N°. 2747.
Zaterdag
r.
A". ISIHI.';*
23 Januari.
BINNENLAND.
LEIDSCH
DAGBLAD.
PRIJS DER ADVERTENTIEN.
Oeze Courant wordt dagelijks, met uitzondering j Van i -6 regels/ 0.75; iedere regel meerf 0.12'
van Zon- en Feestdagen uitgegeven. j Geboorte-, huwelijks- en doodberichten van
1-4 regels 0.90iedere regel meer0.15
PRIJS DEZER COURANT.
Voor Leiden, per 3 maandenf 3.00.
Franco per post3.85.
- Afzonderlijke Nommers0-10-
FANTASIE EN NATIONALE ZIN.
//Heb onderwijs op de hoogere burgerscholen
kweekt niet de fantasie der leerlingen aan, dus
ook niet den nationalen zin."
Deze paradox van een lid der Eerste Kamer
troffen wij in het Bijblad aan. De heer Hartsen
noemde het onderwijs dat op de hoogere bur
gerscholen gegeven wordt daarbij technisch
onderwijs, en verklaarde dat hij zijne jongens
niet naar eene hoogere burgerschool gestuurd
had.
I' Zoodra wij dit lazen dachten wij aan het
'leeren van Duitsche verzen, dat wij weten
'niet in hoevele klassen hier op de burger
school aan de leerlingen wordt opgelegd (iets,
wat wij volstrekt niet veroordeelen willen). Dit
feit nu was onzes inziens, meer dan vele woor
den, eene refutatie van de twee stellingen van
den heer Hartsen: in de eerste plaats toch (wij
moeten thans duidelijk zijn) kan een ieder hieruit
i zien, dat het onderwijs niet bloot technisch is, en
aan de andere zijde is het een bewijs dat het aan-
kweeken van fantasie, van enthousiasme, waartoe
men Duitsche verzen zeker geen ongeschikt mid
del zal achten, nog niet altijd gepaard gaat met
het opwekken van den nationalen zin, waartoe
dit middel zeker niet boven allen de voorkeur
verdient.
Dit, en niets anders, was onze meening, toen
wij in een onzer vorige nummers melding maakten
van het leeren van Duitsche verzen, dat, naar
wij meenden, een groot deel van het huiswerk
der leerlingen onzer school innam.
De directeur der hoogere burgerschool nu
heeft ons de eer aangedaan in een brief, dien
■wij in ons nommer van eergisteren plaatsten,
ons eenige ophelderingen daaromtrent te vra
gen en al deed het ons genoegen dat de
geachte schrijver het onaannemelijk achtte, zoo
i verwondert het ons toch dat zelfs de gedachte
bij hem was opgekomen als hadden wij de hoo
gere burgerschool alhier in een bespottelijk dag
licht willen stellen. Zoo weinig toch hebben wij
v er aan gedacht om deze school, die, gelijk wij
voor eenigen tijd vermeldden, door de regeering
een der beste scholen wordt genoemd, te redi-
culiseeren, dat wij nu nog zelfs den toeleg daar-
i van in onze woorden niet kunnen zien. "Wij
meenden, dat, daar de talen, gelijk de directeur
zelf erkent, eene belangrijke plaats innemen on-
j der de leervakken der middelbare scholen, het
I feit, door ons bedoeld, hoegenaamd niets bespot
telijks vermeldde. Wij dachten toch dat het huis
werk om zeer natuurlijke redenen, niet altijd alle
Takken betrof, en dat dit, afhankelijk gesteld van
de leeraren zeiven, onmogelijk evenveel tijd voor
alle vakken kon vereiscben. Dat nu een leeraar
gelijk zeker menigmaal geschiedt hierbij
meer vergt dan een ander, zou o. i. kunnen
afgekeurd worden, zoo enorm komt dit feit
ons echter niet voor, dat de vermelding hier
van wij moeten het nog eens herhalen
de gansche school in een bespottelijk daglicht zou
stellen.
Gaven echter onze woorden tot eene onjuiste
opvatting aanleiding, onze lezers zijn thans daar
omtrent beter ingelicht.
Wat wij liever bespottelijk zouden noemen
is die onderstelling dat fantasie, en fantasie
alleen, den nationalen zin aankweekt, en de af
keuring die op dezen grond het onderwijs der
hoogere burgerschool ondervindt. Vernietigt het
meerdere weten de fantasie en het enthou
siasme, dan mag men vragen of die fantasie
en dat enthousiasme dan ook niet dikwijls wrange
vruchten gedragen hebben, en wordt nationale
zin alleen daardoor aangekweekt, dan zou de
vraag niet ongerijmd welk recht van be
staan die heeft? Naar onze overtuiging echter
moet alle kennis noodzakelijk daartoe leiden om
alles wat edel is in den mensch hooger te ont
wikkelen, wordt verder fantasie evenmin als
enthousiasme door kennis vernietigd, maar in
tegendeel op den rechten weg geleid, en kan
nationale zin, liefde voor het vaderland, het
gevoel van verantwoordelijkheid voor de eer van
dat vaderland, zich niet gunstiger ontwikkelen
dan juist door kenniswant zij behoedt voor
valsche voorstellingen, voor verkeerde begrippen
die wellicht; de fantasie of het enthousiasme
voor een oogenblik doen ontvlammen, maar
voor het welzijn van het vaderland aller ge
vaarlijkst, op het ontwikkeld verstand noodza
kelijk moeten afstuiten.
Met levendige ingenomenheid hooren wij dan
ook hoe de directeur der hoogere burgerschool
alhier de verklaring aflegtdat men er naar
streeft //om van de leerlingen goede en bruik
bare burgers te maken, niet lauw en onver
schillig voor al wat rondom hen plaats grijpt,
maar opgewekt tot eigen onderzoek, die een
open oog voor het schoone en goede bezitten
en die voor de Nederlandsche vrijheid en on
afhankelijkheid steeds zullen strijden."
LEIDEN, 22 Januari.
In de gisterenavond gehouden Departements
vergadering van de Maatschappij tot Nut van
't Algemeen, gaf de voorzitter te kennen, dat
het bestuur het betreurde dat, door den Leid-
schen correspondent van het Haagsche Dagblad,
zoodanige onnauwkeurige berichten over het
verhandelde in de laatste vergadering, met be
trekking tot de bekende circulaire van het Hoofd
bestuur over het onderwijs, aan dat blad waren
ingezonden, dat dit tot zeer verkeerde beoor
deelingen, vooral omtrent hem, had aanleiding
gegevenzoo zelfs, dat in een zeer geachten
kring de vraag was geopperd, of het wenschelijk
was dat iemand, die zich openlijk tegen de open
bare school verklaarde, de betrekking van voor
zitter van een Dept. van 't Nut vervulde. Zon
der dat hij zich nu tot het afleggen eener ge
loofsbelijdenis verplicht achtte, meende hij, dat
juist reeds zijn zitten hier een waarborg daar
tegen moest zijn, maar tevens den leden te moeten
herinneren,dat, rechtstreeks van openbare of
bijzondere school, in de bedoelde vergadering geen
sprake was geweest, daar do beraadslagingen zich
hoofdzakelijk, naar aanleiding eener circulaire van
het Departement "Winterswijk, over het al of
niet tijdige van dadelijke inmenging van het
H. B. in de onderwijs-quaestie, hadden bepaald.
Met anderen had hij behoord tot hen die d a-
delijke stappen van het H. B. als ontijdig
hadden afgekeurd, omdat naar hunne meening
de openbare school, zoo van staats- als ge-
meente-wege voldoende wordt beschermd.
Verder liepen de discussion
1°. over een ontvangen brief van het Depar
tement Alkmaar, waarin wordt voorgesteld om
aan het H. B. een voorstel tot het bijeenroe
pen eener buitengewone algemeene vergadering
te doen, ten einde de quaestie van het onder
wijs nader te bespreken, en een adres aan de
landsregeering vast te stellen.
Overeenkomstig het praeadvies van het be
stuur, werd besloten, om, aangezien men eerst
kortelings van zijne adhaesie aan den brief van
Winterswijk had doen blijken, deze missive
voorloopig voor kennisgeving aan te nemen,
met dien verstande echter, dat aan het H. B.
de vraag zou worden gedaan, hoever op dit
oogenblik de zaken stonden.
2°. Over voorstellen voor de punten ter be
schrijving voor de algemeene vergadering van
dit jaar, en wel
Een voorstel des bestuurs om voor bet ver
volg bet drukwerk der Maatschappij aan te be
steden hetgeen met overgroote meerderheid
werd aangenomen.
Minder gelukkig was het bestuur, dat trou
wens in deze niet homogeen was, om, naar aan
leiding eener in zijn oog ongepaste aardigheid,
voorkomende op pag. 144 van den Volksalma
nak voor 1869, onder het opschrift: Klein
Bezwaar, een voorstel op de punten ter
beschrijving te brengen, ten einde hieromtrent
een afkeurend votum der algemeene vergade
ring uit te lokken. Na verwerping van dit
voorstel bepaalde zich de vergadering om het
bestuur uit te noodigen een schrijven aan bet
Hoofdbestuur te richten, waarin de wensck wordt
uitgedrukt om toe te zien dat voor het ver
volg zoodanige ongepaste aardigheden in den
Volksalmanak geen plaats meer mochten vinden.
In dezelfde vergadering werden, uit aanmer
king hunner bijzondere verdiensten als onder
wijzers aan de burgerzangschool van bet De-
