DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Momentje
ZATERDAG 6 JUNI 1942
33ste Jaargang No. 10269
^Êcicbcfi^SomciAit
Bureaux: Papengracht 32 - Giro 103003
Telefoon: Redactie 20015, Administr. 20935
C. M. van Hamersveld, Directeur.
Th. Wilmer, Hoofdredacteur.
Men bedriege zichzelf
niet!
Zooals wij gisteren citeerden uit „Qua-
dragesimo Anno" wenscht Paus Pius XI
vurig een herstel van „de gezonde en juis
te orde1' in het economisch leven.
Maar: nu bedriege men zichzelf niet!
Het zal een, haast tot wanhoop stemmende,
desillusie worden, indien men meent, dat
een rationeel economisch stelsel een ra-
tioneele wereld-economie zonder
meer de menschheid welvaart, vrede en
geluk zal brengen!
Geen enkel economisch stelsel zal op
den duur een goed, bevredigend effect be
reiken, indien niet tegelijkertijd als basis
voor de menschelijke samenleving worden
aanvaard waarheden en werkelijkheden,
die buiten het terrein van de economie in
strikten zin liggen.
De menschheid kan zich ook in het eco-
misch leven niet straffeloos onttrekken aan
de erkenning van een Goddelijken Wetge
ver.
Wij willen het „Quadragesimo Anno" la
ten zeggen.
Als de Paus het bestaande economisch
stelsel scherp heeft afgekeurd en duidelijk
op de noodzakelijkheid van een andere eco
nomische orde heeft gewezen, vervolgt hij:
„Maar deze orde, die Wij eveneens vu
rig wenschen, en waaraan Wij naar best
vermogen meewerken, zal noodzakelijk
gebrekkig en onvolledig zijn, als niet alle
menschelijke vermogens harmonisch sa
menwerken, om de wonderbare eenheid
van het goddelijk wereldplan na te vol
gen, en, in zooverre dit met menschelijke
middelen bereikbaar is, ook te verwezen
lijken; en dan bedoelen Wij die volmaakte
orde, die de Kerk met luide stem verkon
digt, die het natuurlijk verstand reeds vor
dert, en die hierin bestaat, dat alles zich
richt naar God als het laatste en hoogste
doel van alle geschapen vermogens en dat
alle geschapen goederen, als onder God
staande, beschouwd worden enkel en al
leen als middelen, die slechts in zooverre
gebruikt moeten worden, als zij bevorder
lijk zijn om het hoogste doel te bereiden.
En nu meene men niet, dat de arbeid voor
aardsch gewin hierdoor als iets- minder
waardigs beschouwd wordt, als iets, wat
niet strookt met de waardigheid van den
mensch; want wij leeren daarin juist er
kennen en eerbiedigen den uitdrukkelijken
wil van den goddelijken Schepper, Die den
mensch op aarde geplaatst heeft, om haar
te bewerken en haar veelzijdig aan zijn be
hoeften dienstbaar te maken. En degenen,
die bij de goederenproductie betrokken
zijn, mogen gerust him vermogen op eer
lijke en rechtvaardige wijze vermeerderen,
en het is zelfs billijk, dat, wie de gemeen
schap dient en haar welvaart verhoogt,
eveneens, overeenkomstig zijn praestatie, uit
dien vermeerderden goederenvoorraad zijn
positie verbetert, mits bij het verwerven
daarvan Gods wet en de rechten van den
evenmensch, en bij het besteden er van de
normen van het geloof en van het gezond
verstand in acht genomen worden. Indien
ieder zich overal en altijd hieraan houdt,
dan zal spoedig niet alleen de productie en
het verkrijgen der goederen, maar ook
him besteding, die nu dikwijls zoo onge
ordend is, binnen de grenzen der billijk
heid en eener rechtvaardige verdeeling te
ruggebracht worden; en dat lage eigenbe
lang, dat de schandvlek en de groote zon
de is van onzen tijd, zal metterdaad gestuit
v/orden door het zacht geweld van de wet
der christelijke onthechting, die den
mensch verplicht, eerst het Rijk Gods en
Zijn gerechtigheid te zoeken, in de stellige
zekerheid, dat krachtens Gods mildheid en
onwankelbare belofte ook de tijdelijke goe
deren hem in vereischte mate zullen wor
den toegeworpen."
Aldus „Quadragesimo Anno".
Een rationeel economisch stelsel kan ze
genrijk zijn. Maar, om op den duur het
beoogde effect te bereiken, moeten de
menschen zélf dat effect ernstig en gewe
tensvol willen. Wij schreven het dezer
dagen met andere woorden, toen wij op
merkten, dat er méér behoefte is aan so
ciale menschen, dan aan sociale organisa
ties.
Zonder goede menschen moet ook het
beste economisch stelsel ten slotte falen.
Wat natuurlijk niet wil zeggen, dat
men er niet onder alle omstandigheden
naar zou moeten streven, om dat beste eco-
misch stelsel te bezitten.
De mislukte landingspoging
„Het was onmogelijk om ook maar een
minuut langer aan land te blijven zonder
de deelnemers aan onze onderneming met
hun booten aan een zekere vernietiging
prijs te geven", zoo verklaarde de Britsche
soldaat Stanley Woofs van het Wales-regi-
ment 1/5, die bij de mislukte landingspo
ging der Britten ten zuiden van Boulogne
aan de monding van de Canche in Duitsche
gevangenschap geraakte. Over de mislukte
landingspoging deelde de Britsche soldaat
nog de volgende bijzonderheden mede:
„3 Juni omstreeks den middag waren
wij met ongeveer duizend man in twaalf
booten van het eiland Wight vertrokken.
Aan boord bevonden zich van ijzerdraad
gevlochten matten voor het overwinnen
van prikkeldraadversperringen, dynamiet,
handgranaten, pantsergeweren, radiotoe
stellen en andere wapens.
Ik zelf was als specialist voor een gra
naatwerper ingedeeld. Den geheelen nacht
zochten wij tevergeefs naar een plek om
aan land te gaan. Inmiddels was het laat
geworden Over een uur zou de zon op
gaan, dus de tijd drong, wanneer wij niet
evenals de anderen onverrichterzake huis
waarts wilden keeren. Toen kwam het be
vel om aan land te gaan. Wij bevonden
ons ten noorden van Le Touquet. Vlak
voor de kust werden wij door een Duit
sche bewakingsvaartuig gezien, dat onmid
dellijk alarm sloeg. Door het vuur van de
Duitsche kustartillerie moesten twee afdee-
lingen rechtsomkeert maken. Ons vaartuig,
onder bevel van kapitein Bredford, waagde
echter toch een aanval. Wij sprongen dicht
onder de kust in het water, waadden aan
land en brachten onze wapens en toestel
len op het strand. Ik kreeg bevel met mijn
granaatwerper de actie te steunen. Op dit
moment werden wij onmiddellijk onder
vuur genomen; het Duitsche afweervuur
was zoo hevig, dat ik met mijn granaat
werper niet tot schieten kwam en volledig
dekking moest zoeken.
Toen ik weer opstond, zag ik, hoe ons
vaartuig met de rest der bemanning weg
voer. Ik gaf mij over en werd met de an
dere gevangenen meegenomen. In gevan
genschap ontmoette ik een neergeschoten
Britschen vlieger, die onze actie vanuit de
lucht moest steunen, doch alle Hurricanes,
behalve hij. waren omgekeerd Zijn toestel
was zoo zwaar beschadigd, dat het neer
stortte en verpletterd bleef liggen. Hij zelf
slaagde er echter nog in, op geringe hoog
te met een parachute uit het toestel te
springen. Toen de ochtend aanbrak, was
alles reeds voorbij en op de plek van de
landing lagen de achtergelaten wapens en
toestellen, geweren, dynamiet, automati
sche pistolen en mijn granaatwerper".
ANTI-BRITSCHE HOUDING VAN
NEHROE.
Ook de Indische nationalistenleider
Nehroe uit zich in den laatsten tijd in
openbare verklaringen even anti-Engelsch
als Gandhi dit steeds gedaan heeft. Hij
eischt evenals Gandhi de onmiddellijke
ontruiming van Indië door de Engelschen,
zoo meldt de correspondent van de „Man
chester Guardian" uit New Delhi. Ook
bestaan in Indië reeds aanwijzingen er
voor, volgens dezen correspondent, dat de
Eïigelsch-Indische tegenstellingen zich
verscherpen en een steeds meer gespan
nen atmosfeer ontstaat. Een voorbeeld
hiervan is het jongste optreden van de
Britsche politie in Allahabad, die het
hoofdkwartier van de Indische Congres
partij aldaar heeft doorzocht en bij deze
gelegenheid een aantal documenten in
beslag heeft genomen.
Voorts worden sinds kort vooraanstaan
de Indische nationalisten gearresteerd. De
correspondent is van meening, dat deze
aanwijzingen het licht werpen op den
uiterst gespannen toestand. Deze aanwij
zingen zullen ter harte genomen moeten
worden, wil er in Indië geen opstand ont
staan. Een bevestiging van deze meening
is ook te vinden in het feit, dat Gandhi in
zijn jongste dagbladartikelen een steeds
scherper wordenden toon tegen de En
gelschen aanslaat en de Engelschen ervan
beschuldigt, dat zij profijt willen trekken
van de tegenstellingen tusschen Moham
medanen en Hindoes.
De strijd in China
JAPANNERS VOOR TOETSJAU.
Numeriek sterke Japansche voorhoeden
naderen de belangrijke vijandelijke ves
ting Toetsjau, niettegenstaande keurtroe
pen van Tsjoenking ter sterkte van 200.000
man wanhopige pogingen in het werk stel
len om den onweerstaanbaren Japansehen
opmarsch tot staan te brengen, zoo meldt
Domei van het front bij Toetsjau.
Een Japansche voorhoede, die over de
Tsjoetsjiant getrokken is, heeft de strate
gisch belangrijke stad Tsjientsjan omsin
geld, die ongeveer 7 K.M. ten Zuid-Westen
van Toetsjau ligt. Een andere af deeling
heeft Vrijdag Tsjoekia stormenderhand
veroverd, nadat zij de Woehsitsjiang was
overgestoken en zich een weg door de
sterke vijandelijke kazemat-stellingen had
gebaand.
Naar voorts nog van het front wordt ge
meld, hebben de Japanners alles terugtochts
mogelijkheden voor den vijand langs den
spoorweg TjekiengTsjiangsji afgesneden.
Uit andere berichten van het front blijkt,
dat de vijand tengevolge van het groote
Japansche offensief in verwarring is ge
raakt en dat het Tsjoengkinsche bewa
kingscorps soldaten uit eigen gelederen
heeft gefusilleerd om een totale ineenstor
ting van het verzet te voorkomen.
Volgens bericht uit Nanking heeft ko
lonel Twasaki, de chef van de persafdee-
ling van het Japansche leger, in een com
muniqué medegedeeld, dat het Japansche
offensief in de provincies Tsjekiang, Kiang-
si en Kwantoeng, de scheiding bewerkt
heeft van de negende en derde Chineesche
oorlogszone. Het plan van de Tsjoenking-
strijdkrachten, dat voorzag in een samen
werking der genoemde oorlogszones, is ver
ijdeld, zoodat de ineenstorting van de der
de oorlogszone in Tsjekiang aanstaande is.
De Japansche offensieven beoogen niet het
veroveren van steden of plaatsen, doch
v/el de totale vernietnging van de hoofd
strijdkrachten van Tsjoenking.
Ook vier P.K. wagens hebben het niet gemakkelijk aan het Oostelijk front. De
kuil was te diep en de modder te taai, doch met vereende krachten werd het
gespan weer .op de been" geholpen P.B.Z.-v. Eysden-P,K. Hoffmann-Pax Holland m
VEERTIEN BRITSCHE VLIEGTUIGEN
VERLOREN.
Naar het opperbevel der Duitsche weer
macht mededeelt, is het gistermiddag tot
een luchtgevecht gekomen boven de Bel
gische kust, waar enkele Britsche bommen
werpers vergezeld van talrijke Spitfires
waren binnengedrongen. In korten tijd
werden vijf Britsche vliegtuigen neerge
schoten. Tegelijkertijd werden boven de
Seine-bocht acht Britsche vliegtuigen door
Focke-Wulf en Messerschmittjagers neer
geschoten.
Tegen drie uur dwongen Duitsche jagers
een andere formatie Britsche vliegtuigen
aan de Westkust van Frankrijk tot een ge
vecht. Zij schoten een Spitfire neer. Daar
door hebben de Britten hun operaties, die
door hier en daar geworpen bommen
slechts onbelangrijke schade veroorzaakt
hebben, met het verlies van veertien vlieg
tuigen moeten betalen.
EEN VERKLARING VAN LORD
SELBORNE.
Uit Londen wordt gemeld, dat de Engel-
sche minister voor de economische oorlog
voering, Lord Selborne, verklaard heeft,
met verbazing menschen in Engeland er
over te hebben hooren spreken, dat een
sterk Duitschland als tegenwicht tegen
Rusland gewenscht is. Dit is in het geheel
geen bestanddeel van de politiek der Brit
sche regeering, aldus de minister. Duitsch
land zou „niet het recht tot herbewapening
krijgen". De „Atlantische vrijheidsbrief"
zal in hoofdzaak op de volgende bestand-
deelen berusten: het Britsche Rijk, de
Ver. Staten, Rusland en China. Deze sta
ten zouden „de verantwoordelijkheid dra
gen voor den wereldvrede en daarom die
nen deze mogendheden sterk gewapend te
zijn".
IN EEN PAAR REGELS
De commandant van het Deensche
vrijcorps, S S - Obersturmbannf uehrer von
Schalbung, heeft den 2en Juni den hel'den*-
dood gevonden aan het Oostelijk front.
De vicepresident der Ver. Staten,
Wallace, zal waarschijnlijk dezen zomer
een bezoek brengen aan Engeland en Eire.
O.a. wil hij met de regeering de Valera tot
overeenstemming komen ten aanzien van
een vlootlbasis in Zuid1-Ierland.
In den nacht van Dinsdag op Woens
dag is de alarmtoestand in de zone van
het Panamakanaal uitgeroepen.
In de grootste Amerikaansche munitie
fabriek, gelegen op ongeveer 24 K.M. van
Chicago is een ontploffing ontstaan. Daar
bij werden 57 personen gedood en 41 ge
wond.
Op 23 Mei heeft een hevige ontplof
fing een grooten brand veroorzaakt in de
petroleumraffinaderij te Tripolis in Syrië.
Een aanzienlijk aantal menschen kwam om
het leven, o.a. de directeur.
BINNENLAND
ENGELSCHE LUCHTAANVALLEN OP
NEDERLAND.
In den nacht van Donderdag op Vrijdag
hebben enkele vliegtuigen boven Neder-
landsch gebied gevlogen. Door brand- en
brisantbommen ontstonden beschadigingen
aan woonhuizen. Hierbij werd een kind
gedood. Twee personen werden gewond.
HERBENOEMDE BURGEMEESTERS.
Bij besluit van den secretaris-generaal
van het departement van Binnenlandsche
Zaken zijn herbenoemd tot burgemeester:
van Limmen: J. J. Nieuwenhuyzen; van
Bemmelen: M. J. H. M. Hermans en van
Waardenburg: Jhr. mr. W. G. van der Wijck
AFSCHEID VAN 300 ARBEIDSMANNEN.
Gistermiddag om 12 uur hebben gene-
ral-arbeitsfuehrer Bethmann, de wnd. com
mandant van den Nederlandschen Arbeids
dienst generaalarbeidsleider de Bock, en
de secretaris-generaal der N. S. B. ir. Huy-
i gen afscheid genomen van 300 mannen van
den Arbeidsdienst, die eenige weken gele
den den eed van trouw hebben afgelegd op
den Fuehrer Adolf Hitier, sindsdien zijn
overgegaan van den N. A. D. naar den R.
A. D. en binnenkort naar het Oosten zul
len vertrekken.
Deze plechtigheid had plaats in 't temidden
van schitterende dennebosschen gelegen ar
beidskamp op het landgoed de Eese bij
Steen wijk en werd bijgewoond door den
Beratungsstab van den R. A. D. uit Mep-
pel, den Ortskommandant van Zwolle, eeni
ge marineofficieren en den burgemeester
van Zuidwolde. Voorts waren aanwezig de
commandant van het corps Arbeitsfuehrer
Hekman en de commandant van het kamp
oberstfe-dmeister van der Loo. Op de bin
nenplaats was een spreekgestoelte opge
richt, versierd met de arbeidsdienstvlag en
geflankeerd door twee masten en daaraan
de oranje-blanje-bleu-vlag en de haken-
kruisvlag. Nadat de manschappen zich had
den opgesteld en den autoriteiten een sa
luut hadden gebracht, sprak Arbeitsfueh
rer Bethmann. In zijn rede wees hij er op,
dat zij hier staan gereed voor het vertrek
naar het Oosten en dat zij zidh vrijwillig
hebben gemeld, nadat zij hun diensttijd
in den Nederlandschen Arbeidsdienst had
den beëindigd. Het denkbeeld, om zich in
te zetten in den grootschen strijd, die thans
wordt gevoerd, is gerezen in de rijen van
den N. A. D. zelf. Dit verheugt mij, aldus
spreker, want wanneer gij hier thans staat
in de Duitsche uniform is dat als vrijwil
ligers en als vrije Nederlanders, die dat
niet doen om eenig gewin, maar omdat zij
den zin van den Arbeidsdienst en den zin
van dezen oorlog hebben begrepen en de
spade willen stellen naast het zwaard.
Vervolgens wees spreker er op, dat in de
aanwezigheid van de heeren de Bock en
Huygen een symbool mag worden gezien
van de lotsverbondenheid, die in dezen tijd
wordt gesmeed. Spreker besloot met de
hoop uit te spreken, dat de mannen in op
rechten trouw aan den fuehrer hun taak
zouden volbrengen en mede daardoor aan
hun volk trouw zouden betoonen.
Generaal-arbeidsleider de Bock wilde
niet in herhaling treden van hetgeen hij tij
dens de beëediging op Mei had gezegd,
maar volstond met den mannen de beste
wenschen mede te geven van het thuis
front en de hoop uit te spreken, dat hun
arbeid zal strekken ten bate van geheel
Europa. Ir. Huygen getuigde er van, dat de
leider der N. S. B. trotsch is op deze man
nen. Hij wees er op, dat zij de Germaan-
sche levensruimte gaan verdedigen en te
gelijkertijd daarmede ons eigen land. Het
Nederlandsche volk, aldus spreker, heeft
tal van jaren gearbeid als boer en visscher,
maar het had den strijd verleerd. Hierin
komt thans verandering. De beweging ver
wacht dan ook dat allen, die bereid zijn
tot den strijd, zich zullen inzetten, in trouw
aan den Fuehrer. Nadat spreker een Sieg
Heil op Adolf Hitler had ingezet, dat door
de mannen driewerf werd overgenomen,
inspecteerde general-arbeitsfuehrer Beth
mann de in carré opgestelde manschappen.
Vervolgens bezichtigden de autoriteiten het
kamp.
Voordat zij dit omstreeks half twee ver
lieten, zongen de mannen hun nog enkele
liederen ten afscheid toe.
NEDERLANDSCHE CULTUURKAMER.
Bij beschikking van den president der
Nederlandsche Cultuurkamer zijn benoemd
tot dagelijkschen bestuurder van het Let-
terengilde: H. M. Klomp te 's -Gravenhage,
van het Muziekgilde: mr. J. J. van IJze
ren te 's-Gravenhage, van het Gilde voor
Bouwkunst, Beeldende Kunsten en Kunst
ambacht: J. G. H. van der Schilden te Was
senaar, van het Filmgilde: M. A. de Wijs te
Baarn.
Tot plaatsvervangende leider van het
Persgilde is benoemd mr. J. Huyts te Rot
terdam.
De leider van het Persgilde heeft be
noemd tot leider der vakgroep Nieuwsbla
den: C. E. W. Krediet te 's-Gravenhage; tot
leider der vakgroep Tijdschriften: H. J.
Kerkmeester te Bussum; tot dagelijkschen
bestuurder der vakgroep Tijdschriften: J.
van Nes te Utrecht, en tot leider der vak
groep Radio-publicisten: L. G. Wijbrands
Marcussen te Hilversum.
ZONNELIED.
De milde zomer voert ons mee
En doet ons alle leed vergeten
Van al het menschelijke wee
Op aard, ook tranendal geheeten.
Maar in dit dal bloeit alles, ziet
En midden tusschen leed en tranen
Zingt er de Zon haar zonnelied
Aan alle deuren, alle ramen.
Daar achter 't venster zit een vrouw
Al haar ellende uit te schreien,
Hier spelen kind'ren met een touw,
Die zich in 't zonnelied vermeien.
Ook aan haar venster zingt dat lied
't Zingt als een vogel heele dagen,
Zij luistert wel, maar hoort het niet
Zjj hoort alleen haar eigen klagen.
Toch staat de wereld nu in bloei
Op allen grond>, langs alle wegen,
'k Zie rood en paars en wit en groen
En takken, zwaar van gouden regen.
De hemel heeft zijn blauw gespreid,
De zon heeft al haar goud ontloken^
De aarde is zoo rijk en wijd
En heeft zich nimimer nog gewroken.
Daar gaat er tusschen deze pracht
Een met het hoofd omlaag gebogen,
't Is vreemd, dat zonlicht in den nacht,
Dat licht, dat pijn doet aan zijn oogen.
Hij hoort geen lied, hij ziet geen kleur
Van bloemen en nog nimmer dronken
Zijn zinnen dezer zoete geur,
Hij hoort slechts hoog machines ronken.
De zon verdrijft het diep verdriet
Van 't bloedig en verscheurend heden;
Bij 't innig luist'ren naar een lied
Wordt nimmer diepe smart geleden.
Zoo zijn er al dat leed en pijn
En al die onvervulde wenschen
Om twee, die zoo verschillend zijn,
Dat zijn: de aarde en de menschen.
26 MILLIOEN TABAKSRANTSOENEN
PER MAAND.
SHAG HEEFT DE VOORKEUR.
Nadat weken lang de komende distribu
tie van tabaksartikelen in het centrum van
de belangstelling had gestaan, is na het
in werking treden ervan een zekere ver
ademing gekomen. Zooals al gemeld be
draagt het aantal uitgegeven rookerskaar-
ten aan mannen boven de 18 jaar volgens
de voorloopige telling ongeveer 2.900.000;
aan vrouwen boven de 25 jaar zijn
1.350.000 kaarten verstrekt. Aangezien een
damesrantsoen 1/4 bedraagt van een man-
Uenrantsoen, kan men rekenen met
2.900.000 -f 337.500 rookerskaartcn. Per
week worden twee rantsoenen geldig ver
klaard, zoodat per maand voor alle roo-
kerskaarten, dus voorshands te rekenen
valt met 4x2x 3.237.500 rantsoenen of 26
millioen rantsoenen. Verwacht wordt, dat
dit cijfer tot 27 millioen zal stijgen, omdat
het aantal personen boven 18 jaar 2.982.000
bedraagt en dat der vrouwen boven 25
jaar 2.485.000. Met de 26 millioen rantsoe
nen zijn we daarom vrij zeker nog niet aan
het eind.
Intusschen laten de voorloopige cijfers
reeds wel toe er een indruk van te krijgen
hoe de vraag van het publiek voor de on
derscheiden rookwaren zich afteekent. De
grootste vraag is naar shag, dan komen de
sigaretten en daarna pas de sigaren. Ook
rooktabak blijkt zeer gezocht. De voorkeur
naar shag wordt verklaard, doordat het
zelfrollen zeer is toegenomen, omdat men
uiteen half ons shag meer sigaretten weet
te draaien dan de veertig van het rantsoen.
Omtrent het verbruik aan grondstoffen
kunnen geen concrete cijfers worden gege
ven. Wel kan worden medegedeeld, dat
van de verwerkte grondstoffen 25 pet. be
stemd waren voor sigaren, 35 pet. voor si
garetten, terwijl 40 pet. als kerftabak in
consumptie komt.
Wat de snoep betreft staan geen gede
tailleerde cijfers ter beschikking. Het gaat
hierbij over een groote verscheidenheid
van artikelen, welke verstrekt worden aan
reeds meer dan 4.200.000 Nederlanders van
klein tot groot. Verwacht wordt, dat het
definitieve nog vast te stellen cijfer zal
aanwijzen, dat bij deze distributie 41/2
millioen Nederlanders zullen zijn betrok
ken.
Niet minder dan 38.000 K.G. schillen worden dagelijks per schip uit Amsterdam
naar Bodegraven verzonden, om daar geënsileerd te worden als kostbaar
veevoeder voor de wintermaanden Pax Holland-De Haan m
