S°. 3430.
Maandag
A0. 1871.
17 April.
LEIDSCH
DAGBLAD.
PRIJS DEZER COURANT.
\'oor Leiden per 3 maanden3.00.
Franco per post3.85.
Afzonderlijke Nommersn 0.05.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering van
Zen- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS 13ICR ADVKRTKNTIEN
Voorlederen regelƒ0.15.
Grootere letter, naar de plaatsruimte die zij beslaan.
NEDERLAND
KN
Ipe herder der- Katholieke kudde.
I.
I De raadpleging van het politieke weerglas is
Ikivijls eene ondankbare handeling. Evenals gij
likwerf de onpleizierige gewaarwording ond er-
liiidt, dat, terwijl des ochtends het weerglas mooi
|eer teekent, gij des middags plotseling door
regenbui wordt overvallen, die u druipnat
■aer de woning doet terugkeeren, die gij, op den
Ijzer van het weerglas afgaande, zonder para-
linie verlaten hadt, evenzoo zijn de teleurstellin
gen legio die gij ondervindt door uit verschijn-
lelen in de politieke atmosfeer voorspellingen te
Boen of gevolgtrekkingen af te leiden.
Het inenschenverstaud is echter eenmaal zoo, dat
Imeeraan het waarschijnlijke dan aan hetonwaar-
Ihijniijke hecht en zoo kunnen wij on9 niet los
haken van eenige denkbeelden, die ons door
jiaarnemingen van gebeurtenissen omtrent een
leer teeder politiek vraagstuk zijn ingegeven.
Die denkbeelden zal men terugvinden in de
lolgende daaruit voortvloeiende beschouwingen
■ver den plicht van Nederland tegenover den eer-
Iten herder der Katholieke kudde.
[Zonderling teeken des tijdsOuder Thorbecke
Las het, dat in 1853 ter wille van de scheiding
la» Kerk en Staat, eene bisschoppelijke hiërarchie
Ier Roomsch-Katholieke kerk werd ingevoerd,
Lier Thorbecke zal andermaal een vraagstuk
Kr oplossing moeten worden gebracht, waarbij
itzelfde beginsel, weder in het nauwst verband
«iet de Katholieke kerk, van onzuiverheid gerei-
nigd moet worden.
Zonderling teeken des tijds, zeggen wij nog-
Is, dat in ons land althans, omtrent dit be
ginsel de hekken geheel verhangen zijn.
Werden Thorbecke en zijne geestverwanten in
1353 voor de toepassing en redding van dit libe-
beginsel door de Katholieken op de handen
gedragen, en van af het trotsche Vaticaan tot in
ne nederigste Katholieke hut geprezen en geeërd,
door decouservatieven en synodemannen verguisd
en miskend, van af de hoogsten machten in den staat
totin deschamele woningeuderaangehitstedoinme
menigte, thans worden deze talrijke vrienden der
irijheid door het grootst gedeelte onzer katholiek#
lasdgenooten als de vijanden der menschheid
veroordeeld, waarop de conservatieven en ortho
doxe mannen van 1853 niet alleen ja en amen
veggen, maar waarmede zij arm aan arm gaan.
0 tijden! O menschen! O zedelijkheid!
Edoch bewaren wij hierover het stilzwijgen.
Ondankbaarheid, het behoeft niet nader uiteen-
Sezet te worden, is zoo dikwerf het loon van
ten die 't met het menschdom welmeenen.
En waartoe voert zelfzucht al niet?
Begeven wij ons dus met de beginselen voor
"ogen, die volgens onze heilige overtuiging de
goede zijn, in de brandende quaestie.
Teekende ons weerglas juist, dan zullen bij de
tehandeling van het budget voor dit dienstjaar,
die staat aangevangen te worden, wijdloopige
discussiën worden gevoerd over Nederlands stand-
Pent tegenover den van wereldlijk gezag ontdanen
dW Met te meer klem, nu de Rijksdag van het
"mctitige Duitschland op beslissenden toon voor
di' land heeft uitgemaakt wat onze Tweede Kamer
•>j de gedenkwaardige behandeling van de karak-
teschetsende interpellatie Kerstens naliet: een zui-
'etNederlandsch standpunt in te nemen tegeuover
dtn Roomsch Katholieken godsdienst; een stand
punt als tegenover elk andere religie, die., vooral
ten gevolge der gelukkige Grondswets-herziening
hier te lande zonder eenige de minste krenking
wordt beleden.
Al zoekt men in het Voorloopig Verslag over
het Hoofdstuk Ëuitenlandsche Zaken tevergeefs
wijdloopige beschouwingen over Rome; al kan
men het antwoord van den heer Gericke van
Herwijnen zeer voorzichtig en niet onbevredigend
noemen, men kan en mag een en ander niet
afscheiden van den 19den December van het vorig
jaar, waarop de bodem der Tweede Kamer ge
peild werd voor het petitionnement betreffende
de Pauselijke aangelegenheden.
Toen waren het de Katholieken die zelf
de pionniers waren.
Thans moeten de liberalen niet rusten voordat
alle wereldlijke banden met het Pausdom zijn
afgebroken.
De wereldlijke Paus is gevallen. Wij kennen
Rome niet meer als hoofdstad van den Kerke-
lijken Staat, maar wel als hoofdstad van Italië.
Wij kennen geen gezant meer bij den Paus,
wel bij den Koning van Italië; geen consuls bij
Pius IX, maar wel bij Victor Emanuel.
Alle betrekkingen tusschen den hoogsten gees
telijke der Katholieke kerk en onze regeeriDg op
den voet waarop die thans bestaan, worden thans
strijdig met onze constitutie.
Onze constitutie hebben wij lief; wij zullen
hare vele uitmuntende beginselen verdedigeu tegen
iedere aanranding.
Den Katholieken godsdienst eerbiedigen wij als
alle andere gezindheden, maar waar zij in conflict
komt met den Staat, waar zij encycliek en sylla
bus tot detriment van onze constitutie en daar
uit voortgevloeide instellingen zou willen opvol-
geD, daar zullen wij in onzen bescheiden kring
alle pogingen in hel werk stellen om haar bin
nen de grenzen der grondwettige vrijheid te
houden.
En ieder waarachtig Nederlandsch Katholiek zal
alle middelen, die met dat doel worden aange
wend, bevorderen.
Alvorens in nadere ontwikkeling van dit be
langrijk vraagstuk te treden, waarbij wij vooral
zullen letten op de discussiën over de interpellatie
Kerstens en in den Duitschen Rijksdag, op de ge
beurtenissen in Beieren en op aDdere waarnemin
gen hier te lande als elders, wenschen wij voor heden
deze algemeene schets te besluiten met te wijzen
op een heuglijk verschijnsel. In den Rijksdag
van het nieuwe keizerrijk hebben radicalen, libe
ralen, conservatieven en orthodoxen zich broe-
i derlijk en innig de hand gereikt, om als denman
I
pal te staan tegenover priesterdwang en ultra-
montaanschen overmoed.
Hoe gunstig steekt dit verbond af tegenover
j alliantiën hier te lande!
Duitsche Byksdag;.
I'
I
Terwijl Bismarck zijn vorstelijken mantel toe-
knoopt, de tengels in de hand neemt en den bok
beklimt om den Duitschen rijks-wagen verder
te sturen zullen wij, zonder nog te weten waar
de voerman ons naar toe brengt, in de kattebak
plaats nemen en van daar een blik werpen op
den weg, dien het rijtuig reeds afgelegd heeft.
Vooraf willen wij ons echter nog eens op de
hoogte stellen van de verschillende passagiers,
die binnen in zitten, met andere woorden, den
stand der verschillende partijen in den Rijksdag
overzien.
WanDeer wij de partijen nagaan, die in den
vroegeren Noord-Duitschen Rijksdag bestonden,
dan vinden wij niet dan met verscheidene ver
anderingen die fractiën in den tegenwoordigen
Rijksdag terug.
Van die veranderingen is de voornaamste, dat
twee partijen nagenoeg verdwenen zijn, terwijl
daarvoor twee nieuwe in de plaats zijn gekomen.
De voorstanders van een constitutioneelen Bonds
staat zijn als afzonderlijke partij verdwenen door
dat zij zi»h reeds in den Noord-Duitschen Rijksdag
langzamerhand oplosten in de streng katholieke
elementen, die zich bij haar hadden aangesloten.
De Sociaal-Democraten, zijn slechts ten getale
van twee vertegenwoordigd, doordat zij in den
laatsten oorlog zich hebben durven verzetten tegen
den algemeenen geest van bewondering en aan
bidding der veroverings-politiek, en kunnen dus
ook qua partij als niet aanwezig beschouwd
worden.
Daarentegen zijn twee andere fracties gevormd,
n.l. de liberale rijkspartij en de clericale centrums
partij. De eerste is door Von Bismarck genoemd
„die Partei der parlementarischen Verlegenheit"
waarschijnlijk omdat zij zich bij geen der bestaande
richtingen geheel wilde aansluiten, en de leden er
van toch geen lust hadden, om zoo te zeggen in het
wilde te blijven losloopen. Zij wil gelijkmatige uit
breiding van de bevoegdheid van het centrale be
stuur en van de autonomie der verschillende staten,
al nadat een van beide haar in de verschillende
quaesties het doelmatigst voorkomt; waarborging
vau de persoonlijke, burgerlijke en politeke vrij
heid voor het volk; zoover het met de veiligheid
van hei rijk is overeen te brengen, ontheffing van
lasten voor het volk. Wat de verhouding tusschen
staat en kerk betreft wil zij nog niet beslissen
in hoeverre het in het vervolg noodig kan zijn,
haar onder de bevoegdheid van de rijkswetgeving
te brengen. Zooals wij vroeger reeds zeiden en
aan de tweeslachtigheid van hun programma ook
duidelijk te merken is, heeft deze partij zich
samengesteld uit de gematigde leden der vroegere
conservatieve fractie.
Bij het clericale centrum is dadelijk bij
de debatten de aap uit den mouw komen
kijken. Hoewel zij haar formeel programma
nog niet heeft vastgesteld is bij de debatten over
het adres van antwoord gebleken, dat een deel
van hunne taak is om de ondersteuning van de
wereldlijke macht des Pausen door Duitschland
te bewerkenterwijl haar amendement op de
rijksconstitutie toont, dat zij onder voorwendsel
vau liberale beginselen te willen invoeren de
autonomie der katholieke kerk in hare adminis
tratie, onderwijs enz. wil verzekeren. Dat zij zoo
dadelijk hare echte gezindheid heeft blootgelegd
doet de andere partijen op hunne hoede zijn,
zoodat zij met de -twee ondergane nederlagen het
grootste gedeelte van haren invloed verloren heeft.
Het talrijkst vertegenwoordigd zijn de natio-
naal-liberalen, die vooral door Beieren in grooten
getale afgevaardigd zijn. En toch heelt deze partij
door de vereeniging van het Noorden en Zuiden
hare eigenlijke beteekenis verloren, want daar
door toch is haar voornaamste streven, Èenheié,
bereikt. Dat zij nu zooveel mogelijk den nog
eenigszins afgezonderden toestand van Beieren
wil doen verdwijnen, dat is meer een voorwend
sel of verontschuldiging voor het vasthouden aan
haren ouden naam. In hoeverre deze partij, die
zich met ieder nieuw succes van Bismarck lijd
zamer volgster van dezen staatsman getoond heeft,
den naam van „liberaal" verdient, zal eerst Daar
hare dadeD en handelingen beoordeeld kunnen
worden.
De Fortschrittspartij en de daar tegenoverstaande
conservatieven hebben het programma dat deze
beide fractiën in alle landen kenmerkt, nl. be
vordering der volksvrijheid door recht van ver
eeniging, vrijheid van drukpers, van godsdienst
euz., tegenover begunstiging van een sterk auto
cratisch gezag. Zij vereischen dan ook geeu na
dere beschrijving, daar bij elk hunner daden
de richting die zij zijn toegedaan, duidelijk ge
noeg van zelf zal spreken.
Als twee ongelukkige kinderen, die een vroo-
lijke bende aan het spelen zien en gaarne zou
den willen meedoen, maar afgescheept worden
met den uitroep: „Jullui mag niet!" staan de
Hanoveranen en Polen afzonderlijk in den rijks
dag dd&r. Van de eersten heeft de afgevaardigde
Ewalds nog een lans gebroken voor den „recht-
matigen vorst en koning van Hanover, George V,"
op welk betoog Bismarck het niet de moeite
waardig vond, te antwoorden. Toen de Polen
echter eene poging beproefden, om zich door den
rijksdag als een zelfstandig volk erkend te zien,
gunde de rijkskanselier zich op zijn verjaardag
het leest om Zoltowski en zijne lotgenooten toe
te roepen: „Mijne heeren, verbeeld u niet, dat
gij gekozen zijt om hier de Poolsche natie te
vertegenwoordigenuwe taak is om de belangen
van den katholieken godsdienst voor te staan. Indien
deze ter sprake komt doet dan uwen plicht, maar
doet mij verder het genoegen en houd uw mond I"
Lelden, 16 April.
De Minister van Oorlog in Belgie heeft aan de
volksvertegenwoordiging een rapport overgelegd,
waarin hij op de leemten wijst die ontdekt zijn,
toen het Belgische leger in 1870 onverwacht mo
biel moest worden gemaakt. Die leemten zijn
hoofdzakelijk de volgende: a. de lichtingen bren
gen niet het aantal bij de wet gevorderde man
schappen op de been, omdat te veel jongelieden
voor den dienst moeten worden afgekeurd; b. de
vierde en vijfde bataljons infanterie zijn niet goed
georganiseerd; c. het Belgische veldgeschut staat
te veel achter bij het buitenlandsche; d. de dienst
der intendance is incompleet; en de trein-dienst
ontbreekt bijna geheel.
De Commissie van beoordeeling voor de ten
toonstelling van planten enz., van de afdeeling
's-Gravenhage en Omstreken der Hollandsche
Maatschappij van Landbouw, in het gebouw der
Teeken-academie te 's-Gravenhage gehouden, heeft
o. a. toegekend een gouden medaille (1ste prijs)
aan C. Eveleens, te Aalsmeer, voor eene verza
meling van dertig conifeeren, die door grootte en
verscheidenheid uitmunten; een zilveren medaille
en f 10 (1ste prijs) aan P. Harting, te Aalsmeer,
voor eene verzameling van dertig hulsten, voor
den vollen grond, die door verscheidenheid uit
munten twee bronzen medailles en f S.50 (2de
en 3de prijs) aan F. ff. Meijer, te Leiden, voor
eene verzameling van twintig reseda odorata
in bloei; een bronzen medaille (2de prijs) aan
J. Plantveber, te Leiden, voor de uitgebreidste
verzameling bloempotten van aardewerkeen zil
veren medaille aan C. Eveleens, te Aalsmeer, voor
eene verzameling groen blijvende heesters, palm-
boomen voor den kouden grond en conifeeren;
een zilveren medaille aan Koning C., te Sas-
senheim, voor eene verzameling Hyacinten, op gla
zen gekweekt; en een bronzen medaille aan D.
A. Sala, te Leiden, voor de fraaiste en doelmatigste
verzameling tuingereedschappen.
De Commissie bestond uit de heeren J. Ever-
wijn, te Noordwijk, en W. Hoog, te Noordwij-
kerhout, M. Been, te Rotterdam, D. De Graaf,
te Leiden, P. Van der Laan, Zorgvliet bij 's-Gra
venhage.
Bij de uitgevers Is. An. Nijhoff en Zoon te
Arnhem heeft een nieuw werkje van de hand
van onzen stadgenoot Jhr. Mr. O. Q. van Swiu-
deren het licht gezien. Het zyn „beschouwingen
over de privaat- en publiekrechterlijke strekking
der straf," die hier door den schrijver worden
ontwikkeld naar^de historische methode, die wij
van hem gewoon zijn. Beurtelings wordt stilge
staan bij het Israëlitische, het rotneinsche en het
germaansche recht, bij de wetgevingen waar het
recht zich onder den invloed der romeinsche be
grippen beeft ontwikkeld, en eindelijk bij die
wetgevingen, waar het zich zelfstandig ontwik
kelde: Engeland, Duitschland, Frankrijk, Belgie,
Nederland.
Bij het groote verschil, dat nog altijd onder de
criminalisten bestaat omtrent de vraag, welke de
eigenlijke strekking is der straf, is de studie van
Mr. v. Swinderen een zeer gewenscht werk, dat
ook aan de aandacht der commissie voor de her
ziening onzer strafwetgeving zeker niet zal ont
gaan. (Arnh. Cl.).
Gedurende deze week zijn in het werkhuis
alhier opgenomen van 128 tot 141 volwassen per
sonen en van 37 tot 51 kinderen.
De afdeeling voor Taal-, Letter-, Geneeskundige
en Wijsgeerige Wetenschappen der Koninklijke
Academie van Wetenschappen, zal eene gewone
vergadering houden op Maandag den 17den April
e. k., des middags ten twaalf ure, in het gebouw
der Academie Trippenhuiste Amsterdam.
Maakten wij voor eenigen tijd melding van
eene vergadering van werkbazen te Harlingen,
door een zeventigtal arbeiders samengeroepen,
waarop aan dezen beloofd werd, dat de bazen
met elkaar ernstig zouden overleggen, of zij aan
hunne knechts eene loonsverhooging konden toe-
