noch staan kunnen, worden door de ziekenop
passers met den lichtblauvven armband met het
roode kruis, gedragen. Men ziet hier de meest
verschillende uniformen, meest allen echter Fran
schen; infanteristen,, artilleristen, kurassiers, zoua-
veu, ook enkele turcos, die intusschen door hunne
kalmte contrasteeren met het beeld der dierlijke
woestheid dat ons niet ten onrechte van
die Afrikanen gemaakt wordt. Bij en door dat
alles heen, bewegen zich allerlei bonte groepen
van bedienden, officieren, ziekenoppassers enz.
De trap opgaande, komt men in de afdeeling,
waar docter Warteman uit Arnhem zijne diens
ten bewijst. Hij en vier collega's de h li. Dr Büch-
ner uit Deventer, Dr. De Vrij uit Dordrecht, Dr.
Van der Ley en De Zwaan uit 's-Hage en de
twee candidaten uit Groningen, Sauneseti Offër-
haus, hadden zich ter beschikking van den genees
kundigen dienst gesteld, en zijn hunne diensten
dankbaar aangenomen. De drie eerste doctoren
met de beide candidaten zijn hier gebleven, de
heeren Van der Ley en De Zwaan zijn gisteren
naar Elberfeld vertrokken waar hunne hulp ge
vraagd was. De kamers strekken zich langs een
langen corridor uit. In ijzeren kribben op stroo-
zakken liggen de ougelukkigen uitgestrekt; hier
met een doorboorden arm, daar met een kogel
in de dij, door de borst of door het beenopmer
kelijk is het, dat het nagenoeg alle kogelwonden'
zijn. Met eene bedaardheid, die vertrouwen wekt
gaat onze doctor met zijn helpers langs de bedden:
elke wond wordt zorgvuldig nagezien, gereinigd
en opnieuw verbonden. Treffend is de onvermoeide
zorg der geestelijke zusters. Kalm en rustig met
een glimlach op de lippen, als de zieke zich
beter gevoelt, of met een weemoedige uitdruk
king op 't gelaat als de arme drommel zich tracht
te verzetten tegen de martelende pijnen staan zij
daar met haar mand met zwachtels, pleisters en
pluksel én wenden het oog niet van den arts af
om hem terstond aan te reiken wal hij te midden
van zijn bloedig werk vraagt. Dat is wel met
recht de bedaarde zelfverloochenende toewijding
in hare verheven eenvoudigheid. Maar tevens zijn
voor die taak, alleen geoefende handen en krach
tige 'gestellen berekend.
Onze door echte menscheuliefde gedreven vrou
wen en meisjes mogen wel bedenken dat het
zware werk der barmhartigheid zonder sterke
zèn'uwen onmogelijk kan worden uitgevoerd.
Men moet het zied, om te weten wat het is,
al die gapende wonden, de kramptrekkingen van
den lijder, zijn met het klamme zweet bedekte
bleeke hoofd. Ook zij, die als geneesheeren of
assistenten hunne diensten willen verleenen, mogeu
dit wel bedenken. Hebben zij vertrouwen op zich
zeiven, een vertrouwem gegrond in studie en
ondervinding, dan zullen zij overal met open
armen worden ontvangen want er is bijna overal
gebrek aan praktisch bekwame heelmeesters. Een
steeneu hart zou breken bij al de tooneelen van
ellende die zich bij een bezoek aan het hospitaal
aan alle zijden opdoen. Het zijn in deze afdeeling
meest allen Franschen, die dus het droevige van
de krijgsgevangenschap iu een land, waar zij geen
woord van de taal verstaan, bovendien moeten
djragen. Wij gaan van de eene kamer naar de
andere een treurige reeks van martelingen,
llier ziet men twee Turco's; den eenen, die een
granaatscherf een stuk uit den schedel geslagen
heeft, wordt het zwarte kroeshaar, rondom de
wijde wond afgeschorenhij zit met den witten
mantel om de schouders geslagen, overeind in het
lied en kijkt met over elkander geslagen armen
en stoïcijnsche bedaardheid op het zwart-bruiue
gelaat, recht voor zich uit. De andere heeft twee
wonden in den dijdoor de eene is de kogel
ingedrongen, door de andere heeft hij het vleesch
verlaten, en tusschen die beide heeft het mes van
- :en chirurgijn een nieuwe diepe wonde gesne
den. Ginds ligt er een, wien een kogel door de
longen is gegaan. Zijn toestand is hopeloos; aan1
twee hunner had Dr. Biichuer den dag na zijne
aankomst, inet den chef van het lazareth belang
rijke operatiën gedaan.
De eerste was het rechterbeen even onder de
knie afgezet; hij maakte 't vrij wel en had goede
hoop: „Je rentrerai av.ee une jambe de bois," zei
hij gelaten, en na een oogenblik peinzens: „du-
moins j:espère qu'on me donuera une pension."
Er was iets onbeschrijfelijk pijnlijks in den blik
dien die arme verminkte zoo in de toekomst
wierp. Voor de andere waren de vooruitzichten
noch slechter, hij had een resectie van de knie
ondergaan en de wond zag er slecht uit. Hij zélf
had weinig hoop. Toen ik betn vroeg hoe het
ging, antwoordde hij met bevende stem„Je
pense bien crever ce soir." Over het algemeen
zijn zij onderworpen en tevreden: „Nous som
mes bien soignés, on nous traite bien," hoort men
telkens uit hun mond. Niet minder treurige too
neelen zag ik daarna in het Evangelische kran-
kenhaus, eene voortreffelijke inrichting, waar de
gewonden uitstekend verpleegd worden. Er waren
er ongeveer zes en negentig die in een ruime,
goed geventileerde zaal op matrassen met heldere
linnen lakens lagen, en waar tevens alles te vin
den was, wat tot hunne verkwikking kou dienen.
Dit buis is eerst onlangs gebouwd en nog niet
geheel gereed; het is een filiaal van het Mutter-
haus in Kniserswerlh, maar heeft weinig midde
len. Men vroeg mij vooral om pluksel en om
geiibte krankenwarterinnen. De telegraaf heeft
hun verlangen dadelijk aan het hoofdcomité te
's-Hage kenbaar gemaakt en weldra zullen ook
Hollandsche, waarschijnlijk Utrechtsche diacones
sen de liefdetaak harer Duitsche zusters komen
verlichten. Het zijn hier meest zwaar gekwetsten
die niet getransporteerd kunnen worden. Béfialve
dit ziekenhuis zijn er nog vele kloosters die met
elkander wedijveren in de verpleging der ge-
wpnden.
Het hoofdmagazijn van het Roode Kruis is in een
dér zalen van het Lazareth. Een flink jong student
uit Bonn, is hier met een paar leden van het
Dusseldorpsche comité en twee jonge dames den
geheelen dag aan het werk en ze hebben de handen
vol. Men moet het gezien hebben, om zich een
denkbeeld te kunnen vormen, van al wat die
hospitalen bij de meeste orde, in het gebruik ver
slinden. En toch is datgeue wat ik gezien heb,
slechts een klein onderdeel van het jammerlijk
geheel. Men kan verzekerd zijn, dat iedere gul
den, die hier wordt gegeven, daar ginder tien
dubbele waarde heeft.
Vraagt men mij, wat ik volgens de hier opge
dane ondervinding, het meest wenschelijk oordeel,
dat door de comités aan het hoofdcomité worde
gezonden, dan zoh ik moeten zeggen, alles: want
aan alles is behoefte. Maar in de eerste plaats,
getd. Verder komen in aanmerking chirurgale
instrumenten, vooral die voor amputatie en resec
tie, vervolgens paardenharen matrassenbijna
alle gewonden liggen in het lazareth nog op stroo-
zakken, Voor een man met een gebroken been
kreeg men met moei'tè een matras. De tijd om
nieuwe te maken is er niet. Wie een matras
zendt, doet een weldaad. Verder Bordeauxwiju
(roode) die bij pns voor minder geld beter te ver
krijgen is. Zweeftuigen tot het ondersteunen van
gewonde ledematen. IJzeren bedsteden zijn voor
eerst niet uoodig. Verbandmiddelen, gitter charpie,
opengespleten watten, aan de ruwe zijde met
neteldoek belegd, draadpluksel, dat lijnrecht tegen
het advies van Professor Polano, door Duitsche
geneesheeren bij centenaars gebruikt wordt, irri-
gateurs die van den eenvoudigsten vorm kunnen
zijn. Vooral onze doctoren, die zoo wakker de eer
van het Roode Kruis ophouden, zal de toezending
hartelijk welkom zijn. Hun werkkring wordt
dagelijks grooter. Dr. Warteman zal eerstdaags
110 gewonden onder behandeling hebben. Dr.
Biichner bezoekt 15 kamers, Dr. De Vrij 8 kamers
vobral bezet mét oogzifektenzij zijn daarbij den
géheelen dag van dienst in het reserve-Lazareth.
In de Stadsgehoorzaal werd alhier de vierde
algemeene vergadering van onderwijzers en on
derwijzeressen gehouden, uit het district Leiden.
Nadat de nolulen gelezen waren, gaf de voorzit
ter Prof. M. J. de Goeje het woord aan den heer
Haanstra om het onderwerp: „hoe wij de verge
lijkende examens wenschen" te bespreken, dat in
de voorgaande vergadering niet was afgehandeld.
Zijne wenschen kwamen voornamelijk hierop
neder, dat de bedoelde examens werkelijk ver
gelijkend en doelmatig zijn en door eerlijke en
kundige examinatoren worden afgenomen. Na
door den voorzitter hiertoe te zijn uitgenoodigd,
beschouwde hij de voornaamste vakken, waar
over de examens loopen in het bijzonder. Om
den stijl der sollicitanten te beoordeelen, verlangde
hij, dat hun een onderwerp werd opgegeven,
dat geheel in hunne macht was, en dat men bij
het behandelen der taalkunde de quaesties, waar
over de gevoelens uiteenloopen, zou \ermijden.
Bij hel rekt een moest men naar zijne meening
geen voorstellen opgeven, die door zoogenaamde
loopjes worden opgelost, want daaruit kan niet
blijken of de sollicitant goed denkt; men moest
meer werk maken \an het rekenen uit het
hoofd enz.
Prof. Goudsmit, die inmiddels ter vergadering
was gekomen, wenschte daarop de vraag beant
woord te zien of bedoelde examens niet alleen
konden bestaan in het plaatsen der sollicitanten
voor eene klasse en hun te doen onderwijzen;
de voorzitter merkte op, dat wanneer liet aantal
sollicitanten 5U of meer bedraagt, hetgeen dikwijls
doorkomt, de examens te lang zouden duren, doch
dat men de heeren, die den tweeden dag nog
aan het examen deelnemen, gewoonlijk doet on
derwijzen en dat de bevinding hiervan veel ge-
Wicht iu de schaal legt. Nadat de discussie hier
over gesloten was, kwam de stelling Van den
heer Struick aan de orde: „De hulpondénóijze-
ressen kunnen, zónder schade voor het onderwijs!,
in vele opzichten de hulponderwijzers vervangen."
Deze heer achtte het bewezen, dat de vrouw
even geschikt is als de man óm de kinderen te
ontwikkelen, daar er in Amerika voorbeelden
zijn, dat bij de 1200 personen, die Onderwijs ge
ven, slechts een honderdtal onderwijzers Woïdt
gevonden, en daar toch zeer ontwikkelde staats
burgers worden aangekweekt. Hierbij kwam)
dat de overgang van de bewaarschool tot de
volksschool, wannéér in de laagste klassen hulp-
onderwijzeressen werdén gebezigd; voor de kin
deren niet zoo groot' zóu zijn en dat hierdoor
voor vele burgerdochters, die mi sónis' verne
derende betrekkingen moeten aanvaarden, een
goed middel van bestaan was geopend. Na
dat hierover eenige discussie was gevoerd, ver
zocht de heer Du Rieu, die mede ter vergade
ring was gekomen, den heer Van Dijk, aan wiens
school sedert eenigen tijd een meisjeskweekeling
werkzaam is, hieromtrent zijne bevinding mede
te deelen.
Dezè heer verklaarde daarop, dat hij tot nu
toe geene enkele reden had om te betwijfelen of
men aan eene hulponderwijzeres eene geheele
klasse kan toevertrouwen. De heer Veenendaal
deed daarop de vraag, of men dan ook mag ver
wachten, dat de dames aan het hoofd der volks
scholen zullen geplaatst worden. Hierover ont
stond een langdurige discussie, doch ten slotte
was men het vrij algemeen eens, dat de dames
zelf hiertoe het krachtigst kunnen meewerken
en dat het met den tijd zal komen; de heer Van
Efferen bleef evenwel in weerwil van al het ge
hoorde, huiverig hiertoe over te gaan, uit vrees,
dat eene dame de orde niet zal kunnen hand
haven.
Na de pauze kwam in behandeling destelling
van den heer Van Efferen: „Men wijt aan ge
brekkig onderwijs, wat men veeleer aan gemis
van gaven in ons volk behoorde toe te schrijven.
Tot toelichtiug hiervan diende, dat men hier te
lande na de groote wereldtentoonstelling over
gebrekkig onderwijs was gaan klagen, omdat de
Nederlandsche industrie daarop een zeer ongun
stige figuur had gemaakt; doch de Engelscheu en
Franschen deden in dien tijd stellig minder voor
het onderwijs dan wij en daar zij nu niettegen
staande dit althans in oorspronkelijkheid boven
ons uitmuntten, moet hij besluiten, dat het den
Nederlanders aan vinding ontbreekt. De heer
Haanstra bestreed deze stelling. Hij toonde aan
dat de Engelschen iu het fabriekwezen gemak
kelijk kunnen uitmunten, omdat de bodem alles
oplevert wat daartoe behoort. Waar, vroeg hij,
wordt de beste turf gemaakt? Iu Friesland, een
voudig omdat de bodem daarvoor geschikt is. Ook
Prof. Goudsmit kon de stelling niet toegeven. Het
is, zeide hij, buiten kijf, dat ons volk op het ge
bied der wetenschappen, even groote mannen
heeft voortgebracht als andere natiën en waarom
zal men het dan gebrek aan vinding toeschrijven.
Dat de industrie niet op hooger trap staat, schreef
hij uitsluitend aan het gebrekkig onderwijs of.
liever aan het gemis van onderwijs toe. De am
bachtsman kent zijn waarde als mensch niet en
is veeltijds alleen eene machine. Wanneer hij
door grondig onderwijs zijne eigenwaarde heeft
leeren kennen, dan zullen er ook geniën onder
zijn, die nieuwe zaken voor den dag brengen.
De heer Van Dijk was vervolgens aan het
woord en weidde uit over den droevigen toestand
en het weinige, dat gedaan wordt voor den
toekoinstigeu handwerksman. Van de burger
avondscholen wachtte hij maar weinig heil omdat
de jongelui, wanneer ze daar komen, gewoonlijk
zoozeer zijn afgewerkt, dat ze nog alleen de kracht
hebben oin in slaap te vallen.
Ten slotte kwaui in behandeling de tweede stel
ling van den heer Van Efferen. „Beter is het, voor
het gewoon lager onderwijs een knaap uit inin-
dan meergegoeden stand op te leiden. Een onder
wijzer zeide hij uit mingegoeden stand voortge
komen, zal niettegenstaande de soms geringe be
looning zijner werkzaamheden tevreden zijn met
zijne betrekking en in het gevoel van hethooge
gewicht daarvan, zich met lust en ijver daaraan'
toeweiden, terwijl een ander, die een zekeren
stand heeft te handhaven gevaar loopt onder die
omstandigheden ontevreden te worden met zijne
betrekking, hetgeen niet anders dan nadeelig
voor het ouderwijs kan zijn. Deze stelling werd
van verschilleude zijden bestreden op grond, dat
een slecht bezoldigd onderwijzer niet zal oordec-
len naar zijn vroegere positie, maar naar hetgeen
hem toekomt. Buitendien zal bij den onderwijzer
uit mingegoeden stand altijd eenigszins gebrek
aan manieren blijven bestaan en dit moet scha
delijk geacht worden voor het onderwijs, dewijl
dit dikwijls beoordeeld wordt naar de hoüding
van den onderwijzer buiten de school. Ten slotte
kwam de heer Haanstra tot conclusie, dat het
spreekwoord: „tevredenheid maakt gelukkig"
waarvan in het debat gebruik was gemaakt, ver
vangen moet worden door „ontevredenheid maakt
gelukkig," wanneer zij zich namelijk openbaait
door het betoonen van geestkracht."
De Limburgsche oudheidkundige maatschappij
heeft aan den gemeenteraad van Kessel en aan
Gedep. Staten adressen gezonden om te verkrij
gen, dat de Romeinsche altaarsteen, onder de
Katholieke kerk van Kessel dezer dagen gevon
den, niet naar Leiden in 't Museum worde ge
bracht.
Dr.- A. Rutgers te Alphen a/d Rijn, is door den
Minister van Binnenl. Zaken benoemd tot leeraar
in de wis- en natuurkunde aan het gymnasium
te Brielle.
Aan de Commissarissen des Konings in de pro
vinciën is door den directeur van het Kabinet
des Konings eene missieve gezonden van den vol
genden inhoud:
'„Het is den Koning gebleken, dat de-ingezete
nen in uwe provincie de inkwartiering der troe
pen met de meeste bereidwilligheid ontvangen
en den soldaat over het algemeen met onderschei.
ding behandelen.
„Zijne Majesteit verheugt zich zeer over den
goeden geest der bevolking en heeft mij opuc. I
dragen aan UEd. Gestr. deswege de betuigin„ i
zijner bijzondere tevredenheid over te brengen." I
De Alinister van Oorlog heeft bepaald: daim,.
liciens, in eene militaire ziekeninrichting opo(.
nomen, die blijken te lijden aan een ziekte,
ongesteldheid welke hun waarschijnlijk nog., a
ruimen tijd zal beletten militaire diensten e:
verrichten, zulks verlangende, zonder soldij a 3
verlof gezonden zullen wordenook zal dit wordt 8
toegepast op miliciens, van alle lichtingen die n e
ljun garnizoen of bij hun korps ziek zijn gewot-l's
den, zoomede op vrijwillig dienende soldatenec
voorts dat wanneer naar het oordeel van den eersl- 11
aanwezenden officier van gezondheid voorgeschre- *-
Ven verlof met behoud van soldij dient te wordet
Verleend, daartoe de gewone aanvrage aan het t(
dep. van oorlog behoort te worden gedaan. j
De miliciens die ziek achtergebleven, en nou
bij hunne korpsen moeten opkomen zullen doorl ri
de burgemeesters hunner woonplaats op de depo; Tl
der regimenten gedirigeerd worden.
De partieele verkiezingen voor de Prov. Stated
..van Noord-Brabant, zijn nog niet geëindigd. Thai-go
is het de heer G. Berman, lid der Prov. Stateif M
voor het hoofdkiesdistrict Zevenbergen, die zij, n'
ontslag heeft genomen. Op Dinsdag den 13'->ljj
September zal in dat district eene verkiezin,; lu
plaats hebben voor een nieuw lid der Staten.
tc
Het bestuur der Nederlandsche vereeniging vai tc
weldadigheid te Brussel, heeft haren bescheru,
heer, den heer baron Gericke Van Herwijne tl
voormalig gezant bij het Belgisohe Hof, die that
den baron Gevers te Londen heeft vervangen, al
een blijk zijner innige erkentelijkheid voor 4
veelvuldige uitstekende diensten der vereeniginj
bewezen, het eerelidmaatschap aangeboden.
Dr. Broers te Utrecht heeft aan den chef vap
den geneeskundigen dienst bij de landmacht hei
voorstel gedaan, aan Z. M. den Koning de toe
stemming te vragen om de meeste officieren vat
gezondheid, en vooral de ongehuwden, met be
houd van hun tractement naar het oorlogsveld te
doen vertrekken. Die chef, generaal-majoor, Dr ee
Sas, antwoordt daarop thans in het Vaderland, da!
hij tot het doen van zulk een voorstel volstrek!
geen vrijheid had kunnen vinden, om reden dal
voor Nederland de staat van neutraliteit, en wé
van gewapende neutraliteit, aangenomen zijnde
hij het onverantwoordelijk zou achten thans on:
zoo voltallig leger van een tal van officieren var
gezondheid te berooven, en door dien maatregel
tevens de goede waarneming van den geneeskun-
digen dienst in de nu zoozeer gevulde hospitalen
noodeloos te bemoeilijken.
De Haagsche Commissie tot ondersteuning vau D:
de achtergebleven betrekkingen der gehuwd' m
militiens heeft ruim 10,000, aan giften in een: hc
ontvangen en toezegging van maandelijkse!' di;
bijdragen tot een som van f 1000. pr
de
De politie te Ka-open heeft dezer dagen een'
menigte onrijpe appelen in beslag genomen. B
jongst stormachtige weder zal zeker aan de
litie in alle gemeenten tot verdubbelde waal
zaamheid op den verkoop van onrijpe boomvrucli
ten aansporen.
Nopens de zaak van B. Rotgers, die, zooals men in
weet door het Hof van Groningen onschuldi; ve
werd veroordeeld en gedurende 15 maanden van scl
zijne vrijheid beroofd, wordt uit Groningen me- on
dqgedeeld, dat de oorzaak van het ongelukkige lei
arrest daarin is gelegen, dat de hoofdpersonen it eei
het proces, de benadeelden, onder eede hebber ne
volgehouden, dat R. de dader der aanranding is ter
geweest. De gelijkenis van dien persoon met den te
vermoedelijken werkelijken dader, moet dan ooi de
frappant zijn en de vergissing uit dien hoofd' pa
licht te verklaren, vooral bij menschen, die pi he
in deze stad waren gekomen. De ontdekking va: Al
de ware toedracht der zaak moet het gevolg zijr vn
van bedreigingen, die, in tegenwoordigheid \t> mi
een politie-dienaar, geuit werden in een gef Ti
schap van personen, dat nabij deze stad zich s»
het gebruik van jenever te buiten gegaan en n» Os
niet meer volkomen in staat was, de beteekenu /tf
van zijne woorden behoorlijk te wikken en is I
wegen. Mi
St
De Alinister van Binnenl. Zaken1 heeft bij be- js
schikking van 29 Augustus, overwegende dat
ten gevolge van het aannemen der benoeming je
van kant.onregter te Helmond door den heer'Mr. Zij
J.' B. Bots, lid van de'Tweede Kamer der Btaten-
Generaal, de verkiezing van een lid dier Kamer
in het hoofdkiesdistrict Eindhoven moet plaats
hebben, bepaald dat die verkiezing in gemeld sc|.
hoofdkiesdistrict zal geschieden op Dinsdag 20
September eerstkomende, en dat, zoo eene her-
'stemming noodzakelijk is, die1 zal plaats hebben
op Dinsdag 4 October daaraanvolgende. jel|
Onze landgenoot de heer Emile Dunkier, be-
