N°. 2217.
Vrijdag
A0. 1867.
3 Mei.
Deze Courant wordt dagelijksmet nit-
zondering van Zon- en Feestdagen,
nitgegeven.
De Kreuz-Zeitung verzekerde onlangs dat zij Nederland
lief heeft en hoogacht: 1°. ter wille van Nederlands fleren
martelaars en heldenmoed voor de zaak van het protestan
tisme; 2°. om de vele betrekkingen welke tusschen de hui
zen van Brandenburg en van Oranje bestaan; 3°. om de
Duitsche afkomst van het Nederlandsche volk; 4°. om de
nationale eigenaardigheden van dat volk en juist om die
eigenaardigheden
Heel lief van die Kreuz-Zeitung. Maarin hetzelfde
nummer neemt zij tevens het in Nederland heerschende
liberalisme a faire, een liberalisme, zegt zij, zoo uitermate
verlicht, dat onder zijne heerschappij in Nederland onder
wijzers gestraft kunnen worden, indien zij op de school
den naam van Jezus met meer eerbied uitspreken dan dien
van Thorbecke!
Ook bij de laatste discussiën over het voorstel van den
heer Scheltema is weder gesproken over //ongeloovige
wetenschap", over //godsdienstloos onderwijs".
Wat men daarmede bedoelt is duidelijk genoeg, maar wij
verlangen dat men de dingen noemt bij hun waren naam,
dat men zij 't dan ook onwillens en onwetens de
menigte niet op een dwaalspoor brengtdoor het gebruik
van verkeerde woorden. Bovengenoemde termen zijn inder
daad niet meer dan holle klankenzinledige uitdrukkingen.
Er bestaat eigenlijk evenmin godsdienstloos als godsdienstig
onderwijs, evenmin eene ongeloovige, als eene geloovige we
tenschap. Het bijvoeglijk naamwoord is hier misplaatst en
geeft aanleiding tot scheeve voorstellingen. Als een onder
wijzer een man is van godsdienstige beginselen en nie
mand zegge dat hij 't niet is, voor men 't bewijs hiervan
leveren kan dan moge hij een Israëliet zijn of een
Christeneen It. Katholiek of een Protestantop de school
zal hij zijne roeping trouw en ijverig vervullen, en zeker
zal hij de kinderen niets leeren wat strijden zou met het
zedelijk gevoel. Zijn onderwijs zal godsdienstig zijn in dien
zindat hij als godsdienstig man de jeugd zal onderwijzen.
Hoe de kennis die hij bezit en aan anderen mededeelt in
strijd zou kunnen zijn met den godsdienst en leiden tot
ongodsdienstigheid, of zoo men wil ongeloof, verklaren we
volstrekt niet te kunnen begrijpen. Bedoelt men onchris
telijk onderwijs? Indien 't zoo ware, dan moest men
't zeggenwant al is alles wat inderdaad christelijk i s
niet al wat zoo heet ook godsdienstig, alles wat in't
algemeen godsdienstig mag worden genoemd verdient daarom
den naam van christelijk nog niet. Doch van onchristelijk
onderwijs kan evenmin sprake zijn. Laat een godsdienstig
Israëliet op de school onderwijzen't zij talen't zij rekenen
't zij geschiedeniswij zien niet in, waarom men zijn onder
wijs natuurlijk zoo hij zich houdt binnen de grenzen
van hetgeen hij aan kinderen leeren moet niet chris
telijk zou mogen noemen; ala men dan volstrekt zulk een
bijvoeglijk naamwoord gebruiken wil. Kan men het on
derscheid niet vatten tusschen christelijk, of wat hier op
hetzelfde neerkomt, godsdienstig onderwijs en onder
wijs in den christelijken godsdienst? Doch men
legt een anderen zin in de woorden ongeloovig" en //gods
dienstloos." Men bedoelt met ongeloovige wetenschapeene
wetenschap die in strijd is met de godsdienst
leer van dit of dat kerkgenootschap; met godsdienstloos
onderwijs: een onderwijs dat zich niet inlaat met
de geloofsbelijdenis van deze of gene kerk.
"Welnu, de wetenschap, die op de openbare schoolgeleerd
wordt, mag zich met geene godsdienstleer, het onderwijs
met geene geloofsbelijdenis inlaten. Het onderwijs in de
godsdienstleer behoort op de school niet te huis, maar bij
elke bijzondere kerkelijke inrichting. Wil men aan de
school tevens een meer bepaald kerkelijk karakter geven,
men richte dan bijzondere scholen op. Daartoe is vrijheid
gelaten, en wij zouden die vrijheid niet willen bekrimpen.
Wij eerbiedigen de gemoedsbezwaren dergenen, die vree
zen dat het onderwijs op de openbare school schade zal
doen aan eene godsdienstovertuiging, waarin zij ook hunne
kinderen willen opleiden, al deelen wij ze niet. Maar
men spreke niet langer van ongeloovige wetenschap
en godsdienstloos onderwijs, waardoor velen misleid
kunnen worden, die niet zoo aanstonds het onderscheid
vatten, waarop wij gewezen hebben. Men verkondige al
lerminst dat het verschil tusschen de openbare en bijzon
dere school hierin bestaatdat men op de laatste Christen
mag zijn en op de eerste niet. Zulk eene bewering doet
aan kwade bedoelingen denken, die echter niet bereikt
zullen worden, omdat wel geen verstandig man zich door
zulk eene grove onwaarheid bedriegen laat.
Het openbaar onderwijs is eene levensquaestienj
leen voor onze stad, maar voor ons geheele landyDaar^uu
verheugde het ons, te zien dat ook de N. KottJj0ew?raan
de behandeling van het voorstel van den heerfSoheltema
een belangrijk artikel heeft gewijd. Naar aanleiding van
LEIDSCH
DAGBLAD
Prijs dezer Courant.
Voor Leiden, per 3 maanden1.95.
Franco per post2.80.
Afzonderlijke Nommers0.05.
Prijs der Advertentiën.
Van 1-6 regels f 0.75; iedere regel meer f 0.12s.
Geboorte-, huwelijks- en doodberichten van
1-4 regels f 0.90; iedere regel meer f 0.15.
Spoortreinen van Leiden naar 's-GravenhageDelft, Schiedam en Rotterdam: te 8 u. 30 m.; 10 u. 17 m.; 1 u. 55 m.; 3 u. 52 m„
6 u. 9 m.; 8 u. 55 m.; 9 n. 42 m.; naar Haarlem en Amsterdamte 8 u. 35 m.; 10 u. 26 m.; 11 u. 55 m.; 3 u. 1 ra.; 4 u. 57 m.; 7 u. 45 m.; 9 u. 56 m.
Stoomboot Volharding van Leiden (ligplaats Haven) naar Amsterdam: Maandag ochtend te 4 u., de overige dagen te 5 u.; van Amsterdam
(ligplaats Binnen-Amstel) naar Leiden: Maandag nam. te 2 u. 30 m., deoverige dagen nam. te 3 u. Des Zondags buiten dienst.
Nieuwe Stoombootdienst van Leiden (ligplaats Haven) naar Amsterdam: Maandag ochtend te 4 u., de overige dagen te 5 u., 's nam. te 3 u.; van
Amsterdam (ligplaats Overtoom) naar Leiden: Zaterdag ochtend te 4 u., de overige dagen te 5 u., 's nam. te 3 u. Des Zondags buiten dienst.
Postbuslichtingen aan de Lakenhal, Katoenfabriek en op de Nieuwstraat: 's morg. te 7 u. 30 m. en te 10 u. 55 m.; 's namidd. te 3 u.
35 m.; 's avonds te 7 u. 55 m. en op de Zondagen alleen te 10 u. 55 m.'s morg. en te 3 u. 35 m.'s nam. Oost-Indische Landpost. Over
Southampton, 1 en 17over Marseille, 9, 16 en 25 van elke maand. West-Indische den 14<ien en voorlaatsten van elke maand.
Rijkstelegraaf. Dagelijks geopend van 7 uren 'sm. tot 9 uren 'sav. Spoorwegtelegraaf dagelijks van 8 u. 'sm. tot 10 u. 30 m. 'sa*.
Zittingen van het Gemeentebestuur. Gemeenteraad, op onbepaalde tijden. Burgemeester en WethoudersMaandag en Donder
dag te 11 uren. Commissie van Fabricage, Woensdag te 12 uren. BurgemeesterDinsdag, Woensdag, Vrijdag en Zaterdag te 11 uren,
President der Commissie van Fabricage des Zaterdags van 111 uren. Bureau der Plaatselijke Secretarieopen dagelijks van 104 uren. -—
Thesauriealle werkdagen, behalve Zaterdag, van 92 uren; Zaterdag van 912 uren. Be Gemeente-architect is te spreken op het Raad
huis, eiken werkdag 's morgens van 121 uren.
Kantoor der In- en Uitgaande Rechten en Accijnzen dagelijks van 91 uren en van 46 uren; van 'sRijks
Directe Belastingen, Maandag, Dinsdag, Woensdag en Donderdag van 9—2 uren; van Zegel en Registratie dagelijks van 84
urenvan de Hypotheken en het Kadaster van 9—4 uren.
Y Y-
