N°. 2933.
A0. 1869.
Donderdag
2 September.
Feuilleton van liet „Leidsch
Dagblad".
PRIJS DEZER COUKANT.
Voor Leidenper 3 maanden3.00.
Franco per post3.85.
Afzonderlijke Nommersn 0.05.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering van
Zon- en Feestdagen, uitgegeven.
PRIJS DER ADVKRTENTIEN.
Voor iederen regelJ 0.15.
Grootere letter naar de plaatsruimte die zij beslaan.
Lelden1 September.
Wij moeten hulde brengen aan den heer Cou-
vée voor den aangenamen avond, dien hij gisteren
aan de inteekenareu op zijne zomerconcerten ver
schaft heeft.
Het programma was voor dezen avond met
bijzonderen zorg gekozen en werd uitnemend
uitgevoerd. De verlichting van den tuin en vooral
het Bengaalsch vuur, aan het slot van den avond
ontstoken, maakte een zeer goed effect. En een
ieder stemt zeker met ons in, wanneer wij den
ijverigen ondernemer, bij zijne pogingen om onze
stadgenooten eene aangename uitspauning te ver
schaffen, het beste succes toewenschen."
Wij deelden gisteren mede een bericht uit
's-Gravenhage, aan de Arnh. Cl. ontleend, omtrent
eene concessie-aanvrage voor een spoorweg, waar
door de residentie met den hoek van Holland
zou verbonden worden. Thans is gemelde courant
in staat mede te deelen, dat de bedoelde con
cessie strekt, om eene spoorweglij n tot stand te
brengen van Rotterdam, langs Delfshaven, Schie
dam, Vlaavdingen en Maassluis naar den hoek
van Holland, en van daar langs 's-Gravezande,
Monster en Loosduinen naar Scheveningen.
De aanvragers zijn de heeren Alfred Beeston
te Londen, en Godefridus Samuel Pieters te
Rotterdam.
Voor de Tentoonstelling van voorwerpen tot
hulp, verpleging, vervoer en verblijf van zieken
en gewonden, zijn geschonken de volgende me
dailles. Door Zijne Majesteit deu Koning 3 gou
den, 3 zilveren en 3 bronzen; door Hare Majes
teit de Koningin 2 gouden; door Z. K. H. de
Prins van Oranje 1 gouden, 1 zilveren en 1 bron
zen door Z. K. H. Prins Hendrik der Nederlan
den 1 gouden, 4 zilveren en 6 bronzendoor Z.
K. H. Prins Frederik der Nederlanden 1 gouden,
2 zilveren en 9 bronzen; door het gemeente-be
stuur van 's-Gravenhage 1 gouden door mevrouw
de douairière Van der Oudermeulen 1 gouden
en 2 zilveren; door den vice-admiraal Jhr. Van
Karnebeek 1 gouden, 2 zilveren en 8 bronzen;
en verder zijn door vele belangstellende perso
nen zoowel zilveren als bronzen medailles aan
geboden.
In de tweede Provinciale vergadering van on
derwijzers en voorstanders van het onderwijs in
Zuid-Holland, welke op Zaterdag 11 September
a. s. in de zaal „de Maas," (hotel Leygraaf) te
Rotterdam, zal worden gehouden, zal o. a. me-
dedeeling geschieden omtrent de grondslagen der
Provinciale vergaderingen en de aanwijzing plaats
hebben van de plaats voor de Provinciale ver
gadering.
Daarna zullen de volgende onderwerpen be
sproken worden
la. Gewoonlijk zijn de kweekelingen van hun
14de tot hun 18de jaar in de school werkzaam
is dit voor de practische opleiding noodig, of kan
men van een jaar oefening in de school, bij meer
studie even groole resultaten verwachten? Inge
zonden en in te leiden door den heer W. De
Vletter van Scheveningen.
16. Is de practische opleiding van kweekelin
gen van 12- of 13-jarigen leeftijd aan een eigene
afdeeling, verkieslijk boven de theoretische oplei
ding tot den leeftijd van 15, 16 of 18 jaar? Inge
zonden en in te leiden door den heer P. H. De-
wald, van 's-Gravenhage.
2. Jaren achtereen is op de niet bevredigende
uitkomsten der akte-examens, vooral op die voor
de akte als hulp- en hoofdonderwijzer gewezen.
In betrekking tot hetgeen de ervaring ten dien
opzichte leert, vragen wij
Welke zijn in het algemeen de oorzaken
van die min bevredigende uitkomsten; 6. welke
verauderingen zouden, niet het oog op onze school
wet te maken zijn?
1°. In de programma's voor de examens; 2°.
in de wijze van onderzoek; 3°. in de opleiding
van aankomende onderwijzers?
c. Zou een vereeniging van onderwijzers, werk
zaam aan vormscholen en normaallessen, uit de
verschillende provinciën, niet veel invloed kun
nen hebben om voor het vervolg een gunstigen
uitslag te verzekeren Ingezonden en in te lei
den door den heer J. Deu Broeder, van Rotterdam.
3. Wat kunnen en behooren onderwijzers te
doen, om de gebruikelijke schoolbanken te doen
vervangen door die met rugleuningen (Arneri-
kaansch model)? Ingezonden en in te leiden door
den heer P. H. Dewald, van 's-Gravenhage.
4a. Is de beschuldiging waar, dat de openbare
ouderwijzers in 't algemeen le veel doen voor 't
hoofd, te weinig voor 't hart der leerlingen Inge
zonden en in te leiden door den heer C. Van den
Ban, van Hellevoetsluis.
46. Wat kan de school doen ter ontwikkeling
van het gemoedsleven der kinderen Ingezonden
en in te leiden door den heer J. W. Regt, van
Waddinxveen.
5. Iets over schoolbanken. Ingezonden en in
te leiden door den heer C. Van Riet, van Ka-
tendrecht.
Is het wenschelijk dat de hoofdonderwijzers
van tijd tot tijd wederkeerig elkanders scholen
bezoeken? Ingezonden door den heer J.R. Hool-
boom, schoolopziener in bet 9d« district van Z.-H.
Thans ziet vanwege het Dep. van Financiën
het licht het tweede stuk der statistiek van het
Koninkrijk der Nederlanden, en wel bescheiden
betreffende de geldmiddelen. Dit stuk is gesplitst
in 4 afdeelingen, als: 1°. directe belastingen; 2°.
indirecte belastingen; 3°. accijnzen; en 4°. over
zicht van de opbrengst der belastingen enz. over
de dienstjaren 18311868 en toelichtingen aan
gaande dit onderwerp. Die toelichtingen betref
fen de helling dezer middelen en de wijzigingen,
die deze in gemeld tijdstip heeft ondergaan. De
opgaven, voorkomende in de drie eerste afdee
lingen, sluiten zich aan die, welke in 1861 in
het licht zijn gegeven onder den titel van„Be
scheiden voor de statistiek van het Koninkrijk
der Nederlanden, n'. 1."
Reeds vroeger hebben wij medegedeeld dat de
Vereeniging voorde Statistiek in Nederland voor
nemens was eene algemeene statistiek van ons land
uit te geven. Thans ziet de eerste aflevering van
dit werk het licht onder den titel: Algemeene Statis
tiek van Nederland. Beschrijving van den maatschap-
pelijken toestand van het Nederlandsche volk in
het midden der 19de eeuw". Deze eerste aflevering
bevat de 6 eerste hoofdstukken en een gedeelte
van het 7de van Deel I, Afd. I„Over de natuur
lijke geschiedenis van het land." De hoofdstuk
ken bevatten: 1. Geographische plaatsbepaling,
door den heer J. H. A. Kuiper; 2. De bodem;
3. Hoogtemetingen van den bodem; 4. De wa
teren 5. De waterkeeringen6. De eilanden en
7. Geologie. De 6 laatsten allen bewerkt door
Dr. H. Hartogh Heys van Zouteveen.
Ook is dezer dagen verschenen het door de
zelfde vereeniging uitgegeven Staatkundig en
Staathuishoudkundig jaarboekje voor 1869.
Blijkens het programma van de Nederlandsche
Maatschappij ter bevordering van Nijverheid zijn door
haar de volgende nieuwe prijsvragen uitge
schreven.
1". In de binnenlanden van Java komen hout
soorten voor, waarvan de structuur zoo veerkrachtig
is, dat daaruit vervaardigde stoppen zeer goed
de gewone kurken kunnen vervangen. De Maat
schappij looft hare tweede gouden medaille uit
aan hem, die nadere toelichting kan geven om
trent genoemde stoffen, met opgave van groei
plaats en wetenschappelijke benaming, benevens
zooveel mogelijk van de namen in het Maleisch,
Soendaneesch en Javaausch, onder toezending van
gedroogde exemplaren van het gewas en van
eene genoegzame hoeveelheid hout tot het nemen
van proeven. Antwoorden in te zenden vóór 30
September 1872.
2". De Maatschappij looft hare Gouden Medaille
en driehonderd gulden uit aan hem, die het
beste en voor de toepassing geschikt gebleken
middel aangeeft tot het lichtend maken van ton
nen in de vaarwaters op onze kusten. Antwoorden
in te zenden vóór 30 September 1871.
In de zitting van den gemeenteraad van 's-Hage
is gisteren het voorstel van B. en W.om het
onderwijzend personeel bij het gymnasium te
vermeerderen met een leeraar der Latijnsche
taal- en letterkunde, tevens belast met het on
derwijs der aardrijkskunde en op eene wedde
van f 2500 's jaars, aangenomen; en is benoemd
tot leeraar in de Latijnsche taal- en letter
kunde bij het gymnasium de heer Dr. J. VV.
G. Van Oordt, thans leeraar aan de eerste afdee
ling van het gymnasium voor de aardrijkskunde
en de geschiedenis.
Ten slotte is nog een voorstel van B. en W.
tot beschikbaarstelling van eene som van f 2500
voor een eenvoudig ijzeren hek om het nationaal
gedenkteeken voor 1813, met 24 tegen 2 stemmen
goedgekeurd.
Van Reuters Agentschap ontvingen wij heden
de navolgende dépêche:
Batavia, 14 Augustus. Verkocht 30,000 picols
Suiker N°. 14 a f 17K f lö(« Wisselkoers
en vrachten op Nederland onveranderd.
Aangekomen Schepen: Gijsbert Karet Graaf
Van Hogendorp, kapt. E. W. FabritiusJohanna
Maria, VV. Van Aalburg; Mary en Hillegonda, P.
Walters; Regina Maris, S. Ouwehand; Sumatra, J.
Buijser, Walcheren, G. v. d. BordenDjawa, R. P.
Bakker.
Den 8"" Augustus is de spoorweg in zoover
afgewerkt, dat de locomotief te Solo is gekomen.
Nota. Reuter's Agentschap alhier doet opmer
ken, dat achter de prijzen van Suiker een vraag-
teeken is geplaatst, omdat het telegram weder
blijkbaar verminkt is overgeseind; intusscheu
zouden die prijzen ook kunnen zijn: lult a 16Ü.
Overigens bevat het telegram nog een sein-
woord van een aangekomen schip, waarvan echter
nog niets te maken is. (iV. R. C.)
Op den 31"'" Aug. 1869 heeft te 's-Gravenhage
de uitwisseling plaats gehad der acten van be
krachtiging op de overeenkomst door de Neder-
landscne en Belgische Comm. den 15d«,, Maart
1869 te Sluis geteekeud, omtrent Uo grensschei
ding iu het Zwin.
Bij Kon. besluit van 13 Aug. jl., n°. 14, is gooi-
gekeurd de door de Prov. Staten van Zuid Hol
land vastgestelde wijzigingen van de bijzondere
reglementen voor de groote, kleine en kalkoven-
sche polders (gem. Oudshoorn); deu Vosse- en
Weeslauerpolder (gem. Hilleguin) en den Kooi-
polder (gein. Warmond).
Aan den kap. t. z. J. Van der Meersch, dir.
en comm. der marine te Hellevoetsluis, is ver
gunning verleend tot het aannemen en dragen
der versierselen van oflicier der Leopolds-orde,
hem geschonken door Z. M. den Koning der Belgen.
Benoemd tot directeur van een der Rijkstele-
graafkantoren de telegraphisteu der derde klasse
A. Ohbes, J. E. Schmitz Jr., J. A. Dorrenboom
Jr. en L. F. Smeltzer.
Bij beschikking van den Min. v. Kol. van den
30 Ang. 1869. litt. Apz n°. 2, zijn de heeren B.
M. H. Heuveldop, Mr, L. W. C. Van den Berg,
E. J. Jellesma, M. C. Dannenbargh, J. P. T. Van
Nunen, G. J. Bluuie, A. J. Pluygers, A. M. Joekes,
W. De Vogel, P. D. Vreede, J. J. H. Van Hall,
P. J. Koreman, P. N. Van Doorninck, J. v. Olden-
burgh, J. H. Hisgen, H. J. Altman, J. Boers, J.
M. Esche, A. A. Van Delden en H. J. A. Van
Maarseveen, gesteld ter beschikking van den Gou
verneur-Generaal van Nederlandsch Indië, om te
worden benoemd tot ambtenaar bij den burger
lijken dienst daar te lande.
Amsterdam, 31 Aug. In de gisterenavond ge
houden vergadering der afdeeling Amsterdam,
van de maatschappij „tot Nut vau den Javaan,"
is door de afdeeling benoemd tot buitengewoon
lid van het hoofdbestuur de heer A. C. Joosten.
LEIDEN of LEYDEN?
MEDEDEELING IN DE VERGADERING DER MAATSCHAPPIJ VAN
NEDERLANDSCHE LETTERKUNDE GEDAAN
Prof. M. DE VREES,
Vervolg.)
Vreemd is het inderdaad, dat men, de spelling
van Siegenheek in haar geheel aannemende, al
leen in dit éene punt bleef afwijken. Die afwij
king is door niets gerechtvaardigd. Voor onze
Hooge Regeering, die het besluit van het Staats
bewind Dog altijd handhaaft') en de spelling van
Siegenheek aan hare ambtenaren voorschrijft, is
het schrijven van Leiden bepaald verbin-
W5 behoeveu nauwelijks te zeggen, dat deze verhandeling
la geboudeo voordat bg koninklijk besluit van 23 Juli 1.1.
de verordening van het etaatebewlnd op de spelling voor de
offlcleele stukken ie opgeheven. Rsd.
dend. Toch is zij daarin verre van consequent.
Het eene departement schrijft ei, het andere ey.
Ook de verschillende afdeelingen van een zelfde
departement handelen niet gelijk. In de brieven
der Vijfde afdeeling van het Ministerie van Bin-
nenlandsche Zaken heb ik nooit anders dan
Leiden gevonden; in andere afdeelingen wordt
niet zelden Leyden geschreven.
Ook het Gemeentebestuur onzer stad heeft de
spelling van Siegenheek aangenomen en blijft
die getrouw volgen. Nooit is, óf door het dage-
lijksch bestuur, óf door den Gemeenteraad, een
besluit genomen of zelfs een voorstel gedaan,
om in dit éene punt, de schrijfwijze van den
naam onzer stad betreffende, de voorschriften
van Siegenheek te verloochenen. Ook voor ons
Gemeentebestuur is dus het schrijven van Lei
den eene verplichting, dat van Leyden
een misbruik, alleen aan oude sleur te wijten,
maar in strijd met de spelregeling, die officieel
is aangenomen.
Maar al wilde het Lands- of Gemeentebestuur
(om de pogingen, ter verbetering der nationale
spelling aangewend, door hun voorbeeld te on
dersteunen) zich met de herziene spelregelen
van het Woordenboek vereenigen, ook dan zou
de spelling van Leiden dezelfde blijven. Beide
regelingen, de oude en de nieuwe, zijn hierin
eenstemmig. Wie dus éene vau beide volgen
wil, en geen gebruik wenscht te maken van de
vrijheid om in enkele punten af te wijken, kan
niet anders dan Leiden schrijven. Op het
standpunt der Regeering is geene andere keuze
mogelijk.
2°. Het behoud der ey zou alleen dan te ver
dedigen zijn, wanneer die spelling op weten
schappelijke gronden als de ware moest worden
aangemerkt. Het Gemeentebestuur zou kunnen
zeggen: „Ja, wij volgen de spelling van Siegen
heek, maar in dit éene punt niet, want in dit
punt heeft Siegenheek zich vergist; en den naam
onzer eigen stad willen wij niet schrijven op
iemands gezag, maar zooals die werkelijk be
hoort geschreven te worden."
Is er dan eenige reden om de spelling Ley
den als de ware aan te merken? Die vraag
staat gelijk met eene andere, aldus luidende: Is
er eene reden, om voor een naam eener stad of
gemeente eene oude spelling te behouden, die
anders in de taal verouderd is?
Buiten twijfel moet die vraag ontkennend be
antwoord worden. De regelen der aangenomen
i spelling zijn ook van toepassing op de eigenna
men van plaatsen ,Dat beginsel ligt in den
aard der zaak en is in de practijk altijd er
kend.
Eene bijzondere en afwijkende schrijfwijze
van eigennamen heeft geen grond dan hij persoons
namen, vooral bij geslachtsnamen. Daar is eene
eenvormige spelling, naar het algemeene orlliogra-
phische stelsel, noch wenschelijk noch mogelijk.
Het is ik herhaal hier met enkele wijzigingen de
woorden, die ik elders schreef het is een
onvervreemdbaar recht van elk geslacht, de spel
ling van zijnen naam zoodanig le behouden, als
die bij de invoering van den burgerlijken stand
in ons vaderland voorgoed bepaald is geworden;
waar eene ouderwetsche spelling van de oud
heid van een geslacht getuigt, mag zij niet wil
lekeurig worden uitgewischt; en het verschil
van spelling zelf levert hier een uitstekend hulp
middel ter onderscheiding van verschillende ge
slachten met gelijkluidende namen, als van
Huydecoper en Huidekooper, Coster en
Koster, of van Hofman of Smit, op 4 of 6
verschillende wijzen geschreven. Het is waar,
ook hier blijven zekere algemeene regelen gel
den, in den aard der taal gegrond, en is het
nimmer te verschoonen, als men eene bepaalde
wanspelling aanneemt. De hoofdregel is deze,
dat de spelling van een geslachtsnaam in over
eenstemming moet zijn met de schrijfwijze, die
Verslapen en Meded. der Kon. Acid. van IFeteneeA. IV, 3,
