De verantwoordelijkheid van den kiezer
De verklaring van het Nederlandsche Episcopaat
Betoogingen vóór en tégen monarchie
Churchill te Amsterdam gehuldigd
Oud-Min. Marchant op het oorlogspad
Prof. Mr. ROMME
MAANDAG 13 MEI 1946
Bureaux: Papengracht 32, Leiden
Giro 103003.
Telefoon voor Advertenties en
Abonnementen 20826.
Redactie en Directie 20015.
Handelsdrukkerij 20935:
Abonnementsprijzen f 0.26 per
week, /1.10 p. mnd, ƒ3.25 p.
kwartaal. Franco p. post 4.00.
waarin opgenomen „DE BURCHT"
KATHOLIEK DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
36e JAARGANG No. 10781
Hoofdrcd.: Rector H. SONDAAL
en TH. WILMER.
Directie: G. G. VAN ELBURG.
Uitgave van N.V. „De Leidsche
Courant'' en Stichting .,De
Burcht".
Advertenties 15 cent p. m.m. Bij
contract belangrijke korting.
Om de grootste
winstkans
DE PARTIJ VAN DE VRIJHEID heeft
aan een aantal werkgevers een circu
laire gericht, waarin dezen wordt geadvi
seerd: reken uit, wat geleide economie U
aan winstkans ontneemt en stort het ver
schil in onze verkiezingskas.
Wij behooren niet tot die on verdragelij-
ke soort „idealisten", die de waarde van
het materiëele, het stoffelijke onderschat
ten, maar.niet voor zichzelf, doch voor
anderen. Doch wij beschouwen het stoffe
lijke als middel en het geestelijke als doel
in het leven. En een verkiezingspropagan
da, die adviseert om te stemmen op de par
tij, welke de grootste kans biedt op stoffe
lijk gewin, is ons- te platvloersch, te be
krompen, al komt zij ook van personen,
die zich wellicht onder de intcllectueelen
bij uitstek rekenen.
Maar afgezien daarvan: men geeft door
zulk een propaganda een eenzijdige voor
stelling van geleide economie. Door ieder
wordt den ondernemer een behoorlijke
winst gegund dat is ook om sociale rede
nen gewenscht en noodzakelijk: de onder-
nemerslust moet een stimulans, een prikkel
hebben en houden. Maar wordt in een ge
leide economie die behoorlijke winst den
ondernemer onttrokken? Volstrekt niet. In
een geleide-economie zal winst geen doel
zijn, maar middel om het doel zoo goed mo
gelijk te bereiken. Doel is: de bevrediging
van de redelijke behoeften en rechtmatige
verlangens van de gemeenschap. Onderne
mingen,. die dat doel niet nastreven of be
reiken, hebben in een geleide economie
geen bestaansrecht en die zullen dus ook
geen winstkans krijgen! En, vervolgens, zal
in een geleide economie geen bovenmatige
winst gemaakt kunnen worden tenkoste
van de gemeenschap, ten koste van hen, die
mede aanspraak maken op een evenredig
behoorlijk deel van de vruchten, welke een
onderneming afwerpt. Wie het hiermee niet
eens is, stemme dus maar op de Partij van
de Vrijheid.
Wij zijn voor vrijheid, voor vrijheid op
alle terrein, ook in het economische leven.
Maar niet voor vrijheid, die ongebonden
heid is. Zulk f- vrijheid" heeft in het ver
leden wel grf ldelijk gewin geschonken
aan enkelen, is rampzalig geweest
voor velen.
EN DAAROM STEMMEN* WIJ OP A.S.
VRIJDAG 17 MEI No. 1 VAN LIJST 2:
ROMME.
Daar zijn ze weer
ZE HEBBEN NIETS of weinig geleerd
tijdens den oorlog: hun anti-papisme is
nog écht voor-oorlogsch! 0
Wij hebben hier voor ons een blaadje
van de Staatkundig Gereformeerde Partij
(Ds. Zandt) en lezen daarin:
„Vervolgens roept de S.G.P., als Pró-
testantsche Partij, welke de beginselen
der Reformatie belijdt, alle protestant-
sche kiezers op om zich als één man te
stellen tegen het opdringen van Rome.
Rome wil heel Nederland weer roomsch
maken. Alles zet zij er op, om ons volk
wederom onder het pauselijk gezag
te brengen. Daartegen moet zich elke
rechtgeaarde zoon der Hervorming met
beslistheid verzetten. Dat kan ook geen
enkel protestant begeeren."
Uit welke feitfen blijkt dan toch wel, dat
door Rome er alles op wordt gezet, om ons
volk onder pauselijk gezag te brengen? En
uit welke feiten blijkt dan toch wel, dat dat
pauselijk gezag over de leden der Katho
lieke Kerk ook maar op éénige wijze hun
goed vaderlanderschap zou schaden! In
tegendeel. Het is tijdens den oorlog weer
gebleken, hoe waar het woord van Alber-
dingk Thym is, dat er even goede maar
geen betere vaderlanders zijn dan de Ka
tholieken. En daarom zal het ook een ver-
standigen Protestant en goed vaderlander
niet hinderen, maar eerder verheugen, als
op Vrijdag a.s. met een groot stemmen-
cijfer uit de bus. komt:
No. 1 VAN LIJST 2: ROMME.
DE EVACUATIE OP JAVA.
Een officieel Britsch communiqué heeft
verklaard, dat vanaf 20 Mei uit de binnen
landen van Java per week 1000 geïnter
neerden naar de geallieerde zone overge-
bracht zullen worden.
HERDERLIJK SCHRIJVEN VAN DEN
PRIMAAT VAN SPANJE.
„KATHOLIEKEN VEREENIGT U!"
De Primaat van Spanje heeft een belang
rijk herderlijk schrijven doen verschijnen,
waarin hij den wensch tot uitdrukking
brengt, dat de Spaansche geestelijkheid bui
ten alle politiek moet blijven, en zich in
geen enkel opzicht met welken regeerings-
vorm dan ook, mag inlaten. Maar hij neemt
stelling tegen allen, die zich als atheist aan
kondigen. ,,In dat opzicht" zegt hij, „heb
ben wij^ niets te wjjzigen in, noch iets toe
te voegen aan datgene, dat wij in Augustus
1945 zegden. Wij sporen allen die zich ge
trouwe zonen der Kerk voelen aan, zich
zoo sterk mogelijk te vereenigen".
Het Nederlandsch Episcopaat heeft
gisteren. Zondag, de volgende ver
klaring van den kansel laten voor
lezen:
Op Vrijdag 17 Mei zullen de ver
kiezingen plaats vinden voor de
Tweede Kamer der Staten-Generaal.
In verband met deze en andere ko
mende verkiezingen achten Wij het
Onze plicht de Katholieken -te wij
zen op de groote verantwoordelijk
heid, welke voor hen uit het kiesrecht
voortvloeien. Wij volgen hierin na
onzen H. Vader den Paus, die on
langs tot de Vastenpredikers der
Romeinsche Kerken heeft gezegd:
„Het uitoefenen van het kiesrecht
„is een daad van zware, zedelijke
„verantwoordelijkheid, tenminste
„als het gaat over het kiezen van
„personen, die geroepen worden
„om aan het vaderland zijn staats
regeling en zijn wetten te geven;
„vooral als die wetten b.v. tot on
derwerp hebben de viering van
„de feestdagen, het huwelijk, het
„hulsgezin, de school en de orde
ning iri rechtvaardigheid en Helde
„van de onderscheidene sociale
„toestanden. Het behoort tot de be-
„voegdheld van de Kerk, aan de
„geloovigen de zedelijke verpllch-
„tïngen uiteen te zetten, die uit het
„kiesrecht voortvloeien".
STAKING IN ROTTERDAMSCHE
HAVEN OPGEHEVEN.
De bedrijfsunie van samenwerkende
transportarbeidersbonden heeft Zater
dagavond een druk bezochte vergade
ring gehouden. De vergadering besloot,
met vijf stemmen tégen, vandaag het
werk in de havens te hervatten. Er
werd een beroep gedaan op de niet-
aanwezige havenarbeiders zich hierbij
aan te sluiten.
B. G. In ons vaderland bestaat niet
alleen kiesrecht, maar ook de kies
plicht. Niemand mag dit recht en de
zen plicht onderschatten. De komen
de verkiezingen zullen in belangrijke
mate beslissen over de groote lijnen
van het regeeringsbeleid, dat bij den
geestelijken en stoffelijken opbouw
van ons vaderland gevolgd zal wor
den.
In de voorbije jaren van onder
drukking en overheersching hebben
wij aan den lijve ondervonden, wat
het zeggen wil, als het volk van
iederen werkelijken invloed op het
staatsbestuur beroofd is.
Daarom moeten alle katholieken
niet alleen het hun gegeven kies
recht als een voor het algemeen wel
zijn nuttige instelling waardeeren,
maar ook metterdaad den hun bij de
wet opgelegden kiesplicht vervullen.
En daar ook het staatkundig leven
op de zedelijke normen van het
Christendom gebaseerd moet zijn,
moeten zij het zich tot plicht rekenen
slechts die personen te kiezen, waar
van zij met recht mogen verwachten,
dat zij zich op het terrein van wetge
ving en bestuur zullen laten leiden
door deze normen, welker naleving
naar Onze overtuiging in de gegeven
omstandigheden het best gewaar
borgd wordt door de Katholieke
Volkspartij.
Op deze wijze zullen zij niet alleen
de belangen van den godsdienst en
de goede zeden dienen, maar ook
het welzijn van ons dierbaar vader
land.
Paus zegent Umberto II
Paus Pius XII werd Zaterdagochtend door
den Italiaanschen ambassadeur bij den H.
Stoel officieel in kennis gesteld van de
troonsbestijging van Prins Umberto.
De Paus heeft daarop aan den nieuwen
Koning van Italië Umberto n zijn zegen
doen toekomen en in een schrijven aan de
koninklijke familie verzekerde de Paus,
dat het Italiaansche volk een bijzondere
plaats inham in Zijn gebeden.
Tégen de monarchie.
Zaterdagmorgen is op de Piazza del Po
pulo door duizenden menschen een anti-
monarchistische betoogiijg gehouden. De
bijeenkomst duurde een uur en werd be
sloten met een grooten optocht naar het
Viminale, den zetel van den Min.-president.
70OALS REEDS GEMELD is Zaterdagmorgen aan Winston Churchill in eèn plech
tige zitting van den gemeenteraad van Amsterdam het eereburgerschap aangebo
den. De wnd. burgernéestet Franke en wéthouder mr. Schokking hebben het woord ge
voerd. Toen daarna Mr. Schokking Churchill de gouden medaille en de oorkonde over-
.handigde, speelde het politiecorps het Wilhelmus.
Rondrit door Amsterdam
Churchill diep getroffen
Mr. Churchill nam hierna op zijn eigen
en zoo gemoedelijke wijze het woord om
te bedanken voor de eer, die hem werd
aangedaan, door in deze trotsche stad, die
beroemd is over de heele wereld, als cul
tuurcentrum, als centrum der zeevaart en
door zijn geest van onafhankelijkheid, te
worden ontvangen. „Wij in Engeland, al
dus Churchill, hebben in de afgeloopen zes
jaren heel groote moeilijkheden gekend,
maar ik geloof, dat dat alles nog niets was
bij den lijdensweg, dien gij hebt bewandeld.
Het Nederlandsche karakter om standvas
tig en met onwrikbaren wil tot het einde
toe stand te houden, heeft u er door ge
haald, ondanks de vele groote offers, die
u aan de geheime politie der Duitschers en
aan hun tallooze wreedheden heeft moeten
brengen. Het heeft mij diep getroffen, toen
ik de Jodenwijk van uw stad bezocht en
daar de verwoestingen heb gezien. Het was
in deze wijk, dat Rembrandt en Spinoza
hun belangrijkste werken hebben gemaakt.
Ik heb nooit geweten gedurende den oor
log, dat het hier zoo ernstig was. Deze fei
ten zijn later pas bekend geworden.
Op zijn tocht door de Amsterdamsche
grachten werd Churchill begeleid door een
permanent gejuich.
Boottocht op het IJ.
Zaterdagmiddag heeft het Amsterdam
sche gemeentebestuur Churchill een lunch
aangeboden in de zaal van de Nederl. Her
vormde Diaconie aan de Amstel.
Vervolgens werd een tocht op het IJ ge
maakt.
Aan boord van ..De Geulstroom" van de
reederij Koppe N.V. hadden H. M. de Ko
ningin en mr. Churchill gezamenlijk van
het kon. paleis daarheen gebracht op de
achtersteven plaats genomen. Kap. R. de
Bruyn heeft alles wat van een commandant
gevraagd kan worden moeten gebruiken
om zijn boot te doen manoeuvreeren tus-
schen de bijna niet te tellen, alle denkbare
typen vertegenwoordigde^ vaartuigen die
de zijne omstuwde. Het was de haven
meester, de heer B. de Vries, die geduren
de den feesttocht niet. weinig" moeite had,
het karakteristieke van de zich herstellen
de hoofdstedelijke haven zijn hoogé gasten
te toonen, „verduisterd" als dit was door het
bonte beweeg van de groote massa's, die
eenig vaartuig hadden bemachtigd om zich
den aanblik van dat unieke schouwspel
niet te laten ontgaan.
Toen mr. Churchill aan de zjjde van H.
M. de Koningin en gevolgd door zjjn echt-
genoote en dochter „De Geulstroom" ver
liet, was officieel de „Amsterdam-Chur-
chill-Day" geëindigd.
Zie vervolg pag. 3.
Alle republikeinsch-gezinde partijen, onder
wie ook de katholieke chr. democratische
partijen namen hieraan deel.
Vóór de monarchie.
Toen Vrijdagavond in Rome Umberto's
troonbestijging bekend werd, stroomden
duizenden en duizenden naar het koninklijk
paleis, waar de nieuwe Koning en zijn fa
milie stormachtig werden toegejuicht. Her
haaldelijk moest de Koning op het balcon
verschijnen, waarbij hij werd vergezeld
door de Koningin, Marie-José van België.
In een proclamatie heeft de nieuwe Ko
ning aan het Italiaansche volk meegedeeld,
dat hij zich zal onderwerpen aan het refe
rendum van 2 Juni, waarin het volk kan
zeggen of het vóór een republiek is of voor
een monarchie.
Waarom op 9 Mei?
In Rome doet het gerucht de ronde dat
Victor Emmanuel de 9de Mei zou hebben
gekozen als datum van aftreden omdat deze
datum de tiende verjaardag was van de
uitroeping van het keizerrijk Ethiopië.
„Op dien dag is het ongeluk van Italië"
begonnen, zou Victor Emmanuel gezegd
hebben.
KRONING VAN O.L. VROUW VAN
FA TIM A.
Kardinaal Masella, Pauselijk legaat bij de
plechtigheden ter eere van de kroning van
O. L. Vrouw van Fatima, is per vliegtuig
te Lissabon aangekomen, na een kort op
onthoud in Barcelona. Hij werd op het
vliegveld verwelkomd door premier Sala-
zar, kardinaal Cerejeira, en een vertegen
woordiger van Carmona, President van de
republiek. Duizenden pelgrims uit geheel
Portugal zoowel als uit het buitenland,
kampeeren in de omgeving van het heilig
dom, daar er geen kamers in den omtrek
te krijgen zijn. Eenige kerkelijke waardig-
heidsbekleeders, die verschillende landen
vertegenwoordigen, zijn eveneens gearri
veerd.
Aan Winston Chur
chill, mevr Chur
chill en Mary Chur
chill werd ten palei-
ze Soestdijk een
lunch aangeboden.
D« Prinselijke Fami
lie met haar gasten
in den tuin van het
paleis na de lunch.
In het Patronaatsgebouw,
te Roelofarendsveen, dat
geheel bezet was, heeft
gisterenmiddag oud-minister
Marchant over de verkiezin
gen. gesproken. Op de hem
eigen scherpe en geestige
wijze heeft de 77-jarige, die
blijk geeft v^n een ongeloo-
felijke vitaliteit, zijn visie
gegeven op de tegenwoor
dige regeering-Schermer-
horn en daarnaast' zijn mee
ning gezegd over de regee-
ringsformatie die moet ko
men.
De eerste groote grief die
de oud-minister tegen Scher-
merhorn vooral inbracht
was, dat wij sedert de be
vrijding nog altijd leven
onder een soort van dicta
tuur. Een volksvertegen
woordiging is lang uitgeble
ven en toen ze er eindelijk
was werd ze voorloopig niet
gehoord.
Wij zijn geregeerd met
koninklijke besluiten, maar
deze manier van doen van
Schermerhom in Nederland
is precies het omgekeerde
van het beleid in Indië. Daar
zeggen ze tegen Sjahrir en
tegen Soekarno: „Och hee-
ren, ik heb wel bezwaren",
maar daar wordt alsmaar ge
praat en zoete broodjes ge
bakken. Mr. Marchant gaf
zijn groot respect te kennen
voor het werk van de ille
galiteit, maar hij meende,
en niet ten onrechte, dat il
legaliteit nog geen staatkun
de beteekent.
„Schermerhorm mag dan
prachtig illegaal zijn ge
weest, maar vair.de staat
kunde moet hij de-eerste be
ginselen nog leeren.
„Schermerhonrwil een
christelijk bewind,- maar dan
christelijk met een kleine c,
een zoogenaamd personalis
tisch christendom, waar
iedereen van kan maken wat
hij wil. Maar er is meer
één Christendom, riep Mr.
Marchant, en daar valt niet
mee te schipperen. Dat is
gebaseerd op de volledige
inhoud van het Evangelie.
Daar kun je geen tittel of
jota afdoen."
„Laat U niet lokken
naar de eenden
kooi van
Schermerhorn" 1
Schermerhom wil ook wel
een personalistisch socialis
me en de goocheme politieke
rot, de sociaal-democraat
Drees, leek aan Schermer
hom ondergeschikt, maar
langzamerhand bleek, wel,
dat de politieke leiding in
handen is van Drees en men
heeft van Drees terecht ge
zegd: „Als je hem midden
door snijdt, dan is hij van
binnen net zoo rood als een
kreeft van buiten.
Laat men vooral niet mee-
nen dat de S.D.A.P. verdwe
nen is. Dat heeft mijn oude
geliefde Vrijzinnig demo
cratische bond wél gedaan.
Die- trad in de Partij van de
Arbeid en hief zichzelf op
en pleegde zoo zelfmoord.
Maar in de P. v. d. A bleef
de S.D.A.P. bestaan met de
uitdrukkelijke overname van
de Roode vlag, het lied de
„Internationale" en de opge
heven vuist. En met alle
mooie praatjes „op de brug"
No. 1 van lijst 2
spreekt vanavond om 8 uur in de
Stadsgehoorzaal te Leiden
Hij zal duidelijk en klaar een antwoord
geven op de vraag: WAT WIL DE KA
THOLIEKE VOLKSPARTIJ IN DEZEN
TIJD.
Uitgelokt
DE VERKLARING van het Hoogwaardig
Episcopaat is voor velen onverwacht ge
komen. Maar er waren verschillende feiten,
die een dergelijke verklaring als het ware
uitlokten.
Dan hier en dan daar trachtte men de
voorstelling ingang te doen vinden alsof het
Episcopaat eigenlijk onverschillig stond
tegenover de houding die de katholiek zou
innemen bij het uitbrengen van zijn stem.
Voorts heeft men meermalen getracht de
Vastenbrief zóó uit te leggen, dat het niet-
direct spreken over politieke principiëele
organisaties beteekendc, dat de richtlijnen
voor onze, andere katholieke concentraties,
niet op politiek terrein van kracht waren.
Tenslotte heeft Geert Ruygers van de
Christofoorgroep in de Partij van den Ar
beid op een vergadering in Amsterdam zich
op den Kardinaal beroepen om zijn poli
tieke houding te rechtvaardigen.
Enkele katholieke toehoorders, die vra
gen stelden cn zich uitermate verbaasden
over hetgeen de heer Ruygers te berde
bracht, wendden zich per brief tot den Kar
dinaal.
Z.Em. Johannes Kardinaal de Jong heeft
daarop o.a. geantwoord:
„Wij hebben hem (Geert Ruygers) duide
lijk te verstaan gegevc» dat naar Onze mee
ning Katholieken thuis hooren in de Ka
tholieke Volkspartij, en wij hebben ook
getracht deze Onze vaste overtuiging nader
te motiveeren.
Van den aanvang af zijn Wij persoonlijk
een voorstander geweest van een eigen
Katholieke partij."
Zijne Eminentie „betreurt dat zijn po
gingen om den heer Ruygers met zacht-
h e i d te overtuigen van het onjuiste zijner
houding, blijkbaar hebben gefaald."
Dergelijke manieren van doen dwongen
het Episcopaat tot een duidelijke uitspraak.
Men heeft deze verklaring uitgelokt, al zal
dat nu juist niet de bedoeling zijn geweest!
Met dat al is cr nu geen twijfel meer.
De Bisschoppen van het verzet hebben
als Bisschoppen van den opbouw thans op
nieuw den weg gewezen.
Wij waren hen trouw in het verzet.
Blyvcn wij hen thans ook getrouw bij
den opbouw
zitten wij nog altijd ónder
de brug.
Terecht leverde oud-min.
Marchant uiterst felle cri-
tiek op de grove en schan
delijke onrechtvaardigheden,
die er bij de zoogenaamde
„zuivering" zijn gepleegd.
Talloozen en talloozen, die
maar opgepakt werden, zon
der eenige schijn van bewijs,
en die na een jaar nog nooit
zijn verhoord. Er bestaat op
dit oogenblik nóg geen recht
in Nederland. Nou zijn we
al een jaar bevrijd.
Maar de fout ligt tij het
begin. Men heeft geen rug
gespraak gehouden bij de
vorming van dit kabinet. Wij
hebben het thuis gestuurd
gekregen. Van overleg is er
zoo goed als geen sprake ge
weest.
Als we terugzien op het
gevoerde beleid van de po
litieke ministers, dan is er
maar een conclusie: „Weg
met Schermerhorn en hij
kome nooit weerom."
„Laat U niet lokken naar
P. v. d. A., de „eendenkooi"
van Schermerhorn. Wij moe
ten alle christelijke krach
ten concentreeren en dan al
leen is het mogelijk dat het
recht in Nederland weer de
waarde krijgt welke het al
tijd heeft bezeten, dan alleen
is er kans dat er bewust en
degelijk wordt geregeerd en
dat niet, zooals op dit oogen
blik, economie en financiën
worden opgeofferd aan de
experimenten van Min. Lief-
tinck."
Het zal niemand verwon
deren, dat de vergadering
van dit geestige, felle en met
feiten gestaafde betoog vol
op heeft genoten en dit ook
ondubbelzinnig te kennen
gaf.
Wending in Ruslands
houding Ic Parijs
Terwijl Zaterdag gemeld werd, dat er te
Parijs een „voorloopige overeenstemming"
was bereikt tusschen dc vier ministers van
buitenlandschc zaken, wordt thans mede
gedeeld, dat de conferentie Zaterdag niet
tot overeenstemming is kunnen komen.
Maandag zouden de ministers de toekomst
van de Ruhr bespreken. De Franscbo en En-
gelsche opinies loopen ten aanzien van
deze kwestie uiteen, terwijl de Russische
houding nog onbekend is.
De Britsche minister van buitenlandschc
zaken Bevin heeft Parijs voor een kort
bezoek aan Londen verlaten In verband
met een „nieuwe wending" van Molotof.
die verklaard heeft dat de houding van
Sovct-Rusland inzake liet vredesverdrag
met Italië een cssentieele wijziging heeft
ondergaan.
Bevin zou naar Londen zijn gegaan om
Attlee te polsen over de mogelijkheid van
een Engelsche concessie.
Waarnemers te Londen gclooven nu, dat
over het slagen of het mislukken van de
conferentie waarschijnlijk in dc eerste
helft van deze week zal worden beslist.
Ontruiming van Egypte
Britsche en Egyptische deskundigen ne
men de Engelsche kazernes, werkplaatsen
en vliegvelden in Egypte in ongenschouw
ter beoordeeling van den tijd, dien de Brit
sche troepen noodig zullen hebben het land
te ontruimen. De Britsche delegatie zou een
periode van vijf jaar noodig achten, terwijl
de Egyptische delegatietwaalf maanden
voldoende oordeelt. Men neemt aan, dat
hieromtrent wel een tusschenweg zal wor
den gevonden.
WEERSVERWACHTING
tot Dinsdagavond.
Meest matige wind tusschen Noord en
Oost. In het Noord-Oosten van het land
hier en daar een buitje. Vrij koud.