Momentje
VRIJDAG 27 MAART 1942
33ste Jaargang No. 10212
Sa £eicbcli£0oti/fcc!/rit
Bureaus Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015 Administratie 20935.
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Giro 103003. Postbus 11.
WAARDEERING
VAN
GRONDBEZIT
ONDER het motto „Boerenland in boe
renhand zijn den laatsten tijd maat
regelen genomen om een einde te ma
ken aan het euvel, dat het bezit van land
bouwgrond meer en meer losraakte van
diengene, die den grond bebouwen moest.
Dat dit een euvel was en speciaal in on
ze kringen ook als zoodanig werd gevoeld,
moge o.a. hieruit blijken, dat Mgr. Aenge-
nent in zijn Leerboek Sociologie, juist de
omstandigheid, dat men den grond ging
beschouwen als een gewoon handelsobject
als de eerste oorzaak aanmerkt van het
landbouwvraagstuk.
„In vroeger eenwen, zoo schrijft hij, werd
de grond en terecht niet beschouwd
als een gewone koopwaar. Men begreep
maar al te goed de sociale be teekenis van
grond en bodem voor de geheele maat
schappij. Koop en verkoop waren daarom
gebonden aan bezwarende condities. Na de
Franscbe revolutie kwamen de oud-heiden-
sohe beginselen (bedoeld zijn die van het
Rocmeinsoh Recht) omtrent den eigendom
weer in zwang. Men ging den eigendom
weer beschouwen als een absoluut indivi
dueel recht; elke beperking van het eigen
domsrecht werd dus als verkeerd aange
merkt. De grond werd ook een gewone
koopwaar. Daardoor maakte zich het kapi
taal zooveel mogelijk van den grond mees
ter; speculatie in grond en bodem had vrij
spel gekregen; vraag en aanbod, en niet
de opbrengst van den grond ging voortaan
de waarde ervan bepalen. De eigenaars
wonen dikwijls in de steden en zijn niet
op dfe hoogte van den toestand hunner
pachters, kennen hen dikwijls niets eens;
de rentmeesters, die veelal naar gelang van
d)e opbrengst betaald worden, worden licht
geneigd tot verhooging van de pacht".
Om aan het voortwoekeren van dezen
wantoestand paal en perk te stellen is in
1940 de bepaling gekomen, dat „land,
waarop eenige vorm van bodemcultuur als
bedrijf wordt uitgeoefend" niet anders
dan aan landgebruikers verkocht mag wor
den.
Dat was een eerste en groote stap ter
verbetering en het ligt in de lijn, dat als
tweede groote verbetering het herstel van
het z.g. majoraaitsrecht in den een of an
deren vorm zal volgen. Dan zal het land
bezit, de boerderij niet meer vererven op
de gezamenlijke erfgenamen, doch slechts
op één van hen, als regel op den oudsten
zoon, waardoor versnippering van het
grondbezit wordt voorkomen.
Uit dit alles spreekt het streven om het
besef van de waarde van den grond als
familiebezit te herstellen. Wij moeten
weer terug naar de oude opvattingen om
trent het landbezit, zooals zij vroeger ook
hier heerschten, omdat zij door en door
gezond waren en zij alle recht deden we
dervaren aan de groote sociale beteekenis
van den bodem.
In dit verband is het belangwekkend
eens na te gaan, hoe onze voorouders dach
ten over grondbezit en hoe die gedachten
tot uitdrukking kwamen in het oude recht.
Ten tijde van den Romeinsehen geschied
schrijver Tacitus, aan wien wij een groot
deel van onze overigens helaas spaar
zame kennis van het leven onzer voor
vaderen omstreeks 20 eeuwen geleden ont-
leenen, bestonden er vaste familiegoede
ren, waarvan de familieleden wel beurte
lings gebruik mochten maken, doch die
eigendom bleven van de familie.
Het sprak welhaast vanzelf, dat de ont
wikkelingsgang van het recht op dit punt
zou gaan in de richting van het particulier
bezit. Want wie het land bewerkt heeft en
de vrucht heeft zien rijpen van het werk
zijner handen, gaat zich hechten aan den
grond, hij wil zijn werk voortdurend ver
beteren en verlangt dan ook een steviger
en duurzamer bezit dan een wisselend ge
bruiksrecht.
Zoo zien wij in de z.g; Frankisch-Ger-
maansche periode van ons vaderlandsch
recht (van ongeveer 500 tot 900 van onze
jaartelling) particulier grondbezit opdui
ken. Want het blijkt dat onroerende goe
deren vererfden onder de leden van een
familiegroep, hetgeen onmogelijk geweest
zou zijn indien er niets anders bestaan had
dan familie-eigendom.
De familie liet evenwel haar aanspraken
op het aloude erfgoed niet geheel en al los,
want uit dien ouden toestand bleef een
recht van meespreken bewaard, dat bekend
is onder den Duitschen naam van hst
„Beispruchreoht" en eeuwen lang in ons
land in zwang is gebleven. Tot zelfs in
1809 gold in sommige gewesten van ons
land de bepaling, dat aangeërfd onroerend
goed niet weggeschonken mocht worden
noch bij testament vermaakt zonder mede
werking van de familieleden. Volgens dit
„recht van meespreken" konden de famil'e-
leden verhinderen, dat het aangeërfde fa-
tmiliegoed buiten de familie geraakte. Men
maakte daarbij onderscheid tusschen aan
geërfd goed, „aiodis" genaamd, en aange
wonnen goed, dat vrij vervreemd mocht
worden. Waarschijnlijk werd het bij de uit
breiding van het verkeer te lastig, dat alle
daarvoor in aanmerking komende familie
leden een woordje moesten meespreken,
vooral als er oneenigheid beerschte in de
familie iets wat zelfs tegenwoordig nog
wel eens kan voorkomen! en daaraan
zal het wel te wijten zijn geweest, dat men
er in sommige streken een vóórkoopsrecht
van is gaan maken. Wie zijn erfgoed wilds
verkoopen, was verplicht het eerst aan de
familie aan te bieden en pas als dezen het
niet hebben wilden, kon hij tot verkoop
buiten de familie overgaan.
Uit dit vóórkoopsrecht heeft zich weer
het naastingsrecht ontwikkeld, dat bij onze
voorvaderen bekend was als het recht
van „aanboort", „aaniboordinge" of „na-
coep".
In dat geval kon de verkooper vrij een
De Japanners in den Indischen Oceaan
Brillen ontruimen de
Nlcobaren
Nadat de Japanners de Andamanen heb
ben bezet zijn ook de Nicobaren die
meer zuidelijk in de Golf van Bengalen
liggen door de Britten ontruimd. Zij
trekken hun troepen terug naar Trincoma-
lee, op Ceylon, waar de verdediging van
den Indischen Oceaan wordt geconcen
treerd.
Het besluit om deze strategisch belang
rijke eilandengroep op te geven is, naar
militaire kringen te Londen mededeelen,
genomen daar er niet voldoende tijd be
stond voor het organiseeren der verdedi
ging. Men hoopt evenwel dat men bij deze
haven- en vliegtuigbases eveneens de tac
tiek der verschroeide aarde heeft toege
past.
Naar Domei meldt, verklaart men in mi
litaire kringen te Tokio, dat de bezetting
van Port Blair door de Japanners de eer
ste stap op den weg naar verovering van
den Indischen Oceaan is. De Andamanen
immers vormen de eenige hindernis tus
schen Malakka, Ceylon en Britsch-Indië.
Volgens berichten van Amerikaansche
correspondenten te Calcutta heeft de be
zetting der Andamanen door de Japanners
eenige ongerustheid in de groote steden
van Voor-ïndië en op Ceylon verwekt.
Zooals uit Colombo wordt gemeld heeft
het bestuur van Ceylon den eisch gesteld
het eiland tot dominion te doen verklaren.
Het bestuur heeft nu Colombo verlaten en
zich naar het binnenland begeven. Te
Calcutta, Madras en Bombay is de eva-
cuatiegolf opnieuw zeer levendig gewor
den; de plaatsen op de kustbooten zijn al
voor de eerste weken besproken.
Zooals S.P.T. verder bericht, is Port Mo
resby, de hoofdstad van het Nieuw-Gui-
neesche Australische mandaatgebied, ge
heel geëvacueerd en door de Engelsche
troepen in brand gestoken. Stad en haven
zijn totaal verwoest.
CHÏNE3SCHE TROEPEN
OVERSCHRIJDEN THAILANDSCHE
GRENS.
Naar S.P.T. bericht zijn, volgens een
mededeeling van den officieelen woord
voerder der Tsjoengking-regeering, Chi-
neesche troepen de Thailandsche grens
overschreden. De troepen, bestaande uit
twee colonnes, kwamen uit Birma en
overschreden op twee plaatsen de Chi-
neesch-Thailandsche grens.
Uit Nieuw Delhi meldt de Britsche be
richtendienst, dat Toengoe aan het Bir-
maansche front door de Japanners is om
singeld.
PORTÜGEESCHE TROEPEN VOOR
TIMOR.
Volgens te Lissabon ontvangen berich
ten zijn de troepen, die op het transport
schip „Joao Belo" van Mozambique naar
Timor zijn vertrokken, te Mormugao aan
gekomen, waar zij wachten, tot er meer
duidelijkheid in den toestand op Timor
gekomen is.
DE TOESTAND OP BALI.
Bali heeft zijn gewone uiterlijk herkre
gen en slechts weinig teekenen wijzen op
den korten oorlogsstorm, die over het
eiland is heengegaan na de Japansche lan
ding op 19 Februari. Het bestuur van het
eiland is nog in handen van de acht be
stuurders, zij het uiteraard onder Japan
sche autoriteiten. De Nederlandsche troe
pen hadden weinig tijd tot uitvoering van
de politiek der verschroeide aarde, zoodat
de oorlogslidteekens op het eiland niet
zeer diep lijken. De twee voornaamste
steden op he eiland. Denpasar en Singa-
radja, leden bij de Japansche bezetting al
leen onder .een korte onderbreking van
den electrischen stroom en dit euvel is ge
heel hersteld. De hoofdwegen, die schade
hadden geleden, zijn hersteld door vrijwil
ligerscorpsen en de autobussen hebben de
diensten hervat. De drieduizend Chinee-
zen, die den handel op het eiland in han
den hadden, zijn naar hun huis terugge
keerd en werken samen met het Japan
sche leger.
MEDEDEELING VAN JAPANSCH
CONSULAAT-GENERAAL IN SJANGHAI
Het Japansche consulaat-generaal heeft
aan de te Sjanghai wonende burgers, die
onderdanen zijn van vijandelijke landen
(uitgezonderd zijn Engelschen, Amerika
nen, Nederlanders en Belgen) of van lan
den, waarmede de diplomatieke betrekkin
gen met Japan zijn verbroken, een mede
deeling gedaan, waarin wordt gezegd, dat
de bevoegde Japansche autoriteiten in
verband met een plan, dat voorziet in de
repatrieering van burgers op een later
tijdstip, de burgers oproepen om het aan
tal hunner op te geven, die wenschen te
evacueeren.
Engelschen, Amerikanen, Nederlanders
en Belgen zijn uitgezonderd, daar over
hun evacuatie reeds onderhandelingen
worden gevoerd, die in een ver gevorderd
stadium zijn gekomen.
VERKLARINGEN VAN MAISKY.
De Berlijnsche pers levert commentaar
ep de verklaringen, welke de Sovjetam
bassadeur te Londen, Maisky, Woensdag
beeft afgelegd en waarin hij zich keerde
tegen de Britsch-Amerikaansche stelling,
dat de toestand der geallieerden in 1943
teter zou worden, en eischtr, dat de gene
rale staven doordrongen mnpten zijn van
de gedachte: 1942 en niet 1943.
De „Deutsche Allgemeine Zeitung"
schrijft: „Als Maisky zoo onverbloemd hulp
vraagt en op zoo brute wijze de afwach-
ingsstrategie der bondgenooten aanvalt,
liggen de motieven daartoe voor de hand:
de verwachtingen, die de bolsjewisten van
oen winterveldtocht koesterden, zijn be
schaamd en de bezorgdheid voor de ko
mende Gebeurtenissen groeit".
De „Berliner Lokalanzeiger" merkt op,
dat Maisky's wanhooige manoeuvre beves
tigt, wat reeds bekend was door de bot
sing tucschen Ha'ifax en Litwinof te Was
hington. Tusschen de Sovjet-Unie en de
Anglo-Amerikaansche landen bestaat een
principieel verschil van oovatting ov0^ d«n
oorlog en de noodige maatregelen. Nu de
win tercampagne mislukt is, stellen de bols
jewisten hun eischen.
ÏN EEN PAAR REGELS
Britsche aanvallen in den nacht van
Woensdag op Donderdag op woonwijken
in het bezette Fransche gebied hebben,
negentien dooden en een groot aantal ge
wonden onder de burgers geëischt.
Volgens de laatste gegevens bedraagt
het aantal Britsche bommenwerpers, dat
in den nacht van Woensdag op Donderdag
's neergeschoten, elf. Dit getal wordt ook
door den Britschen berichtendienst be
vestigd.
De Britsche admiraliteit heeft bekend
gemaakt, dat de beide treilers „Britannic"
en „Moorland" tot zinken zijn gebracht.
Naar de „Daily Express" uit Mexico
meldt, heeft de Mexicaansche marine een
Fransch schip in de Golf van Mexico op
gebracht.
Door een ontijdige dynamietontplof-
fing in een steengroeve van een Portland-
cement fabriek in Easton (Pennsylvanie)
zijn minstens twintig arbeiders gedood.
Veertien kinderen van een school werden
gewond.
In de munitiefabriek in de nabijheid
fan San Paolo (Brfazilië) heeft zich een
ontploffing voorgedaan. Deze fabriek is
ie grootste kruitfabriek van Zuid-Amerika
Het aantal dooden en gekwetsten moet be
trekkelijk gering zijn.
In de nabrheid van Casablanca wilde
een autobus uitwijken voor een spelend
kind en reed tegen een boom, waarbij ze
ven passagiers omkwamen.
De gezondheidstoestand van koning
Gustaaf van Zweden, die 8 dagen geleden
een operatie heeft ondergaan, is thans
revredigend.
De Führer en de nieuwe Duitsche
rijksminister Speer tijdens een bespre
king in het hoofdkwartier
Hoffmann-Stapf-Pax Holland m
VON PAPEN TE BERLIJN.
De Duitsch ambassadeur te Ankara, von
Papen, is te Berlin aangekomen.
Over het doel en de besprekingen van
den Duitschen gezant te Ankara, Von Pa
pen, die te Berlijn is aangekomen, worden
bi de Wilftelmstrasse geen mededeelingen
verstrekt. Intusschen wees de officieele
spreker in de Wilhelmstrasse tijdens de
Persconferentie van buitenlandsche journa-
isten gistermiddag nogmaals op het feit,
Jat Duitschland met groote belangstelling
^e ontwikkeling in Turkije gadeslaat. Bij
zondere aandacht besteden de Berlijnsche
politici aan de reactie van de Turksche be
volking op de groeiende bolsjewiseering van
Jen nabuurstaat Iran. Men heefft in Berlijn
den indruk, dat Turkije dit Iraansche pro
ces niet alleen aandachtig gadeslaat, maar
dat het tevens dagelijks gesterkt wordt in
zijn meening, dat Engeland overal geneigd
's aan de bolsjewistische eischen toe te
geven.
BINNENLAND
TWEE DOODEN EN TWEE VERMISTEN.
In den nacht van Woensdag op Donder
dag hebben Engelsche bommenwerpers
verscheidene malen boven Nederlandsch
grondgebied gevlogen. Zij hebben, mee-
rendeels in het wilde weg, een aantal bri
sant- en brandbommen omlaag geworpen,
die deels zonder uitwerking in het open
veld zijn terechtgekomen, deels echter
aanzienlijke schade aan woonhuizen en
boerderijen hebben toegebracht. In een
stad in het Oosten des lands werden eeni
ge woonhuizen verwoest. Hierbij werden
twee burgers gedood, twee ernstig en vijf
licht gewond. Twee personen worden nog
vermist.
BEKENDMAKING.
Burgemeesters.
Het Rijkscommissariaat maakt bekend:
De commissaris-generaal van bestuur en
justitie heeft krachtens art. 3 der Veror
dening no. 108/40 (vierde Verordening over
bijzondere bestuursrechtelijke maatrege
len) en art. 4 eerste alinea, van Verorde
ning no. 3/40 over de uitoefening van de
regeeringsbevoegdheden in Nederland tot
burgemeester benoemd: den heer Jan Hen
drik Oonk, te Heerlen, tot burgemeester
van Born; den boer Q. W. Franken, te Her
kenbosch. tot burgemeester van Vlodrop;
den kapitein op non-actief Willen van der
Zanden, te Assen, tot burgemeester van
Wijlre en den heer J. H. Frijns, te Bunde,
tot burgemeester van Limbricht.
koopcontract afsluiten, maar hadden de
familieleden het recht binnen een bepaal
den termijn het contract over te nemen,
natuurlijk tegen schadeloosstelling van den
gedupeerden kooper.
Natuurlijk had niet de geheele familie
dat „Beispruchsrecht" of naastingsrecht.
Op de eerste plaats kwamen de kinderen
en pas bij gebreke van de afstammelingen
in de rechte lijn kwamen broers en zus
ters, ooms, tantes, neven en nichten aan
de beurt.
Maar het kwam ook wel voor, dat de
naastgelanden, de d'orpsgenooten of de
markgenooten het naastingrecht hadden,
als de „sibbe" (familie) was uitgestorven.
Als uitzondering op het strenge recht
der familie vinden wij het contract van
„evelganik".
Wanneer iemand oud was geworden en
niet in staat om zijn eigen goed te besturen,
kon hij zijn bezittingen aan een ander
(dikwijls een klooster) aanbieden tegen be
ding van levensonderhoud tot aan zijn
dood.
Tegen zulk een contract kon de famlie
zich niet verzetten. Wel kon zij ook hier
het contract overnemen binnen een zieke
ren termijn. Wanneer zij aanbood om onder
borgstelling den bejaarden man een even
groote som als levensonderhoud jaarlijks
uit te keeren, kon het grondbezit weer in
de familie blijven.
Uit dit alles blijkt wel, hoe in den ouden
tijd en in de Middeleeuwen het grondbe
zit werd gewaardeerd en hoe men alles
deed om het erfgoed bijeen te houden.
Mr H. G.
IN EIGEN TUIN.
Bij de indeeling van mijn tuintje heb
ik eenige waardevolle werken geraad
pleegd om in alle moeilijkheden, de
welke een tuin van 4x4 meter ople
vert, indien hij aan alle eischen wil vol
doen, te kunnen voorzien. Dat is voor
waar geen kleinigheid. Want mijn ega
wil liefst zoo spoedig mogelijk bloe
men plukken van haar eigen grondge
bied, ik wensch bij de huidige tabaks-
schaarschte Virginia's en enkele ande
re soorten sigaretten te zaaien, hoe
zeer ir. Slits mij ook waarschuwt, dat
er heel wat bij komt kijken en mijn
spruiten lusten graag spruitjes en dop
erwten.
Hoe moet dat nu? Daar is natuurlijk
wel iets op te vinden. Ik moet het in
de hoogte zoeken, ik moet spul hebben,
dat in de lucht groeit en ik heb nu het
volgende bedacht. Ik begin met een
klimroos te planten tegen den muur,
dat vraagt niet veel plaats van mijn
kostbaren bodem en mijn Vrouw heeft
een muur vol rozen. Voor de voedsel
voorziening heb ik het oog laten val
len op klimmende doperwten, (ik moet
dan eerst nog een muur zien te vinden,
waartegen zij kunnen opklimmen),
stokslaboonen dubbele zonder draad
of nog beter Rentegevers zonder
draad (er staat in mijn handleiding
niet bij hoeveel procent) en klimmen
de capucijnen. Ik vind dat listig be
dacht. Zoo pluk ik mijn voedsel uit
de lucht, mijn bloemen van de muur
en de grond blijft daar voor de teelt
van tabak.
En nu hoop ik maar, dat dit plan
hedenavond zal worden goedgekeurd.
Dan kan de officieele verordening
morgen worden gepubliceerd.
v
De nieuwe weekbonnen.
Voor het koopen van brood, vleesch
en aardappelen gedurende de volgen
de week zijn aangewezen de bonnen 17.
Bij de Nederlandsche vrijwilligers van de Watten SS. Tijdens
een aanval
SS-P. K. Fritz-Stapl-Pax Holland m
Bonnen die afloopen
DE VOLGENDE BONNEN ZIJN
BINNENKORT NIET MEER GELDIG:
Na Zaterdag 28 Maart:
16 Brood, Vleesch, Aardappelen.
De geldigheidsduur van de volgende
bonnen is verlengd:
t/m Dinsdag 31 Maart:
211 Algemeen (Zeep).
G Zeep, Toiletzeep.
„W.A. DIENT EN OFFERT".
In het kader van de Maandag a.s. te
openen heerbantentoonstelling „W.A.
dient en offert" wordt Zaterdag van 20
tot 20 15 uur over den zender Hilversum
2 een vraaggesprek uitgezonden met den
heerbanleider J. E. Feenstra, heerban-
commardant der heerbannen 3 en 4.
Het is nu de tijd, waarin een aanzien
lijk aantal nuchtere kalveren op de slacht-
veemarkten en andere leveringsplaatsen
worden aangevoerd.
In verband hiermee ontvangen de sla
gers, zoo verneemt het A.N.P. van de be
drijfsorganisatie voor vee en vleesch, een
vrij belangrijke hoeveelheid kalfsvleesch.
Ten gevolge daarvan is het den slagers
niet mogelijk hun klanten op alle aangebo
den bonnen van de vleeschkaart rund-
vleesch te verstrekken. Het publiek wordt
verzocht hiermee rekening te houden en
den slagers geen eischen te stellen, welke
onmogelijk/kunnen worden ingewilligd.
Aan het Oostfront. Even tijd voor
het middagmaal, waarbij de houwitser
als zitplaats dienst doet
P.B.Z.-v. Eysden-P. K. Herber-
Pax Holland m
