DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
DE OPERATIES AAN HET OOSTELIJK
FRONT
Momentje
VRIJDAG 12 SEPTEMBER 1941
32ste Jaargang No. 10049
^£cidócli€0oti/fcci/n£
Telefoon: Redactie 20015. Administratie 20935.
Giro 103003. Postbus 11.
Bureaux: Papengracht
V Vermagering
„Hoofdzaak is, dat de geest en de ziel
frisch blijven", schreef dezer dagen onze
collega, „De Nieuwe Dag" naar aanleiding
van het feit, dat het met de krant is ge
gaan, als met velen onzer: zij is wat slan
ker geworden.
De geest, de ziel van de krant blijve ech
ter onder deze lichamelijke vermagering
frisch!
Wij vertrouwen, dat de lezers aan het
vermagerde gezicht van hun dagelij kschen
gast, hun huisvriend en huisgenoot wel
wennen, als zij bemerken, dat de geest, de
ziel van dien vriend dezelfde is gebleven;
ondanks alle uiterlijke verandering als ge
volg van de tijdsomstandigheden!
Wij moeten er voor zorgen, dat de uiter
lijke omstandigheden, hoe dan ook, geen
nadeeligen invloed uitoefenen op ons gees
telijk leven, ons ziele-leven. Dit moet blij
ven frisch en fit, gespannen voor de plichts
vervulling, voor de taak, die deze tijd ons
oplegt en de komende tijd van ons zal
eischen.
Dat geldt voor de krant. Dat geldt voor
ieder individu in het individueele leven.
Daarvoor moeten wij ons allen met alle
krachten inspannen!
Dan kan zeer veel bekrimping, die door
de tijdsomstandigheden ons wordt opge
legd, onze geestelijke gezondheid ten goede
komen.
Zooals wij in een tijd, waarin aan niets
gebrek is, geneigd zijn, vluchtig en luchtig
te leven zoo gaan wij in dezen tijd ons
veel meer op de waarde (en het gemis aan
waarde!) van de dingen bezinnen.
De uiterlijke vermagering behoeft daar
om nog niet per se vooral niet als ze
van voorbijgaanderi aard is onze geeste
lijke gezondhend te schaden.
Uw courant en u, lezers, blijven frisch
van geest!
WIJZIGING DER WINKELSLUITINGS?
WET TREEDT 15 SEPTEMBER
IN WERKING.
Onder verwijzing naar de reeds eerder
gepubliceerde berichten betreffende de de
zer dagen afgekondigde wijziging van de
winkelsluitingswet verzoekt men ons, ter
voorkoming van misverstand, nadrukkelijk
onder de aandacht te brengen, dat de wij
ziging per 15 September in wetrking treedt.
Dit houdt dus in, dat met ingang van 15
September het sluitingstijdstip gedurende
de eerste vijf werkdagen te 19 uur en voor
den Zaterdag te 20 uur zal zijn, terwijl op
dien datum tevens de verplichte openstel
ling van 1018 uur wordt ingevoerd voor
bakkers-, kruideniers-, melk- en zuivel-
winkels, voor groente-, aardappeïen- en
fruitwinkels, voor slagerswinkels en voorts
voor de kleeding- en rijwielzaken.
Met ingang van 1 October, vanaf welken
datum de regeling voor het winterhalfjaar
geldt, valt dan het sluitingstijdstip voor de
eerste vijf werkdagen van de week op 18
uur en voor den Zaterdag op 19 uur.
BONAANWIJZINGEN.
Voor de week van Zondag 14 tot en met
Zaterdag 20 September zijn als nieuwe
bonnen aangev/ezen: 35 voor brood, vleesch
en melk en 36 reserve voor 3 kg. aardappe
len.
Voor het tijdvak van 7 September t/m
4 October zijn aangewezen voor kaas de
bonnen 34, 35, 36, 37 kaas. Elk der bonnen
geeft recht op het koopen van 100 gram
Bonnen die afloopen
De vólgende bonnen zijn na Zater
dag 13 September niet meer geldig:
34 Brood: Brood of gebak.
34 Vleesch: Vleesch of vleeschwaren.
34 Vleeschwaren: Vleesch of vleesch
waren.
34 Melk 1: Melk.
35 Reserve: Aardappelen.
Geldige bonnen
Elk der volgende bonnen geeft recht
op het koopen van:
14 Sept.
35-4 brood
35 brood
35 vleesch
35 vlw.
35 melk I
36 reserve
33 eieren
7 Sept.
114 algem.
115 algem.
116 algem.
34-35 bloem
36-37 bloem
C rijst
C haverm.
117 algem.
118 algem.
119 algem.
54, 35, 36, 37
t/m 20 Sept. 1941:
1 rants, brood of gebak
1 rants, brood of gebak
Vi rants, vleesch of vlw.
1 rants, vleesch of vlw.
1% liter melk
3 kg. aardappelen
één ei
t/m 4 Oct. 1941:
1 kg. suiker
250 gr. koffie-surrogaat
500 gr. jam
Vi rants, bloem, brood
of gebak
250 gr. rijst
250 gr. havermout
250 gr. havermout
250 gr. gort
100 gr. vermic. of maiz.
400 gr.
7 Sept. t/m 24 Sept. 1941
34-35 boter 250 gr. boter
34-35 vet 250 gr. boter m. reduct.
31 Aug. t/m 30 Sept. 1941:
113 algem. één rantsoen zeep
B zeep
B toiletz.
Gereserveerde mede-
deelingen
In aanvulling op het weermachtsbericht
verneemt het D. N. B. van militaire zijde
het_ volgende: Het Duitsche weermachts
bericht is in de afgeloopen dagen weer
zeer terughoudend geweest met betrek
king tot mededeelingen over de operaties
in het Oosten.
De reden hiervan is weer, dat men den
Sovjets geen aankhoopingspunten wil ge
ven over de in feite reeds bereikte doe
len.
Volgens Britsche berichten zou er een
z-g- grfiot ontlastingsoffensief der Sovjets
van Smolensk tot Gomel aan den gang zijn
om de Duitsche bedreiging van Moskou op
te heffen.
Naar aanleiding hiervan kan worden op
gemerkt, dat Smolensk evenals voorheen
in Duitsche handen is en ongeveer 70 kilo
meter achter het Duitsche front ligt.
Hetzelfde geldt voor Gomel, dat nog
verder achter het Duitsche front ligt.
In de sectoren van het front ten Oosten
van Smolensk en ten Oosten van Gomel
hebben de Sovjets meermalen aanvallen
met formaties van verschillende sterkte
ondernomen, welke echter zijn gestaakt.
Deze aanvallen hebben op geen enkele
wijze de groote Duitsche operaties gestoord,
die dagelijks terrein winnen en leiden tot
de vernietiging van vrij groote onderdee-
len der Sovjets. Het beste bewijs hiervoor
is de omsingeling van Leningrad.
Overeenkomstige bewijzen kunnen bin
nenkort cok uit de andere deelen van het
front verwacht worden. De Sovjets weten
nauwkeurig, dat zij voor het aanbreken van
den winter zware Duitsche slagen kun
nen verwachten, waaraan zij in hun tegen-
woordigen toestand het hoofd niet meer
zullen kunnen bieden.
Gisteren en in den afgeloopen nacht heb
ben Duitsche gévechtsvliegtuigen opnieuw
aanvallen gedaan op het aan alle zijden in
gesloten Leningrad. In alle wijken braken
groote en vele kleine branden uit, die de
Duitsche troepen voor de stad nog lang
konden z:en woeden.
Naar de Britsche berichtendienst uit
Moskou meldt, wordt in Leningrad en
Odessa de mobilisatie van de geheele be
volking in het belang der verdediging
voortgezet.
Tijdens de gevechten der afgeloopen da
gen aan het Finsche front hebben Duitsche
troepen een uitgestrekt moerassig terrein
veroverd. Hierbij werden acht pantserwa
gens, 13 tractors, 415 stukken geschut, 27
vrachtauto's deels met aanhangwagens, als
mede 83 andere voertuigen, veldkeukens
en platboomde vaartuigen buitgemaakt.
Bij de gevechten aan het Karelische
front werd op 8 September een groote Sov
jetformatie omsingeld. De Sovjets tracht
ten in hevige tegenaanvallen de Duitsche
linies te doorbreken, om zoodoende te kun
nen terugtrekken. Onder zware verliezen
voor de Sovjets werden deze doorbraak
pogingen afgeslagen. De Sovjets lieten
meer dan 900 dooden op het slagveld ach
ter. Bij andere gevechten verloren de Sov
jets 300 dooden en een groote hoeveelheid
oorlogsmateriaal.
FINLAND STRIJDT TOT HET EINDE.
Een conferentie van vertegenwoordigers
der arbeidersorganisaties, waar minister
Tanner een overzicht gaf van de binnen-
en buitenlandsche situatie, heeft gisteren
verklaard, dat de vertegenwoordigers der
arbeiders er onwrikbaar op blijven staan,
dat Finlands strijd voor de vrijheid tot het
einde wordt gevoerd en dat zoowel aan
Rijksdag als aan regeerings- en oorlogs
leiding alle steun moet worden verleend.
DE BEVRIJDING VAN REVAL.
Een groep Finsche, Italiaansche, Arneri-
kaansche, Zweedsche en Duitsche journa
listen heeft de gelegenheid gehad Reval te
bezichtigen. De Estlandsche burgemees
ter van Reval heeft voor hen een toespraak
gehouden, waarin hij het lot der stad be
sprak en er op wees, dat de bolsjewisten
op verschrikkelijke wijze hebben huisge
houden. Onafzienbare massa's menschen
zijn weggehaald of ter plaatse afgemaakt.
Reeds lang had men gewacht op de be
vrijding door de Duitsche troepen en die
was nu eindelijk gekomen. De tweede bur
gemeester verhaalde hoe na het aan den
staat trekken van de bedrijven en na de
onteigeningen de politieke terreur begon,
die steeds meer offers eischte. Het resul
taat was, dat 150.000 personen, dus meer
dan 10 pet. van de geheele bevolking van
Estland, weggesleept of vermoord werden.
De geheele ellende kan op het oogenblik
nog geenszins worden overzien, aangezien
de bolsjewisten alle Sijsten; metde namen
der gearresteerden hebben vernietigd.
Het leven in de stad hervat reeds zijn
normalen gang. Sedert 19 September is een
groot deel der winkels heropend.
HORTHY BIJ DEN FÜHRER
IN DIENS HOOFDKWARTIER AAN
HET FRONT.
Op uitnoodiging van den Führer
heeft de Hongaarsche rijksbestuurder,
Horthy, van 8 tot 10 September een be
zoek aan den Führer gebracht in zijn
hoofdkwartier aan het Oostelijk front.
Horthy was vergezeld van den Hon
gaarschen minister-president en minis
ter van buitenlandsche zaken, Bardos-
sy, en den chef van den Hongaarschen
generalen staf, luitenant-veldmaar
schalk Szombathely, terwijl ook de Hon
gaarsche gezant te Berlijn, luitenant
veldmaarschalk Sztojay, en de Duit
sche gezant te Boedapest, von Jagow,
aan de reis deelnamen.
De Führer en de rijksbestuurder hebben
besprekingen gevoerd over den politieken
en den militairen toestand. Deze besprekin
gen waren gekenmerkt door den geest
van de traditioneele wapenbroederschap
van beide volken, die thans in den gemeen-
schappelijken strijd tegen het bolsjewisme
bekrachtigd wordt.
Aan déze politieke en militaire bespre
kingen werd van Duitsche zijde deelgeno
men door den minister van buitenlandsche
zaken, von Ribbentrop, en den chef van
het o'pperbeve" van de weermacht, gene
raal veldmaarschalk Keitel, van Hongaar
sche zijde door Bardossy en Szombathely.
Gedurende zijn verblijf in het hoofd
kwartier van den Führer heeft Horthy een
bezoek gebracht aan den opperbevelhebber
van het leger, generaal-veldmaarschalk von
Brauchitsch. Voorts bracht hij een bezoek
aan rijksmaarschalk Göring in diens hoofd
kwartier.
De besprekingen tusschen den Führer
en den Hongaarschen rijksbestuurder ein
digden op 10 September. De Führer ver
leende den rijksbestuurder in diens hoeda
nigheid van oppersten bevelhebber der
Hongaarsche weermacht in een plechtig
heid het ridderkruis van het IJzeren Kruis.
Hij eerde, daarmede de dapperheid der
Hongaarsche troepen, die in trouwe en be
proefde wapenbroederschap schouder aan
schouder met de Duitsche soldaten tegen
den bolsjewistischen vijand der Europee-
sche beschaving strijden.
ZENDELING IN CHINA OMGEBRACHT.
Volgens berichten uit Kanton en Hong
kong is de zendeling Weile, die sedert den
herfst van het vorige jaar zijn werk zon
der hulp verrichtte in een gebied, dat veel
van den oorlog te lijden had gehad, in Li-
long door roovers doodgeschoten.
LAVAL VERLAAT HET ZIEKENHUIS.
Pierre Laval is gisteren vertrokken uit
het ziekenhuis, waarin hij ongeveer twee
weken heeft doorgebracht.
RADIO-REDE
VAN ROOSEVELT
Tijd voor actieve verdedi
ging gekomen
HET INCIDENT MET DE „GREER"
Gisteren heeft de Amerikaansche president
Roosevelt voor de radio een rede gehouden.
Hij begon met een herhaling van de Noord-
Amerikaansche lezing van het incident met
de „Greer''. In strijd met de officieele Duit
sche constateering verklaarde hij, dat de
Duitsche duikboot het eerst, zonder waar
schuwing, op den torpedobootjager had ge
vuurd. De Amerikaanschp torpedobcotjager
bevond zich in wateren, die de Amerikaan
sche regeering had uitgeroepen tot wateren
der eigen defensie.
Uit deze handeling, zoo beweerde Roose
velt, spreekt een politiek van ongebreideld
geweld tegen ieder schip, dat de zeeën be
vaart, onverschillig of het oorlogvoerend of
niet-oorlogvoerend is. Het betrof een daad
van „zeeschuimerij". Het was niet de eerste
Duitsche zeeschuimersdaad in dezen oorlog
tegen de Amerikaansche vlag. Aanval is ge
volgd op aanval. Roosevelt noemde in ver
band hiermede het gekal van de „Robin
Hood", het geval van de „Sessa", en het ge
val van de „Steel Seafarer". Bovendien be
weerde hij, dat in Juli j.l. een Ameri-
kaansch oorlogsschip in Noord-Amerikaan-
sche wateren geruimen tijd door een duik
boot was achtervolgd. Vier van de schepen,
die tot zinken gebracht of aangevallen zijn,
voeren onder de Amerikaansche vlag.
In het vijfde geval betrof het een schip,
dat onder Panameesche vlag voer.
Roosevelt zeide verder, dat de Ver. Sta
ten desondanks hun zenuwen meester ble
ven en niet hysterisch werden. Het zou een
groote natie onwaardig zijn een enkel inci
dent te overdrijven. Het zou echter een niet
te verontschuldigen dwaasheid zijn, wan
neer men dergelijke incidenten wilde ba-
gatelliseeren, gezien het bewijsmateriaal,
dat er duidelijk voor spreekt, dat dit inci
dent niet op zichzelf staat, maar veeleer
een „deel vormt van een algemeen plan".
In het verdere verloop van zijn rede sprak
Roosevelt over „nazicomplotten" op het ge
heele Westelijke halfrond en verklaarde,
dat, zoodra de wereld buiten 't Amerikaan
sche continent onder de heerschappij der
spil zou staan, de spilmogendheden aan
scheepsbouwmogelijkheden de Ver."Staten
verre zouden overtreffen.
De Ver. Staten, zoo zeide Roosevelt, heb
ben een zeer eenvoudige fundamenteele
politiek, nl. die, dat geen enkele natie het
recht heeft de Oceanen der wereld op groo-
ten afstand van het eigenlijke oorlogstoo-
neel voor den handel van andere landen on
veilig te maken. De tijd is gekomen, dat het
Amerikaansche volk moet inzien, dat „de
veiligheid der Ver. Staten wordt bedreigd"
en dat dat zoo niet kan doorgaan.
De „twee bolwerken der defensie" zullen
instandgehouden worden, en wel ten eerste
de leverantielijn voor materiaal aan de vij
anden van Hitler en ten tweede de vrijheid
der zeeën. De tijd voor de „actieve verde
diging" is thans gekomen. Ook de patrouille
ter zee en in de lucht van de Ver. Staten
heeft den plicht de Amerikaansche politiek
van vrijheid der zeeën ten uitvoer te leg
gen en wel nu. Dat beteekent zeer eenvou
dig en duidelijk, dat de patrouilleschepen
en vliegtuigen alle koopvaarders zullen be
schermen en wel niet alleen Amerikaansche
schepen, maar schepen onder alle vlaggen,
die handel drijvep in de Amerikaansche
„verdedigingswateren".
net is geen oorlogsdaad van den kant van
Amerika, wanneer men de zeeën verdedigt,
die voor de Amerikaansche verdediging be
langrijk zijn.
„Van nu af aan", zoo zeide Roosevelt
woordelijk, „loopen Duitsche of Italiaansche
oorlogsschepen in deze wateren, welker be
scherming voor de Amerikaansche defensie
belangrijk is, alleen op eigen risico binnen.
De bevelen, die ik als opperbevelhebber van
het Amerikaansche leger en de vloot heb
gegeven, houden in, dat deze politiek moet
worden uitgevoerd, en wel terstond. De uit
sluitende verantwoordelijkheid berust bij
Duitschland. Het zal niet tot een schietpar
tij komen, tenzij Duitschland daar naar
blijft streven".
Roosevelt beweerde ten slotte, dat dit de
eenige mogelijkheid is om den defensiemuur
in stand te houden, dien de Ver. Staten ver
plicht zijn rondom het Westelijk halfrond in
stand te houden. Hij maakt zich geen illu
sies ten aanzien van den ernst van dezen
Spitsbergen, centrum der
Hollandsche walvischvaart
HET BEZIT VAN RIJKE STEENKOLEN
MIJNEN.
(Van onzen V. P. B.-correspondent).
OSLO, September 1941.
Noordland, Barentzeiland, Amsterdam-
eiland nog altijd dragen de eilanden in
het hooge Noorden, die deel uitmaken van
Spitsbergen Nederlandsche namen als eeni
ge herinnering aan ons roemrijk verleden,
toén koene zeevaarders op zoek naar den
Noord-Oostelijken doortocht in de met
drijfijs bedekte Poolzee rondzwalkten.
Heemskerk en Barentz, beroemd door de
overwintering op Nova Zembla, vonden
den doortocht niet, maar wel ontdekten zij
Spitsbergen. Enkele tientallen jaren later
werd hier een zomernederzetting gevestigd
om de walvischvaarders in de gelegenheid
te stellen hun rijke buit te bewerken. De
traankokerijen wonnen er traan en daar
om werd de nederzetting Smeerenburg ge
noemd. Voordat men het eiland zag, rook
men het reeds, zeggen schrijvers uit de ze
ventiende eeuw
De walvisschen trokken meer naar het
Noorden, Smeerenburg verviel en zoo
werd Spitsbergen een vergeten uithoek, die
nog slechts waarde had als uitgangspunt
voor Poolexpedities. Toen werden in de
twintigste eeuw steenkolen, dicht onder
de oppervlakte gelegen en dus gemakkelijk
ontginbaar, ontdekt en dit feit was de oor
zaak van een reeks twisten over de vraag,
wie eigenlijk de bezitter van dit land was.
Tenslotte verwierf Noorwegen in 1919 de
souvereiniteit, maar dat jaar zag tevens
het begin van een omvangrijke exploratie
van de Noordelijke IJszee door de Sovjet-
Unie. De arctische scheepvaart had steen
kolen noodig en waar kon men die beter
halen dan op Spitsbergen? Een grondige
penetratie had plaats, zood?\, het belang
rijkste mijnencomplex nu in Sovjet-Rus
sische handen is. Dit produceert ruim
400.000 ton steenkolen per jaar, terwijl de
totale productie 700.000 ton bedraagt.
Enkele dagen geleden'is een Engelsch
expeditiecorps op Spitsbergen geland. De
schaarsche berichten hierover spreken el
kander tegen: Eerst werd gemeld, dat het
eiland tot een vloot- en luchtsteunpunt ge
maakt zou worden, maar later bleken de
Engelsche troepen na de mijnen onbruik
baar gemaakt te hebben weder vertrokken
te zijn. Overigens maakt de aanwezigheid
van landijs den aanleg van vliegvelden
waarschijnlijk onmogelijk. Of zou de Sov
jet-Russische bondgenoot hier de vrije hand
krijgen? Na korten tijd in het middelpunt
der belangstelling gestaan te hebben, is
Spitsbergen weer in de nevelen van het
Noorden verzonken.
HET TUINTJE.
Straks wordt er gespit in mijn voor
tuintje. De steenen gaan er uit en er
komt gras in. Ik wil wel weer eens
loopen op het zachte of natte gras als
in mijn kinderjaren. Grint herinnert
mij aan de misdaden mijner jeugd,
toen wij geen steenen konden zien
zonder er mee te smijten en vele ra
men het moesten ontgelden. Gras is
zacht en gewillig en goed van kleur.
Gras plooit zich naar de natuur, het
heeft groei en wasdom, het drenkt
zich aan regen en aan zon tegelijk. En
als ik op het gras mij koester in mijn
vrijheid, is heel de booze wereld veel
verder weg, dan wanneer het grint
knarst onder mijn voeten.
Verder staan er rozen in mijn tuin.
Klimrozen, ordeloos gegroeid over de
haag en het pad. Die moeten worden
gesnoeid om schooner te bloeien. En
ik denk eraan dat zij een voorbeeld
zijn voor ons menschen. Ook wij moe
ten wel eens in onze bewegingen wor
den besnoeid om daarna des te schoo
ner en ordelijker te kunnen uitbloeien
in ons leven. En ook als wij met men
schen in aanraking komen, prikken wij
ons wel eens.
Wij in die kamer, achter dat kleine
voortuintje, waar straks de rozen
bloeien, kijken alleen maar naar die
rozen. Wij raken ze niet aan.
Waarom zou men zich nog meer
laten prikken.
VJ
De strijd in het Oosten. Een Duitsche
voltreffer heeft een stuwdam met brug
geraakt De gevolgen zijn zichtbaar
(Atlantic-Holland)
DE VERHOOGING DER OUDERDOMS-
EN ANDERE RENTEN.
De onlangs afgekondigde tijdelijke ver
hooging van onderscheidene ouderdoms-,
invaliditeits-, weduwen- en weezenrenten,
toegekend uit hoofde van de ouderdoms- en
invaliditeitswet, heeft er toe geleid, dat ver
scheidene personen, die een voorloopige,
dan wel een definitieve rente genieten
krachtens de bepalingen van een der beide
ongevallenwetten, zich om inlichtingen tot
't bestuur der Rijksverzekeringsbank wen
den met de vraag of dientengevolge ook de
door hen genoten renten een verhooging
ondergaan.
Ter vermijding van misverstand wordt er
daarom de aandacht op gevestigd, dat de
genomen maatregel niet van toepassing is
op de beide Ongevallenwetten.
HOUDT OEN VEESTAPEL GEZOND.
VOORKOMT BESMETTELUK;VERWERP«N.
