Momentje
DINSDAG 18 NOVEMBER 1941
33ste Jaargang No. 10105
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015 Administratie 20935.
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Giro 103003. Postbus 11.
Het Duitsche wetenschappe
lijke boek
In de universiteitsbibliotheek te Amster
dam is Maandagmorgen in aanwezigheid
van een aantal Duitsche en Nederland-
sche autoriteiten een tentoonstelling ge
opend, welke is gewijd aan de Duitsche
wetenschappelijke litteratuur der laatste
tien jaren.
Senator dr. Böhmcker wees er op, dat de
tentoonstelling slechts een kleine greep uit
het Duitsche wetenschappelijke werk toont.
Het is niet mogelijk geweest, in deze klei
ne ruimte een vollédig overzicht van dit
werk te geven. Taarom zal in Januari te
Utrecht een tentoonstelling worden inge
richt, vfrelke belangrijk grooter is en recht
doet wedervaren aan den arbeid der we
tenschappelijke schrijvers.
De zoogenaamde intellectueele kringen
hebben vaak beweerd, dat het nieuwe re
giem in Duitschland een einde heeft ge
maakt aan de beoefening der wetenschap.
De expositie in de universiteitsbibliotheek
bewijst echter, dat de wetenschap in
Duitschland niet alleen voortleeft, doch
zelfs een bloeiperiode doormaakt. Daarom
zal deze tentoonstelling een juist begrip
van de Nederlanders voor den Duitschen
wetenschappelijken ax-beid mogelijk ma
ken.
Na de inleiding door senator dr. Böhmc
ker hield dr. Plutzer als vetegenwoordiger
van general-kommissar dr. Wimmer, een
toespraak.
Het is een teeken van Duitschland's
kracht, zoo zei spr. o.m., dat temidden van
een strijd op leven en dood, het mogelijk
is wetenschappelijken arbeid te verrichten.
Strijd en cultuur sluiten elkaar niet uit,
weerbaarheid en wetenschap gaan integen
deel volkomen samen.
En voor hen, die in deze expositie geen
voldoende bewijs zien, moge er op gewezen
worden, dat de geleerden thans in het veld-
grijs aan het front staan en met hun volks-
genooten voor hun vaderland vechten. Men
kan hieruit leer en, dat in Duitschland de
wetenschap niet om de wetenschap wordt
beoefend, doch wel de wetenschap om het
volk.
Het Duitsche volk streeft naar groote
nrestaties op alle gebieden.
Zoo vecht men ook voor een nieuwe
ordening in het ruim van den geest, een
ordening, welke voor geheel Europa van
oeteekenis is. En daarom is het ook van
beiang Nederland te doen deelnemen aan
net herscheppen van dit ruim.
Tot slot deelde dr. Plutzer mede, dat de
Rijkscommissaris, dr. Seyss-Inquart, heeft
beslist, dat een groot deel van de op deze
tentoonstelling bijeengebrachte weten
schappelijke boeken ten goede zal komen
aan de universiteitsbibliotheek van Am
sterdam.
Hierna sprak de secrtaris-generaal van
het departement van Opvoeding, Weten
schap en Cultuurbescherming, prof. dr. J.
van Datn, de openingsrede uit.
De Duitsche wetenschap, zoo zeide prof.
van Dam o.m. staat hier te lande van ouds
her bekend als een der beste en meest ont
wikkelde uitingen van den Duitschen
geest. Duitsche hoogleeraren en onderzoe
kers hebben hier steeds volledig begrip en
medewerking gevonden. Een der kenmer
ken van de Nederlandsche wetenschap is de
gror^gbeid en de objectiviteit ten opzich
te van het onderzoek en de Nederlandsche
geleerde heeft steeds een open oog voor
de resultaten der wetenschap in de gehee-
le wereld, in welke taal dan ook.
Met verbazing had spr. bemerkt, dat
midden in den oorlog de wetenschappelij
ke p »biicaties in Duitschland zonder noe
menswaardige storing voortgang vinden,
ofschcon een groot deel der betrokkenen
zoowel van auteurs, als van technisch per
soneel, aan den oorlog deelneemt.
Verder moet het iedereen opvallen, hoe
zeer ook de Duitsche wetenschap door
staatsbelangen wordt beinvloed. De we
tenschap is in dienst van het vaderland en
van het vclk gesteld in een omvang, als
hier te lance onbekend is geweest. Menig
maal kan men zelfs bij ons constateer m,
dat men op theoretische gronden afwij
zend hiertegenover staat: de wetenschap
en haar beoefenaren moeten vrij zijn en het
heet een -r,Hasten van deze vrijheid, wan
neer de staal of de volksgemeenschap met
bepaalde wcnschen in dit opzicht naar vo
ren komt.
Ik ben het dwaarmee eens, voorzoover dit
het resultaat van den arbeid betreft: de
onderzoeker moet zich bij het uitwerken
van zijn resultaten uitsluiie. d door w--f«-n-
schappelijke overwegingen laten leiden. Ik
ontken echter de noodzakelijkheid, ja zelfs
de mi gelijkheid van vrijheid der weten
schap in ongemeen en zin: de staat heeft na
tuurlijk het recht, van de wetenschap de
oplossing van bepaalde vraagstukken te
verlangen; de onderzoeker is immers mede
lid van de volksgemeenschap en zijn we
tenschappelijk apparaat is hem immers in
de meeste gevallen door deze volksge
meenschap ter beschikking gesteld.
Zoo hebben wij, Hollanders, herhaalde
lijk ook zelf gedaan. Ik herinner slechts
aan de problemen van volksgezondheid, aan
de drooglegging van de Zuiderzee, aan het
in wording zijnde nationale plan als voor
beelden van geleide wetenschap.
Bijzonder op het punt van samenvoeging
van alle beschikbare krachten en van den
gemeenschappelijken arbeid aan gemeen
schappelijke doelstellingen kunnen wij van
de Duitsche wetenschap veel leeren.
Spreker eindigde met den wensch, dat de
bestaande goede betrekkingen tusschen
de Duitsche en de Nederlandsche weten
schap door deze tentoonstelling bevorderd
mochten worden in het belang van beide
volkeren, in het belang ook van hun beider
Europeesche samenwerking en verklaarde
de tentoonstelling voor geopend.
ORDENING IN EUROPA
DE N. S. B. IN DEN AETHER.
De persdienst van de N. S. B. deelt mede,
dat in den loop van deze week eenige radio
uitzendingen over den zender Hilversum II
de zeer bijzondere aandacht aller Neder
landsche luisteraars vorderen.
In de eerste plaats spreekt vandaag van
18.45 tot 19 uur de heer Atman over: „Voor
vrij Nederland! Met Duitschland tegen het
kapitalisme".
Op Woensdag 19 dezer, van 19.45 tot 20
uur vraagt de bekende declamator Adriaan
van Hees de belangstelling voor: ,,10 jaar
nat. socialistischen strijd".
Ten slotte op Zaterdag 22 dezer, van 18
tot 18.15 uur wordt de rede uitgezonden
van den heer L. Lindeman over: „Een
woord van Mussert".
MET DUITSCHLAND
TEGEN
HET KAPITALISME
STAAT EN KERK IN DUITSCHLAND.
In de redevoering, die Hitier op 9 Novem
ber in Muenchen heeft uitgesproken, kwam
een passage voor, waarin de Fuehrer mede
deelde, dat een bepaald bedrag was uitge
trokken voor de kerken in Duitschland. Het
bedrag, dat in het verslag, dat toen in de
Nederlandsche bladen is verschenen, werd
genoemd, was 9 millioen R.M. Het blijkt
thans, dat dit een fout is geweest. De Duit
sche staat heeft niet 9 millioen R.M., maar
900 millioen R.M. voor de kerken beschik
baar gesteld. Door technische storing in het
overseinen, was de mededeeling van Hitier
foutief in de Nederlandsche bladen geko
men.
WAPENRUSTING VAN GUSTAAF
ADOLF GEVONDEN.
Een cultuurhistorische vondst van den
eersten rang is gedaan in de domkerk van
Straengnaes (Zweden), waar een Zweed-
sche geleerde na eindelooze nasporingen
de vergulde wapenrusting van koning Gus-
laai Adolf heeft gevonden. Deze wapenrus
ting die de groote Zweedsche koning bij
tournooien droeg, is in 1630 te Arboga ge
smeed.
Rijkscommissaris dr. Seyss Inquart heeft in het Mauritshuis te Den Haag de ten
toonstelling .Het Duitsche Boek" officieel geopend. - V.l.n.r.: dr. Seyss Inquart;
prof. dr. T. Goedewagen, secretaris-generaal van het Departement van Volks
voorlichting en Kunsten; Oberregierungsrat dr. Hövel en commissaris-generaal
Schmidt tijdens de rondgang (Polygoon-Zeijlemaker)
DE DUITSCHE ZENDING OP HET
EUROPEESCHE CONTINENT.
Onder het opschrift „Heel Europa"
schrijft de diplomatieke medewerker van
de „Deutsche Allgemeine Zeitung" o.a. het
volgende over „De Duitsche zending op het
Europeesche continent":
De Duitsche daad in het Oosten bevrijdt
het continent. De Fuehrer heeft voor zijn
getrouwen nog eens gewezen op de betee-
kenis van den geweldigen strijd om het
zijn of niet-zijn van Europa en het groote
doel in het Oosten onthuld. Enkele dagen
later heeft de Finsche nota aan de Ver.
Staten ondubbelzinnig en nuchter beves
tigd, wat deze strijd om het bestaan aan
den Noordelijken flank van Europa betee-
kent, waarvan Roosevelts Amerika geen
denkbeeld heeft, en geen denkbaeld wil en
kan hebben. Wat voor Finland geldt, geldt
ook voor Roemenië en onze andere bond-
genooten. Eigenlijk geldt het voor geheel
Europa. Het bolsjewisme zou de vernieti
ging gebracht hebben, het moest koste wat
het wil verslagen worden. Slechts één mo
gendheid ter wereld kon het verslaan:
de grootste continentale militaire mogend
heid: Duitschland. Daarmee viel een be
sluit van essentieele beteekenis en daar
mee werd het Europeesche continent her
boren.
De kwestie, die thans door ons optreden
in het Oosten, door de overwinningen en of
fers van onze soldaten en hun bondgenoo-
ten positief wordt opgelost, stond als een
kwestie van leven en dood voor alle Euro
peesche volkeren en staatslieden. Met de
militaire overwinning van het bolsjewis
me wordt een historische noodzakelijkheid
vervuld, welke het democratische Westen
in Europa sinds het bestaan van het bols
jewistische gevaar wel verondersteld, maar
nooit had durven volbrengen. Het pan-
Europa-manifest van CoudenhoveCaler-
ghi ging uit van den valschen, on-Duit-
schen opzet, de politieke leiding der we
reld voortaan te concentreeren in Washing
ton, Londen, Moskou, Tokio en Parijs en
het Duitsche Rijk uitsluitend als hun ob
ject te zien. Den opsteller van dit mani
fest zweefden de Ver. Staten van Europa
den geest als bufferstaat voor Enge
land tegen het bolsjewisme. ,,Pan-Europa
reikt zoover naar het Oosten als het demo
cratische stelsel", heette het toen. Enge
land evenwel toonde noch toen, noch bij
de stichting van een hoogst abstracte Euro
peesche Unie door "den Franschen pre
mier Briand voor dergelijke plannen be
langstelling. En thans verweert Churchill
zich als een razende tegen het eensge
zinde Europa onder Duitsche leiding. De
Volkenbond leek Engeland wel als inter
continentale voortzetting der politiek van
het Europeesche evenwicht der krachten.
Alle pogingen tot een continentaal een
heidsfront kwamen Engeland verdacht
voor, zelfs wanneer dergelijke voorstellen
kwamen van een Franschen democraat en
pacifist.. Het Europeesche motief van
Briand daarentegen stond gelijk met den
angst voor een Duitschland, dat tezamen
met h?t bolsjewisme West-Europa onder
den voet zou loopen. Dezelfde angst dreef
de Franschen, nadat het nat.-socialisme in
Duitschland het bewind in handen had ge
nomen, naar een samengaan met de Sovjet-
Unie.
In de jaren van Locarno waren oriëntee
ring op het Westen of dekking in den rug
in het Oosten de diplomatieke slagwoorden
van den dag. Toen reeds stelde Adolf Hit
ler het Duitsche volk openlijk voor de
noodzakelijkheid eener Oostelijke politiek.
Toen reeds stelde hij als het positieve
Groot-Duitsche doel het te boven komen
van Versailles. Ook Hitier moest beloven,
dat Engeland het Duitsche continentale
streven niet zou verstaan. Nu de Finnen
den Amerikanen hebben meegedeeld, dat
zij niets van het bolsjewisme willen we
ten, is ook op het Britsche eiland het laat
ste restje van gemeenschappelijk verant
woordelijkheidsbesef onderdrukt door den
vrees en den haat tegen de véltrekking van
het vonnis over het Joodsch-kapitalistische
stelsel.
Toen de Fuehrer in den zomer van 1939
den oorlog aan twee fronten vermeed en
in 1940 Europa met een minimum aan
bloedvergieten en oorlogsverwoesting on
der bescherming van de as plaatste, had
den Churchill en Stalin het reeds ver
speeld. En thans wordt vervuld, wat een
handjevol verstandige Engelschen en Fran
schen na Munchen reeds gehoopt had. n.l.
de zegevierende uitvoering van de Duit
sche zending in het Oosten, van de Euro
peesche zending van Duitschland. Het doel
in het Oosten is thans tweeledig: volledige
militaire bescherming en een zoo breed mo
gelijken grondslag voor de verzorging. Dat
is het Duitsche doel in het. Oosten. Zijn al
ternatief was: de voortdurende achteruit
gang, het verval van Europa aan deze zijde
van de vroegere bolsjewistische grens en
de vernietigende vloed van de bolsjewis
tische terreur.
DE UIT AFGANISTAN UITGEWEZEN
DUITSCHERS.
Er is te Berlijn nog niets bekend aangaande
de vorderingen van de reis en den toestand
van de uit Afganistan uitgewezen Duitschers
Volgens berichten van persagentschappen
zijn de bannelingen reeds in een Britsch-
Indische haven aangekomen, waar zij scheep
zullen gaan naar een Perzische haven, om
van daar uit verder over land via Turkije
naar hun vaderland te worden geleid. Op
grond van de ervaringen van de bannelin
gen uit Iran acht men de Perzische etappe
de gevaarlijkste en wacht men er zich wel
voor, eenig optimisme te tóonen voor aleer
de reizigers veilig en wel op Turksch ge
bied zullen zijn aangekomen.
DE STRIJD IN HET OOSTEN
HET DUITSCHE LUCHTWAPEN RICHT
ZICH TEGEN DE ZWARTE ZEEVLOOT.
In aanvulling op het weermachtshericht
an gisteren wordt het D. N. B. medege
deeld: Door de inneming van Kertsj is het
Oostelijk deel van het schiereiland de
Klim van vijanden bevrijd en een belang
rijk strategisch succes behaald. De Duit
sche en Roemeensche troepen sluiten de
straat van Kertsj definitief van elk bolsje
wistisch verkeer af. D. w. z. de Zee van
Azow met haar aan de Oostkust gelegen
havens van Rostow aan den Don, via Jeissk
tot aan Temrjoek op het schiereiland Ta-
man zijn van elke verbinding te water naar
het Zuiden afgesloten. Deze havens beschik
ken alleen nog over verbinding te land en
per spoorv/eg naar het Oosten. De Duitsche
er. Roemeensche troepen staan tegenover
het voorterrein van den Kaukasus. De
bolsjewisten hadden op het schiereiland
reusachtige versterkingsgebieden aangelegd
ten eerste in het gebied PerekopArm-
jansk en Joeschoen over een diepte van
vijftig kilometer, vervolgens op de land
engte naar den Oostelijken top van Kertsj
over een diepte van tien kilometer en ten
slotte rond Kertsj. In deze versterkte ge
bieden hadden zij groote hoeveelheden troe-
ppn en materiaal bijeengebracht en door
zulk een massalen inzet dachten de bolsje
wisten den opmarsch van de Duitsche en
Roemeensche troepen tot staan te kunnen
brengen. Toen zij zagen, dat dit niet ge-
ïukt, poogden zij zich op schepen in vei
ligheid te brengen. De Duitsche luchtmacht
hoeft echter met talrijke treffers van bom
men ingegrepen en thans opnieuw negen
oorlogsschepen tot zinken gebracht en 24
oorlogsschepen zwaar beschadigd. Zij heeft
echter ook de bolsjewistische koopvaardij
vloot in de Zwarte Zee zwaar getroffen.
Zestig koopvaardijschepen met tezamen
235.500 brt. en negen andere, waarvan de
tonnage niet bekend is, zijn tot zinken ge
bracht, 69 schepen zwaar beschadigd. Deze
groote vernieling van oorlogs- en handels
vloot der bolsjewisten in de Zwarte Zee
heeft tevens tot gevolg gehad, dat de door
hen op de Krim bijeengebrachte massa's
menschen en materieel niet weggevoerd
kunnen worden.
DE DOORBRAAKPOGINGEN VAN
LENINGRAD UIT.
Het D. N. B. verneemt van militaire zijde:
Bolsjewisten, die de laatste dagen In de
omstreken van Leningrad gevangen geno
men werden, deelen steeds weer mede, dat
de bolsjewisten met alle geweld wilden,
dat vóór 7 November, den veriaardatr van
de Octoher-revolutie, de Duitsche linies
doorbroken zouden zijn, om op die wijze
den ring rond Leningrad te verbreken.
Daar echter al deze pogingen in het vuur
van de Duitsche waoens mislukten, heerscht
er thans in den kring van de commissaris
sen groote ontstemming. De soldaten krij
gen nog slechts scheldwoorden te hooren.
Zinnen als: „jullie hebt Lenin en de Octo-
bcrrevolutie verraden", zijn nog zeer mild.
Verscheidene leiders van afdeelingen, die
bij de hopelooze onderneming, met bloedige
verliezen waren teruggeslagen, zijn dood
geschoten.
KOOKBOEK.
Er is tegenwoordig niet zoo heel
veel meer, dat onze tongen en gehe
melten streelt. De maatstaf van onze
maaltijden is niet meer of het lekker
smaakt of niet, maar de voeding, de
instandhouding van onze weerstand,
onze gezondheid, Maar wij willen
daar niet altijd aan met onze men-
schelijke zucht naar genot. Maar daar
is nog iets anders, dat ons troost geeft
on deze ontberingen. Nu ook de pa-
pierschaarschte slachtoffers maakt en
minder boeken onzen geest verzetten,
zijn daar de kookboeken, die tegelijk
èn voor onzen smaak van goede spij
zen èn voor onzen geest een goede
remplagant zijn. Ik verzeker U, dat
kookboeken de aangenaamste lectuur
zijn, die men zich denken kan. Indien
zij slechts goed en met wat fantasie
geschreven zijn, vullen zij niet alleen
den geest, maar in geestelijken zin ook
de maag. Als men eens een middag
minder goed gegeten heeft, u hebt bij
voorbeeld de zoozeer aanbevolen vita
minen geconsumeerd en als u het
mij vraagt, ik houd niet van vitaminen
en U verlangt naar iets smakelijkers
dan groentewater, neem dan het kook
boek ter hand en smul van de gerech
ten, welke u in milden overvloed wor
den opgediend. Want er ipoge ook niet
overvloedig zijn om te eten, wie kan
ons beletten naar hartelust te water
tanden?
Fuehrer benoemd den gouwleider en rijks-
stadhouder dr. Alfred Meyer.
Om te beginnen is het burgerlijk bestuur
ingesteld in het gebied der vroegere vrije
staten Littauen en Letland en in deelen
van Wit-Roethenië. Deze gebieden vor
men tezamen het Rijkscommissariaat
„Ostland".
Tot Rijkscommissaris voor het „Ostland"
heeft de Fuehrer den gouwleider en Ober-
praesident Hinrich Lohse benoemd.
Ook in deelen van de Oekraine is reeds
een burgerlijk bestuur ingesteld.
De Fuehrer heeft tot Rijkscommissaris
voor de Oekraine benoemd den gouwleider
on Oberpraesident Erich Koch.
In -politieke kringen te--Berlijn noemde
men gisteravond voor vertegenwoordigers
ven de pers de opgaven van het zoo juist
opgferichte Rijksministerie Voor de bezette
gebieden in het Dosten iets geheel nieuws
en van historischen omvang. Het is hier
zaak. zoo verklaarde men, in aansluiting
op de bevrijding van die gebieden van het
bolsjewisme op de achtergebleven onge
looflijke puinhoopen de grondslagen te
leggen voor een nieuw leven. Het natio
naal-socialistische Duitschland, zoo verkla-
rpn genoemde politieke kringen te Berlijn,
is zich geheel en al bewust van de groot-
he'd van deze taak.
Naar verluidt, is de zetel van het nieuwe
ministerie te Berlijn. Bevoegde instanties
le Berlijn zijn van meening, dat nog meer
Rijkscommissariaten in het Oosten zullen
worden ingesteld.
BURGERLIJK BESTUUR
IN HET OOSTEN
TWEE RIJKSCOMMISSARISSEN
BENOEMD.
De Fuehrer heeft bepaald, dat in de dee-
ien van het door de Duitsche troepen in het
Oosten bezette gebied, waar de gevechts
handelingen geëindigd zijn, burgerlijke be
sturen worden ingesteld. Deze besturen
hebben in de eerste plaats tot taak, de
openbare orde en het openbare leven te her
stellen en te handhaven. Zij ressorteeren
volgens aanwijzing van den Fuehrer onder
een Rijksminister. De Fuehrer heeft te
dien einde den Rijksleider Alfred Rosen
berg benoemd tot Rijksminister voor het
bezette gebied in het Oosten. Tot diens
permanenten vertegenwoordiger heeft de
8-7-6-0-0
Acht, zeven, zes, dubbel nul.
Kent u dit getal nog?
Het is het gironummer van de Nederland
sche ambulance, de hulpexpeditie, die
straks naar het Oostfront vertrekt, om hulp
te bieden aan de gewonde strijders.
Acht, zeven, zes, dubbel nul.
Een getal, dat u in uw geheugen moet
prenten, een getal, waarvan u gebruik
moet maken. Neem uw giroboek of een gi
robiljet ter hand en maak een bedrag over
op girorekening
8-7-6-0-0
U steunt daarmede het mooie werk van
de Nederlandsche ambluance, Koninginne
gracht 22, 's-Gravenhage.
.Barnsteen, het goud van de zee". Onder dezen titel wordt Vrijdag in het
Rijksmuseum te Amsterdam een tentoonstelling van barnsteen geopend.
Hierboven hef model van een oud Danziger Hanse schip, dateerend uit 1600.
De lengte van dit barnsteenen kunstwerk is 120 cM. Het werd te Königsberg
in den tijd van drie jaar vervaardigd en zijn waarde bedraagt ongeveer
30.000 R.M. (Pax-Holland-Rijkscommissariaat)
