i\°. 1320.
Vrijdag 10 Junij.
A". 1864.
Christelijk Nationaal onderwijs.
LEIDSCH
Deie Courant verschijnt eiken dag, be
halve Zon- en Feestdagen, en kost voor
Leiden ƒ1.95, en franco per post 2.80
in de drie maanden. Afzonderlijke Nom-
mers Vijf Cents.
Prijs dor Adverteutiën 1-6 regels 0.76.
Iedere regel meer 12{ Cts. Geboorte-, hu
welijks- en doodberigteD van I 4 regels/"0.90,
Iedere regel meer I 5 Cts. Bekendmakingen van
genootschappen 5 Cts. Zegelrecht 85 Cts,
Spoortreinen van Leiden naar 's Gravenhage, Delft, Schiedam en Rotterdam t-< 8 u. 33 ra.; 10 u. 15 m.; 1 u. 14 m.; 3 u. 46 m.;
6 u. 6 ra. 9 u. 5 ra. naar Haarlem en Amsterdam te 8 u. 34 in.; 10 n. 12 m.; 11 u. 54 ra.; 2 u. 51 m.; 4 u. 49 ra.; 9 u. Op Zon
en Feestdagen van 's Gravenhage naar Leiden 10 u. 52 m. 'a avonds.
Stoomboot van Leiden (Ligplaats Haven) naar Amsterdam, Maandag ochtends 3 u., de overige dagen, uitgezonderd de Zondag, 5».; van
Amsterdam (Beerebijt) naar Leiden, Maandag 2j u,, de overige dagen, iiitgexomierd de Zondag, 3 u. 't namiddags.
Postbusligtingen san de Lakenhal, Kaloenfabrsek eu op je Vtenerstraat: is morgeus ie 7 u. 45 in. en to i l u., 's namiddags te 3 u. 40 ra.
'savonds te 7 u. 55 m. en op de Zondagen alleen ten 11 u. en 3 u. 40 m. 's namiddags. O «»t-ïnili-c»e Cmj Ip.xt. Over Southampiuu,
1 en 17; over Triest, 7 eu 23; over Marseille, 9, 16 en 26 van elke maaud. West-Indische den 14 en voorlaatsten van elke maand.
RijUs-Teiegraef. Dagelijks geopend vau 7 uur 's m. tot 9 uur 'sav. Spoorweg- i'eiegraai lagenjks van 7 our a u. lol 10 u. JU in. *v.
Zittingen van het Gemeentebestuur. Gemeenteraad op onbepaalde tijden. - Burgemeester en WethoudersMaaudag eu Donderdag '3 11 uur.
Commissie van FabricageWoensdag te 12 uur. 'Burgemeester, dagelijks te 10 uur.- President der Commissie van Fabricage des Zatur.lags vau
111 uur. - Bureau der Plaatselijke Secretarie is open dagelijks vau 104 uur-- Thesaurie, dagelijks van 102 uur. Ce Gemeente- Architect ie te
spreken op het Raadhuis, eiken werkdag van 's morgens 12 1 uur.
Kantoor der Plaatselijke Aocijusen, dagelijks van S1 uur eu fan 3-6 uur; der In- eu Uitgaande Rechten en Acoi'nsen
dagelijks van 91 uur en van 36 uur; van 'sRijks Directe Belastingen, .Vlaaudag, Diugsdag, Wocusdag en Douderdag *an 92
uur. van Zegel, Registratie dagelijks ran 84; van de Hf pothekeu eu bet Kadaster, vau 94 uur.
II.
Het waarachtig belang van den Staat is onafscheidelijk van
den zedelijken toestand der huisgezinnen en volkswelvaart is
evenzeer afhankelijk van nuttige en grondige kennis als van
ware godsdienstigheid. //Onder de eerste pligten van 's lands
regering wordt gebragt de zorg voor openbaar onderwas;
hetzelve toch verspreidt bij alle klassen der maatschappij nut
tige kennis en bij derzei ver beschaafde standen die liefde voor
de wetenschap en fraaije letterenwelke het leven veraange
namen een gedeelte van den waren volksroem uitmaken en
met de welvaart zoowel als met de zekerheid van den Staat
in een waarlijk belangrijk verband staan." In art. 226 dér
Grondwet van 1815 was alleen bepaald: //het openhaar on
derwijs is een aanhoudend voorwerp van de zorg der Kege-
ring;" maar bij art. 194 onzer tegenwoordige Grondwet is
dat voorschrift zóó verduidelijkt en begrensddat het staats-
of openbaar onderwijs niet kan worden gemonopoliseerd; //het
geven van onderwys is vrijbehoudens liet toezigt der over
heid." De wet van 185 7 regelende het lager onderwijs, is
daarmede in overeenstemming; - welke grond bestaat dan
voor de wijzigingendie de heer Groen van Prinsterer ver
langt?"
Concurrentie was te verwachten tusschen openbare en bij
zondere scholenmaar alleen met betrekking tot de deugde
lijkheid van het onderwijs. Wie zou denken willen aan een
concurrentie van anderen aard, namelijk betreffende het school
geld En toch daaraan hoofdzakelijk, zoo al niet uitsluitend,
is toeteschrijven het ontstaan der Vereeniging voor Christe
lijk Nationaal onderwijs, die ondersteuning geeft aan bijzon
dere scholenwaartoe de leden geldelijk bijdragen. Niet de
meerdere deugdelijkheid van het onderwijsof de godsdiens
tige beademing vau de school, maar het tarief der school
gelden bepaalt de keuze der ouders. Zoo het mogelijk was
kosteloos onderwijs aan ieder kind te gevenzou het niet
een hoogst nuttige zaak zijn. De nieuwe wet heeft bepaald
dat de burgerlijke gemeente een bijdrage voor ieder school
gaand kind kan geven ter tegemoetkoming in de kosten van
het lager onderwijs; onvermogenden zijn vrij. Derhalve, al
neemt men de wijziging aan, die de heer Groen in art. 33
verlangt, de verpligting tot heffing van een schoolgeld, dan
moet de gemeentekas toch dragen de kosten van onderwijs,
die volgens de wet van 1857 aan onvermogenden, maar
volgens het meer uitgebreid verlangen van den heer Groeu
aan minvermogenden wordt gegeven. Eu wanneer het nu kan
bewezen worden, dat bijna overal waar openbare lagere scho
len voor gewoon- en meer uitgebreid lager onderwijs bestaan,
de opbrengst der schoolgelden de kosten dekken kan waarom
anders worden de bijzondere scholen minder bezocht dan om
dat het schoolgeld te hoog is of de ouders in dat christelijk
bijzonder onderwijs weinig belangstellen. De openbare school
heeft bovendien hare eigenaardige moeijelijkhedenwant de
onafhankelijke stelling van den' hoofdonderwijzer en van de
hoofdonderwijzeres, hoe nuttig ook aan de eene zijde voor
het onderwijs eu de schoolorde, kan bij een gebrekkig eu
flaauwhartig schooltoezigt spoedig tot willekeur en heersch-
zucbt aanleiding geven. Menige bepaling van plaatselijke
schoolverordeningen betreft vormen die lastig zijn en naar
bureaucratie en caesaropapie rieken. Is het bestaan van bloei-
jende scholen van bijzondere onderwijzers in menige aanzien
lijke gemeente niet het bewijs, dat aan geen rnoi opolie van
de Staatsschool te denken valt, tenzij de deugdelijkheid van
het bijzonder onderwijs, de orde op de bijzoideie school
of de individualiteit van de onderwijzers, veel te weuschen
overlaat!
En staat daarmede niet evenzeer in verband de verlangde
wijziging in art. 24, zoodat kerkelijke bedieningen voortaan
met het openbaar onderwijzers-anubl onvereemgbaar zouden
zijn //opdat de finantieele voordeelen van kerkelijke bedie
ningen niet langer aan het ondersteuneu van de staatsschool
worden besteed?" Als het Christelijk nationaal onderwijs
zulke middelen behoeft, om zich te kunnen staande houden,
dan openbaart het zich ook maar al te weinig als een levens
kracht, dat in iets anders dan in het stoffelijke, die alleen
in het gemoed en het geweten der ouders haar bron en voed
sel vindt. Art. 19 der onderwijswet geeft voldoende waar
borgen voor een billijke bezoldiging, art. 24 voor een
yverige en onbelemmerde toewijding aan de taak des onder
wijzers. Zal de betrekking van voorzanger of kerkelijk ont
vanger zulk een veelbeteekenend en zorgbarend voordeel,,vso:
den onderwijzer opleveren, dat het christelijk nationaal on
derwijs er door lijden zou? Wij gelooven het tegendeel.
Wat blijft er dan van de drieërlei wijziging anders over,
