N°. 3257.
Vrijdag
A°. 1870.
23 September.
Pavia en Sédan.
who
liiio
na-,
irtj
jsstv
3ndi
h[
end
LGIDSCH
DAGBLAD.
PRIJS DEZER COURANT.
Voor Leiden per 3 maandenƒ3.00.
Franco per post3.85.
i Afzonderlijke Nommers0.05.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering van
Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
E»RIJS DER ADVERTKNTIKN.
Voor iederen regel0.15.
Grootere letter, naar de plaatsruimte die zij beslaan.
Lelden, 33 September.
Ten aanzien van het met onbepaald verlof zen-
eJ van de miliciens der verschillende lichtingen
Ijoor den minister van oorlog bepaald, dat na
laatsten September slechts onder de wapenen
den gehouden: bij de infanterie, de vesting-
llerie, het corps pontonniers en het bataljon
IReurs en sappeurs, de miliciens der lichting
1870; bij de cavalerie de miliciens van de
cbting van 1869 en bij het reg. veld- en rijdende
■llerie mede die van de lichting van 1869.
De heer Dr. J. Zaalberg alhier, is gisteren naar
Ikeii vertrokken, ter begeleiding van eene ruime
aending materieel enz. ten behoeve van de
mbulances van bet ftoode Kruis, op het slagveld
rerkzaam.
•laiü H
De depot-kompagnie van het 7de reg. inf'. alhier
al Vrijdag aanstaande naar liaar garnizoen Am-
erdam terugkeeren.
ft aar wij vernemen, is Arie Doorneveld, sedert
«p aantal jaren aan de grofsmederij alhier werk-
urn, door het springen van een kraan aldaar
it met een vervaarlijk geraas gespaard ging,
Ijanig geschrikt, dat hij gisterenavond is over-
eden.
De Koninklijke Akademie van wetenschappen
Keeling voor Wis- en Natuurkundige weten-
ihappen, zal eene gewone vergadering houden
Zaterdag den 25,1"> September e. k., des mid-
's te 12 uren in het gebouw de^ Akademie
ippenhuis) te Amsterdam.
De ouderwerpen van behandeling zijn kennis-
ving van het overlijden van den heer D. J.
iomi Buijsiug; levensbericht van wijlen den
[eer P. W. Conrad, door den heer Van Oordt;
tesive van den minister van binnenl. zaken, rap-
I pon van de HH. Stauikart en Cohen Stuart, ver-
hamleliug van de heer Donders over de rond-
dreaiiog der oogbollen bij zijdelingsche overhelling
ran iet hoofd.
Men verneemt dat de Vrijmetselaarsloge: ,/De
ware Broedertrouw," een uitnoodiging heeft ge-
laan aau al de loges iu Nederland, om zich aan
sen te sluiten tot het houden van een algemeen
nacouDiek congres, dat ten doel zou hebben de
«scliaffing van den oorlog, daar volgens de mee
ting der vrijmetselaren, het vuistrecht der 19de
uw en het onmenschelijk recht van den sterk-
:n een gruwel is, die moet ophouden te bestaan.
Ons land gaat, dank zij de uitnemende Staats-
voor het onderwijs, in kennis en beschaving
ruit. Het jeugdig geslacht wordt op degelijke
lijze gevormd. Onze inrichtingen van lager en
ttiddelbaar onderwijs leggen de kiem tot bruik-
>re leden der maatschappij. Alle middelen wor-
n aangewend om lust tot studie aau te kwee-
n. Maar niet alleen de lessen van den leeraar,
et slechts de werken die ten dienste van het
onderwijs worden geschreven, brengen die guns
tige uitwerking te weeg, het zijn ook de veelvul
dige populaire, wetenschappelijke|uitgaven die door
de jeugd gretig worden ter hand genomen, om hun
kennis uit te breiden, om op de hoogte van hun
tijd te blijven. Het zijn niet altijd de abstracte
werken die boeien. De jongeling en het schoone
geslacht zoeken ook naar werken, die zonder
den geest sterk in te spannen, in onderhoudenden
en aaugenamen stijl ervaring verschaffen en
kennis verspreiden. Dergelijke uitgaven zijn nog
schaarsch. Onze uitgever, de heer Sijthoff is op
het gelukkig denkbeeld gekomen in die be
hoefte te voorzien. De JJfemeene Bibliotheek
waarvan de eerste werkjes dezer dagen zijn ver
schenen is eene veelomvattende en uitstekende
verzameling van kleine geschriften, waarin man
nen van naam op allerlei gebied, helder en in
een stijl die in ieders bereik ligt hun schat van
kennis uiten. Het prospectus bevat dan ook een
ware staalkaart van onderwerpen welke de eerste
nummers zullen bevatten. Niets is vergeten: bin
nen- en buitenlandscbe letterkunde, oudere en
nieuwere. Algemeene en vaderlandsche geschie
denis. Staathuishoudkunde. Maatschappelijke be
langen. Sterrenkunde. Natuur- en scheikunde.
Planten- en dierkunde. Land- en volkenkunde.
Kunsten. Landbouw. Haudel. Nijverheid, enz.
Elk wat wils, is wel het voorname doel dat
de uitgever zich voorgesteld heeft. En opdat zich
een ieder die werkjes naar keus zal kunnen aan
schaffen, heeft de uitgever elk deeltje, in bevalli-
gen, gemakkelijkeu vorm, tegen 15 cents bij alle
boekhandelaren verkrijgbaar gesteld.
Bij beschikking van den Minister van Marine
van den 21sten dezer, n". 63, is aan den lsten
zeilmaker in het vaste korps dek-en onder-officie-
ren J. De Vos, dienende op Zr. Ms. wachtschip
te Willemsoord, toegekend de gouden medaille
voor vijftig jaren eerlijke en trouwe militaire
dienst.
Z. M. heeft aan Dr. W. J. A. Jonckbloet, lid
van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, ver
gunning verleend tot het aannemen en drageD
der versierselen van ridder der Hertogelijk Sak-
sich Ernestinisehe Huisorde, hem door Zijüe Hoog
heid den Hertog van Saksen Meiningen geschonken.
Z. M. heelt aan Mr. M. Van den Acker, te
Eindhoven, op zijn verzoek, eervol ontslag ver
leend als auditeur bij den schuttersraad der dienst
doende schutterij te Eindhoven.
Z. M. heeft aan J. A. Smits van Nieuwerkerk,
majoor-kommaudant der dienstdoende schutterij
te Dordrecht, vergunning verleend tot het dragen
van de eeresabel, hem door het korps officieren
van genoemde schutterij geschonken.
Z. M. heeft aau J. W. Rösener Manz, op zijn
verzoek, eervol ontslag verleend als burgemeester
van Delfshaven, en als zoodanig benoemd G-. B.
Van Duyl.
Z. M. heeft met ingang van 15 October e. k.
herbenoemd tot burgemeester der gemeente Ouden
bosch M. J. De Jongh, secretaris aldaar.
Z. M. heeft goedgevondende kapiteins ter zee
J. E. W. F. baron Van Raders en Jhr. J. B. E.
Von Schmidt auf Altenstadt en den kapitein-lui
tenant ter zee H. D. Slegt, op hun verzoek, ter
zake van langdurige dienst, met ingang van den
jm.™ October aanstaande, op pensioen te stellen,
met vergunning aan de beide eersten om de ac-
tiviteits-uniform van hunnen rang te dragen, en
onder toekenning, aan ieder der beide eersten
van een pensioen van ƒ1800 en aan den laatst
genoemde van ƒ1500 'sjaars; 2". met ingang van
den 1"«" October aanstaande te bevorderentot
kapitein ter zee, de kapitein-luitenants ter zee
P. Van der Velde Erdbrink en C. J. Damme;
tot kapitein-luitenant ter zee, de luitenants ter
zee 1ste klasse P. J. Bnyskes, J. H. P. E. Knip-
horst en A. Rietveld; tot luitenant ter zee der
lste klasse, de luitenants ter zee der 2de klasse
P. E. Winkelman, G. J. W. Hooghwinkel en J.
P. Mercier; en tot luitenant ter zee der 2de klasse,
de adelborsten der lste klasse J. J. Kraakman, W.
H. Tromp en C. J. H. Van den Broek.
Haarlem, 21 September. De trompetter D. H.
Vahrmeijer van het 3de escadron 3de regement
huzaren alhier is toegekend de gouden medalje
voor 36 jaren getrouwe militaire dienst, alsmede
de aan dat onderscheidingsteeken verbonden gra
tificatie van ƒ50.
Alkmaar, 19 September. De gewone wekelijk-
sche vette veemarkt alhier was buitengewoon
bezet. Niet alleen dat het aantal vette kalveren
groot was, maar ongeveer duizend vette schapen
waren aangevoerd en werden nagenoeg allen
tot goeden prijs, 27 tot ƒ31, verkocht.
De veehouders zijn nu van oordeel dat zij ver
plicht zijn om nog nu, daar de prijzen goed zijn
en de afvoer onbelemmerd is, te verkoopen. Vette
varkens waren spoedig opgeruimd van 56 tot 60 ets.
per kilo.
's Gravenhaqe, 21 September. Gisteren had al
hier in een der localen van de Loge op den Flu-
weelen Burgwal de vroeger aangekondigde ver
gadering plaats van belangstellenden in de stich
ting van een Vredebond. Men kent de oproeping
welke daartoe door den heer Jolles c. s. dezer
dagen werd gedaan en het voorloopig gevolg daar
van mag niet anders dan verblijdend worden
genoemd. Immers niet alleen dat reeds vóór de
bijeenkomst eeo ISOtal ingezetenen van hunne
toetreding tot het eventueel lidmaatschap van den
Bond hadden doen blijken; in de bijeenkomst nu
gehouden, geschiedde dit wederom door 160 hee-
ren die de presentielijst hadden geteekend, terwijl
nog een aantal personen aau de oproeping hadden
gevolg gegeven, die evenwel door gebrek aan
plaatsruimte de vergadering niet konden bijwo
nen. Uit een en ander blijkt reeds bij voorbaat
dat door velen hier ter stede het denkbeeld tot
oprichting van zoodanigen Vredebond wordt ge
deeld en ondersteund.
De heer Mr. J. A. Jolles opende de vergadering
en heette de vele opgekomen belangstellenden
welkom. Reeds uit de oproeping was de strek
king der pogingen van het voorloopig comité be
kend en hij wenschte die nog nader kortelijks
toe te lichten. Hij zou niet uitweideu over de
gruwelen van den oorlog, waarmee de kolommen
der dagbladen waren opgevuld, maar de vele
duizendtallen gedooden of verminkten deden bijna
den twijfel ontstaan of wij nog in 1870 leven.
Het zijn waarlijk slagvelden, waarop bewoners
van het beschaafd Europa nog verwoeder dan het
wilde gedierte elkander bestrijden; rustige inge
zetenen verliezen have en goedmillioenen schats
worden vernield; geen waarde van kunst of we
tenschap wordt ontzien om verovering9-bedoeliu-
gen te bereiken. Het zijn nu de gevolgen van
den oorlog, die wij allen betreuren, en langs ge
oorloofde middelen bestrijden. Wij wenschen den
oorlog lusschen beschaafde volkeren le beoorlogen.
Hier trad spr. in het onderzoek en de beant
woording der vraag, of dit geen droombeeld, geen
utopie is, vooral ook in verband met hetgeen wij
in dezen oorlog zien gebeuren. Zonder nu een
voorbarig oordeel te willen uitspreken, meende
hij toch dat de aanhouder wint en dat aan de
zegepraal van het goede niet moet getwijfeld
worden, waar het beginsel, waaruit men handelt
eerlijk is, en aanbeveling verdient. Overal doen
zich bezwaren voor, maar het geloof aan vooruit
gang mag niet verzwakken en het kwaad moet
door het goede overwonnen worden. Hier wijst
spr. reeds dadelijk op dë heilzame werking van
het Hoode Kruis, een schoon licht iu den donkeren
nacht. En toch, het doel moet zijn dat ook deze
vereeniging iu liet beschaafd Europa overbodig
worde. Het is toch beter de wonden van den
oorlog te voorkomen dan te genesen. En hoe zwaar
die wonden zijn, staaft hij met eene verwijzing
naar het werk „Les guerrts cohlemporaincs," waar
uit blijkt, dat iü de 14 jaren van 185366 (dus
nog geheel afgescheiden van den tegenwoordigen
vernielingskrijg) door Europa en Amerika 47.830
millioen voor den oorlog zijn besteed, die boven
dien 1.800.000 menschenlevens kostte. Volgens het
Journal statisliquè brengt Europa in vredestijd voor
oorlog op 3500 millioen of 32 pet. van het totaal
der uitgaven op de begrootingen. Men voege bij
bij dat alles de verliezen, toegebracht aan nijver
heid en handel, en de wanorde in meest alle
economische toestanden veroorzaakt, die voor
geen schatting vatbaar zijn.
Hier wenschte spr. het hij te laten om te wijzen
op 2 zaken1°. oj) de werking van enkele buiten-
landsche genootschappen; 2°. op de bedoelingen
der oproepers tot deelneming aan den Bond.
Wat het eerste punt betreft, wijst hij meer
speciaal op de ligue inlernalionale de la paix in 1867
in Frankrijk opgericht, en op haar humaan
karakter zonder politieke strekking, gelijk bij
sommige anderen het geval is.
Onze deelneming aan den Vredebond is voor
eerst een openlijk uitgesproken protest legen den
oorlog. Ons volk is een vredelievend volk, het
hecht veel aan de zegeningen des vredes en die
Vervolg.)
Er lag Karei V, nu alles aan gelegen om spoe-
met Frankrijk vrede te sluiten. Maar in
laats van dien nu te Parijs en van de wettige
geering, het regentschap, af te dwingen, beging
ij de fout, deu vrede van zijn gevangenen af te
rsen, die hij in zijne gevangenschap, nog als
Frankrijks souverein beschouwde. Omzich-
ige staatslieden raadden hem aan den koning
'Oder eenige voorwaarden vrij te laten, daar
'ij door zulk een daad vau grootmoedigheid zijne
nendschap en een zekeren vrede zoude verkrij-
Andere stelden hem voor, dat hij thans van
e gelegenheid gebruik moest maken, om door zijne
terwiuning zooveel mogelijk voordeel te beha-
sn en den gevangen vijand geheel aan zijn wil
onderwerpen. De keizer besloot tot het laatste
o stelde voorwaarden, die zijn eigen staatskan-
dier niet wilde onderteekenen, daar hij ze voor
naanneembaar en van de zijde des koniugs voor
ohoudbaar hield.
Frans I verdroeg nagenoeg een jaar lang de
veilingen der gevangenschaphoewel door paus
;lemens VII dringend tot standvastigheid aange
maand, daar de tegen den keizer gewapende li-
que hem zou redden, vond hij toch zijn toestand
onverdragelijk, en besloot zijne vrijheid dooreen
meineed te herkrijgen. Hij bewilligde in de on-
derteekening der gestelde voorwaarden, maar eer
hij ze bezwoer, protesteerde hij in 't geheim voor
getuigen tegen den inhoud en de nakoming der-
zelve. Toen bezwoer hij op den ld"1»11 Jan. 1526
te Madrid de hem voorgelegde artikelenafstand
van alle aanspraken der Fransche kroon op Milaan,
Genua en Napels, van de heerschappij van Vlaan
deren en Artois, en eindelijk, wat het hardste van
alle voor waai den was, de overlevering van het
hertogdom Bourgondië aan den keizer.
De koning van Frankrijk meende het met zijn
ridderlijke en koninklijke eer overeen te kunnen
brengen, om dezen meineed te bezwerenook wist
hij dat de paus, zooals ook later gebeurde, spoe
dig genoeg door zijne macht hem van zijn mein
eed zou ontslaan, en ook zijne bondgenooten van
den te Madrid afgelegden eed. Dit was de moraal
van dien tijd.
Frans I liet zijne kinderen als gijzelaars in
handen van den keizer, keerde verheugd terug,
eu brak dadelijk zijn eed. Een oorlog der zooge
naamde heilige ligue, waarin het Pausdom een
vreeselijke straf door de plundering van Rome
onderging, was het gevolg vau de vrede van
Madrid. De schitterende overwinning vau Pavia
leverde geen daarmede overeenkomstig resultaat
op. De groote strijd om de Europeesche hego-
manie tusschen Frankrijk en Spanje-Habsburg,
werd nog jaren lang door nieuwe oorlogen voort
gezet, totdat de belangen der protestantsche vor
sten van Duitschland hen noopten zich met Frank
rijk ter bestrijding van den keizer te verbinden.
Dit onnatuurlijk diplomatiek verbood der her
vorming, met de Fransche vijanden des rijks, was
dan ook de oorzaak van het eerste verlies van
Duitsche landen aan Frankrijk, door de schande
lijke overgave der drie Lotharingsche bisdommen,
Metz, Toul en Verdun.
De wereldmacht van Karei V raakte in verval,
daar ze niet op de nationale kracht van een volk,
maar alleen op de opeenhooping van laDden
gegrondvest was, door geen algemeen staatsrecht
onderling verbonden. Het Duitsche rijk werd
spoedig slechts een beklagenswaardige schaduw
beeld; het werd verbrokkeld in erfelijke vor
stendommen, de nationaliteit ging ten onder,
terwijl Frankrijk onder de opvolgers van den
gevangene van Pavia, meer en meer in nationale
eenheid toenam, en het Duitsclie rijk door list
en geweld zijde schoone provinciën Lotharingen
en den Elzas wist te ontrooven. De keizerlijke
uiacbt in Europa ging daadwerkelijk op Lode-
wijk XIV over, die zonder den titel van keizer
de machtige stelling innam, die Karei V had be
kleed. De FranSchè revolutie versmolt eindelijk de
laatste provinciale autonómièn en verschillen van
Frankrijk en deed doör liaar reuzenkracht het
cesarisme van Napoleon Bonaparte ontslaan
Slechts de verdeeldheid van Duitschland maakte
de Europeesche heerschappij van den eersten Na
poleon mogelijk. Slechts dezelfde verdeeldheid en
politieke onmacht van Duitschland na het Wee-
ner congres, heeft ook het voorspel van het
groote, door Napoleon opgevoerde treurspel, liet
keizerrijk der demi-monde van den neef, den
laatste der Bonapartes, mogelijk gemaakt. Al
leen zij veroorloofde dien schaduw van den oom,
zich als zeldzaamheid der geschiedkundige herin
neringen in Arenenberg, lot eene werkelijkheid
in Parijs te verheffen, en op den in den nacht,
en doör een meineed en staatsgreep weder opge-
richten Franschen keizertroon de aunmatigingeu
van Frans I, Lodewijk den XlVden en Napoleon
te hernieuwen, ja zelfs een machtsontwikkeling
te verkrijgen, die Europa 13 jaren lang schrik
aanjoeg, de wèreldverlioudingeii en de gewichtig
ste Europeesche quaestiëu inderdaad beheersclite.
groote staten, zooals Oostenrijk en Rusland ue-
moedigde, en allen iu voortdurende vrees hield
eu tot voortdurende bewapening noodzaakte.
.1 ;"üT
