da's êditt iêestko($i& f
DE KATHEDR
DeGruyter
Dr. A. FORTAKIER
N DE SLOPPEN
Dansacademie S. P. Wiellnqa
AANGEBODEN
Lossing eo belading
van wagens
Juist
RECHTZAKEN
VREDEGERECHTSHOF
Tijdens de oorlogsdagen in Mei 1940, en
wel op den tweeden Pinksterdag, speelde
zich in en nabij de consistorie van de Ned.
Herv, kerk te Durgerdam een drama af.
Een '36-jarige kapitein 'van de Mariniers
had daarbinnen een revolverschot op zijn
chef, den kapitein-ter-zee (kolonel) N. A.
Rost van Tonningen, gelost en had daarna
in het wilde weg op straat twee burgers
doodgeschoten en twee anderen gewond.
Kolonel Rost van Tonningen bleek ernstig
aan het hoofd getroffen te zijn, de kogel
was dwars door de neusholte gegaan. 1
De dader, kapitein P. J. van der Ende,
bleek zeer overspannen te zijn en enkele
nachten achtereen niet geslapen te heb
ben. Hij scheen in het feit, dat de kolonel'
een broer was van den bekenden nationaal-
socialist, aanleiding tot wantrouwen te heb
ben gevonden in dienSi persoon en in de
defensieve organisatie ter plaatse, waarvan
kolonel Rost van Tonningen de leiding had.
Niemand vertrouwde hij daar meer.
Van de hem toegebrachte verwonding ls
kolonel Rost van Tonningen genezen.
De Haagsche Rechtbank verleende bij
uitspraak van 10 Juni jl. ontslag van
rechtsvervolging aan den verdachte, op
grond van ontoerekenbaarheid tijdens het
plegen van de daad, doch de Officier van
Justitie, die tien jaar gevangenisstraf ge-
eischt had, ging in hooger beroep.
Het vredegerechtshjf heeft dezer dagen
die zaak behandeld onder presidium^ van
mr. H. -A. Helb.
De procureur-generaal, prof. dr. R. van
Genechten, had zes getuigen gedagvaard,
van wie twee als deskundige.
De eerste getuige, C. G. Lens, toenmaals
luitenant bij de Mariniers, verklaarde, dat
een troep van een kleine honderd soldaten
in autobussen uit den Helder naar het Zui
den was gedirigeerd! Kapitein van der En-
de had de leiding. De reisroute werd, als
gevolg van de ontvangen tegenstrijdige
rders, onderweg eenige malen gewijzigd. Na
drie dagen rondzwerven kwam de troep te
Durgerdam, in den nacht van 12 op 13 Mei.
Het was getuige wel opgevallen, dat ka
pitein van der Ende erg opgewonden en
vrèemd optrad tegen verschillende perso
nen. Tenslotte werd het getuige te erg en
hij-raadde den kapitein aan, eenige rust te
nemen, doch deze ontkende de noodzaak
ervan.
Toen kol. Rost van Tonningen, die belast
was met het commando van de verdediging
van het Buiten-IJ, den kapitein bij zich
ontbood, dacht getuige: daar gaat iets ge
beuren.
Inderdaad gebeurde er iets, maar dat had
getuige niet zoo verwacht: kapitein van
der Ende schoot den kolonel neer. Direct
daarop rende de kapitein naar buiten en
schoot op eenige burgers.
Getuige heeft daarop den kapitein in
arrest gesteld, waarbij ^.deze zich niet ern
stig verzette.
Proc.-generaal: Waarom hebt u den ko
lonel niet gewaarschuwd, dat u een con
flict met een overspannen kapitein vér-
wachtte?
Getuige: Achteraf is dat misschien fout
van mij geweést, maar op dat moment heb
ik het mij niet zoo gerealiseerd.
Bij het verdere getuigenverhoor werd
naar voren gebracht, dat verd. niemand
meer vertrouwde en dat hy geloof hechtte
aan de vreemdste geruchten, zooals vergif
tiging van onze soldaten door de burgerij,
zcodat hij weigerde voor den troep ter
plaatse voedsel in te k°open, enz.
Luitenant-ter-zee F. S. Agema legde over
eenkomstig verklaringen af als getuige.
Kol. Rost van Tonningen zeide, dat hij
den kapitein in de consistoriekamer had
ontboden om een werkverdeeling te tref
fen, doch nauwelijks was de kapitein in de
kamer of hij loste.een schot uit deft revol
ver geheel onverwachts op het hoofd van
getuige,- die kort daarna nog eenige an
dere schoten hoorde. Getuige had tevoren
in het geheel geen argwaan gekoesterd
jegens van der Ende, wel bemerkte hij, dat
deze vermoeid was.
De arrestatie van kapitein van der Ende
heeft getuige niet meer bijgewoond.
Luit.-ter-zee le kl. N. B. Spoor, kende
verdachte van het institmn, waar hij e#n
stille, aarzelend optredende jongen was.
Dr. D. J. Buining heeft den verdachte in
de cel opgezocht, kort na het gebeurde.
Verdachte kon alles in logisch verband
brengen en zeide in Schellingwoude een
toestand te hebben aangetroffen, die heele-
maal niet in den haak was en waardoor
hij zich bedreigd gevoelde. Getuige had
hem verzekerd, dat aan de goede trouw
van den kolonel in geen opzicht behoefde
te wórden getwijfeld.
Prof. Carp herhaalde de Conclusie van
zijn psychiatrisch rapport over verdachte,
die volgens hem onderhevig was aan waan
denkbeelden. t
Prpc.-gen.: Zoó zijn er velen, wel mll-
lioenen in de wereld.
Prof.' Carp: Maar bij van der En-Ie is bo
vendien de rem, die anderen wql plegen
te gebruiken, losgeraakt.
Verdachte verklaarde nog, dat hij zich
ingesloten en bedreigd gevoelde. Hij ls
thans volkomen overtuigd, dat zijn gevoel
verkeerd is geweest.
De eisch.
De Proc.-gen., prof. dr. van Genechten,
zette uiteen, dat de feiten: insubordinatie
jegens en poging tot doodslag op kolonel
Rost van Tohningen, zoomede doodslag van
twee burgers, vaststaan.
Verschil is alleen mogelijk over de vraag
of verd. moest wbrden ontslagen van
rechtsvervolging. De feiten dwingen tot de
meening, tiat verd. volkomen onder invloed
van bepaalde geruchten heeft gehandeld,
doch geenszins, dat hij lijdende was aan
storing van zijn geestvermogens, want vrij
wel onmiddellijk na het gebeurde kon hij
een redelijke uitlegging er van geven. Al
leen in het rapport van prof. Carp wordt
van zulk een ziekelijke storing gewaagd.
Niets ware zoo eenvoudig voor het Open
baar Ministerie als het doen uitbrengen
van een contra ranport. doch spreker acht
het niet noodig. Het Hof is e^ r.iet om
theoretische psychiatrische raadsels op te
lossen. Men kan van 99 pet. der misdrijven
wel zeggen, dal zij werden begaan door
menschen met dergelijke wilsbepaling. Ook
de öeer had waandenkbeelden, toen hij
21 eerzame burgers liet opsluiten, doch hij
is gevlucht en teruggekeerd "en wil hier nu
wel rustig nis vergeten burger leven. Waan
denkbeelden hsdden ook de beide officie-
en, die verleden week terecht stonden
vogens moord.
De generaal, die binnen afzienbaren tijd
zal terecht staan, nad blijkbaar eveneens
'ast van waandenkbeelden, evenals tien
tallen officieren, die hun plicht niet heb
bel) gedaan, doch wel duizenden opgesloten
burgers prikkelden.
Deze verdachte, aldus spr„ heeft zich
door dwaze ophitsingen in de war laten
brengen met het gevolg, dat twee personen
door hem werden neergeschoten en kol.
Rost van Tonningen hoogst ernstig werd
gewond.
Spreker zou op grond vamart. 117 juncto
120 mil. strafwetboek de doodstraf kunnen
eischen, of ingevolge art. 287 wetb. v. strfr.
vijftien jaar gevangenisstraf, vermeerderd
met een dérde.
Hij staat echter niet op het standpunt der
vergelding en acht het voldoende indien
verdachte uit de maatschappij wordt ver
wijderd totdat de nieuwe maatschappij tot
rust zal zijn gekomen. Spreker concludeert
tot vijftien jaar gevangenisstraf met ont
zegging van het recht om by de gewapen
de macht te dienen.
Pleidooi.
In een uitvoerig pleidooi beriep mr. J. H.
Rolandus Hagedoom zich op de objectivi-
PRO OF ANTI.
In tijden van oorlog zijn de menschén
verdeeld in twee groote groepen, zij zijn
pro of anti.
Meestal zijn het persoonlijke gevoelens
die een rol spelen. Zeldzaam "zijn de ge
vallen dat het verstand de keuze, bepaa't.
Men kan d\t feit constateeren, het zonder
meer aanvaarden, tenzij de belangen van
volk en land er afhankelijk van zijn. Dit
is juist nu het geval, omdat het onze toe
komst is die eischt dat onze houding door
het verstand bepaald wordt. Wij hebben
den naam een nuchter volk te zijn. Nooit is
er een tijd geweest, die zoo duidelijk eischt
dat wij dit ook bewijzen.
Jarenlang heeft een verkeerde voorlich
ting haar werk gedaan. Jarenlang werd een
objectief inzicht ondermijnd. Langzaam
maar zeker echter gaan de oogen open.
Steeds meer lendgenooten zien de dwalin
gen in en duizenden maken zich gereed
het bewijs te leveren dat ons land waard is,
een eervolle plaats }n het nieuwe Europa
in te nemen. Duizenden maken zich ge
reed. Duizenden ste'den reeds de daad on
zij vechten ons land en volk vrij op de
slagvelden in het Oosten.
Een fier,, zelfstandig en vrij Nederland,
dat is het doel waarvoor zij stryden. Hier
is geen sprake van pro of anti. Hier gaat
het om de toekomst van Europa en van ons
eigen land en volk. Gij landgenoot die
meent dat er twee mogelijkheden z'in, ge
bruik uw verstand. Pro of anti heeft afge
daan. Europeanen strijden voor het be
houd van beschaving en cultuur. Uw plaats
is in dez? gelederen, naast de langenooten
die aan het Oostfront ons vaderland verte
genwoordigen.
Pro of anti? Neen. de wapenen in de
vuist. Op voor een nieuw Europa. Voor
waarts, ter wille van een gelukkig Neder
land.
MeMt u aan by
Het Vrijwilligerslegioen „Nederland",
Koninginnegracht 22, 's-Gravenhage.
telt onzer rechtspraak. Deze brengt er toe
rekening te houden met de sfeer in Hie Mei
dagen, die velen te machtig werden, omdat
zij geloof hechtten aan allerlei kletspraat.
Verd. had als militair te aanvaarden, wat
van hoogerhand werd betoogd en verlangd.
Hy was bovendien drie dagen niet uit de
kleeren geweest en had geen rus* genoten.
PI. hoopte, dat het Hof het vonnis (ont
slag van rechtsvervolging) zou bevestigen,
subs, dat verdachte voorwaardelijk onder
toezicht zou worden gesteld.
Het Hof zal Dinsdag 30 December uit
spraak doen.
HAAGSCHE RECHTBANK
Vrijgesproken van autodiefstal
J. J. van,S. had met eenige personen af
gesproken een militaire auto te stelen te
Oegstgeest. Hij zou een auto beschik
baar stellen om het andere vehikel te slee
pen. Degenen, die de auto weg zouden ha
len, hadden zich in militaire uniformen ge
stoken, maar niettemin had de politie van
Oegstgeest het zaakje niet vertrouwd en
had ingegrepen.
Terzake het feit, dat verdachte gelegen
heid had gegeven een misdrijf te begaan
had de Officier van Justitie vier maanden
gevangenisstraf geëischt.
De Rechtbank uitspraak doende, achtte
het ten laste niet bewezen en sprak ver
dachte vrij.
MOORD MET ROOF TE RIJSBERGEN.
De officier van justitie bij de rechtbank
te Breda heeft 15 jaar gevangenisstraf
geëischt tegen den 24-jarigen bedrijfslei
der F. J. Goyarts, 'uit Ginneken, die te
recht stond als verdacht van den afschu
welijken moord met roof, welke 12 Juni
j.l. op de heide onder de gemeente Rijs-
bergen gepleegd is op den 39-jarigen on-
gehuwden landbouwer J. A. Geerts uit Ull-
coten.
LETTEREN EN KUNST
JUBILEUM WILLY DERBY.
Mede als appreciatie voor de vele ma
len, dat Willy Derby zoowel tijdens de
mobilisatie als na den oorlog, voor de Ne-
derlandsche militairen en oorlogsgewon
den geheel belangloos is opgetreden, heeft
zich een commissie gevormd om hem bij
zyn 25-jarig artisten-.jubileum op Zaterdag
27 December a.s. te huldigen. Deze com
missie is als volgt samengesteld: dr. L.
Segboer, voorzitter, mevr. M. A. Hiddink-
den Haan, soldaten-moeder, dr. L. Hanrath,
geneesheer aan de St. Jdcobastichting en
UrsulakJiniek te Wassenaar, C. A. Hartog,
directeur „Gramac,f N.V., J. van Leeuwen,
redacteur dagblad „Het Vaderland", J. M.
P. ter Linden, directeur City-concern, dr.
J. Meihuizen, intendant gebouw voor
Kunsten en Wetenschappen^ lt.-kol. der
huzaren b. d. J. de Waal, voorzitter afd.
den Haag „Stamil", mr. H. P. Wanckebach,
oud-reserve-officier reg. grenadiers en J.
Hiddink, Balistraat 12, secretaris-penning
meester. bankrekening-Incassobank, kan
toor,Wagenstraat, den Haag, giro 3827.
Heden overleed tot Onze
diepe droefheid, voorzien
van de H.H. Sacramenten
der Stervenden, onze in-
niggeliefde Echtgenoot en
Oom
CORNELIS
VAN DEN BOSCH
in den ouderdom van 70 j.
Uit aller naam:
Wed. C. v. d. BOSCH—
KONINi
De gezongéfa H. fftafjjuiem-
mis zal gétfouderH1 worden
in de Parochiekerk O. L.
Vr. Hemelvaart en St. Jo
seph op Dinsdag 23 Dec.
te kwart ever acht, waar
na de begrafenis vanuit
de kerk te- 10 uur op het
R.K. kerkhof.
Rozenkrans bidden Zon
daggen Maandagavond te
6 uur in het St. Elisa-
bethziekenhuis.
Heden werd
isjes.
IRGEN
ERGEN-
DE LA RIVIèRE.
2e Loollrstraat 54.
Leiden, 19 l)ec. 1941,
DANKBETUIGING
Voor de vele bewijzen van
medeleven, ons bewezen tij
dens de ziekte en het overlij
den van jonze geliefde Doch
ter JOHANfïA, brengen wij
aan alleé opzijn diepgevoel-
den dankjinlh^bizonder aan
den Z.Ge& H^erjPpkter Hup-
kes van ISjpweq&ring en ook
aan diegeften die dagelijks
aan haar zflp'n lieflieryke be
handeling mbben gfegevenv
Haar diep\edroefq£ ouders
C. VAT? TEILIÖGEN
?genoote.
Oud-Ade, 20 Dec. 1941. 3112
Met diep leedwezen
geven wy kennis
van het overlijden van
onze innig geliefde
Vrouw, Moeder en Oma
MARIE
voorttén van de H. Sa
cramenten iri tfen ouder
dom vai^ 70 rjai
DER GOES
anderen en
kleinkinderen
Teraardebestelling
Maandag 22 Dec. a.s. Re
quiemmis 10 uur. Paro
chiekerk te Zoetermeer.
3051
DANKBETUIGING
Hiermede betuigen wij onzen
hartelijken dank aan den
edelachtly heer Burgemees
ter, d\ p®litifc de brandweer,
de bufleT* en familieleden en
aan alltng> dielpns geholpen
hebben \i\ het »lusschen van
den branw d» al het hunne
beschikbakr\hA\en gesteld
om de noAj voorgons zooveel
mogelijk t\ lenigelL Hun me
deleven za\bjj on^in dank
bare herinnering bl
P. DUIVENVOORDEN
3105 enTJchtgenoote.
Rijpwetering, 19 Dec. 1941.
3055 «ZENUWARTS
Praktijk!1 hervat.
ONS ATELIER
Foio-InrMtiilJf. JONKER
BREESTR/WT 29 LEIDEN
WINKEL BQIFT GEOPEND
onder leidin
op Driekoningenavond 6 J
LLEDUX 3070
de Leidsche Schouwburg
Prijzen der plaatsen 1.25 - 0.75 - 0.30 Belallïrtg^en vestiaire inbegrepen.
Kaarten en Plaatsen vanaf 23 December bij A. M. v. ZWICHT, Breestraat.
VER. „KATHOLIEK LEIDEN".
In het Krankzinnigengesticht
ENDEGEEST c. a. te Oegst
geest wordteen vrouwelijk
HOOFD
DE KEUKEN
gevraefed/Legftijd 2530 jaar.
Intern^ löCsflfoteld salaris.
Eeneve^ lost emlnwoning.
Diploma ^uishoumkundige of
acte N. "iVjjlII geeÉ voorkeur.
SchriftelijVï sbèftitatie aan
het HoofdVan den Economi-
schen- en \Administratieven
Dienst. 3079
EiSJE
it van de di
en Huishoud-
gaarne voor
iatst bij tand-
f,worden op-
0v..v— - -^.Is-assistente.
Br. bar. v. d. blaïïonderno. 3590
Flinke Werkster
^belangstelling en
ontvangen
Huwelijk, be-
^n hartelijken
3087
Voor d(
geluk'
bij ons
tuigen
dank.
J. H.
J. NIJHUIS-SPA!k'JAARDT
Leiden, Dec. 1941. fMare 52
NIEUWKOOP
Abonnementen en
Adver te oliën worden
aangenomen door
J. V. d. VOORN
DANSSCHOOL „MEKEL"
Inschrijving nieuw?, leerlingen „ïoorjaarscursussen".
Voor beginners zullenddeklessen ivordeh gegeven op Woens
dag- en Donderdagavonjl'ialsmecfe op Zondagmiddag. Voor
gevorderden op Zondagavond; wens fijn in voorbereiding
Clubs voor Katholieken. ÏDuur per casussen 1015 of 20
weken. - Onze toch al zefcr billni\wJf#Heven kunnen desge-
wenscht in termijnen worden voldaan. Inschrijving en inlich
tingen aan de School HoggfiMUOTd 87. 3080
4 v J. J. MEKEL, Gedipl. Leeraar.
""EUWE RIJN 2$ '1 l TELEF. 21707
Voorjaarsctqrsus fa, maanden), vangt aan
in de tweede h^lSt van Januari a.s.
Inschrijving Oplichtingen dagelijks:
NIEUWE Rljfy 28.
GELDLEENING
By den Gecombineerdcn Star-
revaart- en Damhouderpol
der te LEIDSCH£NDAM kan
n GELD-
10 000
Ideity. Gega-
zichfi onder
ingen
'wenden
van den
.eidschendam,
Raadhuis Koningin Wilhelmi-
nalaan, ale alle\ gewenschte
inlichtingen verstrekt.
Leidschendam, 19 D$c. 1941.
HET BESTUUR
van voornoemden Polder.
GROOT- Hf
EN GOED I
NIEUWS H
.L UW OUDE RADIO NIET WEG
er eedjtdaags een fraaie moderne
k. en u. k. g.*rvoor in de plaats
een EiJiper-radiJb-gramofoon Com-
3074
vragei, Aaar fcii^ullen het binnenkort
ïstelleA 4- U hoort er meer van. Wissel
v oudewlestel in.
R.K. Vereeniging van Begrafenis
ondernemers „St., Barbara"
ien als
niet ben^dèn de leeftijd van 35 jaar.
Zich schriftelijk I aan te melden bij de
Secretaris Mare 52. 3088
ASmag<
1ste soort wilgen
bij Comm. Venn,
arendsveen, telefoi
kunstmest
N.
nonster en prijs
akker Hzn., Roelof-
8.
N.V. NEDERLANDSCHE SPOORWEGEN
Op 25 en 26 Deéemb^ 19^1 (Kerstdagen), op
Zondag 28 December\i 941 en op 1 Januari
1942 heeft geen lossing en beleding van wagens
plaats. Over die dagèi/ is ook geen staangeld
verschuldigd.
Overigens blijft de regeling omtrent lossing en be
lading van gesloten wagens op Zondag ongewij
zigd van kracht
Utrecht December L941. DE DIRECTIE
't is De Gruxter/s Koff/esurf^ogaat
OAAFt ZIT EChjTE K°FF/E /N.
