Woensdag
6 Juli.
N°. 3189.
A°. 1870.
LEIISCI
DAGBLAD.
PRIJS DEZER COURANT.
Voor Leiden per 3 maanden3.00.
Franco per post3.85.
Afzonderlijke Nommers0.05.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering van
Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DEB ADVERTENTIEN.
Voor iederen regelI0.15.
Grootere letters naar de plaatsruimte die zij beslaan.
Leiden, 5 Juli.
Schreven wij voor eenige dagen, dat wij het
wenschelijk achtten dat niet langer het indienen
van het beloofde wetsvoorstel tot uitbreiding van
den census werd uitgesteld het antwoord
daarop is uit den Haag spoedig na onze opmer
king gekomen/,naar men verneemt" zoo schreef
men van daar „is thans bij den Raad van State
aanhangig een wetsontwerp tot „groote" uitbrei
ding van het kiesrecht." En daarop volgde deze
zinsnede„Men verzekert dat de census in de
groote gemeenten „nagenoeg" gelijk gesteld zou
worden met den census die tegenwoordig v.oor
de gemeenten te plattenlande van kracht is."
Wat met het woord, „groote" en „nagenoeg"
bedoeld wordt, is natuurlijk onmogelijk te zeggen.
De een noemt groote uitbreiding, wat voor een
ander, die zijn eischen wat groot heeft gesteld
wellicht heel klein zal zijn. Het woord „nagenoeg"
is niet minder rekbaar. Maar wat ons vooral
in het bericht heeft getroffen is dat er wordt
gesproken van de uitbreiding van den census in
de groote gemeenten; over die van het platte
land wordt gezwegen. Nu kan het zijn, datdegeen
die het bericht verspreidde niets meer gehoord
heeft, en daarom over het platteland zweeg; maar
het kan ook zijn, dat deze over den census op
het platte land zweeg, omdat die dezelfde of bijna
dezelfde zou blijven en alleen die in de groote
gemeenten zou verlaagd worden. Beide geval
len zijn mogelijk. Toch komt het eerste ons het
waarschijnlijkst voor.
En waarom Omdat een dergelijke uitbreiding
in waarheid het rationeelst is. Het is een bekend
feit dat de census op het platte land in verhou
ding tot die van de steden overdreven laag is.
Daaraan te gemoet te komen achten wij een van
de beste motieven voor een herziening der kies
tabel. Op het platte land in Noord- en Zuidholland
is de vereischte som voor de kiezers 32, in de
grootere gemeenten ƒ50, 60, 100, en in Amster
dam 120.
Reeds worden de bewoners der groote ge
meenten, der vroegere steden, door de samen
koppeling met een groote menigte kleinere ge
meenten in den regel door dezen overstemd;
dit is iets, wat nu eenmaal ten gevolge der
bepaling der Grondwet niet geheel, te verande
ren is. Het zou ons anders veel beter voorkomen,
dat het platteland en de groote gemeenten ieder
afzonderlijke districten vormden. Maar het nadeel,
dat naar ons inzien hieruit voortvloeit, wordt
zooveel te grooter, wanneer het aantal kiezers
ten platten lande in verhouding veel grooter is
dan dat in de groote plaatsen. Dit is een groote
onbillijkheid.
De census voor het platteland en de groote ge
meenten behoeft niet gelijk te zijn: in de laatste
betaalt men bij gelijke vertering meer in de be
lasting dan in de kleine plaatsen. Maar het ver
schil is thans veel te groot. Daarbij zal in de
groote gemeenten zeker meer politieke ontwik
keling gevonden worden dan in de kleine. Dit
is dus een reden te meer om meerdere gelijkheid
te verkrijgen, door den census in de steden te
verlagen.
Begrijpen wij dus het bericht wel, dan schijnt
het ministerie op den goeden weg. Niet al
len zullen echter tevreden gesteld worden. Mr.
Heemskerk zeker niet. Hij sloeg in zijn bekend
amendement juist den tegenovergestelden weg in.
Op het platteland wilde hij de kiesbevoegdheid
juist meer uitbreiden dan in de steden. De een
nu verlangt bij de kiezers zelfstandigheid, de
ander volgzaamheid. Van daar het verschil.
De fout, waarop M. vandaag in de Leidsche
Courant wijst, hebben wij zelve al Zaterdag-avond
hersteld.
Wij doen het beleefd verzoek aan de Leidsche
Courant om dit aan hare lezers mede te deelen.
Volgens de Indépendance dreigt een eigenaar
dig geschil te zullen ontstaan tusschen den Hei
ligen Stoel en de regeering van het Groother
togdom Luxemburg. Voor eenige dagen heeft de
Paus het vicariaat van Luxemburg tot een bisdom
verheven, door de benoeming van den apostoli-
schen vicaris tot bisschop, terwijl hij tot dusver
slechts bisschop in partibus was.
Volgens het concordaat en een later verdrag
tusschen den Koning-Groothertog en de Heili
gen Stoel gesloten, kan het Groothertogdom
niet tot bisdom verheven worden dan met weder-
zijdsch goedvinden.
Voorts is er eene bepaling, dat de Heilige Stoel
geen bisschop kan benoemen dan na de betrok
ken regeering over de namen gehoord te hebben,
waaruit de bisschop benoemd wordt.
Nu wil men weten, dat deze formaliteiten niet
zijn in acht genomen en dus deze hervorming
tot stand is gebracht in strijd met de bestaande
internationale overeenkomst.
Uit Aarlanderveen wordt gemeld, dat men zich
in deze streek weder begint te vleien met het
uitzicht op een spoorweg. De aangevraagde
concessie Utrecht-Leiden, via Alphen, van de
heeren De Knyf en Kaptein te Woerden, die
hier veel.sympathie vindt, en de omstandigheid
dat in deze week zich weder Engelsche ingenieurs
hebben beziggehouden met opmetingen voor eene
lijn Amsterdam-Rotterdam, via Alphen, geven
aanleiding tot het herleven van die hoop.
In de eerste helft der maand Juni zijn aan
het postkantoor alhier bezorgd de volgende brie
ven, die wegens onbekendheid der adressanten
niet bezorgd zijn kunnen worden
Janssen te AlphenLiver, Wed. Tronk, Nicolai,
Hugers, De Boer, H. P. A. De Jong, Hubrecht,
A. P. De Wunger, L. Lageman, A. J. v. Driesten,
A. De Ruiter, J. J. Schroder, M. v. Velthuysen,
G. Vigens, allen te AmsterdamMej. Ramaer te
Apeldoorn; Breugels te Berlicum; J. Batstra te
Blesgraaf; N. Mooy (2 stuks) te Burgerveen; N.
C. Thron te Delft; A. T. v. Otterlo, Van Geenen,
J. v. Bemmel en A. De graaf, allen te's-Graven-
hage; J. De Wilde te Hillegom; Marsch te Nij
megen; Baron te Rotterdam; J. Romein te Veen-
huizen; H. v. Veen te Woerden ;Th.J. Steenbergen,
woonplaats niet vermeld.
Het heeft H. K. H. prinses Hendrik behaagd,
als beschermvrouw op te treden voor eene pro-
testantsche bewaarschool, op te richten te Tilburg,
in Noord-Brabant.
Te 's-Gravenhage zal, naar men verneemt, eer
lang in de Torenstraat eene Tweede Volksgaar
keuken worden geopend.
Te Groningen zal door de afdeeling van het
Schoolverbond in de maand September a. s. eene
statistiek van de aldaar aanwezige kinderen van
6 tot 13 jaar, door middel van huisbezoek, worden
opgemaakt. Ten einde de meest juiste slotsommen
van dit onderzoek te bekomen, is de stad in buur
ten afgedeeld en ontvangt elke subcommissie ge
drukte lijsten ter invulling.
Z. M. heeft Jhr. H. Van der Wijck benoemd
tot burgemeester van Westerbork.
Z. M. heeft aan de heeren Mr. E. S. Van Raalte,
te Amsterdam, en S. R. Stokvis y Pollux, te
Rotterdam, vergunning verleend tot het aanne
men en dragen der versierselen respectievelijk
van groot-officier der orde van San Marino en
van kommandeur der orde van Isabella la Catolica
van Spanje.
Amstekdam, 4 Juli. De kiesvereeniging de Grond
wet heeft tot candidaat voor den gemeenteraad
gekozen den heer Mr. A. S. Van Nierop.
N aarden, 4 Juli. De eerste luitenant K. J. Luik,
van het algemeen depot van discipline, is daarbij
tot adjudant benoemd.
's-Gkavenhage, 4 Juli. Aan de Provinciale Staten
van Zuid-IIollaud is door Gedeputeerde Staten een
voorstel onderworpen tot verbetering der haven
werken te Middelharnis. Aan het slot van dat
voorstel wordt gezegd:
„Wil men dus de Provincie voor een nog zwaar
deren last vrijwaren, dan 't is ook het gevoelen
van den waterstaat moeten onverwijld handen
aan het werk worden geslagen, opdat de schade
niet grooter worde. Dan is het noodzakelijk dat
uwe vergadering zonder af te wachten de beslis
sing omtrent de rijksbijdrage, in de Staatsbegroo-
ting voor 1871 uit te trekken ons machtige om het
werk onverwijld te doen aanvangen, en dat zij in
verband daarmede, het navolgende besluite1". Ge
deputeerde Staten zorgen, dat de bovenbedoelde
havenwerken van Middelharnis, zooals zij zijn
omschreven in een door den hoofdingenieur van
den waterstaat in het 10de district op te maken
en door Gedep. Staten goed te keuren bestek, be
hoorlijk worden hersteld. 2°. De kosten van her
stel, zooals die bij openbare aanbesteding zullen
blijken, komen voor ten laste der gemeente
Middelharnis, en voor 'A respectievelijk van het
rijk en de provincie. 3°. De provincie belast zich,
gedurende de eerstvolgende vijf jaren, met het
beheer en het onderhoud der sub 1 bedoelde
werken. 4°. Het onderhoud wordt in het open
baar aanbesteed voor een termijn van vijf ja
ren, in te gaan op het tijdstip dat de aanne
mer van het herstel, van zijne verplichtingen
zal zijn ontslagen. 5°. In de kosten van dit onder
houd wordt door de gemeente Middelharnis jaar
lijks eene som van ƒ5000 bijgedragen. Wat dit
onderhoud meer mocht kosten, komt ten laste van
het rijk en de provincie, ieder voor de helft. 6°.
Vóór het verstrijken van den sub 3 en 4 hiervo-
ren genoemden termijn wordt door Gedeputeerde
Staten een nader voorstel aan de Staten gedaan
tot regeling en verzekering van het verder onder
houd der sub 1 bedoelde werken. Wij besluiten
met de opmerking, dat, wordt onze voordracht
aangenomen, eene wijziging der ontwerp-provin-
ciale begrooting voor 1871, die later aan uwe
vergadering ter vaststelling zal worden aangebo
den, daarvan het noodzakelijk gevolg zal zijn."
Het muziekkorps van het regiment grena
diers en jagers, onder directie van den heer F.
Dunkier, zal Zondag 10 dezer, te Brussel een con
cert geven ten voordeele der Vereeniging van
Weldadigheid ten behoeve van Nederlanders ge
vestigd te Brussel. Waarschijnlijk zal het muziek
korps zich ook elders, o. a. te Maastricht, doen
hooren.
's-Gravenhage, 5 Juli. Heden wordt de 29ste
verjaardag van H. K. H. prinses Maria, tweede
dochter van HH. KK. HH. prins en prinses Fre-
derik, met de gebruikelijke plechtigheden in deze
residentie gevierd. Tegen den middag zal er, zoo
het weder het toelaat, groote parade van het gar
nizoen in de Maliebaan worden gehouden. Des
voormiddags heeft er op het Huis de Pauw recep
tie en hedennamiddag groot diner plaats. Z. K. H.
prins Von Wied is gisterenmiddag alhier aange
komen tot deelneming aan deze feestviering, die
ditmaal wegens de verloving der prinses met bij
zonderen luister wordt gevierd.
Dobtinchem, 29 Juni. Dezer dagen hebben zich
een aantal arbeiders uit deze en de omliggende
gemeenten naar Pruisen begeven, ten einde daar,
zoo men meent, werkzaam te zijn voor den be
kenden industrieel Kriipp, te Essen. Zijn wij wel
onderricht, dan is den arbeiders toegezegd 26 sgr.
(alzoo ruim 1.53) daags, voor den tijd van 's mor
gens 7 tot 's namiddags 6 uur, waar de schottijden
van worden afgetrokken. Van dit dagloon wordt
gekort nagenoeg 50 ets. daags, waarvoor den
arbeiders worden verschaft tweemaal daags warme
spijzen, verblijf en bewassching, terwijl zij zelf
moeten zorgen voor hun brood. (Z. Cl.)
Zwolle, 4 Juli. Algemeen wordt in het oosten
en in het midden van Overijsel het veelzijdig
belang van de ontworpen spoorweglijn tusschen
Zwolle en Almelo erkend, en vooral na een on
derhoud met eenige leden van het spoorwegco
mité, die in de meeste der belanghebbende ge
meenten het onderwerp met de belangstellenden
hebben besproken, heeft zich de overtuiging ge-
Van den heer C. Leemans alhier, komt heden
in de Nieuwe Eotterdamsche Cou
rant het volgende schrijven voor:
OUDE MUURSCHILDERINGEN TE WIJK
(GELDERLAND) EN TE BATHMEN
(OVERIJSEL).
Een nader bericht omtrent nieuwe bijdragen
tot de geschiedenis van onze vaderlandsche schil
derkunst, die, nadat Lzij eeuwen lang achter de
witsellaag als onder een lijkkleed verborgen wa
ren gebleven, in deu laatsten tijd wederom aan
het licht zijn gebracht, zal aan hen, die hunne
belangstelling aan het onderwerp willen wijden,
niet ongewenscht voorkomen.
Te Wijk, gemeente Maurik, tegenover Wijkbij
Duurstede, werden in het schip der zeer oude
kerk van de Hervormde Gemeente, tegen de wan
den, beven de zuilen, drie voorstellingen ontdekt.
Aan de noordzijde het beeld van Paulus, met het
zwaard in de rechter-, een boek in de linkerhand,
en voor hem knielende, een man in reisgewaad,
wellicht de bediende van den Romeinschen hoofd
man, afgezonden met de bede dat de apostel tot
hem mocht overkomen. Aan de zuidzijde het
beeld van Petrus, met den sleutel; en, boven eene
andere zuil aan dienzelfden wand, St.-Andreas,
met zijn kruis aangewezen, en buitendien door
het onderschrift niet te miskennen. Al deze beel
den zijn op ongeveer de helft der natuurlijke
grootte. Tegen eene der zuilen van de noordzijde
was ook een kruis van sierlijken vorm te voor
schijn gekomen, waarschijnlijk een van het twaalf
tal, dat voor de kerkwijding was bestemd ge
weest. Ofschoon de omtrekken der figuren, vluch
tig en met breede lijnen geschilderd, slechts wei
nige kleuren en deze meestal slechts in.platte tinten
aangebracht zijn, wijst echter het geheel op goede
voorbeelden en op eenen kunstenaar, die in zijn vak
tot op eene zekere hoogte te huis was. De achter
grond der voorstellingen werd ingenomen door
eene .nabootsing van tapijtwerk, met bladfestoens
doorweven, en met franjes versierd. Het is te be
jammeren, dat de grond waarop de schilder werkte
niet van betere gehalte was, of dat misschien
wel zonder zulk een opzettelijke bekleeding van
den wand, de beelden geschilderd werden. Hier
aan toch is het waarschijnlijk toe te schrijven,
dat, bij het wegvallen van de kalkbedekking, ook
de verf los liet en slechts hier en daar tegen den
wand is overgebleven. Wat nog aanwezig was,
is, zooveel de tijd gedoogde, op calqueerpapier
doorgetrokken. Dit zal ook, naar wij hopen, het
geval zijn met nog andere overblijfsels van beel
den, die, volgens eene, onlangs van Ds. Van Krie
ken, den predikant der gemeente, ontvangen me-
dedeeling, in de laatste dagen te voorschijn zijn
gekomen.
Nog veel belangrijker zijn de muurschilderingen,
die in de laatste weken in de kerk der Hervormde
gemeente te Bathmen, een paar uren van Deven,
ter, aan den dag gekomen, zijn. Door Ds. Rink,
predikant dier gemeente, had de commissie der
Kon. Academie voor de overblijfselen der oude
vaderlandsche kunst kennis gekregen van de ont
dekking van sporen van schildering, die bij het
afbreken van het schip van het oude kerkgebouw
zich hadden opgedaan. Voor de verdere ontbloo*
ting van hetgeen waarschijnlijk nog op andere
plaatsen verborgen was, had ik den heer Rink
op zijn verlangen de noodige aanwijzingen doen
toekomen. Ofschoon de eerste uitkomsten, volgens
een nader ontvangen schrijven, juist niet zeer be
moedigend waren, en de van het witsel bevrijde
schilderingen, slechts in enkele trekken bewaard
gebleven, volstrekt op geene kunstwaarde aan
spraak konden maken, achtte ik toch een per
soonlijk onderzoek niet bnnoodig. Daartoe vond
ik tegen den westelijken wand de schier onher
kenbare overblijfsels van eene voorstelling van
het Laatste Oordeel, alles slechts in omtrek met
zwarte en roode lijnen. In lateren tijd waren,
met welk doel kan ik niet gissen, boven op di
tafereel, en insgelijks in vrij ruwe omtrekken,
drie ronde figuren aangebracht, uit cirkellijnen
samengesteld. Er was echter van al dit werk zoo
weinig overgebleven, aard en voorstelling en be
werking leverden zoo weinig belangrijks, en de
toestand van de oppervlakte van den wand was
zoo ongunstig, dat het vervaardigen van door
trekken onnoodig en bijna niet uitvoerbaar ge
oordeeld werd.
Ondertusschen had deze ,mingunstige uitkomst
den predikant niet ontmoedigd. Een in het na
burige Gorsel tijdelijk zich ophoudende bekende
kunstschilder, de heer Kleyn, zijn vriend, veree-
nigde zich met hem tot verdere nasporing in het
koor der kerk, dat wel niet afgebroken maar
met het nieuwe schip tot een geheel vereenigd
moest worden, doch waarin, zoo door het uitbre
ken van vensters als door het afbikken en gelijk
maken der wanden, tafereelen van meer belang
voor altijd konden verloren gaan. Hunne veree-
nigde pogingen werden met de meest verblijdende
gevolgen bekroond. Toen ik op den 22,len der vo
rige maand mij voor de tweede maal naar Bath
men had begeven, vond ik een schat van voor
stellingen, die, zoowel om haar onderwerp, als
om hare bewerking, en betrekkelijk goede bewa
ring, tot de meest aanmerkelijke behooren, die
