6 September.
3242.
Dinsdag
A°. 1870.
HET SLAGVELD VAN WOERTH
LEIDSCH
DAGBLAD.
PRIJS DEZER COURANT.
Voor Leiden per 3 maanden3.00.
Franco per post3.85.
Afzonderlijke Nommers0.05.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering van
Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DER ADVERTKNTIEN.
Voor iederen regel0.15.
Grootere lettera naar de plaatsruimte die zij beslaan.
Lelden, 5 September.
Z. M. de Koning wordt in de volgende week
te Gorcum verwacht.
Uit Frankfort meldt men van 2 September dat
de Beiersche Paltz door een nieuwe ramp wordt
geteisterd, daar te Kaiserslautern de runderpest
is uitgebroken, zoodat het geheele district afge
sloten is. De ziekte moet door buitenlandsch vee,
ten behoeve van het leger aangevoerd, aange
bracht zijn. De Luxemburger Ztg. bevestigt dit be
richt en meldt, dat de Groothertogelijke regeering
de vastgestelde, beperkende maatregelen op in-,
uit- en doorvoer van vee, weder van kracht heeft
verklaard. Door de Elberfelder Ztg. wordt tevens
uit Saarlouis gemeld, dat ook aldaar onder het
vee de runderpest heerscht.
De Koning heeft, bij besluit van 15 Aug., bepaald
dat de generaals, in kleine tenué's gebruik zullen
maken van een schabrak van donkerblauw laken,
van gelijke afmetingen als die voor groote tenue
vastgesteld, doch geboord met een bies van ponceau
rood laken, breed vijf milimeters; wijders belegd,
langs de buitenzijde, met zwart zijden galon, ge
werkt als het goudgalon voor de attila der gene
raals, doch ter breedte van 55 milimeters, voor
de luitenants-generaal ten getale van drie en voor
de generaal-majoors van twee boven elkander,
op een afstand van 5 milimeters van de roode
bies en met gelijke tusschenruimte onderling. In
de achterhoeken, bovenste galons, voor de luite
nants-generaals met drie, voor de generaal-majoors
met twee sterren van wit metaal. 2'. dat zoowel
m groote als in kleine tenue de pistoolholsters
met de kappen van zwart beerenhuid zullen wor-
en gedragen.
Z. M. heeft bij besluit van 26 Augustus jl.
overwegende dat het noodzakelijk is, den staf
van ieder der regimenten vesting-artillerie van
et leger te vermeerderen met twee kapiteins
oor speciale diensten) goedgevonden en verstaan,
e samenstelling van de drie regimenten vesting-
.rtillerie bij art. 3 van het besluit van 7 April
1S69, n'. 16 bedoeld, te wijzigen, door den staf
van elk dier regimenten te vermeerderen met
twee kapiteins voor speciale diensten.
Wij zijn verzocht mede te deelen dat de aan
staande vergadering der Nedevlandsche Juristen-
vereeniging, (8, 9 en 10 September e. k. in het
gebouw der Sociëteit „de Vereeniging" Willemstr.
's-Gravenhage des voormiddags te 10 uren) door
de verslaggevers der verschillende dagbladen
1 kunnen worden bijgewoond.
In de maand Augustus zijn binnen de gemeente
Leiden, geboren: lid. kinderen, als 57 zoons en
57 dochters, waaronder zijn begrepen 2 tweeling
geboorten. Overleden: 80 personen, als: 11 man-
men, en 11 vrouwen, 29 zoons en 29 dochters;
daarenboven als levenloos aangegeven 6. Gehuwd
paren.
Door den Minister van Bionenlandsche Zaken
is in eene missieve van 31 Augustus 1.1. aan de
commissarissen des konings nadere voorschriften
gegeven, betreffende de statistiek der koepokin
enting, ten einde zoodoende betere en juistere
jaarlijksche opgaven te bekomen.
Te Amsterdam wordt het eerste kosthuis van
de maatschappij van den werkenden stand ge
opend in de korte Leidsche Dwarsstraat.
Den 12den dezer zal tevens door de Maatschappij
tot Nut van 't Algemeen, een volksgaarkeuken
in de Spuistraat bij het Hekelveld geopend wor
den.
Te Groningen hebben zich voor het admissie-
examen op 6 September, ter bijwoning der lessen
aan de Rijks Hoogere Burgerschool, 65 jongelieden
aangemeld.
Het Bijblad van het Amsterdamsche E/j'ectenblad
deelt in zijn jongste nummer mede eene Schets
van eene minnelijke schikking, tusschen de groepen van
benadeelde belanghebbenden bij de 0.1. Maatschappij van
Administratie en Lijfrente, ontworpen door den heer
L. W. Van Vliet.
De luit. ter zee der 1ste kl. G. J. Coster, laatst
behoord hebbende tot het eskader in Oost-Indië
en van daar den 29sten Aug. jl. in Nederland
teruggekomen, wordt met dat tijdstip op non
activiteit gesteld.
Z. M. heeft benoemdtot leden der commissie in
het loopende jaar belast met het afnemen der natuur
kundige examens, volgens art. 4 der wet ran 1 Juni
1865 Staatsblad n°. 59), Dr. Tb. AV. Engelmann, en
Dr. J. A. Fles; tot plaatsvervangende leden der
commissie Prof. Dr. X). Huizinga, en Prof. Dr. J.
Hissink Jansentot procureur bij de arr.-rechtb. te
Brielle A. Hermans, cand.-notaris aldaar; tot plaats-
verv. kantonr. te Sommelsdijk J. Zaaijer Pz cand.-
not. te Dirkslandtot president van bet prov.-ge
rechtshof in Drenthe Jhr. Mr. P. A. Aran Holthe
tot Echten, thans raadsheer in gemeld gerechtshof;
den officier van gez. der 2de kl. bij de zeemacht W.
F. Meyboom, met ingang van den lsten dezer, be
vorderd tot officier van gez. der 1ste kl.den lsten
luit. Jhr. L. Van Beyma, van het reg. gren. en jagers,
tot ordonnance-officier van Z. M. den Koning.
Bij besluit van den 2den September 1870, n°. 23,
heeft de koning, tot belooning dergenen van de zee-
en landmacht in Nederlandsch Indië, die zich hebben
onderscheiden bij de in 1868 plaats gehad hebbende
krijgsverrichtingen op Bali on in de noorder-districten
van Celebes, goedgevonden; A. Tor zake der voor
schreven krijgsverrichtingen op Bali: 1°. te bevorde
ren van ridder der 3de kl. tot commandeur van de
Militaire Willemsorde, Zr. Ms. adjudant in buitenge
wone dienst den kol. der inf. bij het leger in Neder
landsch Indië D. L. De Brabant, comm. der expedi
tionaire landmacht, thans met verlof in Nederland;
2". te benoemen tot ridder der orde van den Neder-
landschen Leeuw, den kapit.-luit. ter zee H. P. Van
Boneval Faure, chef der expeditionaire zeemacht; 3°.
te benoemen tot ridder der 4de kl. van de Militaire
AVillemsordevan de zeemacht: den luit. ter zee
late kl. D. Schuurman, en van de landmacht in Ne
derland Indië: den officier van gez. der 2de kb H.
Greve, de 1ste luits. der inf. W. F. Braun en J.
R. Engelhard, en den thans gegageerden en in Ne
derland teruggekeerden fuselier J. Krommenhoek,
en B. Ter zake der voormelde krijgsverrichtingen in
de noorder-districten van Celebes, te benoemen tot
ridder der 4de kl. van de Militaire AVillemsorde:
van de zeemachtden luit. ter zee der lste kl. H.
Van Goens, den luit. ter zee der lste kl. J. Van
Burg; en dsn officier van gez. der 2de kl. C. Noor
dewier; en van de landmacht in Nederlandsch Indië
den officier van gez. der 2de kl. D. J. Visscher;den
lsten lnit. der cav. E. J. Roukens, den 2den luit.
der inf. H. AV. F. Tramburg, den opperwachtm. der
cav. J. A'an Rossum, den brigadier-hoefsmid der cav.
J. G. J. Bongaertz, en den fuselier AV. H. Grapel.
's-Gravenhage, 5 September. Z. M. de Koning
bevindt zich op dit oogenblik nog in de residentie,
maar begeeft zich spoedig naar 's-Bosch, 11H. KK.
HH. de Prinsen van Oranje en Alexander zijn
bereids naar Utrecht en Prins en Prinses Hendrik
naar Soestdijk teruggekeerd.
Gisteren was er, bij gelegenheid van den
30sten verjaardag van Z. K. H. den Prins van
Oranje, groote receptie bij H. M. de Koningin,
op het Huis ten Bosch. Ook Z. M. de Koning
ontving daar de gelukwenschen, voor het feest
van den dag. Daar werd familie-dejeuner en gala
diner gehouden, waaraan deelnamen HH. MM.
de Koning en Koningin en HH. KK. HH. de Prin
sen van Oranje, Alexander, Prins en Prinses Hen
drik, Prins Frederik en Prinses Maria en eenige
genoodigden. (H. K. H. Prinses Frederik werd
door voortdurende ongesteldheid verhinderd aan
het diner deel te nemen).
Z. K. H. de Prins van Oranje is gisteren
middag te halfdrie per Rijnspoor van Utrecht in
de residentie aangekomen. Z. M. de Koning ont
ving en verwelkomde den Prins aan het station.
Z. M. en Z. K. H. begaven zich vervolgens in een
open rijtuig naar het Huis ten Bosch.
De parade die gisteren, bij gelegenheid van
den 30sten verjaardag van Z. K. H. den Prins van
Oranje in de Maliehaan plaats had was hijzonder
luisterrijk, waartoe het fraaie weder zeer veel
bijdroeg. Zij duurde ruim 2 uren en werd gehou
den voor den generaal Mac Leod en gekomman-
deerd door den majoor Queysen, vau het regiment
grenadiers en jagers. Daarbij werden verschillende
belangwekkende manoeuvres, zoo door infanterie
cavallerie en artillerie uitgevoerd. Vooral de
charges der ruiterij trokken daarbij de algemeene
aandacht en werden door de groote menigte be
wonderd, die dit militair schouwspel bijwoonde.
Z. M. de Koning, benevens andere vorstelijke per
sonen hebben gedurende de parade langs het
Malieveld gereden.
Toen HH. KK. HH. Prins en Prinses Hen
drik zich gisteren van het Rijnspoor met open
rijtuig naar HD. paleis begaven, werden HD. met
de gebruikelijke eerbewijzen begroet door de troe
pen die zich naar de Maliebaan begaven. Even
zeer geschiedde dit later met den Koning en de
Prinsen, die gedurende de parade het Malieveld
voorbij reden.
De hoofdelijke omslag in deze gemeente zal
voor het volgende jaar tot hetzelfde bedrag als
thans worden geheven; alzoo blijft de helling l'/i
pCt. en de raming van de opbrengst f176.100.
Burgemeester en Wethouders zullen den Raad
weldra voorstellen de wedden der twee commis
sarissen van politie, de heeren AVulfers en Beuk-
man van f2000 op f2300 te brengen.
Met 1 Juli 1871 eindigt het contract met den
aannemer van het ophalen van asch en vuilnis
in de gemeente. Wellicht zal met dat tijdstip een
ander worden ingevoerd, namelijk: het ophalen
van asch en vuilnis in eigen beheer; aanbeste
ding der benoodigde toestellen, van het baggeren
der vaarten en het rijden der waterkarrenin
voering vau een der stelsels op luchtledigheid
berustende, voor het ledigen der privaten; voor
het vegen der straten wordt met de vereeniging
tot verbetering van den werkenden stand gecon
tracteerd. In dien geest zijn althans Burgemeester
en Wethouders voornemens een voorstel aan den
Raad te doen.
De proef, die Burgemeester en Wethouders
aan den Raad voorstellen met het nieuwe riool
stelsel en de zuivering van het rioolwater te
nemen, zal eene uitgaaf van f50,000 na zich
slepen.
Eerlang zal aan den gemeenteraad een voor
stel worden ingediend tot verhooging der jaar
wedden van eenige adjunct-commieseu eerste en
tweede klerken, ter secretarie werkzaam.
Scheveningen, 5 September. Ten vervolge op
het bericht, dat zich in het laatst der vorige maaud
een door het volk verlaten schip in het gezicht
te Scheveningen bevond, diene dat Zaterdag jl.
bij den burgemeester van Hellevoetsluis is aange
bracht en geborgen een in zee op de hoogte van
Scheveningen verlaten bevonden barkschip in hal
last, zonder dat daarop eenige naam voorkomt.
Op het oogenblik der vinding had liet schip aan
den voortop eene Hollandsche loods, en aan boord
een Noordsche vlag, waarin het woord Patria en
een oud logboek gesloten 1869 van liet schip Pa
tria van Stavanger.
Dei.pt, 4 September. Op de voordracht van 3
personen ter vervulling der vacature van dijkgraaf
van Delfland, outstaan door het eervol ontslag
uit die betrekking aan den heer Jhr. Mr. A. Van
der Goes van Naters op zijn verzoek verleend,
zijn in de vergadering van Hoofdingelanden vau
Delfland gisteren alhier gehouden, geplaatst de
heeren Jhr. J. F. Van Vredenburgh, J. Van Woer
den en D. Iz. Ammerlaan, hoogheemraden van
Delfland.
Brielle, 4 September. Kerkvoogden en Nota
belen der Herv. gemeente alhier hebben besloten,
om door de gemeenteleden opnieuw bij stemming
te laten uitmaken, of zij eigen beheer willen dan
wel aansluiting bij het thans gearresteerde re
glement.
Utrecht, 4 September. Z. M. de Koning heeft
bij zijn vertrek uit deze gemeente, aan den bur
gemeester zijn dank betuigd voor de genoten
ontvangst en hem tevens opgedragen dien dank
aan de ingezetenen over te brengen.
Ter gelegenheid van den verjaardag van Z. K.
H. den prins van Oranje is in de Maliebaan groote
parade door de schutterij en't garnizoen gehouden,
terwijl de matinée en soirée in Tivoli, door
luchtballons en prachtig vuurwerk werden opge
luisterd.
Door de commissie die zich ten taak stelde,
om de soldaten in de forten wier gezondheid veel
beschreven door
herman voget.
De vruchtbare dalen, de door wijnbergen om-
kmnsde heuvelrijen van Woerth lagen daarvoor
ons in al haar pracht. Wie van verre, door de
boschrijke omgeving naderde, kou, terwijl hij
tan de heuvelen in het lieflijke dal zag, zich geen
denkbeeld maken van den jammer en ellende
het in zich bevatte. De duizende gestalten
hij ijverig in de weer zag in de vlakte en
de naburige hoogten schenen wel een vroo-
lijk Zondagsfeest te vieren. AVel was het een
plechtigheid, maar de ernstige, indrukwekkende
plechtigheid eener bloedige overwinning, en die
plechtigheid ging met menige bittere klacht ge
paard, met menige hartverscheurenden uitroep van
smart en wee. Het lieflijke dal was éen groote
doodenakker; het stadje waarvan de huizen zoo
vriendelijk in het groen verscholen lagen, was éen
groot lazareth. Hoe nader men bij de stad kwam,
te treffender veranderde zich het lachende
beeld van den vrede, in een donker nachtelijk
aferael van verwoesting en ellende. Het was on
geveer 9 uren des morgens, toen ik te Woerth
aankwam, ik was reeds des morgens om 4 uren
van Riedfelz, een dorp ongeveer 2 uren van AVeis-
senburg gelegen, met een proviandtrein vertrok
ken. De dorpen die wij doorkwamen, waren
meestal door de bewoners verlaten, Rechts en
links van den weg zag men de sporen van een
groot bivouac. De hoornen waren van hunne tak
ken beroofdop den platgetrapten grond zag men
de uit die takken gemaakte hutten. Op de hoogte
van Sulz kwamen ons groote troepen van terug-
keerende vluchtelingen tegen, de bewoners der
dorpen, die wij doorgetrokken waren, meestal vrou
wen en kinderen. Zij zullen huis en hof verwoest
gevonden hebben. Als soldaten zich in het vijan
delijk land in de verlaten woningen inkwartieren,
kan men niet veel anders verwachten.
In Sulz zagen wij de eerste gewonden van den
veldslag van den vorigen dag. Van de helft der hui
zen zag men de witte vlag met het Roode Kruis waaien
Van Sulz tot Woerth, kwamen ons onophoudelijk
gekwetsten tegen en ze gaven ons eenig begrip
van dien veldslag. Het waren bijna uitsluitend
Pruisen en Wurlemburgers. De meesten hunner
aan armen en handen gekwetst, gingen te voet;
andere lagen op stroo in boerenwagens. Hoe meer
we het slachtveld naderden, hoe talrijker en langer
de rijen gekwetsten werden. Niet ver van Woerth
ontstond plotseling een groot gedrang. De op het
veld bivouaceerende soldaten spoedden zich naarden
weg. De gevangenenriep men, de gevangenen
Een troep Uhlanen reed vooruit. En daarop volgde
de levende getuigen van de schitterende zegepraal
der Duitsche wapenen. Het duurde langer dan
een half uur eer dat de trein voorbij was. Alle
wapens waren daarbij vertegen»oordigd, infan
terie, artillerie en cavallerie; het hoofdelement
bestond echter uit Zouaven en Turcos. Duitschland
zal zich kunnen overtuigen, welke apostelen
Napoleon III heeft uitgezonden om de zegeningen
van het tweede keizerrijk te verkondigen. Die
krachtige, groteske gestalten, die bruine en
zwarte mannen in hunne witte mantels stemden
mij weemoedig. Er waren grijsaards onder met
lang wit haar. Toen zij nog kinderen waren,
streden hunne vaderen wellicht voor de onafhan
kelijkheid van hun vaderland, en nu stonden zij
hier in het noorden, in dienst van den Caesar
maar wie hunner zal deze tegenstelling wel ge
voeld hebben? Wild en verdierlijkt zagen zij om
zich heen. Onder de Zouaven zag men ware gal
gentronies.
Hoe meer wij AVoerth naderden, hoe duidelijker
de sporen van het gevecht werden. De weg was
door kogels omwoeld. Spoedig zagen wij ook de
eerste dooden: drie Pruisen, die naast elkander
in een sloot lagen. Hoe vele bloedige offers zou
ik dien dag nog ziöD.
De roem der Beiersche dapperheid heeft zich ook
hier schitterend bewaarheid. Zij hebben dan ook
niet weinig toegebracht tot de behaalde overwin
ning. Na een vermoeienden marsch bestormden zij
de hoogten, waarop de linkervleugel des vijands
stond, en wisten, toen ze hem tot wijken hadden
gebracht, door een flankbeweging nog eenige dui
zende gevangenen den terugtocht af te snijden.
Natuurlijk heeft menigeen hierbij het leven ver
loren. Woerth leverde een treurig beeld der ver
woesting. De huizen in de hoofdstraten waren
allen verwoest, vensters en deuren vernield en
stuk geschoten, en de winkels geplunderd. Drie
maal namen de Duitschers de stad in en tweemaal
werden zij er door de Franschen uitgedreven.
Tot in de huizen werd het gevecht voortgezet
de inwoners namen, toen de Duitschers terug
moesten trekken, daaraan deel. Men kan het dus
de overwinnaars eerder vergeven, dat zij, toen
ze voor de derdemaal de stad binnendrongen,
geen genade gaven. In de huizen werd alles ten
onderste boven gekeerd. En toch was zeker ieder
met medelijden vervuld, die het bloeiende twin
tigjarige meisje bij het lijk van haren vader
hoorde jammeren, die weinige minuten te voren
aan zijne, bij de bestorming bekomen wonde,
was gestorven. Onder hevig snikken, verzekerde
de dochter bij al wat heilig was, dat haar vader
