mm
JV°. 3380.
Woensdag
A°. 1871.
15 Februari.
DAGBLAD
J?RIJS DEZER COURANT.
Voor Leiden per 3 maanden.
neioon Franco per post
Afwmderlijke Nomraers
3.00.
3.85.
0.05.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering van
Zen- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DER ADVERTENTIEK.
Voorlederen regel0.1?
Grootere letter« naar de plaatsruimte die rij beslaan.
PABLEMENTARISME
KIESRECHT.
I.
lsii Aller oogen waren voor eenige dagen gericht
i het conflict tusschen Jules Favre en Léon Gam-
ODll
tta. Eene zeer fijn versneden, maar zeer on-
vai
limig voortbewogen Nederlandsche pen heeft
el, onder den indruk die den talentvollen schrij-
r op dat oogenblik bezielde, sympathie trach-
i op te wekken voor het uitsluitingsdecreet van
tei
e. n ontembaren ministre de 1'intérieur et de la
erre, maar toch heeft dat decreet weinig sym-
ithie gevonden. De openbare meening heeft het
n strengste afgekeurd, niet al* „eene politieke
at," maar als onrecht, als een bewijs van wan-
juwen in de zaak der vrijheid, als tirannie.
Doch men stelle zich nu eens voor, dat een
ider uitsluitingsdecreet ware verschenen van
elke zijde doet er niet toe een uitsluitings-
icreet niet met eene politieke strekking, maar
junende op overwegingen van staatsrechterlij-
in aard. Men stelle eens, dat in dat decreet hat
ipérialistisch systeem van het algemeen stem-
cht ware verlaten, dat het kiesrecht voor de
menstelling der constituante eens beperkt ware
t hen die zekere som in de belastingen betaal-
in en tot hen die bepaalde qualiteiten bezaten,
'elk een geroep van onrecht zoude ook daartegen
jn opgegaanZou de openbare meening niet
ebben geklaagd, dat men, door alleen degegoe-
jn een stem te geven, aan de quaestie van vrede
oorlog praejudicieerde, dat men de beginselen
er volkssouvereiniteit verloochende, dat men
echts éen deel des volks liet beslissen over het-
;en het leven van het gansche volk raakte?
ouden dergelijke stemmen ook niet in Neder-
,11(1 zijn opgegaaD, in Nederland, waar men
et toch met een beperkt kiesrecht doet, waar
sn algemeen stemrecht bij velen onder de
lealen der toekomst, bij niemand onder de
schen van het oogenblik zijne plaats vindt?
Doch nu stelle men zich al weder voor dat
éon Gambetta in plaats van een uitsluitings-
icreet een uitbreidings decreet had gegeven. Dal
ij in het Journal Ojficicl had doen plaatsen que le
iffrage universel comme il a été exercé sous
i gouvernement du 2 Décembre au fond n'a
vmais été universel, dat de franfaises niet min
er van den oorlog geleden, niet minder van de
eslissing der constituante omtrent de voortdu-
ng van den strijd en den nieuwen regeerings-
orm te wachten hadden, dan hare mannen,
roeders, zonen en amants, dat alzoo aan de
erkiezingen gedurende den wapenstilstand ook
e vrouwen zouden deelnemen. Met welk een
lgemeen gelach zou men Frankrijk hebben be-
üulaagd dat met de versche striemen der pas
oegebrachte zweepslagen over zijn lichaam nog
.ansen moest naar de pijpen van een gek. Zoude
P elfs de bovengenoemde Nederlandsche publicist,
:h:
ib nder dien nieuwen indruk, nog langer man
en van koortsgloed ijlenden held uit Bordeaux
e sloffe voor zijne prachtige volzinnen heb-
oen willen ontleenen? Ja vergissen wij ons, of
oude niet het onmiskenbaar schoone„vousêtes
M IBD L.
es plus forts, mais je suis le plus fier," gevaar
;eloopen hebben van te worden omgezet in het
s;,ivous êtes les plus forts, mais je suis le plus
on?" En waarom? Omdat in dat geval Frank-
l.gtijks Maceabaeus, voorgevende de vrijheid te
'villen in al haar zuiverheid, de volksvertegen
woordiging in al haren omvang daarbij den
g.iring der hedendaagsche convenances zonde heb-
jen oversohreden.
Zijn deze onderstellingen v»n hetgeen de open
bare nieening in al die gevallen zoude gezegd
hebben, onjuist? Zoo neen, dan blijkt het op
nieuw, dat ook in de quaestie van het kiesrecht
l'hérétique d'aujourd'hui est l'orthodoxe de demain,
Zoo neen, dan vragen wij of het iets meer dan wille
keur is, wanneer men voor Frankrijk elke beper
king van het algemeen stemrecht onrecht noemt,
wanneer men voor Nederland met eene beperking
hoogst tevreden is, en wanneer men eindelijk
weder voor het land der algemeene kiesbevoegd
heid het stemrecht der vrouw uitkrijt als be-
lachelijken onzin? Nog eens, is dat willekeur?
zoo niet, van welke beginselen gaat men dan
bij zijne beschouwingen van het kiesrecht uit?
De quaestie der kiesbevoegdheid is in Neder
land weder aan de orde. Met een leap in the
dark heeft de heer J. Heemskerk Az. h.ar in
het voorjaar van 1869, bij de herziening der kies
tabel, op de parlementaire tafel geworpen. Ka
merleden, kiezers en niet-kiezers zagen elkaar
verbaasd aan. Men wist niet wat die quaestie
daar deed, men bekeek haar op een afstand, men
wantrouwde de verrassing, waarmede zij geko
men was, men koos echter de partij der voor
zichtigheid en liet haar onaangeroerd liggen.
Sinds dien tijd is zij aan de orde gebleven. De libe
rale partij heeft zich afgevraagd, of eane uitbreiding
van het kiesrecht eigenlijk geen liberale operatie
was, en of men het niet aan de beginselen der
vrijheid verschuldigd was die operatie op te vat
ten en te leiden.
Een deel der liberale partij heeft het hoofd
geschud en met het: „ik vrees voor de Danuërs
ook wanneer zij geschenken brengen," aan de
uitbreiding van het kiesrecht den rug toegekeerd.
Een ander deel heeft gemeend dat het den con
servatieven het liberale vaandel niet in handen
mocht laten, het heeft de uitbreiding der kiesbe
voegdheid op zijn programma geschreven, het heeft
zelfs aan het tegenwoordige ministerie zijn steun
ontzegd, voor het geval dat dit kabinet zijne eiachen
niet mocht willen bevredigen, hoewel het zijn
eischen nog volstrekt niet heeft geformuleerd. En
intusschen zijn de conservatieven voortgegaan de
quaestie als hun product in bewaring te houden,
zijn zij begonnen er mede te speculeeren en
hebben daartoe met de antirevolutionnairen en
katholieken een vennootschap gesloten met het
doel de winst der speculatie gemeenschappelijk
(ook gelijkelijk?) te verdealeD. Zoo is de
quaestie steeds verwarder geworden, zoo is
de openbare meening het spoor bijster geraakt,
zoo loopen de beginselen van welke iedere be
schouwing over het kiesrecht moet uitgaan, ge
vaar van te worden miskendzoo is er kans dat
die quaestie worde opgelost naar de willekeu
rige opvattingen van een valsch liberalisme, het
welk op dit gebied beurtelings den grootsten
liberaal meeneude te zien in Gambetta, Stuart
Milt, Thorbecke, zelfs Napoleon III en Von Bis
marck, ten slotte niet meer weet welken heilige
bet zal aanbidden, of liever aan welken heilige
het Nederland zal ten offer brengen.
Maar wij halen voor die quaestie allerminst
de schouders op. Wij beweren niet, dat men het
wijst doet door die quaestie te laten rusten.
Waarom? Is zij niet belangrijk? Daarentegen,
zij is de belangrijkste van alle. Zij is de belang
rijkste voor de openbare meening, welke zich
aangaande die quaestie vestigen moet, omdat elke
hervorming op dit gebied door den tijd geëischt,
door het volk gevvenscht en dóór ernstig onder
zoek voorbereid moet wezen. Zij is de belang
rijkste in een land, waar het zwaartepunt der
staatsinrichting ligt bij de vertegenwoordiging,
waar het parlementarisme in da grondwet ge
schreven is en in de constitutionneele practijk
ontwikkeld moet worden. Daarom is het de plicht
der pers haar te bespreken.
Bij die quaestie geen willekeur, maar vaste
beginselen, geen onbepaalde aspiratiën, maar ge
formuleerde wenschen. Daarom bij die quaestie
allereerst vastgehouden aan dezen grondslag, dat
elke regeling der kiesbevoegdheid waarborgen,
elke hervorming dier regeling nieuwe waarborgen
moet geven voor de verwezenlijking van hetgeen
elke staatsvorm te verwezenlijken heeft, detouve-
reinileit van het recht.
Lielden, 14 Februari.
Gisterenavond werd in de Stads-Gehoorzaal al
hier, de negende openbare bijeenkomst der Volks
voorlezingen gehouden. Het programma luidde:
Van kwartier voor achten tot halfnegen muziek
uitvoering; te halfnegenspreekbeurt te vervul
len door den lieer J. W. Schaap.
Men zal zich herinneren, dat de heer Schaap,
reeds voor de bijeenkomst van 16 Januari II. als
spreker aangekondigd, door eene plotseling toe
genomen ongesteldheid verhinderd was geweest,
dien avond als zoodanig op te treden. De kolos
sale gekleurde afbeeldingen, die, zooals reeds toen
door ons werd vermeld, ieders aandacht en be
wondering wekten, bedekten ook nu weder het
grootst gedeelte van den wand langs de Breestraat.
Met genoegen vermelden wij, dat die platen niet,
zooals velen gissen, van vreemden oorsprong zijn,
maar onder toezicht van den heer Schaap, hiér
ter stede werden vervaardigd. Zoowel de ontwer
per als de bewerker hebben er alle eer van.
Voor de muziekuitvoeriog had de Commissie
een beroep gedaan op onzen welbekenden stad
genoot, den heer J. Godefroy, die met de meeste
bereidwilligheid ook nu weder zijDe talenten be
schikbaar stelde, otn der Commissie in het vol
voeren van bare taak behulpzaam te zijn. De
welverdiende roem, die de heer G. zich als kun
dig en geniaal musicus heeft verworven, maakt
bet overbodig te vermelden dat hij zich ook gis*
terenavond op hoogst verdienstelijke wijze van zijne
taak kweet. Toch kunnen wij niet nalaten met een
enkel woord te wijzen op den bijzonderen tact
en vaardigheid door den heer G. getoond, in de
keuze en uitvoering der gisterenavond gehoorde
stukken. Zeer terecht had de heer G. ingezien,
dat bepaalde orgelmuziek voor de hoorders daar
meerendeels ongeschikt zou zijnhij koos daarom
stukjes die meer binnen ieders bereik bleven en
zich door zangrijke melodiën onderscheidenmee
rendeels waren ze echter niet voor orgel geschre
ven en vereischte dus hunne uitvoering op de
seraphine, eene vaardigheid, die slechts door enke
len wordt bezeten; dat onder die enkelen den
beer Godefroy eene eervolle plaats toekomt, heeft
de avond van gisteren op nieuw bewezen. De
Commissie zoowel als de bezoekers zijn hem on
getwijfeld dankbaar voor het genot dat hij hun
daardoor heeft kunnen schenken; ook der Loge
„La Vertu" komt dank toe, voor het in gebruik
afstaan der haar toebehoorende seraphine.
Daarna trad de heer bcbaap op en behandelde,
in eene lezing die ruim anderhalf uur duurde,
éene der vele „questions brülantes" van onzen
tijd, de zoogenaamde riool-quaestie, om naar aan
leiding daarvan meer bepaald stil te staan bij
bet stelsel door Lieruur uitgedacht om de men-
schelijke uitwerpselen in groote steden te ver
zamelen en voor den landbouw beschikbaar te
stellen.
't Spreekt wel van zelf dat wij de keus van het
onderwerp al dadelijk zeer gelukkig noemen in
onze gemeente waar (voor zooveel ons land be
treft) de eerste proef op groote schaal met de toepas
sing van dat stelsel zal worden genomen, past
het den burgers zich met de bijzonderheden daar
van althans eenigermate bekend te maken en
kan die kennis niet beter worden verkregen dan
wanneer hij, die voor de gemeente over de uit
voering der zaak zal waken, zich bereid toont
de vruchten zijner studie over dat onderwerp aan
anderen mede te deelen. En dat heelt de heer
Schaap gedaan op eene wijze die uitstekend mag
genoemd worden; wie gisterenavond aandachtig
heeft geluisterd en gekeken kan zich ongetwij
feld de geheele inrichting der zaak, hoe gecom
pliceerd ook, in hoofdtrekken levendig voorstel
len; wij willen trachten, hoe beknopt opk, van
deze belangrijke voordracht onzen lezers eenig
denkbeeld te geven.
Maakt in onzen lijd de zorg voor den open
baren gezondheidetoestand en, in nauw verband
hiermede, voor de reinheid van straten en grach
ten eene der eerste bemoeiingen van een ge
meentebestuur uit, vroeger was dit geenszins liet
geval en leverden onze steden een schouwspel
op, waarvan wij ons bijna geen denkbeeld meer
kunnen vormen. Huizen zonder dakgooien of
aflaatpijpen, straten grootendeels ongeplaveid met
uitzondering van een smalle strook langs de hui
zen en zonder afvoer noch van het hemelwater,
noch van het keukenafval, noch van de uitwerp
selen, die allen te zamen, in een staat van voort
durend rottende gisting, zich in het midden der
straat ophoopten. De gevolgen hiervan bleven
dan ook niet achter want de vreeselijko pest
ziekten die bij herhaling Europa en ook ons Va
derland teisterden, kunnen aan geen andere oorzaak
worden toegeschreven.
Langzamerhand is. in dien toestand verbetering
gekomen; meer en meer heeft men, vooral in den
laatsteu tijd; zijue aandacht gewijd aan al wat
op den openbaren gezondheidstoestand van invloed
kan zijn, niet het minst aan dat gedeelte der
quaestie, dat betreft den geregelden afvoer der
menschelijke uitwerpselen op zoodanige wijzen
dat daaruit geene voor de gezondheid nadeellge
gevolgen kunnen ontstaan. De oudste methode,
o. a. op reusachtige schaal in een deel van Lon
den toegepast, is het zoogenaamde spoelstelsoL;
daarbij worden de uitwerpselen in gemetselde
kanalen verzameld en vaDdaar door een natuur
lijken of kunstmatigen waterstroom tot op verren
afstand weggevoerd'; de gebreken aan dit stelsel
eigen zijn velen en worden meer en meer erkend
zelfs door hen die er vroeger zeer mede waren
ingenomen; o. a. heeft de ingenieur, die met den
aanleg dier werken te Londen was heiast ge
weest, het veelbeteekenend getuigenis afgelegd dat
hij de proef als mislukt en1 de millioenen daar
aan besteed, grootendeels als verloren beschouwde.
In de tweede plaats komt in aanmerking het
zoogenaamd beerputtenstelsel. Gemetselde ver
gaarbakken, in of bij elke woning aangebracht,
dienen om de uitwerpselen te bewaren tot liet
blijkt dat de put vol is en dus moet geledigd
worden. Dat ledigen brehgt evenwel zijne na
tuurlijke bezwaren met zich en daar bovendien
die putten meestal niet dicht genoeg zijn om te
voorkomen dat de omliggende bodeui van een
deel der uitwerpselen, wQqdl doortrokkep, verdiept
ook dit stelsel, weipig aanbeveling.
Minder bezwaar ip de toepassing vindt bet
zoogenaamd tonnenstelsel, dat sinds geruiinen
tijd te Groningen in werking is, Daarby is elk
privaat voorzien van een losse ijzeren kuip of
ton waarin de uitwerpselen worden opgevangen
eiken morgen wqrdt die behporlijk gesloten, weg-
gevqerd en door eene ledige vervangen. Opper
vlakkig beschouwd beveelt zich dit stelsel wel
aan vooral ook uit een financieel, oogpunt, (laai
de aldus verkregen meststof, met keukenafval
en «traatvuil vermengd, voor den landbouw groote
waarde heeft zoodat in Gronjngeu de exploitatie
van dit stelsel belangrijke lyinsten oplevert. Maar
aau den anderen kant moet (wat toch wel de
hoofdzaak diout te blijven) de gunstige imjopd
van dit stelsel op den openbaren gezondheidstoe
stand worden betwijleld wanneer men nagaat
de vreesselijke verwoestingen die verschillende
epiflemiën, met name de chplera, ouder, de werking
van dit stelsel te Grqnjngen hebben aangerjeht.
Dit verschijnsel pleit vooralsnog tegen de waarple
van het tonnenstelsel en werkt nafuuilijk zijne
verspreiding in andere gemeenten tegen.
[In het volgend nummer plaatsen wij ver
volg en slot.)
Op bet aanstaande Landbouw congres te Gronin
gen \va9 het voorstel ingekomen om in de be
raadslaging ook een voorstel te brengen tot schen
king van adhaesie aan de Coöperatieve Veréeni-
ging ter bescherming en aanmoediging van bet
stroopen, wier oprichting- onlangs in het Ingezon
den stuk van het Leidsch Dagblad hésprnkrn is.
Het bestuur van het congres heeft echter aan liet
verzoek niet voldaan, daar de jachtwet ree,Is
onder de punten van behandeling voorkomt
Halévy's opéra La Juive, werd gisterenavond vooc
