N°. 2092.
Woensdag 5 December.
A0. 1866.
Partij belang of Volksbelang?
II.
Er is nog eene macht in den Staat, die zich ook kan doen
geldenal wordt zij niet onder de grondwettige staatsmach
ten geteld, 't Is de dagbladpers, die wy bedoelen, wier
verschillende organen zich doen hoorenevenals de Verte
genwoordigers des Volks, maar waarvan de stemmen niet
worden medegeteldofschoon van gewicht ingeval van ver
kiezingen. De dagbladpers is ook verdeeld, maar in verschil
lende staatkundige richtingen? 't Is helaas 1 niet alzoo; partij
belang overheerscht of vervangt menigmaal volksbelang. Ook
op dit gebied is er splitsing van eene ministeriëele en eene
anti-ministeriëele dagbladpers. Wy willen ons aan die splitsing
niet wagen, maar veeleer ons zelf beproeven. Wij meenen nog
altijd te behooren tot de zoogenaamde Thorbeckiaansche party
in dien zindat wij de liberale beginselen van dien staats
man aankleven, zonder eenige onvoorwaardelijke goedkeuring
van de wijzewaarop die beginselen door hem zyn toegepast. Wij
ontveinzen het nietdat wij zelfs meer radicaalgezind zouden
zijn in die toepassing, zoodat wij bijv. de volstrekte schei
ding van Kerk en Staat wenschen in alle betrekkingen van
stoffelijken aard en de oude banden losgemaaktzooalsop
heffing der theologische faculteiten, der geldelijke ondersteunin
gen voor kosten van eeredienst, der bezoldiging van predi
kanten enz., mits teruggave van hetgeen de Staat wederrechte-
lyk zich toegeëigend had van de kerkelijke bezittingen. Wij
konden ons nooit vereenigen met het stelsel van geven en
nemen, dat op het gebied der belastingheffing, het nauw
verband miskent van één stelsel voor het Rijk, voor de
gewesten en voor de gemeentenmet aanwijzing van ieders
zelfstandigen kring. Wij willen eene radicale hervorming van
het kiesstelselniet tot beperking maar tot uitbreiding en
oordeelkundige regeling van het kiesrecht. Wij reiken gaarne
de hand aan ieder, die de Javanen wil verlichten, bescha
ven en evangeliseerenmaar nooit door middelendie de
individualiteit van den Javaan ter zijde stellen. Voor Indië
wachten wij -evenals voor Nederland bevordering van waren
godsdienst en zedelijkheid meer van een goed voorbeeld
dat de christen geven kan dan van kerk en school.
Met die beginselen kunnen wij van het tegenwoordig Be
wind veel meer verwachten dan de laatst voorafgaande libe
rale ministeriën ons beloofdende verdeeldheid onder de
zoogenaamde Thorbeckianende strijd tusschen de Nieuwe
Rotterdamsche Courant en het Handelsblad aan de eene en
de Arnhemsche Courant aan de andere zijde heeft ons de oogen
geopend voor een liberalisme,dat voor personen ijverten tot despo
tisme zich ontwikkelt en waartoe ook veel heeft bijgedragen wat
in onze omgeving onder eigen waarneming en ervaring plaats
vond. Partijbelang en eigenbelang, partijwoede en heersch-
zucht, zij zijn allen verwyderd van die edele vrijzinnigheid,
die recht laat wedervaren aan iedermaar meest prijs stelt
op talent en zedelijkheid. De partijdie daar tegenover staat,
is beter in de practijk dan in de leer, want uitsluiting,
privilegie en vooroordeel is in haar banier geschreven of
schoon zij, als het met haar belang strookt, ook een demo-
sratiscben en republikeinschen geest openbaart. Veroordeelen en
verdoemen wisselen zich af met vleien en bewierooken zoo
dra godsdienst met staatkunde wordt vermengd.
Het tegenwoordig Bewind toont zich veerkrachtig, vóór,
bij en na de ontbinding der Tweede Kamer; het deed nog
niets, waardoor het 't vertrouwen verloor; het heeft recht van
bestaan en van ondersteuning, gelijk elk ander Bewind dat
door den drang der omstandigheden optrad. Het mag niet
gedwee zijn tegenover de Volksvertegenwoordiging, wier rech
ten bij de grondwet zijn begrensd, en die de regeerings-
voor8tellen en daden, niet de regeeringspersonen moet beoor-
deelen. Er is veel goeds bij dat ministerie op te merken,
meer homogeniteit dan bij vorigenzelfstandige kracht by
elk lid en bij het geheel. Wanneer de dagbladpers zich on
partijdig boven de Kamers en boven de partijen steltzal
zij in macht en kracht toenemen maar zij zal haar invloed
verliezen als zij de Tweede Kamer dringt en helpt op een
verkeerden weg. En dat geschiedt als men kracht zoekt in
de stemmen en niet in de beginselen. Onze ervaring toch
heeft geleerd, dat waar men regeeren wil met een voldoend
aantal stemmen op geen duurzaamheid kan worden gerekend
en al spoedig teleurstellingen zich opdoen.
Door liberale bladen is aan de nieuwe Kamer den raad
gegeven om protest aan te teekenen tegen de beschuldiging
van ongrondwettige inmengiug en machtsoverschrijding haar
door het ministerie in zijnen brief aan den koning naar het
hoofd geworpen. Een ander blad beweert terg^»lfrrTrSt>deze
Kamer geen aanleiding heeft zulk een inatk
ij*
LEIDSCH DAIiBLAB.
Deze Courant verschijnt eiken dag, be
halve Zon- en Feestdagenen kost voor
Leiden 1.95, en franco per post ƒ2.80
in de drie maanden. Afzonderlijke Nom-
mer8 Vijf Cents.
Prijs der Advertentiën, 1-6 regels f0.75.
Iedere regel meer 12j Cts. Geboorte-, hu
welijks- en doodberichten van l-4regels/0.90.
Iedere regel meer 15 Cts. Bekendmakingen van
genootschappen 5 Cts. Zegelrecht 35 Cts.
Spoortreinen van Leiden naar 's-Gravenhage, Delft, Schiedam en Rotterdam: te 7 u. 55 m.; 10 u. 1 m.; 12 u. 41 m.; 8 u. 37 m
6 u. 6 m.; 9 n. 5 m.; naar Haarlem en Amsterdam: te 8 u. 43 m.; 11 u. 43 m.; 2 u. 42 m.; 4 u. 45 m.; 9 n.
Stoomboot van Leiden (Ligplaats Haven) naar Amsterdam, Maandag ochtend 4 u., de overige dagen5 u,; van Amsterdam Beerebijt) naar
Leidendagelijks n./m. te 2 u. Des Zondags buiten dienst.
Po.tbusliohtingen aan de Lakenhal, Katoenfabriek en op de Nieuwstraat's morg. te 7 u. 50 m. en te 10 u.50 nu; namidd. te 8 u. 35 in.j
'savonds te 7 u. 55 m.'ea. op de Zondagen alleen te 10 u. 50 m. en 3 u. 35 m. 'snamiddags. Oo.t-Indisohe Lemdpost. Over Southampton
1 en 17 over MarseiljA^,-,916 en 25 van elke maand. West-Indisoho den 14 en voorlaatsten van elke maaüdt'
RijUs-Telegraaf. Dagelijks geopend van 7 uren 's m. tot 9 uren 's av. Spoorweg-Telegraaf dagelijks van 8 u. 's m. tot 10 u. 80 m. 's av.
Zittingen van het Gemeentebestuur. Gemeenteraad op onbepaalde tijden. - Burgemeester en Wethouders, Maandagen Donderdagte 11 men.
Commissie van Fabricage, Woensdag te 12 uren. - BurgemeesterDinsdag, Woensdag, Vrijdag en Zaterdag te 11 uren. - President der Committie
van Fabricage des Zaterdags van 111 uren. - Bureau der Plaatselijke Secretarie ij open dagelijks van 10—4 uren. - Thesaurie, dagelijks van 102
aren.-Dr Gemeente-Architect is te spreken op het Raadhuis, eiken werkdag van 'smorgens 121 uren.
Kantoor der In- en Uitgaande Rechten en Accijnzen dagelijks van 9—1 uren en van 8—6 uren; van'«-Rijks Direota Belas
tingen, Maandag, Diusdag, Woensdag en Donderdag van 92 uren. van Zegel, Registratie dagelijks van 84 uren; van de
Hypotheken en het Kadaster, vau 9 4 uren.