N°. 2751.
Donderdag
A°. 1869^5
£8 Januari.
/•V <£;\-
IDSCH
XI
DAGBLAD.
PRIJS DEZER COURANT.
Voor Leiden, per 3 maandenƒ3.00.
I hj Franco per postr 3-^5-
||1| Afzonderlijke Nommers0.10.
in 0 VERLICHTINGSPOLITIEK.
rt i jj
Cc Op eene merkwaardige wijze argumenteert
Dr. Pierson in zijne tweede brochure. Om het
—.verkeerde van de liberale politiek in de onder-
wijs-quaestie aan te toonen, neemt hij wat hier
m daar een enkele gezegd of nog niet eens ge-
*',egd heeft, en stelt dan de geheele liberale partij
voor die woorden verantwoordelijk.
Nadat de historische herinnering aan Olden-
)0.'barneveldt ten einde is gebracht, en hijdover-
lichtingspolitiek heeft veroordeeld, bestrijdt de
"""schrijver do liberale partij om twee argumen-
ten, zonder zelfs de namen te noemen van
erEhen die deze gebezigd hebben. Weder wordt
'P in deze brochure van Grondwet niet gesproken.
^':De twee argumenten, die dan gebruikt zouden
J zijn, zijndat de regeering verdraagzaamheid
moet aankweeken, en dat men alleen door de
n ueutrale school voor te staan //den terugkeer
of het veldwinnen van het Roomsche bijgeloof
°i' verhinderen kan."
8- Daar het zich laat aanzien, dat deze bro-
r' chure niet minder gretig dan de eerste, door
de tegenstanders der neutrale school in de Ka-
K\ mer zal geciteerd worden, is het dubbel noodig
hiertegen te protesteeren. Het woord//verdraag-
zaamheid" is door voorstanders der volksschool,
ook door ons meermalen genoemd wij en ande-
ren hebben er echter niet haar reden van be
staan in gezocht, maar hebben het alleen als
een voordeel van deze school aangegeven, hoe
hierdoor de kinderen niet reeds van hunne
eerste jeugd onverdraagzaam werden gemaakt
tegenover anderen, gelijk bij sectescholen plaats
zou {hebben. En wat het andere argument be-
treft, 'wij weten werkelijk niet wat op een der
gelijke insinuatie te antwoorden; onedele voor
vechters heeft elke zaak, maar hij die hunne
argumenten aanhaalt, mag daarvoor de anderen
niet verantwoordelijk stellen!
En op die wijze vervolgt Dr. Pierson zijn
betoog en zegt hoe de staat verklaart wat in
- het Christendom gemist kan worden, op grond
eener ongelukkige uitdrukking van Prof. De
Bosch Kemper.
Zoo wordt de quaestie weinig verder gebracht.
De partij, die hij aanvalt, kan al is schrij-
naam ook van groote beteekenis zulke
aanvallen rustig afwachten.
Doch niet alleen bepaalt de schrijver er zich
rail00' om rï0 liberale partij op staatkundig ge-
ofDi Deze zeide namelijk, volgens liet Bijblad, hoe men op
de school «ter loops" van Jezus Christus kan spreken.
redeu verdient eene dergelijke uitdrukking afkeuring.
Maar de spreker heelt liet zelf ingezien, daar hij bij de
^afzonderlijke uitgave dezer rede, deze woorden heeft weg
gelaten.
Deze Courant wordt dagelijks, met uitzondering
van Zon- en Feestdagenuitgegeven.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 1-6 regels f 0.75iedere regel meerf 0.18L
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten van
1-4 regels 0.90 iedere regel meer0.15
bied in hare verdediging der neutrale school te
bestrijden, hij stelt haar ook een eiscb, alge
meen, veel omvattend die eisch is, dat zij volge
eene verlichte politiek, niet een verlichtingspo-
litiek.
//Eene regeering mag geene]denkbeelden voor
staan en ingang trachten te doen vinden, waar
van de verwezenlijking uitsluitend door de abs*
trakte wensckelijkheid van hetgeen zij vooruit
gang en beschaving acht, aannemelijk gemaakt
wordt."
Hierdoor wordt elke regeering tot eene wer
keloosheid veroordeeld, die weinig overeen te
brengen is met dat wat wij van een goed staats
bestuur verwachten. Wanr.eer eene regeering
zelfs geene zoodanige denkbeelden mag voor
staan, dan mag zij nog minder zulke denkbeelden
in een vorm van wet gieten. Niet alleen alle
soort van onderwijs hooger zoowel als
middelbaar en lager valt alzoo buiten bet
bereik van de staatszorg, maar ook een wets
ontwerp gelijk thans voorgedragen is, om
de zegelbelasting der dagbladen af te schaf
fen, mag de regeering niet voorstellen: want
bij dit alles wordt de regeeriDg geleid door
denkbeelden, waarvan de verwezenlijking uit
sluitend aannemelijk gemaakt wordt door wat
zij vooruitgang en beschaving acht. Werd geen
vooruitgang hiermede bedoeld, dan ware het
onzinnig den inwoners belastingen te doen be
talen om het onderwijs te bekostigen, of door
bet afschaften eener belasting de staatsinkom
sten te verminderen. Zoodra de regeering iets
ondernam wat zij niet tot de verdediging van bet
land, of de bescherming der inwendige zeker
heid en rust deed, zou zij volgens deze wijze
van zien die eene geheele grondwetsherziening
vordert buiten haar gebied gaan.
BINNENLAND.
LEIDEN, 27 Januari.
Bij de eergisteren op het raadhuis alhier gehou
den aanbesteding van het vernieuwen, in ijzer-con
structie, van de ophaalbrug over den Nieuwen
Rijn bij de Watersteeg, is daarvan aannemer
geworden de firma J. W. Bertrand en Zoon
alhier, voor 2868.
Als een staaltje van de eerlijke wijze,
waarop het Haagsche Dagblad de zaken bespreekt,
verdient opmerking wat aan de Arnh. Courant
van heden wordt geschreven: //Het Dagblad
beweert (in zijn nummer van Zaterdag): de
belasting op het gedistilleerd kan niet meer
verhoogd worden; zij heeft haar toppunt be
reikt; ten bewijze waarvan het aanvoert dat
sinds 1866, het jaar waarin het eerst de laatste
verhooging volledig werkte, de accijns op den
sterken drank, trapsgewijze minder heeft opge
bracht in 1866 toch bedroeg de opbrengst dier
belasting ƒ897,265 meer dan de raming, in
1867 sleehts 619,S35 en in 1868 was die meer
dere opbrengst reeds gedaald tot ƒ454,313.
Hoewel de cijfers der ramingen worden opge
geven, wordt er evenwel niet op gewezen dat
telken jare die raming hooger was, maar wordt
alleen gedrukt op de jaarlijksche vermindering
van de meerdere opbrengst, en daarom is het
niet ondienstig bet tegendeel uit diezelfde cijfers
eens helder voor oogen te stellen.
Niettegenstaande ieder jaar, naar de uitkom
sten van het vorige, koogere ramingen geschied
den, had er toch nog eene koogere opbrengst
plaats. In 1866 was de raming ƒ11,380,000, en de
opbrengst ƒ12,277,265 in 1867 was de raming
12,645,000, opbrengst 13,264,835in 1868 was
de raming ƒ12,900,000, opbrengst ƒ13,354,313.
"Ware dus de raming sinds 1866 dezelfde ge
bleven, dan zou men daaruit eene toenemende
opbrengst kunnen aantoonon van ƒ1,884,835
in 1867 en van ƒ1,974,313 in 1868.
Men schrijft ons heden uit Voorscho
ten: In het afgeloopen jaar zijn alhier bij den
burgerlijken stand aangegevengeboorten37
mann., 45 vrouw., 3 levenloosoverleden 24
mann., en 17 vrouw.; huwelijken 11. De bevol
king op 31 December 1868 was 1045 mann., en
1102 vrouw., totaal 2147.
In den nacht van gisteren is teBenne-
broek overleden de heer Mr. D. Koorders,
gelijk men weet, een der beide afgevaardigden
ter Tweede Kamer voor het kiesdistrict Haarlem.
Wij vestigen de aandacht op een nieuwen
Telegraafgids, door een hoofdambtenaar, met
voorkennis van den minister van binnenland-
sche zaken, uitgegeven in verband met de ver
anderingen, welke in de voorschriften voor het
binnen- en buitenlandsch verkeer met 1°. Januari
1869 zijn ingevoerd.
Hoezeer Arnhem in den loop dezer
eeuw in omvang is toegenomen, kan uit de vol
gende cijfers blijken. In het jaar 1814 telde de
stad 9438 inwoners, in 1830 13,4S3, in 1840
16,201, in 1850 18,561, in 1852 19,616, in 1853
20,144, in 1854 20,606, in 1855 20,735, in 1856
20,904, in 1S57 21,650, in 1858 21,585, in 1859
22,453, in 1860 23,364, in 1861 24,237, in 1862
25,300, in 1863 26,413, in 1864 27,878, in 1865
2S,872, in 1866 29,609, in 1867 30,021, in 1868
30,896, en in 1869 31,792. In 1814 telde men
binnen de gemeente 1763 huizen en in 1860
4601. De gemeentebegrooting, die in 1790 ƒ31,826
in uitgaaf was en in 1814 ƒ94,190, bedraagt
thans ruim 3% ton.
Uit Nieuwediep schrijft men dd. 22
Januari. //Als een eerste gevog der optreding
van den dirigeerenden officier van gezondheid
lste kl. H. Slot, voor de waarneming der be
trekking van inspecteur van den geneeskundi
gen dienst der zeemacht, verdient vermelding
de opheffing van een even oude als hoogst
rechtmatige grief. Eene dezer dagen in werking
getreden beschikking bepaalt, dat officieren van
gezondheid, door uitlandigheid en redenen van
dienst buiten do mogelijkheid zijnde om bij
