank voorbij
zijn.
Wat heeft Frankrijk te wachten van den graaf
De Cham bord?
Voor de beantwoording dezer vraag hebben
wij twee gegevens: De antecedenten van het huis
van Bourbon, en de verzekeringen van den graaf
De Chambord of zijne aanhangers in den vorm
van circulaires en brieven.
Zonder iemands antecedenten aan tè nemen als
een vasten grondslag, waarop men zijne verwach
tingen over hem kan bouwen, is het toch onver 11 ij -
delijk, ze na te gaan om zich over het karakter van
die persoon een oordeel te. vormen. Maar veel meer
nog is dit het geval bij den vertegenwoordigei-
van een koningshuis, die in de rechten zijner
voorouders verlangt hersteld te worden. Zulke
pretendenteu toch gronden hunne aanspraken
geheel op de daden hunner voorouders, en hoever
men den invloed, dien een vorst op zijne opvol
gers uitoefent, kan uitbreiden, blijkt onder anderen
uit het argument van den aartsbisschop Bonne-
chose in zijn petitie aan de Nationale Vergadering:
„Dat Frankrijk de wereldlijke macht des pausen
moet herstellen, omdat Clovis het eene eerste
plaats in de rij der christelijke natiën heeft doen
innemen."
Wij zullen zoover niet opklimmen; om de
fouten, geldverkwistingeii, uitspattingen en onder
drukking aan te tooneu, die zich onder de regee
ring der vroegere Bourbons langzamerhand tot
een heinel hoogen berg hadden opgehoopt, hebben
wij slechts te wijzen op de vreeselijke uitbar
sting van de eerste Frausche revolutie, die den
minst schuldige van allen met zijn hoofd voor de
fouten zijner voorvaderen deed boeten. Wij wen
den ons tot den nietiweren tijd en vragen olf
Lodewijk XVIII en Karei X getoond hebben, van
die verschrikkelijke les der geschiedenis partij te
trekken. Lodewijk XVIII heeft nauwlijks het
kanongebulder van Leipzig den val van Napoleon
aan Europa hooien verkondigen of hij doet bij
eene proclamatie allerlei vrijzinnige beloften aan
liet Fransche volk, keert naar zijn geboorteland
terag, beklimt met de hulp der vereende mogend
heden den troon zijn voorvaderen en legt de
gedane beloften neder in een constitutioneel
charter om daar voor goed te blijt en rusten. Nog
voordat hij door den vluchteling van Elba op
nieuw wordt verdreven, laat hij zich door den
adel en de priesters en vooral door den graaf
Van Artois (later Karei X) gebruiken om het pas
gegevene charter als een dooiie letter te beschou
wen. Napoleon laat hem 100 dagen tijd om de
wisselvalligheid van het lot te overdenken en
goede plans voor de toekomst te maken. Vreemde
handen hangen hem opnieuw den koningsmantel
Om, hij zweert opnieuw trouw aan de constitutie
van 181-1, doch reeds liet volgende jaar beschouwt
hij dit middel 0111 den troon te bestijgen als
uitgediend en het charter wordt bij koninklijk
besluit veranderd, tegelijk met een van de ge
wichtigste elementen der voiks-vrijheid, het kies
recht. Royalistisch en priesterlijk fanatisme be-
heerschen verder het land; de kerk omvat den
staat, het onderwijs is in handen der priesters,
kunstmatige meerderheden worden in de vertegen
woordiging gebracht door nieuwe pairs, die de ko
ning als met een tooverslag in het leven roept, de
hertog van Berri valt als het slachtoffer der tyran-
nie, zonder dat de moordenaar zijn doel (uit
roeiing der Bourbons) bereikt, en in den trau-
rigsten toestand de» lands gaat Lodewijk XVIII
denzelfden weg op, waarheen zijn constitutioneel
charter hem reeds lang is voorgegaan, den weg
naar het doodenrijk.
Karei X, die zooals wij boven meedeelden
dadelijk was begonnen zijn broeder op zijn in-
constitutioneelen (wij zouden haast zeggeD mein-
eedigen) loopbaan voort te drijven, neemt welge
moed den wandelstaf, die aan Lodewijks ster
vende hand ontglipt is op, en gaat, zonder zich
eenigszins te bedenken of hij wel in de goede
richting is, op den ingeslagen weg voort. Hij
begint met zich op de oud-christelijke manier
als gezalfde des Heeren te laten krooneD te
Rheims. Het geheele karakter zijner regeeriug
wordt door deze plechtigheid aangegeven. De
vrijheidszin van het volk moet door streng gods
dienstige beginselen worden uitgevoerd, en wel
door beginselen zooals zij worden geleerd door
de Jezuïeten. Eerst op bedekte wijze, later tneer
openlijk wordt deze intrigeerende broederschap
in Frankrijk teruggeroepen en de opvoeding der
jeugd aan haar toevertrouwd. De oprichtiug van
nieuwe geestelijke orden, van kloosters en andere
zelfstandige godsdienstige instellingen wordt bevor
derd, tot hunne bescherming wordt ingevoerd eene
wel tegen heiligschennis, het lezen van bovenna
tuurlijke boeken wordt bevorderd, om eene derge-
'lijke bovennatuurlijke regeering in stand te houden.
Doch de jeugdige gezonde kracht, doch de oppo
sitie-pers, doelt mannen als Béranger en Courier
zijn daar, om de priesterheerschappij en de dwa
lingen van liet goddelijk koningschap te bestrijden.
De aankomst van liet ministerie Polignac geeft
aanleiding tot hevige oppositie, herhaalde ontbin
ding der Kamers en eindelijk tot de drie beruchte
ordonnantiën, waardoor vrijheid vati drukpers,
onafhaukelijkheid der vertegenwoordiging en
vrijheid der verkiezingen uit het land doch tevens
Karei X van den troon weggeredeneerd worden.
Ziedaar de antecedenten, waarop de graaf de
Chambord, wat zijne voorstanders betreft te wijzen
heeft, en die wij vooral ten opzichte van zijn
grootvader Karei X gemeend hebbeu eenigszins
uitvoerig te moeten behandelen. Doch terecht kan
men opmerken, dat de kleinzoon of de neef, niet
aansprakelijk is voor de handelingen, door ziju
grootvader of oud-oom bedreven. De bezoeking
tot in het derde en vierde geslacht mog met de
begrippen van rechtvaardigheid der oude tijden
overeenkomen; tegenwoordig zal niemand die
billijk wil oordeelen de kleinste zonde van den
vader aan den zoon toerekenen. De quaestie is
hier dus alleen, in hoe verte of de graaf de Cham-
lord de beginselen van zijn voorouders tot de
zijne maakt, en daarvoor hebben wij noodzake
lijk die beginselen en de uitvloesels er van moeteu
nagaan.
Tot het oplossen dier quaestie hebben wij
twee gegevens, die, hoewel onvolledig, ons tocli
eenig licht in de toekomst kunnen verschaffen
Wij hebben namelijk ten eerste te beschouwen
de opvoeding en omgeving, svaarin de vroegere
hertog van Bordeaux (thans graaf de Chambord)
geleefd heeft, en ten tweede de verklaring om
trent zijne beginselen, door hem en zijne aan
hangers gegeven.
Bij de onttrooning van Karei X deed hij met
zijn oudsten zoon, den kinderloozen hertog van
Angoulêuie, afstand van alle aanspraken ten
behoeve van den zoon de hertogin van Berri, die
eenige maanden na den dood zijns vaders
geboren werd en door deze verschijning in de
wereld, het plan van den moordenaar Louvel
verijdelde, om het geslacht der Bourbons uit te
roeien. De verheffing van Lodewijk Philips deed
echter de geheele familie naar Schotland vluch
ten; van waar Karei X zich later met zijn gezin
naar Praag begaf, terwijl de weduwe vau Berri
naar Italië ging om de partijen in het zuiden
van Frankrijk voor huren zoon te winnen. Een
inval in Frankrijk had hare gevaugeueining ten
gevolge en na hare vrijlating werd haar door
Karei X de nabijheid van haren zoon geweigerd.
De opvoeding van aan graaide Chambord, welken
titel hij verkreeg ten gevolge van het kasteel
van Chambord, dat door eenige. legitimisten voor
hem werd aangekocht werd geheel toevertrouwd
aan zijn oom, den hertog van Angoulêuie, die
wel als een der bekrompenste onder de Bour
bons mag aangemerkt worden.
Tut leermeester over den jeugdigen pretendent
werden voornamelijk Juzeuïien aangesteld, die
de beginselen van overlieersching van den
staat door de kerk, die uit zijne tegen
woordige manifesten zoo duidelijk kenbaar
zijn, vast bij hem inwortelden. Aan den geest
van zijn tijd werd hij geheel vreemd gehou
den de ontwikkeling des volks werd hem
voorgesteld als een onding, dat bestemd was om
het goddelijk recht der gekroonde hoofden te
verzwelgen. Door zijn voortdnrend verblijf in
den vreemde en zijne fanatieke omgeving is de
liefde voor Rome sterker bij hein ontwikkeld
geworden dan de liefde voor it rankrijk. Hij werd
dan ook, toen hij zieh eenige jaren na den dood van
Karei X nuar zijne moeder in Italië begaf met
groote warmte en onderscheiding door paus Gre-
gorius XVI ontvangen. Toen de hertog van An-
goulème, (die intusschen evenals Karei X zijn
acte van afstand ingetrokken had) in 1810 stierf,
stond de graaf De Chambord onderden naam van
Hendrik V als de eenige Bourbonsche candidaat
voor den troon van Frankrijk. Zijn verder bestaan
lot heden toe werd voornamelijk ingenomen door
allerlei plannen tot iueetismelting met het huis van
Orleans, door mislukte pogingeu vooral in
1848 om de Fransche Nationale Vergadering
(Novella naar het Hoogduitaoh).
(Veruolg.)
Hij zou hem zoo gaarne van dit tooneel terugge
houden hebben, maar de bankier, die sedert zijn ver
trek in een licht te begrijpen onrust had verkeerd,
eu bode op bode naar zijn aanstaanden schoonzoon
had gezonden om opheldering, liet zich, zoodra hij
hoorde dat er huiszoeking hij Montecaldo plaats had
niettegenstaande zijne hevige pijnen daarheen
brengen, otn hem zoo mogelijk bij te staan en
de onwaardige verdenking van hem af te wen
den. Hij was met een verontwaardiging ja zelfs
met verachting jegens .Felix in het hotel geko
men die moeilijk te beschrijven is, en slechts met
de ontzettende schrik te vergelijken was waarmede
hij uit de te voorschijn gebrachte briefwisseling
de ware omstandigheden van Montecaldo vernam.
Deze scheen, toen hij met den commissaris van
politie op den corridor verscheen, ten minste uiter
lijk tamelijk bedaard; de brieveu bewezeu uiets
dan een complot om Rosalie om haar huwelijksgift
te trouwen eu de leugens en zwendelarijen ten
opzichte der juweelen, schenen Radauer wellicht
veel strafbaarder toe, dan dit in de oogen der
rechtbank het geval konde zijn. Het was echter
geheel anders met de documenten betreffende me
vrouw Ëaum, die gesamentiijk, de valsche doodat-
testen er bij ingesloten, bij hem gevonden werden.
Daar de politie-beambten niets te vragen of te
onderzoekeu hadden, zoo bewaarde Montecaldo
ook zijnerzijds het stilzwijgen en verlangde slechts,
voor dat men hem voor den rechter van instructie
bracht, den president Rieger zoo mogelijk dien
avond, in ieder geval ecliter den volgenden
morgen vroeg, eenige tnededeelingen te doen.
Men had hem wel beloofd, den president dit verlan
gen uiede te deelen, maar was hem deze belofte
niet zeker genoeg, of was Montecaldo angstig dat
ze niet nagekomen zou worden, genoeg hij keerde
zich aan de deur vau het hotel nog om, op het punt
staande in de hem wachtende vigilante plaats te
nemeno m Felix eenige woorden toe te fluisteren.
Als door een electrischen slag getroffen kromp
deze ineen, zijne gebruinde wangeD werden ge
durende een oogenblik doodsbleek en zijn blik
kenmerkte schrik en ontroering. Maar het volgend
oogenblik werd deze uitdrukking vervangen door
een trotsche verontwaardiging en hij antwoordde
hardop en bitter, zoodat de omstanders het konden
hooren„Ik was bereid om uwe weuschen te
vervullen mijnheer de baron, maar niet om uwe
lasteringen aan te hooren. Geloof mij toch, dat
niemand met meer oprechtheid wenschen kan,
dat de zaak zich gunstig voor u opheldere, en
dat ik met blijdschap u verschooning zal verzoe
ken voor een misverstand, of dwaling ook zonder
dat geachte personen door u in verdenking wor
den gebruikt."
Montecaldo trok even en honend de schouders
op en terwijl Felix zich overtuigde, dat Radauer
wiens gejammer en protesteeren plaats gemaakt
had voor eene stille vertwijfeling, in zijn draag
stoel goed bezorgd was, reed het rijtuig weg.
Nadenkend, vol innerlijke onrust zag de jonge
man het na, de laatste woorden van Montecaldo,
hadden, hoezeer hij ziju best deed het te verber
gen, een moeilijk te beschrijven ontroering te
weeg gebracht, en hoewel vermoeid en afgemat
door de opeenhoopende gebeurtenissen van dezen
dag begaf hij zich toch nog naar de woning van
den president.
De heerlijke zomeravond had Rieger en zijn
gezin langer buiten doen blijven dan gewoonlijk,
hij was nog niet te huis, en Felix die zich ge
noodzaakt zag op nieuw zijn ongeduld te be
teugelen, bleef hen voor de deur wachten.
Het duurde ook met lang of het rijtuig kwam
deu hoek om en Felix, ditmaal meer door inner
lijke onrust dan wel beleefdheid gedreven, haastte
zich, het portier te openen. Hij beantwoordde
den groet zijner stiefmoeder eu Anna slechts
kort, bijna afwerend, eu verzocht Rieger, eer
deze nog uit. het rijtuig was, met zooveel haast
om een kort gesprek, dat de president verwon
derd en afkeurend ziju zoon in het gloeiende
gelaat zag, maar liein toch dadelijk op zijne
kamer volgde, nadat hij bevolen had daar licht te
brengen. Met de liein eigen afgemeten waardig
heid, wachtte hij toen de inededeelingeu van
Felix af.
„Vader," vroeg deze, zoodra de deur achter den
bediende gesloten was, „kent gij zekeren baron
Montecaldo en staat gij in eemgerlei betrekking
tot hem?"
De president zag snel en ontroerd op: „Uw
opvolger bij Rosalie Radauer?" vroeg hij spottend.
„O, ja, gij hebt door de eigenaardige iainilie
reiatiëu die gij verleden jaar aangeknoopt tiebt,
er voor gezorgd, dat ook die kelk niet voorbij
gaan zou."
„Het is waarlijk nu geen tijd tot satirieke op
merkingen," zeide Felix geraakt, „ik beu in een
zeer ernstige zaak hier. Baron Montecaldo, die ik
