V. 2750.
Woensdag
27 Januari.
LEIDSCH
DAGBLA
PRIJS DEZER COURANT.
Voor Leiden, per 3 maandenf o.OO.
lljFranco per post3.85.
'•-^Afzonderlijke Nornmers0.10.
Deze Courant wordt dagelijksmet uitzondering
van Zon- en Feestdagoiuitgegeven.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Van 1-6 regels 1 0.75iedere regel meerf 0.126
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten van
1-4 regels 0.90 iedere regel meer0.15
VEKLICHTINGSPOL1TIEK.
I.
Er is van de band van Dr. A. Pierson een©
tweede brochure verschenen over de liberale
partij op staatkundig gebied, eene tweede akte
van beschuldiging tegen haarditmaal is zij
getiteldDe Verlichtingspolitiek, eene histori
sche herinnering.
In den persoon van Oldenbarneveldt schildert
de schrijver ons de type van een vrijzinnig
man, die zijne verlichting anderen oplegt." Hij
beschrijft ons in eeuige bladzijden den strijd voor
verzoening en verdraagzaamheid door den groo-
ten pensionaris gestreden tegen de felle eischeu
der Gereformeerden. Dit geschiedkundig gedeelte,
al vormt het dan ook het grootste gedeelte
der brochure, is slechts de inleiding tot dat
gene, wat de schrijver wil zeggeu over de libe
rale partij van heden. Wel komt het ons vreemd
voor, dat de schrijver aan Oldenbarneveldt als
misslag toerekent dat hij zich met de kerkelijke
zaken zooveel heeft bemoeid, en dat het zijn
streven was om verdraagzaamheid daarin te bevor
deren. Oldenbarneveldt toch maakte gebruik van
die middelen, die hem ten dienste stonden in een
tijd, dat kerk en staat nog niet gelijk thans
gescheiden waren, om de gereformeerde kerk,
die in naam der vrijheid van godsdienst was
opgericht, te beschermen tegen een exclusivisme
dat weinig met haren oorsprong overeen te
brengen was, en waarvan hij noodlottige ge
volgen voor de rust van het land te gemoet zag.
Doch het is niet om Oldenbarneveldt te be
strijden, dat de brochure geschreven is: op het
historisch gedeelte volgt de toepassing voor
onzen tijd. Tusschen Oldenbarneveldt en de
liberale staatkundige partij van heden vindt de
schrijver groote overeenkomst: beider geestes
richting, of liever afdwaling brengt hen tot
foutenjuist bij de onderwijs-quaestie treedt
dit het meest in 't licht. Ook hier wil de liberale
partij, dat de staat verdraagzaamheid zal aan
kweeken; want zij prijst de neutrale school aan
als een middel daartoe; op deze wijze mengt
zij zich echter, volgens den schrijver, in zaken
die niet aan haar ter beslissing staan.
In plaats van de voogdij van de kerk is ge
komen de geestelijke voogdij van den staat, die
in naam der onafhankelijke moraal verdraag
zaamheid predikt, die beslist wat onmisbaar is
in het christendom, en die zegt dat er een
redeleer is zonder theologisch dogma.
Van deze verlichtingspolitiek, die Dr. A.
Pierson meent te moeten bestrijden, geeft
hij de volgende definitie//eene staatkunde
die langs welke wegen dan ook, denkbeel
den voorstaat en ingang poogt te doen
Vinden, waarvan de verwezenlijking niet door
het groote beginsel van Recht voor allen
gevorderd, maar uitsluicenc door de abstrakte
wenschelijkheid van hetgeen een regeering voor
uitgang en beschaving acht, lannemelijk gemaakt
wordt."
Om ons van deze verlicltingspolitiek te be
vrijden, is eene tweede omwenteling noodig, die,
gelijk de eerste ons van Let volstrekte gezag
der kerk en der monarchie heeft verlost, ons
zal bevrijden van het tiraniiek gezag dier denk
beelden, die zich voor het programma der nieu
were verlichting plegen uit ti geven, en in welker
niet zeer logisch samenhangend geheel men met
verwondering allerlei heterogeene, oude en nieuwe
bestanddeelen bijeenvindt.
Dit zijn de denkbeelden van Dr. A. Pierson
over de verlichtingspolitiek. In hoeverre nu is
zijne beschuldiging juist?
BINNENLAND.
LEIDEN, SC Januari.
Het oordeel, door het Engelsche tijdschrift
uitgesproken over de Japansche Spraak
leer van onzen stadgenoot Dr. J. J. Hoffmann,
luidt aldus
//In de laatste jar6n zijn verscheiden door
Europeesche zoowel Engelsche als Fransche
en Nederlandsche geleerden geschreven Ja
pansche Spraakkunsten in het licht verschenen,
maar geene die, wat rijkdom van inhoud en
oordeelkundige inrichting betreft, de vergelij
king met het thans voor ons liggende werk
kan doorstaan. De heer Hoffmann heeft aan de
beoefenaars der Japansche taal reeds vroeger
een gewichtigen dienst bewezen door de uitgave
eener verzameling van samenspraken in de Hol-
landsche, Engelsche en Japansche talen, en wij
mogen van hem ook een woordenboek in de
zelfde talen verwachten.
In zijne thans verschenen Spraakleer weten
wij niet wat meer te bewonderende vlijt,
waarmede de schrijver (die het land met welks
taal hij zoo gemeenzaam is nooit zelf heeft be
zocht) zulk eene massa van bouwstoffen uit
boeken en uit den omgang met enkele naar
Europa overgekomen Japanners bijeenverza
meld heeft of de bekwaamheid, waarmede
hij die massa heeft weten te schiften en in orde
te brengen. Heb is een voortreffelijk werk, het
welk menigen beoefenaar der Japansche taal de
groote moeilijkheden der ondernomen taak zal
helpen overwinnen."
De voorstelling, die op aanstaanden Vrijdag
in onzen schouwburg zal plaats hebben, verdient
wel in hooge mate de algemeene belangstelling.
De beroemde Duitsche tragédienne Mw. Nie-
mann-Seebach zal alsdan optreden in Seri-
bes Drama: //Adrieune Lecouvreur," dat ons
de Fransche zeden iu de vorige eeuw met de
levendigste kleuren te aanschouwen geeft. Wij
hebben vroeger verscheidene tooneelkunstena-
ressen in het karakter der ongelukkige Adrienne
zien optredenbehalve de dames S. Sablairolles
en Kleine, ook de beroemde Adelaide Ristori,
maar hoezeer wij die allen toen ook bewonderd
hebben, gelooven wij toch, dat Mw. Seebach
gaven genoeg bezit om ze te overtreffen. Zij is
ook bij het Leidsche publiek niet onbekend
twee jaren geleden is zij hier als Gretchen in
Goethes //E&ust" opgetreden, en wie haar toen
zag en tevens de //Adrienne Lecouvreur" kent,
zal met ons toestemmen, dat zij door hare ge-
heele persoon hare wijze van spreken, haar
eenvoud, haar streven naar natuurlijkheid en
waarheid, meer dan iemand anders voor deze
rol geschikt is.
Volgens een artikel in het Handelsblad wordt
zij door het Duitsche tooneelgezelschap zeer goed
ter zijde gestaan.
Wij hopen dus, of liever wij twijfelen er niet
aan, dat het Bestuur van den schouwburg zich
over een buitengewoon volle zaal zal mogen
verheugen.
Men verzoekt ons uit 's-Gravenhage
het volgende te plaatsen Een onzer jeugdige
stadgenooten, thans te Weenen, zich in het vak
der litographie volmakende, de heer E. J. David
son, heeft onlangs aan H. M de koningin toe
gezonden een met allegoriën omgeven kalender
voor 1869, zijnde eene uitvoerige chromo-tee-
kening, geheel uit de hand vervaardigd, waar
onder eene apothéose, voorstellende de spre
kend gelijkende buste van H. M., met een
lauwerkrans versierd, en door gratiën omgeven.
Het heeft H. M. behaagd, den inzender te doen
te kennen geven, //dat H. M. de verdienstelijke
teekening met welgevallen heeft ontvangen, en
Hoogstderzelver bijzonderen dank daarvoor den
heer Davidson te betuigen."
Een wezenlijk ontluikend talent, ware zin
voor smaalt en kunst en geniale opvatting spre
ken dan ook uit dit door deskundigen zeer ge
roemd pennewerk, en de erkenning zijner ver
diensten door H. M. de koningin moge den
jeugdigen lithograaf tot spoorslag strekken, om
op het schoone kunstgebied dat hij zich koos,
zich steeds met eere te blijven bewegen.
Uit de beste bron verneemt bet Handels
blad, dat de ziekte van den heer Koorders meer
en meer eene ongunstige wending neemt. In
de vorige week was de toestand zorgelijk, maar
zonder oogenblikkelijk gevaar. Sedert echter is
daarin eene zeer bedenkelijke verandering ge
komen.
Voor het lidmaatschap der Tweede Kamer,
ter vervanging van den heer Geertsema, wordt
te Groningen thans genoemd de heer A.
Van Assen, die ook vroeger meermalen in Fries
land in aanmerking kwam.
Naar men verneemt, i3 de heer Dr. S.Sr.
Coronel, te Leeuwarden, door de //Société
internationale d'économie Sociale," te Parijs, in
hare zitting van 17 Januari jl., met een eersten
prijs bekroond wegens eene aangeboden mono
graphic over eene groep van Nederlandsche ar.
