DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
REORGANISATIE VAN FRANSCH
BESTUUR IN AFRIKA
VRIJDAG 21 NOVEMBER 1941
33ste Jaargang No. 10108
S)e Ccki^elieSoii^ciAvt
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015 Administratie 20935.
Giro 103003. Postbus 11.
Het kapitaUsme
Wij wezen gisteren in verband met den
strijd tegen het kapitalisme op de encyclie
ken „Rerum Novarum" en „Quadragesimo
Anno".
Zoowel in den verleden als in den huidi-
gen tijd is de inhoud van deze encyclieken
bij velen te weinig bekend.
Wij willen er daarom weer eens uit
ciceeren.
In „Rerum Novarum" schreef Leo XIII:
Hoe het ook zij, duidelijk zien Wij,
en iedereen is het hiermee eens, dat
spoedig en afdoende moet gezorgd wor
den voor het proletariaat daar een zeer
groot deel onverdiend in een ellendige
en jammerlijke toestand verkeert.
Want toen in de vorige eeuw de
vroegere gilden waren afgeschaft, zon
der dat nieuwe hulpmiddelen in de
plaats kwamen, en bovendien de staats
instellingen en de wetten zich hadden
losgemaakt van de voorvaderlijke
godsdienst, vielen de arbeiders, niet
vereenigd en onverdedigd als zij wa
ren, langzamerhand ten prooi aan on-
menschelijke praktijken van hun mees
ters en een bandelooze concurrentie
zucht. De ellende werd nog vergroot
door een alles-verslindenden woeker,
die, alhoewel meermalen door de Kerk
veroordeeld, telkens weer, zij het in
andere vormen, door hebzuchtige spe
culanten wordt gedreven. Hierbij komt
het feit, dat enkele weinigen nagenoeg
de geheele heerschappij verkregen over
de arbeidsmarkt en over heel den han
del zoodat een zeer klein aantal mach
tige geldmagnaten een bijna-slavenjuk
hebben opgelegd aan de onafzienbare
menigte proletariërs.
Veertig jaar na het verschijnen van „Re-
rum Novarum", in 1931, vaardigde Paus
Pius XI de encycliek „Quadragesimo An
no" uit.
De Paus constateert met dankbaarheid,
dat de encycliek „Rerum Novarum" vruch
ten heeft gedragen; dat er veel gestudeerd
èn gewerkt is, met succes, om maatschap
pelijke verbeteringen te verkrijgen. Maar
- - zoo is de strekking van hetgeen de Paus
dan verder zegt de maatschappelijke
toestand is nog lang niet, zooals de recht
vaardigheid en de liefde het eischen.
„Ieder, die inzicht van zaken heeft, weet
aldus de Paus „dat heden ten dage
deze verdeeling (de verdeeling van aard-
sche goederen) wegens het ontzaggelijk
contrast tusschen de weinige overrijken en
de ontelbare bezitloozen aan een zeer
ernstig euvel mank gaat".
En over wat we giscteren noemden de
dictatoriale macht van het kapitaal zegt de
Paus:
„Wat wel 't meest in het oog loopt,
is, dat in onzen tijd niet enkel het ka
pitaal zich opstapelt, maar ook een ont
zaglijke macht, een despotische econo
mische overheersching zich samen
trekt in handen van enkelen, die meest
al het kapitaal niet in eigendom, maar
slechts in bewaring en onder hun be
heer hebban, en er volgens hun wil
en goeddunken over beschikken.
Deze dictatuur neemt de verschrik
kelijkste vormen aan bij hen, die, om
dat zij de geldmarkt in handen hebben
en beheerschen, ook de macht bezitten
over het credietwezen, en over het
verleenen van credieten eigenmachtig
beslissen; zij regelen dan ook als het
ware de bloedsomloop van heel het
economisch organisme, en hebben, om
zoo te zeggen, het economisch leven
zóózeer in hun macht, dat tegen hun
wil niemand kan ademhalen.
Deze concentratie van macht en in
vloed, die als 't ware het karakteristie
ke kenmerk is van de jongste economi-
schen ontwikkeling, is de natuurlijke
vrucht van de onbeperkte concurrentie-
vrijheid, waarin alleen de sterksten
overblijven, of, wat vaak hetzelfde is,
degenen, die het felst van allen strij
den, die zich het minst bekommeren om
hun geweten".
Waarom wij dit alles, dat onzen trouwen
lezers reeds bekend moet zijn, nog èens
citeeren?
Omdat iedereen er van doordrongen moet
zijn, dat een katholiek niet verlangen kan
en niet verlangen mag een nieuwen tijd
met 't oude liberalistische, memmonistische
kapitalistische stelsel. Zeker, er zijn ka
tholieken, die dit nog niet of niet voldoen
de begrijpen. „Het is zeer zeker droevig'
zegt de Paus in „Quadragesimo Anno", „dat
er katholieken geweest zijn, ja zelfs nog
zijn, die zich katholiek noemen en toch de
verheven wet van rechtvaardigheid en litf-
de bijna vergeten zijn". Wij mogen ver
trouwen, dat het aantal dézer door den
Paus bedoelde katholieken in dezen tijd
van bezinning zéér zal inkrimpen!
Als de katholieken, als de groote meerder
heid der katholieken zou inzien de sociale
eischen van rechtvaardigheid en liefde, en
er naar zóu handelen, wij zouden ingaan
een schoonen, heerlijken, glorieuzen tijd.
Weygand met pensioen
OPPERBEVELHEBBERS BENOEMD
VOOR N.- EN W.-AFRIKA.
De algemeen-gedelegeerde van de Fran-
sche regeerirg in Afrika, generaal Wey
gand, is, naar gisteravond om 8 uur offi
cieel werd medegedeeld, met pensioen ge
gaan.
Het officieele communiqué dienaangaan-
en over de afschaffing der functie van
algemeen-gedelegeerde luidt als volgt:
„Generaal Weygand wordt gepension-
neerd. Een wet, waarbij de functie van al
gemeen-gedelegeerde der regeering in
Fransch-Afrika wordt afgeschaft, zal mor
gen in de staatscourant worden gepubli
ceerd.
Het gouvernement-generaal van Algiers
komt te ressorteeren onder den medewer
ker van generaal Weygand, gouverneur-ge
neraal Chatel. De functie van algemeen
gedelegeerde wordt vervangen door een
permanent secretariaat-generaal dat recht
streeks ressorteert onder den vice-presi
dent en welks zetel te Algiers gevestigd is.
Een andere medewerker van generaal Wey
gand, n.l. vice-admiraal Fenard, wordt tot
secretaris-generaal benoemd.
Het hoofd van den staat, maarschalk Pé-
tain, heeft generaal Weygand, voor hij zich
in het particuliere leven terugtrekt, voor
ziin eminente diensten bedankt, die hij in
zijn lange looobaan aan het leger en het
■aderland heeft bewezen. Maarschalk Pé-
tain heeft in een dagorder aan de natie
waardeerende woorden aan generaal Wey
gand gewijd en de voornaamste daden uit
zijn militaire loopbaan in herinnering ge
bracht.
Als roemrijk officier", zoo luidt de dag
order, „heeft generaal Weygard Frankrijk
56 jaar gediend. Zoowel in tijden van suc-
als in de uren der beproeving heeft hij
karaktereigenschapnen en bekwaamheden
den dag gelegd, die de grootste voor
beelden der Fransche militaire traditie
waardig ziin".
Bij een decreet naar eveneens officieel
wordt gemeld dat Vrijdag in de staats
courant verschijnt, wordt in Fransch-Afri
ka een opperbevel voor Noord-Afrika in
gesteld, waarmede generaal Juin, tot dus
verre opperbevelhebber der landstrijd
krachten in Marokko belast is, terwijl ver
der een opperbevel voor Fransch West-
Afrika wordt ingesteld, dat zal worden op
gedragen aan generaal Barraud, tot dus-
e opperbevelhebber der landstrijd
krachten in Fransch West-Afrika.
Het gezag van beide bovengenoemde op
MET
DUITSCHLAND
TEGEN
HET
KAPITALISME
perbevelhebbers strekt zich uit tot de
strijdkrachten te land en in de lucht en tot
de strijdkrachten ter zee, die tot verdedi
ging der kusten van hun gebieden zijn be
stemd of gedeeltelijk daarvoor ingezet kun
nen worden. Zij mogen van deze strijd
krachten gebruik maken voor militaire
operaties welke ten doel hebben de veilig
heid van deze gebieden te garandeeren.
Generaal Juin ontvangt den rang van ge
neraal van een legercorps.
RAPPORT VAN PéTAIN.
Het decreet over de afschaffing van de
functie van algemeen-gedelegeerde der re
geering in Fransch-Afrika wordt vooraf
gegaan door een rapport van het hoofd van
den staat, maarschalk Pétain. Bij de in
stelling van deze functie op 6 September
1940 ging het er om, aldus luidt het rap
port, door een actieve coördinatie de veilig
heid der gebieden, die het meest direct be
dreigd werden, n.l. Marokko, Tunis en Se
negal, te waarborgen, het economische stel
sel van de verschillende bezittingen te ver
beteren, om op deze manier de bevolking,
kolonisten en inheemschen tegen de invloe
den der blokkade te beschermen, voorts
om gecentraliseerd de veranderingen en
aanpassingen in te voeren, welke in den
geest der nationale revolutie noodzakelijk
werden en ten slotte om de sterk inge
krompen militaire strijdkrachten met het
oog op de veiligheid van alle bezittingen
te verdeelen.
De taak, die generaal Weygard sedert
meer dan een jaar als aleemeen-gedele-
geerde der regeering in Fransch-Afrika
vervulde, heeft thans voldoende resultaten
opgeleverd, zoodat de bijzondere positie
van den algemeen-gedelegeerde kan wor
den afgeschaft, en wel zonder de reeds be
staande politieke en bestuursorganisaties,
die het contact moeten onderhouden, te
schaden.
Nu hun taak vervuld is, aldus besluit het
rapport van Pétain, zou deze positie het
gevaar met zich medebrengen, dat zij aan
den eenen kant het initiatief van de auto
riteiten der verschillende bezittingen in de
toekomst zou bemoeilijken en aan den an
deren kant de betrekkingen tusschen deze
autoriteiten en hèt centrale bestuur moei
lijk zou doen functionneeren.
Generaal Weygand heeft zich gisteren
naar Antibes begeven, waar hij op zijn
particulier landgoed het op schrift stellen
van zijn memoires zal voortzetten.
DE SPANNING IN HET
VERRE OOSTEN
De buitengewone zitting van het Japan-
sche parlement, welke vijf dagen heeft ge
duurd en in een tijd van zeer groote in
ternationale spanning bijeengeroepen werd,
heeft gisteren alle op de agenda staande-
kwesties afgehandeld. Volgens Domei wer
den verschillende maatregelen getroffen,
om de positie van Japan ir. geval van oor
log tegen iedere eventualiteit te waarbor
gen. Het Lagerhuis is gisteren op reces ge
gaan, terwijl het Hoogerhuis vandaag met
het gebruikelijke ceremonieel gesloten zal
worden.
Op vragen in de begrootingscommissie
van het Lagerhuis of Koeroesoe het uit
drie punten bestaande programma van Tojo
naar Washington heeft meegenomen, heeft
de Japansche minister van Buitenïandsche
Zaken, Togo, geantwoord: „De haastige
manier, waarop Koeroesoe naar de Ver-
eenigde Staten is gezonden, is geschied om
Nomoera tot steun te zijn, ten einde de
onderhandelingen te bespoedigen. Vóór
Koeroesoe werd uitgezonden had de Japan
sche regeering tot onderhandelingen eslo-
ten. Sedert het begin van deze maand ma
ken zij vorderingen. Dienovereenkomstig
hebben zij Koeroesoe niet met instructies
van welken aard ook uitgezonden. In het
algemeen gesproken heeft de doel der on
derhandelingen betrekking op drie punten,
welke de premier Tojo in zijn jongste ver
klaring heeft opgesomd.
(In hel kort gezegd komen deze drie
punten hierop neer: le. het nalaten van
pogingen door een derde mogendheid, om
de regeling van de Chineesche kwestie te
dwarsboomen; 2e. het achterwege laten
van vijandige acties als de economische
blokkade, en herstel van normale interna
tionale handelsbetrekkingen; 3e. te voor
komen, dat de oorlog zich tot het Verre
Oosten uitbreidt. Red.).
schietende onder het rijden stormden de
Duitsche pantserwagens op de bolsjewisti
sche kolossen af Zij stelden door hun aan
val 19 nantserwagens buiten gevecht. Over
de wrakstukken rukten de Duitsche infan
teristen op en deze overweldigden de
vluchtende overblijfselen van de Sovjet
strijdkrachten.
De vooruitgeschoven afdeeling van een
Duitsche divisie heeft gisteren aan het
front van Moskou, na felle gevechten, een
door de Sovjettroepen taai verdedigde
plaats ingenomen. De bolsjewisten hadden
zich met steun van tanks verdedigd. Nadat
de Duitsche artillerie het vuur van den
vijand tot zwijgen had gebracht, vernielde
het pantserafweergeschut vier soviettanks.
Een stoottroep pioniers viel met vlammen
werpers de Sovjetstelling aan en overwon
de machinegeweernesten en bunkers. De
Sovjetverliezen bedroegen 200 dooden en
500 gevangenen. Behalve de vier tanks
werden negen stukken geschut, 40 machine
geweren en 70 vlammenwerpers van den
tegenstander vernietigd of buitgemaakt.
SOVJET-BATALJON VERNIETIGD.
Van militaire zijde verneemt het D.N.B.
verder, dat gisteren aan het Noord-Kareli-
sche front een Sovjet-bataljon door Duit
sche en Finsche troepen is ingesloten en
vernietigd. Het gevangenental en de om
vang van den buit zijn nog niet bekend. In
den afgeloopen nacht hebben Duitsche ge
vechtsvliegtuigen wederom met succes Le
ningrad aangevallen.
Nederlanders willen niet
vechten voor Engeland
Onder bovenstaanden kop schrijft een
correspondent uit Lorenzo Marques aam
het „Handelsblad".
Het is bekend, dat de Nederlandsche „re-
geesing" te Londen in den loop van dit
jaar een recruteeringsbesluit heeft uitge
vaardigd, waarbij alle daarvoor in aan
merking komende Nederlanders in het bui
tenland werden opgeroepen in het Neder
landsche leger, dat voor Engelschen dienst
in Engeland en Canada wordt uitgerust,
dienst te nemen.
Deze recruteering voldeed niet aan de
verwachtingen, welke men daaraan had
gesteld en derhalve werden in alle landen
en gebieden, waar zich Nederlanders be
vinden, vergaderingen gehouden om te
trachten, door persoonlijk contact deze re-
cru teering vlotter te doen verloopen. In
tal van steden werden tot dat doel comi-
té's in het leven geroepen, welker taak
het was propaganda voor de recruteering
door middel van openbare vergaderingen
te maken.
Ook in Zuid-Afrika zijn tal van propa-
ganda-vergaderingen gehouden. Naar ons
thans met eenige vertraging ter oore komt,
zijn deze vergaderingen niet steeds in den
smaak van de daar wonende Nederlanders
en evenmin in den smaak van de „Neder
landsche regeering" te Londen en haar
vertegenwoordigers, de Nederlandsche ge
zanten en consuls, gevallen.
Op tal van plaatsen werd juist in deze
vergaderingen ongezouten critiek gelucht
op de onderworpenheid der Nederlandsche
regeering te Londen aan de Britsche be
langen.
Veel opzien heeft in Zuid-Afrika een
eenigen tijd geleden gehouden vergadering
in het stadhuis van Pretoria gebaard. Er
deden zich daarbij zulke heftige tumulten
voor, dat ten slotte de vergadering voor
tijdig moest worden gesloten.
Hier geschiedde zelfs het merkwaardige
feit, dat de voorzitter van de vergadering,
de heer Geerling, zijn critiek allesbehalve
spaarde. Zoo betoogde hij onder luiden
bijval, dat de in de Unie verblijvende Ne
derlanders er niet aan dachten, het slacht
offer van een door een uitgeweken regee
ring uitgevaardigd besluit te worden.
Hij stelde de vergadering de vraag, wat
voor doel het had, zich op te offeren voor
belangen, die onmiskenbaar niet in de
eerste plaats specifiek Nederlandsche be
langen waren. Hij bestempelde het recru
teeringsbesluit als een prestige-kwestie
tegenover Engeland waarvoor Nederlan
ders in den vreemde, die geheel andere
ervaringen met de Engelschen hadden op
gedaan, hun bloed en geld moesten offeren.
„Wat hebben wij daarmee te maken",
riep spreker uit. „Plotseling schiet het de
Nederlandsche regeering te binnen, dat wij
hier ook nog bestaan, vroeger heeft men
zich nimmer om onze belangen bekom
merd, het had er eerder den schijn van,
dat men blij was ons kwijt te zijn".
Nadat de toejuichingen hierop waren
verstomd bet hinderde de vergadering
in het geheel niet, dat ook de Nederland
sche gezant zich onder het gehoor bevond
vervolgde spreker: „Nu worden wij
voor den dienstplicht opgeroepen, opdat
de heeren, die best betaalde baantjes be
kleed en, deze kunnen behouden". Joelend
stemde de vergadering met deze uitla
ting in.
Voorts wees de heer Geerling er op, dat
de uitgeweken regeering niets van de
stemming der in Zuid-Afrika verblijven
de Nederlanders weet. Anders zou zij het
niet durven wagen, deze Nederlanders, die
van de Boeren en uit eigen ervaring weten,
wat zij van Engeland te duchten hebben,
op te roepen in een strijd, die alleen om
Eiigelsche belangen gaat. Opnieuw brak
uit de vergadering een luiden bijval los.
Allerwegen werd geroepen, dat Engeland
ditmaal maar zelfs de kastanjes uit het
vuur moest halen, dat het ditmaal maar
zijn eigen menschen in den strijd moest
sturen.
Vergeefs probeerden eenige Nederlan
ders, tot wie ook Koch behoorde, die strijd
aan Engelands zijde als een rechtvaardige
zaak voor te stellen. Hij trachtte de goede
verpleging der Nederlanders in Engeland,
die reeds dienst hadden genomen, te schil
deren. De vergadering liet hem echter niet
PANTSERSLAG BEWESTEN
MOSKOU
TEGENAANVALLEN DER BOLSJEWIKI
AFGESLAGEN.
In het gebied ten Westen van Moskou
hebben pantserstrijdkrachten van een Duit
sche pantserdivisie gisteren hevige tegen
aanvallen van sterke bolsjewistische pant
ser- en infanterie-eenheden afgeslagen.
Duitsche verkenningstroepen hadden de
aanvalsplannen der bolsjewiki tijdig ont
dekt. Toen de bolsjewistische pantserwa
gens uit een bosch te voorschijn kwamen
en op een der hoofdverkeerswegen naar
de Duitsche linies rolden, vielen op hetzelf
de oogenblik pantserwagens van een Duit
sche pantserdivisie uit de tegenovergestelde
richting aan en halverwege den weg ont
spon zich een hevige pantserslag. De Duit
sche pantserwagens hadden zich ter zijde
van den straatweg verspreid en openden
een vernietigend vuur op de achter elkaar
rijdende bolsjewistische pantserwagens. Al
Momentje
NATURALWIRTSCHAFT.
Ik had langen tijd mijn vriend,
den koekoloog uit de Bakerstraat,
niet meer gezien. En gisteren ont
moette ik hem. Hij is nogal wijsgee-
rig aangelegd, maar het is een soort
philosophie van den humor, uitingen
van „den zin voor het komische", zou
dr. Bierens de Haan zeggen. Hij
schoof met zijn kleine gedrongen ge
stalte lachend op mij af en vroeg:
Hoe gaat het? Maar voor ik gele
genheid kreeg te antwoorden, deed
hij het al: Och, dat vraag ik een
journalist in dezen tijd maar niet,
dat lees ik wel in de krant. En hoe
gaat het jou? vroeg ik. Och. ik
ben niet zooveel meer in mijn bak
kersatelier. Je moet er tegenwoor
dig een beetje op uit. Naturalwirtsohaft.
Snap je? Ik snapte het niet.
Och, zei hij, laten wij eens aanne-
nemen, dat ik nogal wat sigaren in
voorraad heb, en een ander heeft jene
ver en geen sigaren. Dan is dat de man,
dien ik hebben moet.
Goed zei ik zoo doen zaken-
menschen. Maar wij dan? En al die an
deren, die geen zaken doen. Ik kan nu
wel „Momentjes" schrijven, maar dat
levert geen sigaren, geen jenever of
iets anders op.
Hij dacht even na en antwoordde
toen wijsgeerig: Ja iedereen moet
zijn plicht doen, jij moet schrijven en
ik bakken. Iedereen moet de gaven ge
bruiken, die hij gekregen heeft. Ik heb
de gave van lekker te kunnen borre
len, dus moet ik voor jenever zorgen.
Maar ja, ambtenaar en weduwnaar,
dat is allemaal erg naar op het oogen
blik. En journalist precies hetzelfde.
Maar weet je wat, ga mee, dan vatten
wij ereen
uitspreken. Bij ieder nieuw woord groeide
het tumult aan. Ten slotte werd de micro
foondraad doorgesneden en Koch, die nog
op het podium stond, werd daarvan hard
handig verwijderd onder het geroep:
„Werp hem er uit, hij is geen Nederlander
meer. Hij tart onze voorouders van Bloem
fontein!"
Slechts met de grootste moeite gelukte
het ten slotte den Nederlandschen gezant.,
die dit alles had moeten aanzien, aan het
woord te komen. Hij trachtte den ernst
van den toestand, waarin Engeland ver
keerde, te schilderen en poogde op het ge
moed van de vergadering te werken, door
te betoogen, dat alleen de offerbereidheid
van alle Nederlanders in staat zou zijn de
zelfstandigheid van Nederland te herstel
len. Voorts gaf de gezant de belofte, dat
Nederland na den oorlog zich beter dan
vroeger om de belangen der Zuid-Afri-
kaanders en de daar wonende Nederlan
ders zou bekommeren.
Doch ook dezen officieelen vertegen
woordiger der uitgeweken Nederlandsche
regeering spaarde men niet. Hij kon zijn
rede niet beëindigen door het telkens op
laaiende tumult. De leiding was ten slotte
noodgedwongen verplicht tot sluiting over
te gaan.
WELTER EN STEENBERfvHE
AFGETREDEN.
Naar men uit Londen meldt, zijn om niet
nader genoemde redenen twee leden van
het kabinet der geëmigreerde Nederland
sche regeering op 14 October op eigen ver
zoek afgetreden, namelijk de minister van
Koloniën, de heer Ch. J. I. M. Weiter en
Je minister van Handel, Bedrijven en
Scheepvaart, mr. M. P. L. Steenberghe. De
heer Steenberghe was ook minister van
Landbouw en Visscherij ad interim en
minister van Financiën ad interim.
Tot minister van Koloniën is benoemd dr.
H. J. van Mook, directeur van het departe
ment van Economische Zaken te Batavia.
Tot minister van Handel, Bedrijven en
Scheepvaart is benoemd de heer P. A.
Kerstens, lid van den Volksraad in Neder-
landsch-Indië.
Dr. H. J. van Mook bekleedt sinds medio
1937 de functie van directeur van het de
partement van Economische Zaken te Ba
tavia. De heer P. A. Kerstens is reeds ja
renlang leider der Indische Katholieke
cartij. Hij vermocht in die functie niet al
tijd de eenheid in die partij te bewaren.
Reeds eenmaal kwam het tot een breuk in
deze partij, voornamelijk als gevolg van
zijn gebrek aan tact en soepelheid. De
heer Piet Kerstens kan niet anders be
schouwd worden dan als een politieke
figuur.
Nieuwe bonnen
Voor de week van 23 tot 29 November
zijn de gebruikelijke rantsoenen brood of
gebak, vleesch of vleeschwaren, melk, en
aardappelen verkrijgbaar op de bonnen
nummer 45 van de daarvoor bestemde
kaarten.
Een schaakspel en een fraai bewerkt kistje van barnsteen vormen een_ tweetal
interessante details van de tentoonstelling .Barnsteen, het goud der zee", welke
Dinsdag a.s. in het Rijksmuseum te Amsterdam wordt geopend
(Pax-Holland-De Haan m)
Bonnen die afloopen
De volgende bonnen zijn na Zater
dag 22 November niet meer geldig:
44 Brood,
44 Vleesch, Vleeschwaren.
44 Melk I.
44 Aardappelen.
21 Petroleum.