N°. 2382.
Donderdag
A0. 1867.
14 November.
Prijs dezer Courant.
Deze Courant wordt dagelijksniet uit
zondering van Zon- en Feestdagen,
uitgegeven.
Prijs der Advertentiën.
DE DUITSCHE EENHEID.
Terwijl thans aller blik op Italië is gevestigd, waar wij
gebeurtenissen hebben zien plaats grijpen, die in bare ge
volgen misschien tot de gewichtigste voorvallen der wereld
historie te rekenen zijn, arbeidt te Berlijn, in het minis-
terieele kabinet, een man onafgebroken voort aan een werk,
waarmede zijn geest jaren lang vervuld is geweest en waar
aan hij zijn naam wil verbinden, een werk, waarover de
wereldgeschiedenis misschien nog eerder en zeker niet min
der luide zal spreken. Men moge over Yon Bismarck denken
zooals men wil, hij is onbetwistbaar een groot staatsman.
Wij willen ons niet verdiepen in de vraag, welke de stand
van zaken zou wezen, zoo de eene of andere gebeurtenis
tot een ander resultaat had geleid, zoo b. v., in casu, de kroon
prins van Pruisen niet tijdig genoeg op het slagveld van Sa-
dowa was aangekomen om de zege te beslissen. Zulke onder
zoekingen geven niet veel en Yon Bismarck rekende buiten
toevalligheden om. Zijn vertrouwen was dat van een waar
staatsman. Hij kende zijn volk. Wel ontging het hem niet, dat
bijna geheel Duitschland tegen Pruisen was gekeerdmaar hij
wist, dat Oostenrijk geen winst zou doen met zijne bondgenoo-
ten. Eenheid, dat zoo onmisbaar vereischte bij geallieerden in
een oorlog, ontbrak ten eenenmale in het vijandelijke kamp.
Elk handelde voor zich, zoo hij al handelde. Besluiteloos
heid heerschte overal, terwijl de drang der omstandighe
den meer dan ooit vastberadenheid eischte. Een der bond-
genooten maakte hierop eene uitzondering; het was Ha
nover. De dappere soldaten van dit ongelukkige koninkrijk
wilden zich door den vijand heenslaan, om de hand aan
hunne broeders te reiken; doch de bondgenooten werkten
niet mede om dit doel te bereiken, waarbij vooral ook zij
groot belang hadden, en alzoo werd het bloed der Ha-
noveranen, dat bij stroomen te Langensalza gevloeid heeft,
nutteloos verspild. Terwijl er dus aan den eenen kant
niets bestond dan //Zerrissenheit", wist Von Bismarck
wat hij wilde éen geest bezielde de Pruisen en hunne
weinige bondgenootenzij vertegenwoordigden eene idee,
waarvoor hun hart gloeide, en Pruisen, of wat hier op
hetzelfde neerkomt, Yon Bismarck was bij hen de drager
van 'die idee. Ja, wat meer zegt, diezelfde idee had ook wortel
bij Pruisens vijanden gevat. De bondswet was tegen Prui
sen, en vandaar dat het bijna den geheelen Bond tegen
zich had; maar de geest zegevierde over de wet die niet
meer deugde. Oostenrijk had, 't is waar, ook van oudsher
den steun der Zuid-Duitsche statendoch het was meer
de steun der kabinetten dan van het volk. En dan rekende
Von Bismarck nog op een voordeel, waarvan hij wist dat
Pruisen het alleen bezat, het naaldgeweer, welks ver
nielende werking in den oorlog tegen Denemarken was
gebleken.
Wij schrijven geene apologie van den bijna alvermo-
genden minister. Hoe zouden wij dit kunnen, daar ook
wij gelooven dat eerlijkheid de beste staatkunde is. Wij
stellen echter eenige feiten in het licht en alleen de par
tijdige mag daarvoor blind zijn.
Welk een krachtigen stoot de Duitsche eenheid ook
gekregen heeft door den oorlog in 1866, voltooid is zij
nog niet. Hoe komt dit? Is het denkbeeld nog niet ge
noeg gerijpt om het volledig uit te voeren? Waren 60
jaren want de idee kan gerekend worden haar ontstaan
verschuldigd te zijn aan de Napoleontische heerschappij
waren 60 jaren niet voldoende om een plan te verwezen
lijken, waarmede eene natie, welke op het gebied van den
geest heerscht zooals slechts éen volk der oudheid dit
heeft kunnen doen, in haar waken en in haar droomen
zich had bezig gehouden? Wij zullen ons niet vermeten
op de laatste vraag een antwoord te geven. Genoeg zij
het, dat Von Bismarck weerhouden werd om verder te
gaan, doch niet om redenen die in Duitschland zelf te
zoeken waren. Als zeker kan men zelfs aannemen, dat hij
voor de hinderpalen van die zijde evenmin zou terugge
deinsd zijn, als hij tot dusverre zich heeft laten weerhou
den door de talrijke bezwaren, die hij in Pruisen zelf op
zijn weg had ontmoet en waartegen hij inconstitutioneele
handelingen en geweld overstelde; want het mag niet uit
het oog worden verloren, dat Yon Bismarck niet geaar
zeld heeft in de keuze der middelen. Hij had alleen het
doel voor oogen, en niet zonder reden is hij de man van
ijzer en bloed genoemd. Als gezant te Petersburg schreef
hij reeds aan zijn minister, als ware deze gezant en hij
zelf te Berlijn aan de ministerieele tafel gezeten, dat de
rivaliteit tusschen Pruisen en Oostenrijk in Duitschland
onhoudbaar was en dat daaraan een einde behoorde te
komen; en het is meer dan waarschijnlijk dat hij te Parijs,
hoe kort hij daar ook als gezant gefungeerd heeft, wel iets
zal hebben geleerd.
Is Yon ^Bismarck derhalve in 1866 niet teruggehouden
door redenen, die men in Duitschland zelf heeft te zoeken,
de houding van Frankrijk heeft hem tot staan gebracht.
Op het verwijt, hem gedaan, dat hij halverwege heeft halt
gehouden, erkende hij openlijk en openhartig (hij behoort
niet tot eene school van staatslieden, die in geheimzinnig
heid hunne kracht zoeken of die een échec voor eene over
winning uitkramen), dat Pruisen niet verder had kunnen
gaan, zonder al zijne veroveringen op het spel te zetten;
en dit mocht geen goed patriot doen.
Frankrijk was inderdaad te Sadowa reeds genoeg gesla
gen, om zich eindelijk bij den overwinnaar aan te melden
met een alternatief, waarvan het eene deel opgesloten lag
in de preliminairen van Nicolsburg, en waarvan het andere
deel //interventie" luidde. Doch Yon Bismarck wist ook
van dien toestand meesterlijk partij te trekken. Beieren,
Wurtemburg en Baden mochten niet ongestraft zich aan
Oostenrijks zijde geschaard hebben en elk op zijne beurt
geslagen zijn. Het grondgebied dier staten kon intact blij
ven, maar niet zonder dat zij iet3 opofferden. Bereidvaardig
hebben zij allen dat offer gebracht, in zoover men van be
reidvaardigheid kan spreken, wanneer de overwonneling
weet dat hij overgeleverd is aan den overwinnaar. En waarin
bestond dit offer In een of- en defensief tractaat met Prui
sen, in spijt van het recht dat in het vredesverdrag van
Praag aan Oostenrijk was toegekend, om met de Zuid-
Duitsche staten een bond op te richten. Dat tractaat werd
langen tijd geheim gehouden en eerst onlangs door de ka
mers in Baden en "Wurtemberg goedgekeurd; in Baden,
waar men tegenwoordig met Pruisen dweept (misschien is
het gevaar van Frankrijks nabijheid hieraan niet geheel
vreemd), met de meestmogelijke //Hingebung", in "Wurtem
berg, omdat men kwalijk eene andere keus hadBeieren
zal nu ook wel volgen. Wat Saksen aangaat, zonder de
krachtige tusschenkomst van Napoleon, uit dankbaarheid
LEIDSCH
DAGBLAD.
Voor Leiden, per 3 maanden/1.95.
Franco per post 2.80.
Afzonderlijke Nommers0.05.
Van 1-6 regels 0.75; iedere regel meer 0.12;.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten van
1-4 regels ƒ0.90; iedere regel meer 0.15.