Na gezette overweging evenwel heeft de regee
ring dit denkbeeld niet in de wet opgenomen.
Het stellen van zoodanige eischen kon licht ten
gevolge hebben het te niet gaan van onderschei
dene der bestaande, wel niet in allen deele vol
doende, maar toch ook niet geheel af te keuren
bewaarscholen en het belemmeren van het ont
staan van nieuwe. De regeering meent dus te
kunnen volstaan met op dit punt voor de bewaar
school gelijke eischen te stellen als voor de lagere
school. Bij de rege.ing van het lager onderwijs
heeft de regeering gemeend te dezen aanzien
geen andere voorschriften te moeten voorstellen,
welk voorstel door den wetgever is bekrachtigd,
dan dat de localen voor de gezondheid niet
schadelijk mogen wezen, noch van onvoldoende
ruimte voor het aantal schoolgaande kindereu.
Evenzeer nu als, blijkens de ondervinding,
het bedoelde voorschrift der wet van 1857 vol
doende is geweest om voor de gezondheid scha
delijke of te bekrompen localen te sluiten of
slechts voor een geringer aantal leerlingen te doen
gebruiken, schijnt gelijk voorschrift de ongezonde
of te bekrompen bewaarscholen met vrucht te
zullen kunnen tegengaan.
IV. Ook op deze vraag behoort, naar het inzien
der Regeering, ontkennend te worden geantwoord.
Wel wordt door sommigen beweerd, dat, zoo de
gemeentebesturen niet tot het oprichten vau be
waarscholen worden genoodzaakt, de werking
der wet geheel zal worden verlamd; wel wordt
door hen iu overweging gegeven om, zoo men
opziet tegen de kosten, de verplichting te beper
ken tot gemeenten boven een zeker zielental,
bijv. 3000, of zelfs de verplichting alleen op te
leggen voor zooveel door bijzondere inrichtingen
in de behoefte niet is of wordt voorzien, maar
niettemin meent de Regeering zwarigheid te moe
ten maken de gemeenten met dezen nieuwen,
niet onaanzienlijken last te bezwaren.
De belangstelling toch van vele gemeentebe
sturen blijkt uit de onverplichte oprichting van
72 openbare bewaarscholenhet in den laatsten tijd
toegenomen verlangen der ingezetenen naar der
gelijke inrichtingen zal voor menig gemeentebe
stuur een voldoende prikkel wezen om hetzij op
deu ingeslagen weg voort te gaan, hetzij, waar
nog geene openbare bewaarscholen gevonden
worden, tot de vestiging te besluiten. Dat op
krachtige medewerking van vereenigingen en bij
zondere personen gerekend kan worden, blijkt uit
het betrekkelijk aanzienlijk aantal scholen,door hen
opgericht. Zelfs afgescheiden van de gewichtige
bedenking ontleend aan het vermeerderen der
uitgaven van de gemeenten, zou nog de vraag
kunnen worden geopperd, of de verplichting aan
de gemeentebesturen op te leggen raadzaam
ware met het oog op de dusverre ondervonden
medewerking van particulieren. Wierd toch van
gemeentewege in de behoefte voorzien, welke aan
leiding zou er bestaan om bovendien bijzondere
scholen op te richten? Daarbij komt dat juist deze
soort van inrichtingen meer dan andere geschikt
zijn om door bijzondere personen te worden tot stand
gebracht, onderhouden en bestuurd: vrouwen vooral,
waaronder van den aanzienlijken stand, vinden
daarin eeue aangename bezigheid en eene be
vrediging van haar streven naar een nuttigen
werkkring.
Ook verdient nog overweging, dat een goede
maatstaf tot bepaling van het getal bewaarscho
len in de gemeenten waar men de verplichting
zou wenschen op te leggen, moeilijk te vinden
zou zijn. Bij het lager onderwijs is aan te nemen,
dat alle kinderen van 6 tot 12 jaren, althans de
jongens, scholen bezoeken, enkelen slechts uit
gezonderd die te huis onderwijs genieten. Bij
bewaarscholen evenwel is het om de hierboven
vermelde reden schier ondoenlijk na te gaan hoe
veel kinderen daarvan zouden gebruik maken.
Voordat wij nog de plaats verlaten hadden die
getuige geweest wras van dien vreeselijken strijd
tusschen leven en dood, kwamen er geruchten
tot ons dat hij op wiens hoofd haar bloed rustte
den avond voor dien noodlottigen dag Klarenveen
verlaten had.
Nu betreden vreemdelingen den grond en na
Emma's dood heeft men nooit meer iets van
hem vernomen. Het is alsof men in een duize
lenden afgrond ziet wanneer men er zich in wil
verdiepen of de oorzaak van zijn gedrag te
vinden is in verregaande lichtzinnigheid, in de
gevolgen eener vroeger begane misdaad, of dat
alles aan krankzinnigheid is toe te schrijven.
Dit laatste is echter bezwaarlijk aan te nemen.
Ten slotte kan nog, voor zooveel gehecht mocht
worden aan hetgeen in het buitenland ten aan
zien van schoolzaken is bepaald, worden mede
gedeeld, dat in de voornaamste landen van Europa,
zelfs in die waar het schoolwezen goed is geor
ganiseerd, geen verplichting tot het oprichten van
bewaarscholen bestaat.
Bij het wetsontwerp is nog een staat overge
legd van het aantal bestaande bewaarscholen,
waaruit blijkt dat er in ons land 72 openbare
bewaarscholen zijn (waarvan in Zuid-Holland
29) met 5 onderwijzers, 10-1 onderwijzeressen en
236 helpsters en 12,066 leerlingen; en 659 bij
zondere bewaarscholen met 26 onderwijzers, 600
onderwijzeressen, 721 helpsters en zp 61,000 leer
lingen.
In een open brief aan de leden van de
Tweede Kamer der Staten-Generaal gezonden, geeft
de commissie van toezicht op het middelbaar
onderwijs te Breda haar leedwezen te kennen
over het ongunstig oordeel, onlangs bij de begroo-
tingsdiscussiën door den heer Mr. Luyben, afge
vaardigde uit het district Breda, uitgesproken over
de hoogere burgerschool, die onder hare leiding
staat, althans over de boeken, bij deze inrichting in
gebruik, welke, vooral wat de geschiedenis en
letterkunde betreft, zouden zijn kwetsend voor de
zedelijkheid in 't algemeen en voor de Katholieken in
't bijzonder uit het oogpunt van hunnen godsdienst. Hoe
wel aan eigenlijke wederlegging van zulk eene
aantijging niet valt te denken (men zou daartoe
niet alleen den geheelen inhoud der bedoelde
boeken hebben na te gaan, maar tevens vooraf
dienen uit te maken, wat als kwetsend, hetzij
voor de zedelijkheid, hetzij voor den voorstander
der Katholieke kerk, moet worden beschouwd),
zoo meent de commissie evenwel dat er éen
middel is om de leden der Kamer, en ieder be
langhebbende tot beoordeeling van de gegrondheid
der aanklacht iu staat te stellen; Mr. Luybens
ongemotiveerde afkeuring mag als de weerklank
beschouwd worden van eene brochure, in het
midden van het vorig jaar uitgegeven, die ten
doel had, den Katholieken het gebruik van de
Bredasche hoogere burgerschool te ontraden, en
waarbij de boeken, waartegen men bezwaar had,
met namen werden aangewezen.
Die gevaarlijke boeken, waardoor het onderwijs
in geschiedenis en letterkunde wordt bedorven,
zijn:
De Geschiedenis van het Vaderland, beschreven
door Dr. J. A. Wijnne, rector aan het stedelijk
gymnasium te Groningen, welke waardig wordt
geoordeeld, behalve in een groot aantal scholen
van meer uitgebreid lager onderwijs, bij dertien
andere hoogere burgerscholen tot handleiding te
dienen.
„De Bloemlezing uit Nederlandsche dichters
door P. Van Genabeth, in 1866 opnieuw door
Dr. J. VV. A. Renssen uitgegeven, welke, even
als te Breda, aan de hoogere burgerscholen te
Gouda, Zalt-Bommel, Sneek, Warfum en Sappe
nneer, alsmede van jaar tot jaar bij de examens
voor het lager onderwijs te's-Hertogen bosch, wordt
gebruikt.
,/Englisches Lesebuch für die höhern Klassen
der Real- und Handelsschulen, herausgegeben von
Dr. C. Schütz, Oberlehrer am gymnasium zu
Bielefeld; eindelijk:
„Tales from Shakespeare by Charles and Mary
Lamb, Tauchnitz edition
„van welke twee, misschien in Nederland min
der algemeen bekend, het eerste in Duitschland,
het andere in Engeland, ofschoon ook daar op
zedelijkheid prijs wordt gesteld, in hooge achting
staan, wat meer zegt, op meisjesscholen den leer
lingen worden in handen gegeven.
Gisteren avond trad in de Hollandsche maat
schappij voor Kunsten en Wetenschappen de heer
W. Marten Westerman uit Amsterdam als spreker
op. Naar aanleiding van de prijsvraag door de
maatschappij uitgeschreven, doch tot nu toe on
beantwoord gebleven, behandelde spr. het tooneel.
Op onderhoudende wijze deelde spr. verschillende
opmerkingen en bijzonderheden hieromtrent mede.
Na de pauze onthaalde hij het publiek op eenige
zijner gedichten. Vooral het gedicht: de spinners,
hoorden wij met veel genoegen.
De Zangvereeniging Caecilia gaf gisterenavond
eene uitvoering ouder leiding van den heer
Taylor, die in alle opzichten geslaagd mag heeten.
Zoowel het orkest als de kooren gaven blijk dat
zij hunne partijen meester warende solisten
voldeden ons niet minder. Van de uitgevoerde
nummers moeten wij nog met bijzondere inge
nomenheid melding maken van de schoone Missa
in B dur Van Haydn, waarvan de uitvoering
uitstekend was.
Heden had alhier plaats de aanbesteding van
een gebouw tot uitbreiding van de broodfabriek.
Er waren ingekomen 6 biljetten; de hoogste in
schrijving bedroeg 14,600. Het werk werd ge
gund aan W. Van der Heyden aannemer alhier
voor de som van /Tl,111.
Volgens eene mededeeling in De Heraut zal bin
nenkort een politiek blad van de Christelijk-his-
torische partij verschijnen.
Het Hoofdbestuur van het Ned. Rederijkers
Verbond heeft de volgende prijsvraag uitgeschre
ven „Een blijspel in éen bedrijf in proza of
poëzie, oorspronkelijk, geschikt om in hedendaag-
sche kleederdracht en zooveel mogelijk, zonder
theatralen toestel op te voeren.'' De prijs zal be
staan in eene gouden medaille. Antwoorden wor
den voor 1 Juli i. s ingewacht bij den inschrijver
des Verbonds, den heer C. L. Landré, te Utrecht.
Bij breed gemotiveerd vonnis heeft dearrond.-
rechtb. te Goes, den directeur-generaal der Staats
spoorwegen vrijgesproken wegens het te laat aan
komen der treinen, als zijnde hij niet de daar
voor aansprakelijke persoon, daargelaten nog
de vraag iu hoever het feit wel strafbaar is.
In het Alg. D. v. Ned. wordt het volgende in
een ingezonden stuk medegedeeld
Zaterdag 11. had in de Egelautierstaat, in den
gang, belendend aan perceel NN 223, het vol
gende voorval plaats
„Eene veertig- a vijtenveertigjarige alleenwo
nende vrouw, sedert eenigen tijd sukkelend, hield
's morgens te elf uren hare eenvoudige woning
nog gesloten. De buren waren hierover zeer ver
wonderd; zij meenden, dat de vrouw dood was
en zonden naar de politie, met verzoek hen te
machtigen, de gesloten woning te openen, ten
einde onderzoek te doen naar den stand van
zaken. Kort daarna verscheen, zoo men zegt, de
commissaris van politie der sectie Noordermarkt
met een politiedienaar. In beider tegenwoordig
heid werd de woning ontsloten, en zietplot
seling ontwaakt de doodgewaande vrouw, die,
zoo men zegt, verklaarde, gedurende den nacht
den slaap niet te hebben kunnen vatten en eerst
in den morgenstond in een vasten slaap te zijn
geraakt. Vandaar dus haar laat ontwaken.
Maarde eenvoudige vrouw was hevig ont
steld, zoo men zegt, op 't zien van de politie
dienaren en eindigde te ongeveer vier uren's mid
dags, ten gevolge eener beroerte, haar eenzaam
leven."
De inzender, de heer J. Van den Berg, ver
klaart, dat hij zal onderzoeken of de vrouw is
gestorven „ten gevolge van den schrik, haai- toe
gebracht door het onverwacht verschijnen van
politiedienaren in hare woning."
Z. M. heeft goedgevonden te benoemen
1". Tot lid en voorz. der comm. in 1870 belast
met het afnemen der natuurkundige examens,
volgens art. 4 der wet van 1 Juni 1865 Staatsblad
n° 59) Dr. F. C. Donders, hoogl. te Utrecht; tot
tot lid en ondervoorz. dier comm. Dr. P. L. Rijke,
staatsraad en hoogl. te Leiden; tot lid en secret.
Dr. W. Berlin, hoogleeraar te Amsterdam; tot
leden: Dr. J. H. Van den Broek, officier van
gez. der 1ste kl. te Breda, Dr. F. A. W. Miquel,
hoogleeraar te Utrecht en Dr. M. Salverda, hoogl.
te Groningen; tot plaatsvervangende leden: Dr.
A. Heynsius, hoogl. te Leiden, Dr. P. J. Van
Kerckhoff, hoogl. te Utrecht, Dr. D. Lubach, in
spect. voor het geneesk. staatstoezicht te Kampen,
Dr. C. J. Matthes, hoogl. te Amsterdam, Dr. VV.
F. R. Suringar, hoogl. te Leiden, en Dr. T. Zaaijer,
hoogleeraar te Leiden
2°. Tot lid en voorz. der comm. in 1870 belast
met het afnemen der geneesk. examens, volgens
art. 5 dier wet, Dr. F. Z. Ermerins, hoogl. te
Groningen; tot lid en ondervoorz. Dr. A. E. Si-
inou Thomas, hoogl. te Leiden; tot lid en secret.
Dr. A. M. Ballot te Rotterdam; tot leden: Dr.
E. A. Van der Burg, leeraar aan's Rijks hoogere
burgerschool te Leeuwarden, Dr. M. Polano, hoogl.
te Leiden, Dr. F. Rienderhoff te Rotterdam, Dr.
VV. Koster, hoogl. te Utrecht, en Dr. J. VV. R,
Tilanus, hoogl. te Amsterdam; tot plaatsvervan
gende leden: D. J. A. Boogaard, hoogl. te Leiden,
Dr. D. Doijer, hoogl. te Leiden, Dr. L. C. van
Goudoever, hoogl. te Utrecht, Dr. T. Halbertsma,
hoogl. te Utrecht, Dr. L. Lehmaun, hoogl. te Am
sterdam, Dr. G. J. Loncq, hoogl. te Utrecht, J.
Van Rijn van Alkemade, lsten apoth. aan'sRijks
magazijn van geneesmiddelen te 's-Graveuhage,
en Dr. VV. M. H. Sanger, hoogl. te Groningen.
3°. Tot lid en voorz. der comm. in 1870 belast
met het afnemen der examens van hulpapoth.
volgens art 8 dier wet, Dr. C. A. J. A. Oudemans,
hoogl. te Amsterdam; tot lid en ondervoorz. Dr.
C. H. D. Buys Ballot, hoogl. te Utrecht; tot lid
en secret. Dr. R. S. Tjaden Modderman, hoogl.
te Groningen; tot leden Dr. L. A. J. Burgersdijk,
direct, der hoogere burgerschool te Deventer, en
Dr. J. E. De Vrij, te 's-Gravenhage; tot plaats
vervangende leden: C. H. Van Ankum, apoth. te
Groningen, Dr. J. W. Gunning, hoogl. te Am
sterdam, P. M. De Ligny, apoth. te Middelburg,
Dr. VV. M. Logeman, leeraar aan de hoogere
burgerschool te Haarlem, en D. N. VV. P. Rau-
wenhofi', te Rotterdam.
4°. Tot lid en voorz. der comm., in 1870 belast
met het afnemen der examens van apoth. vol
gens art. 9 dier wet, Dr. C. A. J. A. Oudemans,
hoogl. te Amsterdam; tot lid en ondervoorz
J. E. De Vrij, te 's-Gravenhage; tot lid en sec;
Dr. R. S. Tjaden Modderman, hoogl. te Gron
gen; tot leden: R. J. Opwyrda, apoth. te Nijrt!1 aI,8Ci,
gen, en W. Stoeder, apoth. te Amsterdam; yan
plaatsvervangende leden G. H. Van Ankum, apo ^en,
te Groningen, Dr. J. W. Gunning, hoogl. te h?
sterdam, P. M. De Ligny, apoth. te Middelbu:
Dr. N. W. P. Rauwenhofï, te Rotterdam, en 1
Robertson Az., apoth. te Rotterdam.
ihappij
Z. M. heeft aan den heer C. Bosman eer:» volgi
ontslag verleend als Nederlandsch consul te Horssteed
kong, en als zoodanig benoemd den heer Ludverd.
Beyer. Spanj
an dt
Amsterdam, 18 Januari. Naar wij vernenmrug 0
is de aan den hoogleeraar Mr. T. M. C. Assjnnenl
vanwege den Keizer der Franschen verleenBJ va
onderscheiding, hem te beurt gevallen wegt In af
aan het Fransche gouvernement door hem linds n
wezen diensten. Hij zou namelijk, op verzofouver;
van den Franschen ambassadeur, eene memolillioei
hebben bewerkt over sommige bepalingen rzat, b
ons zeerecht, zooals strandvonderij, bergloon, tapiere
einde bij eene in den Franschen staatsraad v.Ade" Z.
hangige wijziging van het Fransche VVetto.ïring i
van koophandel te worden geraadpleegd. -taassfc
Utrecht, 17 Jan. Het voorloopig bestuur vqitgezoi
het hier ter stede te vestigen Centraal IsraëlietisO tot
Weeshuis, ontving heden van Mevr. de VVtfien. I
Hartogensis te Rotterdam, de aanzienlijke Moskou
van vijfhonderd gulden, en zulks ten gevolge v.0t 33 v,
den laatsten wil van wijlen haren echtgenovon K
Mr. B. Hartogensis, dezer dagen overleden. Ooste
;er, Z
Gemengde Berichten.
'apien
en ve
'an f
Den 31""° December jl. waren in Engclu ^3
1223 mijlen spoorwegen in exploitatie, waarvt jja[j;
het aanlegkapitaal 491 millioen p. st. heeft 1 gj,
dragen. De bruto-ontvangsten bedroegen 40 mill 0j
st. zijnde ongeveer 2900 p. st.per mijljdeexploitat rjnie
kosten beliepen ongeveer de helft, zoodat meer 4:
caansc
20 millioen p. st. voor dividend beschikbaar bi
r wance
ven, dat gemiddeld 4j pet. van het kapitaal ij
maakt. Sedert 1847 hebben de spoorwegen z«.g3/4
eene gunstige uitkomst niet opgeleverd. iaaren
Een Engelsch blad geeft de volgende berekionsin
ningen: Op den geheelen aardbodem levtran 68
1,288,000,000 menschen360 mill, behooren 1. Bijzt
het Kaukasische ras, 552 mill, tot het Mongotatiefoi
sche, 190 mill, tot het Ethiopische, 176 mill, t/an 91
het Maleische en 1 mill, tot het Indisch-Ameiloch 1
kaansch ras. Er worden 3642 talen gesproketnet e
en er bestaan 1000 verschillende godsdieasiefiHüfc 1
Jaarlijks sterven er 33,333,333 menschen of 91pMcwam
per dag, 3,730 per uur, en 62 per minunt. Dvan 7
gemiddelde duur van het menschelijk leveDpCt.,
33 jaar. Een vierde van de bevolking sterft tl pCt..
of vóór het 7de levensjaar, de helft vóór het lii'ijk 18
jaar. Van 1000 menschen bereikt er éen zijn 108- Geld
jaar, van 500 éen zijn 90ste jaar,en van 100 éenz,
60ste jaar. Een achtste deel der bevolking is®
litair. Onder 1000 personen, die 70 jaar të
worden, zijn 43 geestelijken, 30 landbouwers,S
arbeiders, 32 soldaten, 29 advocaten of ingenieu In I
27 professoren en 24 artsen. gistere
Bij een juwelier te Calcutta is tegenwoord^0'®®n
de zoogenaamde Saucy-diamant te koop. De;,a. 6
bfiid^r1
diamant heeft reeds een geheele geschiedenis. 5
den slag bij Sempach vond men hem aan i_n _a
lijk van Karei den Stoute, waarop hij in 14'
door den koning van Portugal werd gekocht. Dei"
verkocht hem weder aan Nicolas De Bar!0''
baron De Saucy, naar wien hij genoemd we;gr0n<'
Saucy zond hem den Koning ten geschenke, do: ,e
de bode werd op reis aangevallen door roovei^en's
en slikte hem daarom inna zijn dood werd de diza^'en
mant in zijn lichaam gevonden. Ten slotte kw8:^e W
hij in handen van Jacobus II van Engeland, iZ00Vee
hem aan Lodewijk XIV voor 25,000 p. st. Tc.gegaar
kocht. Tijdens de Fransche revolutie verdwe;*°'gen
de diamant voor eenigen tijd; later was hij i'10uc"1
het bezit van vorst Paul Demidoff, en heeft toimen
zijn weg naar Indië gevonden. Uit de wij;'0' jB
waarop hij geslepen is, vermoedt men dat hij 0.j
uit Indië afkomstig is.
schrap
"doch t
gewei;
"die tol
een uit
recht
Geld- en EfïectenmarTrt.
Amsterdam, 11 17 Jan. 1870.
Dat de laatste gebeurtenissen te Parijs «plaats
zonder Invloed zouden blijven op de gesteldhtgeste|c
van de Beurs, was wel te denken en toch is^hande
niet zoo groot geweest als men zou hebben kunn®iet
vermoeden. Meer gewicht hecht men aan 'daarbi
daling der Fransche rente, welke in deze we®grp
van 74.27% tot op 73.20 gedaald is, doch hedf jje
bij de opening der Beurs te Parijs weder 20 ^hebbel
hooger was. Die daling toch wordt meer toefrec(,t
schreven aan de reactie die op een kunstmai- jjaa
opschroeven der markt moest volgen, vooral «en w
nadat de Minister van Financiën verklaart hee'schille
dat hij zich los wil maken van de groote üo&Fortscl
tieele corporatiën, waarmede zijne voorgange'nam
misschien maar al te innige betrekkingen haddei^en trs
aangeknoopt. Misschien is het bij wijze van tegeIprovoi
gif dat publiek gemaakt is dat Caisse d'Arsi'
