3)e £eicbclvc(2ou^omt
Distributie-vooruitzichten
Prof. Aalberse over het Indisch accoord
Een moeilijke situatie rond Semarang
Sterke inkrimping van voedselexport
Wijziging van de grondwet noodig
Oorlog en Financië
WOENSDAG 27 NOV. 1946
Bureaux: Papengracht 32. Leiden
Giro 103003
Telefoon voor Advertenties en
Abonnementen 20826.
Redactie en Directie 20015.
Handelsdrukkerij 20935.
Abonnementsprijzen 10.26* per
week, 1 10 p. mnd. f 3.25 p.
kwartaal Franco p. post f 4.00
waarin opgenomen „DE BURCHT"
KATHOLIEK DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
37e JAARGANG No. 10948
Hoofdred.: Rector H. SONDAAL
en TH. WILMER. Directeur:
C. M. VAN HAMERSVELD.
Uitgave van N.V. „De Leidsche
Courant" en Stichting „De
Burcht".
Advertenties 15 cent p. m.m. Bij
contract belangrijke korting.
De heeren prof. ir. W. Schermerhorn en F. de Boer, leden der Commissie-Generaal,
zijn Dinsdagavond uit Indië per vliegtuig in ons land teruggekeerd. Bij hun aan
komst op Schiphol werden zij verwelkomd door Max van Poll, die reeds Zondag in
ons land terugkeerde.
Indonesische bevelhebber
wenscht geen contact
Het Indonesische nieuwsagentschap An-
tara meldt, dat er zonder ophouden zware
gevechten aan den gang zijn rond Sema
rang op Midden Java, waarbij de Neder-
landsche strijdkrachten volgens Antara,
gebruik maken van mortieren en vliegtui
gen voor de beschieting van gronddoelen
„ter ondersteuning van hun stoot naar het
Westen", die op 23 November „na zware
beschietingen van uit de lucht en onop
houdelijk mortiervuur" begon.
Kol. D. R. A. van Langen, de Neder-
landsche bevelhebber van Semarang, zegt
hieromtrent in een officieel communiqué
o.m. dat twee keer van Nederlandsche
kant een schrijven is gezonden aan den
Indonesischen kolonel Soenarto, waarin
aangegeven wordt, op welke wijze con
tact tot stand zou kunnen komen met den
Nederlandschen bevelhebber te jSemarang.
Voor zoover kan worden vastgesteld, heeft
Soenarto nog geen poging gedaan zich met
den commandant in verbinding te stellen.
Ten einde onnoodig bloedvergieten te voor
komen acht de Nederlandsche comman
dant zich verplicht een demarcatielijn tus-
schen het door de Nederlanders bezette
gebied en dat der Indonesiërs te bepalen.
De Indonesische commandanten hebben
NOG STEEDS STRIJD
IN INDO-CHINA
Hardheid ot concessies
Volgens een te Parijs ontvangen tele
gram van een correspondent van het Fran-
sche persbureau AFP te Hanoi, hoofdstad
van de provincie Tonkin (Indo-China) heb
ben Fransche troepen na een dag van he
vige gevechten, waarin een groot aantal
Vietnameezen werd gedood en 60 gevangen
genomen, de citadel van Langson in de pro
vincie Tonkin op de ongeregelde troepen
der Vietnameezen veroverd.
De C.G.T. (Confederation Generale du
Travail), de Fransche vakbond, heeft tot
den premier, Didault, het verzoek gericht
een parlementaire delegatie naar de pro
vincie Tonkin in Indo-China te zenden om
ter plaatse een onderzoek naar den strijd
tusschen Fransche en Vietnameesche strijd
krachten in te stellen.
Het Fransche kabinet zou in zijn bijeen
komst van vandaag maatregelen bespreken
om récht en orde in Indo-China te herstel
len. Volgens te Parijs ontvangen berichten
verkoopen steeds meer Fransche bewoners
van Ondo-China hun bezettingen en treffen
zij voorbereidingen het land te verlaten.
Men is het in het kabinet niet eens over
de te treffen maatregelen. Een groep ge
looft, dat er binnen het kader van de met
de republiek Vietnam gesloten overeen
komst met kracht moet worden opgetre
den. Naar verluidt wordt deze zienswijze
gedeeld door den op het oogenblik te P.rijs
vertoevende Fransche hoogen commissaris
admiraal Thierry d'Argenlieu. De commu
nistische ministers daarentegen zijn voor
een politiek van verstrekkende concessies
aan Viet-nam en hebben herhaaldelijk om
ontslag van den Franschen hoogen commis
saris verzocht.
PERZISCHE TROEPEN OP WEG NAAR
TEBRIS.
Perzische regeeringstroepen hebben de
geheele provincie Khamsin, grenzend aan
de provincie Azerbeidsjan, zonder verzet
van nationale militie-troepen van Azer
beidsjan, bezet.
Perzische troepencontingenten wachten
op nadere orders uit Teheran om de grens
van Azerbeidsjan te overschrijden en Te-
bris te bereiken, waar zij volgens de re
cente verklaring van Soeltaneh, den Perzi-
schen premier, de orde moeten handhaven
bij de aanstaande verkiezingen.
ROEMEENSCHE VERKIEZINGEN NIET
DOOR AMERIKA ERKEND.
De Amerikaansche regeering heeft ge
weigerd den uitslag van de Roemeensche
verkiezingen te erkennen en beschuldigt de
Roemeensche regeering in dat verband van
terreurdaden en manipulatie met Kiezers
lijsten.
De waarnemend minister van buiten-
landsche zaken van Amerika, Dean Ache-
son, heeft verklaard, dat zijn ministerie
omvangrijke rapporten heeft ontvangen
wat betreft den gang van zaken bij de
Roemeensche verkiezingen. Hieruit blijkt
overduidelijk, aldus Acheson, dat in feite
het stemrecht aan groote deelen van de be
volking is ontzegd door intimidatie van de
zijde der regeering en door manipulaties
met de kiezerslijsten.
tot 28 November den tijd hun troepen uit
het aangegeven Nederlandsche gebied te
rug te trekken. Na dezen datum zal tot
actie tegen overtreders worden overge
gaan.
In een andere aankondiging namens den
commandant te Semarang wordt gezegd,
dat Indonesiërs, die een witte vlag voe
ren en terug trekken, wanneer men hen na
dert, stellig misbruik trachten te maken
van de witte vlag. Daarom zal, indien
zich zulks voordoet, geschoten worden, on
danks het feit, dat een witte vlag wordt
gedragen.
Ideaal 194780 textielpunten per hoofd
Dr. E. L. Kramer, directeur voor Her
stel en Voorziening van het ministerie van
Economische Zaken, heeft gisteren een
radio-rede gehouden over de vooruitzich
ten, die het Nederlandsche volk mag heb
ben op enkele belangrijke gebruiksartike
len. De regeering stelt zich voor, volgend
jaar voor iederen Nederlander een paal
schoenen beschikbaar te stellen. Ook voor
de kinderschoenen zal een oplossing wor
den gevonden.
Twee paar kousen per jaar is te weinig
voor een vrouw, maar dat zal voorloopig
toch niet meer kunnen lijden. Ook de pro
ductie van -rcTen onderkleeding is onvol
doende, omdat de vereischte garens ont
breken. Verbetering op korten termijn is
niet mogelijk.
Voor 1947 geldt als ideaal: een minimum
van 80 textielpunten per hoofd. Per maand
worden thans 40.000 ov lis afgeleverd.
Deze voorzien slechts in een klein deel
der behoefte. Er wordt naar gestreefd de
productie op te voeren, ongeacht de mil-
lioenen guldens, die reeds beschikbaar zijn
gesteld voor den aankoop in het buiten
land van deze onmisbare werkkleeding.
De textielproductie is sterk toegenomen;
zij ligt wat de garens betreft nog slechts
20 pet. onder het vooroorlogsche peil. De
wolindustrie staat reeds een jaar lang op
vooroorlogsch peil en levert thans 2 mil-
lioen vierkante meter stof af per maand.
Hiervan wordt 5 pet. geëxporteerd.
Met zeep zou proper Nederland er min
der goed aan toeraken. Verbruikten wij
voor den oorlog 8 kg. per hoofd en per
jaar, voor 1946 was dit geraamd op de
helft, maar dr. Kramer meent, dat wij dit
Voert Lewis geheime
onderhandelingen
De waarnemend minister van buiten-
landsche zaken van de Ver. Staten, Ache
son, verklaarde gisteren op een persconfe
rentie, dat, behalve door het uitvoer-ver-
bod van steenkool, de landen in Europa en
het Verre Oosten ook getroffen zullen wor
den door de inkrimping van den voedsel
export, die een gevolg zal zijn van de ver-
lammenden invloed, die de mijnwerkers
staking op het voedselvervoer naar de ha
vens zal hebben.
Volgens berichten heeft Johh Lewis, ge
heime onderhandelingen geopend met de
mijneigenaren.
Julius Krug, de Amerikaansche minister
van binnenlandsche zaken, heeft, naar ver- j
luidt, ernstig een plan onder studie om
door de pijpleidingen, die gedurende den
oorlog voor benzine werden gebruikt, gas
uit Texas naar de steenkoolverbruikende
gebieden te laten komen. Indien een der
gelijk plan uitvoerbaar is, zou het een blij
vende en gevaarlijke concurrentie beteeke-
nen voor de vetkoolindustrie.
DE BESPREKINGEN DER GROOTE VIER.
Byrnes, de Amerikaansche minister van
buitenlandsche zaken, en zijn Britsche
collega Bevin hebben gistermorgen twee
maal een onderhoud gehad. Naar men
meent te weten waren de kwesties van het
recht van veto en Duitschland het onder
werp der besprekingen.
De algemeene indruk van waarnemers
is, dat de ministers van buitenlandsche za
ken door middel van geheime besprekin
gen een laatste poging aanwenden om de
onoplosbare problemen te regelen.
jaar niet eens aan de 3 kg. per hoofd zul
len toekomen. Er moet hard worden ge
werkt om volgend jaar een redelijk rant
soen zeep te krijgen.
Met de tabak blijft het nog schraal. De
industrie verwerkt maandelijks 950 ton
ruwe tabak tegen 2700 ton per maand in
1939. Invoer van meer tabak zou ons de
deviezen kosten, welke noodig zijn voor
allerlei productie- en verbruiksartikelen.
De regeering bestudeert het tabaksvraag-
stuk nog. Zeker is alleen, dat diegenen het
mis hebben, die zeggen, dat de tabakskaart
voor dames binnenkort zal verdwijnen.
Ten slotte: de productie van rijwielen
zal voorloopig niet stijgen. Nederland
heeft 1.000.000 fietsen noodig; in 1946 wer
den er slechts 175.000 beschikbaar gesteld.
De helft hiervan is Nederlandsch fabri
kaat; de rest import. Van Juni 1945 tot
October 1946 zijn 2.700.000 buiten- en bij
na 2.500.000 binnenbanden beschikbaar ge
steld. De bandenindustrie werkt op ruim
60 pet. van haar capaciteit. Het zal lang
duren voordat zelfs in de meest dringende
gevallen banden zijn verstrekt. Het gaat
niet slecht, al kon het beter gaan. Neder
land moet harder werken.
DIT JAAR WORDEN 70 a 80.000 RADIO'S
AFGELEVERD.
Dit jaar heeft de Nederlandsche radio
industrie 70 tot 80.000, voornamelijk klei
ne, ontvangstapparaten in den handel ge
bracht. Dit was het tiende deel van de
behoefte.
Hoewel de Nederlandsche productie in
twee jaren iederen Nederlander van een
toestel kan voorzien, maakt een noodzake
lijke export dit onmogelijk. Er zullen
voortaan hoofdzakelijk „ééngolf'-toestel-
len worden gebouwd.
MINDER HOUT VOOR WONINGEN.
Een ingrijpende beperking van het hout-
verbruik bij nieuw te bouwen woningen
en andere panden is als gevolg van de
moeilijke houtpositie noodzakelijk gewor
den. In een normale arbeiderswoning,
waarvoor zonder houtbeperking ongeveer
10 tot 12 kubieke meter hout noodig was,
zal nu niet meer dan 6 kubieke meter ver
werkt mogen worden, indien het een
eensgezinswoning betreft. In een étage
woning van dienzelfden omvang mag niet
meer dan 5 kubieke meter hout verbruikt
worden.
RETRAITES NIET-KATHOLIEKEN.
In het „Zonnehuis" te Bilthoven zullen
wederom dagen van geestelijke verdieping
(retraites) voor niet-katholieken georga
niseerd worden, en wel: van 1721 De
cember voor jonge meisjes; van 2731 De
cember voor dames en van 1721 Januari
1947 voor heeren.
Oud-minister prof. mr. P. J. M Aalber
se wijdt in „Brabantsch Nieuwsblad" een
beschouwing aan het accoord van Cheri-
bon. Prof. Aalberse bepaalt zich tot de
strikt staatsrechtelijke zijde van de over
eenkomst en betoogt, dat het niet kan
worden aanvaard, dan na herziening van
de Grondwet. Dit beteekent, dat er dus in
beide Kamers van de Staten-Generaal een
twee-derde meerderheid vóór moet zijn.
„Daar is vooreerst al artikel 1 van de
Grondwet, luidende: „Het Koninkrijk der
Nederlanden omvat het grondgebied van
Nederland, Nederlandsch-Indië, Suriname
en Curasao".
De overeenkomst bestaat uit drie pun
ten, zoo vervolgt schrijver:
1. erkenning, dat de regeering van de re
publiek Indonesië de facto het gezag uit
oefent over Java,-Madoera en Sumatra;
2. vestiging van een souvereinen, demo-
cratischen staat „De Vereenigde Staten
van Indonesië";
3. vestiging van de Nederlandsch-Indo-
nesische Unie.
„Wie deze drie puntenn onbevangen
overziet, de waarheid niet wil omsluieren,
maar eerlijk zeggen, kan niet anders dan
tot deze practische conclusie komen:
Het begint met de erkenning van de
Republiek Indonesië. Er wordt wel gezegd,
dat die erkenning alleen betreft het de
facto (d.i. feitelijk, dus niet juridisch) uit
oefenen van het gezag over Java, Madoera
en Sumatra (wat feitelijk nieteens waar
is), maar uit het vervolg blijkt, dat die
erkenning voorop gezet wordt, omdat in de
verdere artikelen en in het geheele com
promis de Republiek als een zelfstandige,
souvereine staat met het Koninkrijk der
Nederlanden onderhandelt en een tractaat
afsluit als volkomen gelijkwaardige tegen
partij.
Daarom laat art. 1 van de Grondwet de
aanvaarding van art. 1 van het compro
mis niet toe. Zij zou beteekenen de afschei_
ding van Java, Madoera en Sumatra van
het Koninkijk.
Derhalve kan dit compromis alleen door
de Nederlandsche regeering worden aan
vaard, wanneer eerst art. 1 van de Grond
wet zal zijn gewijzigd.
Natuurlijk zullen ook verschillende an
dere artikelen van onze Grondwet moeten
worden gewijzigd.
De voorgestelde Unie zal bestaan uit
twee afzonderlijke, gelijkgerechtigde, sou
vereine staten, zoo betoogt prof. Aalberse
verder. De Unie zal eigen organen hebben.
Welke wordt niet gezegd, maar vermoede
lijk een Ministerie en een Raad. Uit de
opsomming der „gemeenschappelijke be
langen" leidt schrijver af, dat er vijf mi
nisters komen: van Buitenlandsche Zaken,
Defensie, Financiën, Econ. Zaken en Cul-
tureele Zaken.
„Zij worden benoemd, niet door den Ko
ning, maar door de twee regeeringen van
de landen, die de Unie vormen, waaraan ze
vermoedelijk verantwoordelijk zullen
zijn." (Ook aan den Unie-Raad?)
De decreten (van dezen Raad?) zullen
worden „genomen" „in naam des Konings".
Ze worden dus niet door den Koning „ge
nomen".
Hieruit zal men wel moeten afleiden, dat
de positie van den Koning practisch van
geen beteekenis zal zijn, daar hij ook de
ministers niet benoemt, en deze aan hem
blijkbaar ook niet verantwoordelijk zullen
zijn.
Er komt nog iets zeer zonderlings bij.
De Engelsche Koning heeft in de Domi
nions een Hoogen Commissaris, zooals wij
in Ned.-Indië een Gouverneur-Generaal en
in Suriname en Curasao een Gouverneur
hebben. Deze treedt daarom op namens
hem, als zijn vertegenwoordiger.
Blijkbaar heeft de Commissie-Generaal
ook zoo iets gewild, en heeft zij in de Ver
eenigde Staten van Indonesië een Hoogen
Commissaris gewenscht. Die komt er nu
ook, maar onder dezen naam wordt in het
compromis heel iets anders verstaan.
Immers de twee regeeringen (van Ne
derland en van de Ver. Staten van Indo
nesië) zullen ieder in het andere land een
Hoogen Commissaris benoemen.
Die van Nederland in de Ver. Staten van
Indonesië zal de belangen van Nederland
aldaar, en die van de Ver. Staten van In
donesië zal de Indonesische belangen in
Nederland behartigen.
Zullen het alleen dwarskijkers zijn, of
een soort ambassadeurs?
In elk geval geheel iets anders dan het-
gen men tot heden onder een Hoogen Com
missaris placht te verstaan.
Ziedaar in groote lijnen de opbouw van
het nieuwe staatsrechtelijke geheel welke
het compromis zal brengen".
Prof. Aalberse is van meening. dat deze
opbouw, afgezien van de zakelijke mérites
„waarover ook veel te zeggen zou zijn",
staasrechtelijk bezien niet zeer bevre
digend kan schijnen.
Het is maar een geraamte, zonder
vleesch en bloed. Het laat vele, en daar
onder zeer belangrijke vragen, volkomen
onbeantwoord.
Zonder nadere uitwerking van de meest
belangrijke onderdeelen valt er moeilijk
een eind-oordeel over het afgesloten com
promis te stellen! (Wij drukken vet. Red.
L. Crt.).
Na het. beëindigen der besprekingen tusschen de Nederlandsche en Indonesische
delegaties over een ontwerp-overeenkemst inzake den toekomstigen status van Ned.-
Indië, werd de tekst van het onderwerp in een vergadering ten huize van Soetan
Sjahrir onder voorzitterschap van prof. Schermerhorn door de beide delegaties gepa
rafeerd. De heer Van Poll teekent de overeenkomst, terwijl dr. Gani van de Indone
sischs delegatie toekijkt.
TWEEDE KAMER
De Tweede Kamer is druk bezig met de
behandeling van de begrooting.
Gistermiddag was „Oorlog" aan de
beurt.
Drie K.V.P.-leden hadden vragen en cri-
tiek. Jhr. Ruys de Beerenbrouck becriti-
seerde het feit, dat de regeering een jaar
noodig heeft gehad om uit te zoeken waar
de 500 verdwenen M.G.-auto's zijn geble
ven (En nog weet men het niet!) Hij vroeg
vaders van vier kinderen en meer vrij te
stellen voor uitzending naar Indië. De
heer Steinmetz had ernstige klachten over
de wijze waarop het departement van Oor
log de bona fide vakvereenigingen mis
kent en mr. Mol vroeg aandacht voor een
betere specialistische opleiding voor de be
handeling van tropische ziekten ten be
hoeve van de uitgezonden troepen.
De heer Vorrink (P. /.d.A.) becritiseer-
de het feit, dat generaal Kruis en admi
raal Helfrich tot tweemaal toe een bezoek
aan H.M. de Koningin hebben gebracht
ter bespreking van den toestand in Indië.
De heer Vorrink wilde weten of het ini
tiatief tot deze bezoeken van H. M. de Ko
ningin, dan we van de beide militairen is
uitgegaan. Als het laatste het geval is, ver
dient het afkeuring, zooais ook het ver
strekken van berichten aan de pers over
deze bezoeken afkeuring verdient.
De Minister moet nog aan het woord
komen.
Over „Financiën" hebben gisteravond
vele Kamerleden het woord gevoerd. Zoo
drong de heer v. d. Weijden (K.V.P.) er
op aan, dat zij, die gebruin. maken van de
Rijkspostspaarbank, niet in gunstiger po
sitie mogen verkeeren, dan degenen, die
bij andere banken storten. Ook drong hij
er op aan, de grondbelasting voor gebouwd
en ongebouwd te verlagen tot het peil van
1939.
Om half twaalf kwam Minister Lief-
tinck nog even aan het woord: „Als ik al
les moest doen, wat de geachte leden van
avond hebben gevraagd, zou ik het ge
blokkeerde geld en het geldverkeer moe
ten vrijgeven, de belasting moeten verla
gen en de salarissen moeten verhoogen,
de oorlogsschade vo:'edig op vervangings
waarde moeten vergoeden en dit alles zon
der dat inflatie veroorzaakt wordf'. De
minister vond dit „nogal kras en vroeg de
verdere beantwoording van de sprekers te
mogen uitstellen.
De Commissie-Generaal
teruggekeerd
De beide leden der Commissie-Generaal
ir W. Schermerhorn en de heer F. de Boer
zijn gisteren in den vooravond uit Ned. In
dië in het vaderland teruggekeerd om, nu
de overeenkomst, welke in Indonesië is be
reikt, overleg te plegen met de Regeering.
Zij werden o.m. opgewacht door den heer
Max van Poll, het derde lid der Commissie-
Generaal, die reeds Zondagmiddag in de
Amsterdamsche vlieghaven aankwam, ver
schillende vooraanstaande personen cn
functionarissen uit de Partij van den Ar
beid en deputaties van de vereenigingen
„Nederland-Indonesië" en „Perhimpoenan
Indonesia", benevens een legertje van
journalisten, radioreporters en persfoto
grafen.
Cheribon geen eindpunt
De „Maasbode" schrijft:
,,'t Kan geen oogenblik twijfelachtig zijn,
of voor de meerderheid der nationalisten
zal Cheribon slechts zijn een phase in den
strijd, geen eindpunt.
„Merdeka" schrijft: De overeenkomst
voldoet ons niet; laat ons op den ingesla
gen weg voortgaan.
„Rajat" is het hiermede eens en ver
wacht dat de republiek naar volledige on
afhankelijkheid, zij het langs wettelijke
wegen, zal streven. De positie van de
Kroon wordt door het blad beschouwd „ala
een zuivere formaliteit".
Ook Sjahrir sprak van „een nieuwe
phase in onzen strijd, die zal worden,
voortgezet".
Laten we ons geen illusies maken.
De eenige hoop is, dat een te treffen
overeenkomst als vanzelf geruimen tijd zal
duren, omdat zal blijken, dat de republiek
zelfs voor het bereikte nog niet rijp is."
PROTESTVERGADERING INZAKE
INDISCHE KWESTIE.
De A.R. Partij en de C.H. Unie houden
op Woensdag 4 December a.s. 's avonds
om 8 uur in de groote zaal van den Die
rentuin te 's-Gravenhage een protestver
gadering in zake Indië.
Als sprekers zullen optreden de heeren
J. Schouten en H. W. Tilanus.
Prov. Staten Zuid-Holland
Gisterochtend vergaderden de Provin
ciale Staten van Zuid-Holland. In deze
vergadering werden twee nieuwe leden
beëedigd, n.l. de heeren W. Cnossen (C.
H.) uit Woerden en H. P. v. Ensbergen
(C.P.N.) te Rotterdam.
Nadat de afdeelingen getrokken waren
werd een groot aantal agendapunten in
handen gesteld van commissies of naar de
afdeelingen verwezen.
De Staten zullen Dinsdag 17 December
opnieuw bijeenkomen. Dan zal o.m. een
aanvang worden gemaakt met dc behan
deling van de begrooting voor 1947.
r— WEERSVERWACHTING
o
o Zwaar bewolkt met nu en dan eenigen g
regen en enkele tijdelijke opklaringen, o
g Aan de kust tijdelijk harde overigens
g krachtige tot matige Zuidelijke tot
o Zuid-Westelijke wind. Aanvankelijk
o zachter, later weer kouder,
looooooooooooooooooooooooooooooooooooooo
