MomentjeN
WOENSDAG 22 OCTOBER 1941
33ste Jaargang No. 10083
Ste Getd^^Soti/fcomt
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015 Administratie 20935.
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Giro 103003. Postbus 11.
Dit nummer beslaat uit
twee bladen.
Op de eerste plaats noodig
Ter gelegenheid van den dies natalis,
den verjaardag, van de R. K. Universiteit
te Nijmegen heeft de Bisschop van Breda,
Z. H. Exc. mgr. Hopmans, de studenten
toegesproken.
In zijn rede zeide de Bisschop o.a.:
Het is niet voldoende noch op de
eerste plaats noodig, wetenschap te
verwerven. Vóór alles wordt gevorderd
de christelijke deugd, een voorbeeldig
en godsdienstig leven.
Het is een groote waarheid, die
de Bisschop voorhoudt. Een bekende waar
heid ook.
Maar het is in het leven niets bijzonders,
als bekende groote waarheden worden
vergeten, zoodat er niet# naar gehandeld
wordt.
Wij hebben noodig menschen van weten
schap. De samenleving zou cultureel ver
zinken, als de wetenschap niet met ernst
en ijver zou worden beoefend.
En op het katholieke leven zou een blaam
v/orden geworpen, als niet ook onder ka
tholieken de wetenschap in hooge eere en
practische beoefening zou staan.
Niemand kan gelukkig met eenigen grond
van waarheid beweren, dat wetenschap
en katholicisme, theoretisch of practisch
tegenover elkander staan.
Tusschen de vaststaande resultaten van
de wetenschap en de leer van de Katholieke
Kerk is op geen enkel terrein tegenspraak:
Geloof en wetenschap strijden niet met
elkaar. Nog nooit heeft iemand deze stel
ling kunnen weerspreken.
En op elk terrein van de wetenschap kan
men katholieke beoefenaren en vooraan
staande geleerden aanwijzen.
De wetenschap staat bij de katholieken
in hoog aanzien. De Katholieke .Kerk be
vordert de wetenschap op alle mogelijke
wijze!
Geloof en wetenschap. Geloof staat in
derdaad op de eerste plaats. Maar dat is
geenszins een belemmering voor de
vrijheid van de wetenschap. Het geloof is
voor de wetenschap als een lichtbaken in
zee, als een toren in het vrije veld. Het
wijst den weg, het behoedt voor afdwa
ling, maar het belemmert de vrijheid niet!
De wetenschap staat bij de Katholieken
in hoog aanzien.
Maar: de wetenschap staat niet op de
éérste plaats, mag naar ónze opvatting niet
op de eerste plaats staan.
„Vóór alles wordt van de katholieken
gevorderd de christelijke deugd, een voor
beeldig en godsdienstig leven".
En, vóór alles heeft de maatschappij be
hoefte aan goede menschen. Goede men
schen d. w. z., menschen, die consequent,
overeenkomstig een eerlijke en oprechte
overtuiging leven; die een goed geweten
als norm hebben voor hun daden, voor hun
dagelijksch doen en laten.
Wij hebben noodig menschen, dieEn
hier komen de aanvullingen naar gelang
van persoonlijke geaardheid en persoon
lijke voorkeur en ook naar gelang van
maatschappelijk inzicht.
Maar al die aanvullingen zijn verkeerd,
in bedoeling of althans in formuleering,
als niet op de eerste plaats staat het goed-
z ij nWij hebben menschen noodig, die
goed zijn!
Men kan verscheidene criteria aanleg
gen voor het al dan niet goed-zijn van de
menschen. Dit is een criterium, dat nooit
faalt: of de menschen al dan niet egoïstisch,
zelfzuchtig zijn, of 't al dan niet ware ge-
meenschapsmenschen zijn, ware gemeen-
schapsmenschen, d. w. z. menschen, die
tot zichzelf-vehgetend offer bereid zijn en
klaar staan, als de gemeenschap, als het
belang van hun medemenschen dat offer
vraagt.
Als wij dus zeggen, dat we op de eerste
plaats noodig hebben goede menschen,
kunnen we óók zeggen, dat we op de eerste
plaats noodig hebben ware ware!
gemeenschapsmenschen
EEN EEREZAAK is het Winterhulp
te steunen. Gironummer van
de WHN 5553
Amerika als „beschermer".
Een paar berichten van overzee zijn aan
leiding tot groote ongerustheid omtrent het
lot van onze overzeesche gewesten. Daar
is vooreerst het bericht, van het Spaan-
sche blad „Informaciones", door ons gis
teren medegedeeld, waaruit blijkt, dat het
eiland Curasao, tot dusver blijkbaar on
der Engelsche bescherming staande, thans
door dit land als een soort mandaat aan
de Vereenigde Staten is overgedragen.
Wat er formeel precies met dit, vooral om
zijn olieraffinaderijen belangrijk West-In
dische gebiedsdeel geschied is, weten wij
hier uiteraard niet, doch het Spaansche
blad schrijft, dat de regeering van Neder
land, toen zij zich in Engeland vestigde,
aan dit land het Nederlandsche imperium
toevertrouw-".e.
Engeland, heeft Guragao inmiddels „over
gedaan" aan de Yankees.
„De Yankees", zoo heet het dan verder,
zullen zich op Curasao nestelen en de En-
gelschen hebben de Nederlanders geprest,
zich te schikken in deze „overdracht". Het
eiland gaat daarmede over in de derde
hand".
Hier is dus weer één van die befaamde
steunpunten, waarop de Vereenigde Sta
ten den laatsten tijd beslag hebben gelegd.
Voor hoelang, vragen wij ons af.
Curagao is een eiland, dat zoo prettig
dicht bij het Amerikaansche vasteland ligt
en dat bovendien van groote beteekenis is
voor de oliewinning. Op Curasao immers
zijn de raffinaderijen, waar de olie van
Venezuela wordt verwerkt. Het zal voor
de Yankees een heele toer zijn, om zich
tot zulk een onbaatzuchtigheid op te wer
ken, dat zij dit voor hen zoo begeerens-
waardige eilandje weer aan ons terugge
ven. Curasao staat thans onder Amerikaan
sche „bescherming" en bescherming is
een mooi woord, dat soms een minder
fraaie bedoeling dekken moet. En van on
baatzuchtigheid hebben wij bij de Ameri
kanen nog .weinig kunnen ontdekken.
In dit verband is het ook interessant ken
nis te nemen van een bericht van de „New
York Times" uit Singapoi^., waaruit blijkt,
dat de Amerikaansche „bescherming" zich
o®k begint uit te strekken tot Ned. Oost-
Indië.
Het blad wijst op de noodzakelijkheid
voor de Ver. Staten om deel te nemen aan
de verdediging van Britsche en Nederland
sche bezittingen in het Verre Oosten. De
ze bezittingen zijn volgens het blad welis
waar beslist gekant tegen concessies aan
Japan, maar realistisch genoeg om in te
zien, dat hun vastberaden houding slechts
te handhaven is, indien de Ver. Staten mi
litairen steun toezeggen. Amerikaansche
deelneming aan de verdediging zou het
Maleische gebied en Singapore tegen iede-
ren aanval beveilig-n. Ook Britsche mili
tairen hebben onlangs de noodzakelijkheid
van Amerikaansche medewerking geuit.
Het blad verklaart, dat met nadruk ge
zegd dient te worden, dat Nederlandsch-
Indië zijn maatregelen tegen Japan zonder
Amerikaanschen steun op den duur niet
kan voortzetten met het oog op het gevaar,
dat Japan door deze maatregelen tot den
strijd gedwongen kan worden.
Tot zoover de „New York Times".
Wij kunnen moeilijk in de toekomst zien,
nog minder de toekomst voorspellen, doch
het is duidelijk, dat het gevaar van een
verloren gaan van onze overzeesche gebie
den door een „bescherming" van het over
machtige Amerika bedenkelijk begint te
worden.
Batavia heeft zich al te zeer blind ge
staard op het gevaar, dat dreigde van de
zijde van Japan; met het gevolg, dat ons
mooie Insulinde en onze West van de Scyl-
la in de Charybdis dreigen terecht te ko-
IN 'N PAAR REGELS
Sovetbodem in Turkije geïnterneerd.
De Turksche regeering heeft bekend ge
maakt, dat kortelings een bolsjewistisch
hulpoorlogsschip een haven aan de Bospo
rus is binnengeloopen. Het schip is geïn
terneerd.
Britsch tankschip tot zinken gebracht.
New Yorksche scheepvaartkringen dee
len mede, dat het Britsche motortankschip
„Auris" (8030 ton) in het Noordelijke deel
van den Atlantischen Oceaan tot zinken
is gebracht. Het tankschip had Amerikaan
sche petroleum voor Engeland aan boord.
BE MARKTRECEUMG BESCHERMT SEDERT 1933
DEN VERBRUIKER DOOR VASTE PRIJZEN.
Victorie - Duitschland wint voor Europa op
alle fronten.
Dagö door de Duitsctiers bezet
De afsluiting van Leningrad
Het opperbevel van de Duitsche weermacht maakt in een extra-bericht bekend:
Het eiland Dagö is ingenomen. Daarmede zijn alle eilanden voor de Baltische
kust in Duitsche handen en is het geheele Baltische gebied van den vijand gezui
verd. In voorbeeldige samenwerking met formaties van de marine en het Iucht-
wapen was het aan een divisie infanterie van het Duitsche leger reeds op 12 Oc
tober gelukt bij verrassing op de Zuidelijke punt van het eiland te landen. In
hardnekkige gevechten, die tien dagen hebben geduurd, werd het eiland sindsdien
van den vijand gezuiverd. Daarbij vielen 3.000 gevangenen in Duitsche handen.
Zes kustbatterijen werden vernield. Resten van de vijandelijke bezetting werden
bij de poging over zee te ontkomen door eenheden van de marine en de luchtmacht
onschadelijk gemaakt.
Het opperbevel van de Duitsche weermacht maakt in een extra-bericht verder
bekend:
Door de heden gemelde bezetting van het eiland Dagö is het Oostzeegebied
thans geheel en al van den vijand bevrijd en daarmede het tijdstip gekomen ook
te berichten over de operaties die sedert begin Augustus in den Noordelijken sec
tor van het Oostelijk front hebben plaats gehad.
Na de doorbraak door de Stalinlinie had de legergroep van generaal-veldmaar
schalk Ritter von Leeb, in samenwerking met de luchtmacht van „General-
oberst" Keiler, tot opdracht gekregen de zich tusschen het Ilmen- en het Peipus-
meer bevindende strijdkrachten van den tegenstander te verslaan, de vesting Le
ningrad in het Zuiden af te sluiten, alsmede Estland en de Oostzee-eilanden van
den vijand te zuiveren. Ondanks de voortdurend sterke bedreiging hunner Oos
telijke flank boog het gros van het leger van „Generaloberst" Busch. tezamen met
iet pantserleger van „Generaloberst" Höppner, allereerst naar het Noorden af.
In buitengewoon hevige gevechten werd de uitgebreide stelling van den tegen
stander, in ontoegankelijk bosch- en moerasterrein aangelegd, tusschen Ilmen- en
Peipusmeer doorbroken, waarbij ongeveer vijfduizend kazematten in gevechten
van man tegen man moesten worden veroverd en uitgebreide mijnenvelden met
meer dan 80.000 mijnen worden opgeruimd. In nieuwe hevige gevechten moesten
vervolgens ten Noorden van Loega zeer sterke vijandelijke strijdkrachten worden
vernietigd, alvorens de aanval op het vestinggebied van Leningrad kon beginnen.
Alle pogingen van den tegenstander, de insluiting van deze stad door ontlastende
aanvallen aan beide zijden van het llmenmeer te verhinderen, mislukten. In den
tegenaanval ten zuiden van het Ilmmeer werd het voornaamste gevaar door ver
nietiging van talrijke vijandelijke divisies afgewend. Gelijktijdig rukte het leger
van „Generaloberst" von Küchler ten westen van het Peipusmeer over een breed
front op tot aan de kust van de Finsche Golf. Na de inr.eming van Reval en Per-
nau werd de landing op de Oostzee-eilanden voorbereid, terwijl sterke onderdee-
len van het leger ten Noorden van het Peipusmeer naar het Oosten optrokken om
aan de gevechten tot omsingeling van Leningrad deel te nemen.
Aan de verovering van de Oostzee-eilanden hebben strijdkrachten ter zee onder
opperbevel van „Generaladmiral" Carls in aanzienlijke mate meegewerkt. Be
halve het transport van de landingstroepen hebben zij door aanvallen in de Fin
sche Golf ook een bedreiging door de Sovjetmarine in de flank uitgeschakeld, de
vijandelijke mijnversperringen in de wateren rondom de Baltische eilanden opge
ruimd en door beschieting van de vijandelijke stelling van zee uit deelgenomen
aan de gevechten te land.
In een zware worsteling, onvermoeid gesteund door de luchtformaties van de
generaals der vliegers Freiherr von Richthofen en Foerster, hebben de formaties
van leger en Waffen-SS, die waren vereenigd in de legergroep van generaal-veld-
maarschalk Ritter von Leeb, sinds het weermachtsbericht van 6 Augustus meer
dan 300.000 gevangenen gemaakt, 1581 tanks en 4063 stukken geschut buit ge
maakt of vernield. Het belangrijkste doel van hun operaties is bereikt met de om
singeling van Leningrad. De wanhopige pogingen van de te Leningrad ingesloten
Sovjetstrijdkrachten om uit te breken werden over het algemeen met zware ver
liezen voor den tegenstander afgeslagen. Aanzienlijke onderdeden van deze leger
groep en van de luchtvloot van „Generaloberst" Keiler zijn reeds geruimen tijd
geleden vrijgekomen om deel te nemen aan operaties op andere punten van het
Oostelijk front.
De strijd aan het Oostelijk front
BROODPRIJS ALS RUKSGEMIpDELDE PER KG.
Sovjets trekken naar
het Oosten.
DE VEROVERING VAN DAGOE.
De Sowjet-gevangenen, gemaakt bij de
verovering van Dagoe, hebben gemeld, dat
een deel van hun commissarissen met die
van andere Sowjet-formaties op Dagoe
reeds na de eerste landing van Duitsche
troepen op het eiland hadden gezorgd
voor behoorlijke gelegenheid tot ontvluch
ting. Kleinere eenheiden der Sowjet-ma-
rine werden in een baai verborgen en daar
gereed gehouden. Levensmiddelen, dran
ken en munitie moesten in voldoende hoe
veelheid door Sowjet-matrozen aan boord
van deze scheepjes worden gebracht.
Terwijl de Sowjet-manschappen, aange
dreven door enkele commissarissen, geen
andere mogelijkheid hadden dan te sneu
velen of zich gevangen te laten nemen,
ontrokken de meeste commissarissen zich
door de vlucht aan hun lot.
IN DEN ZUIDELIJKEN SECTOR.
In den Zuidelijken sector van het Oos
telijke front heeft de Duitsche luchtmacht,
ter ondersteuning van de operaties van
het Duitsche leger, op 20 October nieuwe
groote successen behaald en den bolsjewie
ken zware verliezen toegebracht. Ver
scheidene Sovjet-vliegvelden werden over
dag doeltreffend met bommen bestookt. Op
een dezer vliegvelden werden vijftien Sov
jet-vliegtuigen en zes versperringsballons
op den beganen grond vernield. Bij aan
vallen van Duitsche gevechtsvliegtuigen
en duikbommenwerpers werden tewe Sov
jetbatterijen vernietigd en talrijke andere
batterijen door bom treffers buiten gebruik
gesteld. Twee stellingen luchtdoelgeschut
der bolsjewieken werden vernield. Talrij
ke locomotieven werden eveneens ver
nield. In het Donetzgebied werden de ach-
terwaartsche bewegingen van den vijand
met succes versoord. De Duitsche gevechts
vliegtuigen troffen .met hun bommen
transiportcolones, spoorlijnen en wegen. Bij
de gevechten in het gebied om Charkof
werden drie spoortreinen door voltreffers
vernietigd. De Sovjets verloren bovendien
drie pantserwagens en drie kanonnen, als
mede 250 vrachtauto's, die door bomtref-
fers vernield werden. Zeven andere pant
serwagens en 190 vrachtauto's werden
zwaar beschadigd. Voorts vielen Duitsche
gevechtsvliegtuigen op 20 October ver
scheidene kleine koopvaardijschepen der
Sovjets in de wateren der Baltische eilan
den met 'bommen en boordwapens aan. De
Sovjet-koopvaardijschepen werden hevig
beschadigd.
DE TOESTAND IN SIBERIë.
Ben vluchteling, die begin October van
uit Tomsk in Charbin is aangekomen, ver
telt in het blad „Russkoje Vremia" het
volgende:
Reeds in Augustus was een aantal regee-
ringsorganen van Moskou naar Tomsk en
andere Siberische dteden overgeplaatst.
Om plaats te maken moesten 40.000 oude,
ongewenschte Russen Tomsk binnen 10 da
gen verlaten. Daar de spoorweg dit ver
voer niet verwerken kon, heerschte er een
wilde verwarring onder de vluchtelingen,
die na het gedwongen ontruimen van
hun huizen dakloos waren geworden en
blootgesteld waren aan vernietigende epi
demieën. Het aantal personen, dat uit het
Europeesohe deel der Sowjet-Unie aan
kwam, was ^oo groot, dat er barakken ge
bouwd moesten worden. Een groot gedeel
te van de vluchtelingen uit Moskou on
geveer twee millioen zijn Joden, het
geen den haat tegen de Joden zeer heeft
aangewakkerd. Het banditisme in Siberië
maakt een hoogconjunctuur door, alsme
de de woeker in levensmiddelen en artike
len voor het dagelijksche levensonderhoud.
De stemming onder de Siberische bevol
king is zeer pessimistisch. Men heeft geen
vertrouwen meer in het bolsjewistische le
ger en in het bolsjewistische systeem. Op
reis door Siberië heeft de vluchteling half
September in Krasnojarks hetzelfde beeld
als in Tomsk gezien. Zelfs Irkoetsk is vol
Joodsche vluchtelingen, die via Wladiwo-
stock naar de Vereenigde Staten hopen te
komen. Op de stations is er niets meer te
koop. Er viel, zoo besluit dit bericht, een
voortdur id toenemende verbolgenheid
van het volk waar te nemen, die de regee
ringsorganen zelfs met de krachtigste
maatregelen nauwelijks nog meester kon
den worden.
SAMARA, DE NIEUWE ZETEL DER
SOVJET-REGEERING.
De Sovjet-regeering schijnt nu defini
tief Samara, dat ruim 900 km. ten Oosten
van Moskou ligt, als nieuwe verblijfplaats
te hebben gekozen en zoo is dus een einde
gekomen aan de vele gissingen omtrent
de ligging van de nieuwe hoofdstad. Aan
vankelijk werden ook Kazan en Stalin
grad genoemd, maar eerstgenoemde stad
ligt met het oog op de spoorwegverbindin
gen ongetwijfeld ongunstiger dan Sama
ra, terwijl Stalingrad blijkbaar te onveilig
geacht werd.
Samara is de hoofdstad van het midden
Wolga-gebied en ligt aan de Wolga op het
punt, waar de spoorlijn van Moskou naar
Siberië, ten Oosten van de Wolga trans-
BETREKKING.
Het is nog niet eens zoo gek lang ge
leden, dat ik een advertentie las, welke,
naar men zeide. in een groot Arneri-
kaansch dagblad had gestaan. Zij 'zag
er aldus uit:
Jongmensch, onbetrouwbaar, on
eerlijk, lui, wenscht geen betrek
king, doch ziet zich gedwongen te
solliciteeren; liefst onderdirecteur,
in ieder geval leidende positie.
Korte werktijd, behoorlijk salaris.
Ik verneem, dat dit jongmensch op
deze annonce 76 aanbiedingen heeft
ontvangen, hoewel vakkundige kringen
hem hadden verzekerd, dat er geen be
trekking te vinden was.
Mij lijkt deze methode om zijn prac
tische resultaten zeer navolgenswaar
dig.
Immers, wij leven in een eenigszins
on zekeren tijd, de rustige zekere basis
van ons vroegere bestaan is wat wan
kelend en woelig geworden en als ik
straks dus werkloos ben, zal ik óók een
passende advertentie moeten verzin
nen om iemand te bewegen mij weer in
het dagelijksch gareel der broodverdie-
nende lieden te spannen.
De dagelijks voorkomende adverten
ties van betrekking zoekende menschen
hebben wij nooit aangelokt, maar nu
weet ik het.
Dit zal ik adverteeren:
Heer, met veel werklust en een
zeer eenvoudigen naam, zonder
geld of relaties, zou gaarne commis-
riaat aanvaarden van rijke indus-
trieele onderneming of groote fa
briek met relaties in het buiten
land. Liefst president-commissaris.
Geen fabrieken met minder dan
10.000 man personeel.
de toekomst nu
rustig
Siberische spoorweg geheeten, deze rivier
kruist. Ook is Samara het uitgangspunt
van de belangrijke lijn naar Turkestan,
zoodat hier rechtstreeksche verbinding be
staat met Siberië en Centraal Azië. Juist
deze omstandigheid zal bij de keuze der
bolsjewisten een belangrijke rol
hebben.
NEDERLAND ZAL VRIJ ZIJN
Nederland zal zelfstandig zijn in het
nieuwe Europa. Voor die vrijheid en die
zelfstandigheid strijden duizenden en dui
zenden dappere Nederlanders aan het
Oostfront. Voor die vrijheid en zelfstan
digheid vertrok dezer dagen het eerste
bataljon van het W.A.-regiment naar het
Oosten, nadat de W.A.-mannen in handen
van den leider der N. S. B. den eed van
trouw aan den Fuehrer hadden afgelegd.
Nederland zal vrij zijn, omdat duizenden
Nederlandsche strijders daarvoor hun le
ven inzetten, omdat Nederlandsche natio-
naal-socialisten hun liefde voor volk en
vaderland bewijzen door een daad.
Wordt wakker, gij Nederlander, die
meent dat de toekomst van ons vaderland
gediend wordt door gevluchte regeerders,
-icor hitsende radio-omroepers en kortzich
tige salon-bolsjewisten. Wordt wakker
kerel, bewijs dat je werkelijk Nederlander
bent, schudt af die on-Nederlandsche lam
lendigheid, sluit je aan bij hen die strij
den voor ons volk.
Nederland zal vrij zijn. Het zal een eer
volle plaats innemen in het nieuwe Europa.
Daarvoor zorgen de mannen van ons le
gioen, daarvoor kunt ook u zorgen, maar
dan moet u zich melden bij het: Vrijwilli
gerslegioen Nederland, Koninginnegracht
22, Den Haag.
Op het kaartje is met dikke zwarte lijn
aangegeven het Duitsche front dat zich
uitstrekt vanaf het Ladogameer tot aan
de geheele zee van Azof.
Volgens de laatste weermachtsberichten
van 20 October is het kaartje volledig tot
aan de val van de havenstad Taganrog.
De enclaves die eenigen dagen geleden
nog bestonden bij Odessa, Wjasma en
Brjansk en waar de vijand nog tegenstand
bood, zijn nu opgeruimd en liggen thans
achter het Duitsche front.
