t\°. 1418.
Maandag 3 October.
Aü\ 1864.
3 October 1374.
LE1D8CH DAGBLAD.
De*e Courant versohgnt eiken dag, be
halve Zon- en Feestdagen, en kost voor
Leiden /1.9B, sd franco per post ƒ2.89
in de drie maanden. Afzonderlijke Nom-
mers Vijf Cents.
Prijs der Advertentiën 1-6 regels 0.76,
Iedere regel meer 12f Cts. Geboorte-, hu
welijks-en doodberigten van 1-4 regels 0.90.
Iedere regel meer 15 Cts. Bekendmakingen van
genootschappen 5 Cts. Zegelrecht 35 Cts.
Spoortreinen van Leiden naar 's Gravenhage, Delft, Schiedam en Botterdam te 10 u. 1 m.; 12 u. 51 m.; 3 n. 46 m.; 6 u. 6 m.
9 u. 6 m. naar Haarlem en Amsterdam te 8 u. 44 ra.; 11 u. 43 m.; 2 u. 66 m.; 4 u. 49 m.; 9 u.
Stoomboot van Leiden (Ligplaats Haven) naar Amsterdam, Maandag ochtends 3 u., de overige dagen, uitgezonderd de Zondag, 5 u.; van
Amsterdam (Beerebijt) naar Leiden, Maandag 2J. u., de overige dagen, uitgezonderd de Zondag, 3 u. 's namiddags.
Postbusligtingen aan de Lakenhal, iCatoeufabriek en op de Nieuwstraat'; 's morgens te 8 u. en te 10 u. 50 m.; 's namiddags te 3 u. 45 w.
'savonds te 8 u. en op de Zondagen alleen ten 10 u. 50 m. en 3 u. 45 m. 'snamiddags. Oost-Iudisode Laodpost. Over Southampton,
1 en 17; over Triest, 7 en 23; over Marseille, 9, 16 eu 26 van elke maand. West-Indische den 14 en voorlaatsten van elke maand.
Rijlts-Telegraaf. Dagelijks geopend van 8 uur 's m. tot 9 uur 's av. Spoorweg-Telegraat dagelijks vau 7 u. 30 m. 's m. tot 10 u. 30 m. av.
Zittingen van het Gemeentebestuur. Gemeenteraad, op onbepaalde tijden. - Burgemeester en WethoudersMaandagen Donderdag te 11 uur.
Commissie van FabricageWoensdag te 12 uur. •Burgemeesterdagelijks te 10 uur.- President der Commissie van Fabricage des Zaturdags van
11—1 uur. - Bureau der Plaatselijke Secretarie is open dagelijks vau 104 uur. Thesauriedagelijks van 10—2 uur. - De Gemeente- Architect is te
spreken op het Raadhuis, eiken werkdag van 's morgens 12 1 uur.
Kantoor der Plaatselijke Aacijuseu, dagelijks van 8 1 uur en van 36 uur; der In- eu Uitgaande Rechten en Acoijnsen
dagelijks van 91 unr en van 36 uur; van 'sRijks Directe Belastingen, Maandag, Diugsdag, Woensdag en Donderdag van 92
uur. van Zegel, Registratie dagelijks van 84; van de Hypotheken en het Kadaster, van 9 4 uur.
I.
//Altijd 2al ons oog met welgevallen en zelfvoldoening op
die bladzijde onzer geschiedenis starendie van Leiden's
kloeke volharding en welverdiend ontzet aan den nazaat blij
ken doet." In den strijd onzer dagen bestaat er behoefte aan
zekerheid voor de gedenkwaardige feitenwaaraan Neder
landers en Leidenaars steeds de zegenrykste gevolgen plegen
te verbinden. Die zekerheid is door de ijverige en naauw-
gezette pogingen onzer geschiedkundige navorschers verkre
gen; ofschoon toch nog niet algemeen een gelijke beteekenis
en waarde aan die feiten gegeven wordt. Wie vraagt niet
in onzen tijdof wie is niet geneigd de heerschende begin
selen invloed te geven op de beoordeeling der gebeurtenissen
van vorige dagen door den twyfel te opperenof er nog
nut in steekt, dat den 3den October jaarlyks feestelyk wordt
herdacht of godsdienstig gevierd? Die inzettingen der ouden
hebben immers in onzen tijd uitgediend en zijn met de oude
keuren en privilegiën vervallen. Komt het dan overeen met
onze begrippen op het gebied van staatkunde en godsdienst,
om nog jaarlijks het beleg en ontzet van Leiden opzettelijk
te gedenken? Het antwoord, dat daarop past is afhankelijk
Tan het begrip en de waarde van de geschiedenis. Zal de ge
schiedenis waarlyk zijn 't geen zij wezen moetzij moet tot
beginselen opklimmen. Alle gebeurtenissen zijn resultaten
uitkomsten van zeer zaamgestelde algemeene en bijzondere oor
zaken. De dingen te weten is hare oorzaken te kennen. Die
de gebeurtenissen niet in haren oorsprong, de planten niet
in haar zaad en ontwikkeling kent, is zoo weinig geschied-
als natuurkundige. De geschiedenis heeft bedrijven tot voor
werp. Bedrijven of daden maar menschelijkedat is vrije
daden, die derhalve met de zedelijkheid onafhankelijk ver
bonden zijn. Het is hierdoor, dat zij niet slechts de staat
kundige maar ook de zedelijke leermeesteresse des mensch-
doms isen voedsel beide aan verstand en hart moet verschaf
fen. Geen van die beide mögen geen van die beide kunnen
er ledig bij zijn; en dit gaat zoo ver, dat niemand eenig
bedrijf hoegenaamd ook kan bijwonen of hooren verhalen
zonder er een oordeel van recht- of onrechtmatigheid, van
rechtschapen braafheid of snoodheid meê te verbinden. Maar
die rechtmatigheid of rechtschapenheid onderstelt pligten ea
derhalve rechten en zonder dg kennis daarvan kan ons oor
deel niet anders dan scheef en bedrieglijk zijn. - Doch deze
rechten en pligten zijn niet bloot by de algemeene natuur-
en zedewetten bepaald. Volksverbindtenissen staatsinrichtin
gen, algemeene of bijzondere betrekkingen, welke uit den
toestand der tijden en de wijze van beschouwing der zaken
die met dezen verandert voortvloeidenmoeten tot grond
gelegd wordenindien men de dadenkarakters eu men-
schen van billijkheid oordeelen zal. 't Zyn derhalve de bloote
daden niet slechtsmaar het is het verband der daden met
die zeer verschillende toestandenmet die zeer verschillende
staats- en volksinrichtiugen en met het niet altijd eenstem
mig, maar aan zich zeiven geheel ongelijk en afwisselend
zamenstel van staats- en volkenrechten die ten grond moe
ten liggen indien de geschiedenis niet alleen billijk, maar
ook wezentlijk nuttig, verlichtend en verstandig zal zijn, en
voor hart en gemoed, voor opscherping en juistheid van
oordeelen tot ware kennis en inzicht der zakenvan dienst
worden. - Alles in deze wereld bestaat in opvolging: alles
is resultaatdat is de uitkomst van een vroeger of vorige
staat. Het is in dien vroeger staat der halmdat men het
tegenwoordige kennen moet; het is daarin dat men de re
den van 't tegenwoordige vindteven gelyk het tegenwoor
dige van het toekomstige zwanger gaat en de ratio sufficiens
in zich houdt van hetgeen onzen kinderen eu nakomelingen
over het hoofd hangt. Niet slechts algemeen -, ook bijzon
derheden van zedengewoontenwijzen van zijn en hande
lenvan doen en van denken, moeten ons voorlichten,
en het is dus de pligt der geschiedenis die te ontwikkelen
eu haar invloed en voortwerkingook dau zelfs wanneer zij
niet meer bestaan te doen opmerken."
Zóó schreef een beroemd Vaderlandsch geschiedschrijver
