DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
ffivitteti ttefïfteti teuig, op Jixeta
Tegenstand op
Kreta gebroken.
Momentje
WOENSDAG 28 MEI 1941
32ste Jaargang No. 9959
^Ceictoch^&Hi/fca/nt
Telefoon: Redactie 20015. Administratie 20935.
Giro 103003. Postbus 11.
Bureaux Papengracht 32.
Hoofdredacteur: Th. Wilmer, Leiden.
Sociale gebondenheid
van de kunst.
Wij herhalen: het individualisme heeft
zijn tijd gehad.
Op alle terrein van het leven zal het
moeten verdwijnen.
Ook op het terrein van de kunst.
De definitie, dat kunst is „de allerindi
vidueelste expressie van de allerindivi
dueelste emotie", is niet meer van dezen
tijd.
Kunst moet zijn in den besten zin van
het woord: volksch.
De kunst voor het volk. Het volk voor
God.
Als de kunst zich tot het volk keert, daalt
zij niet af, maar heft zij het volk op.
Zóó kan 't zijn en zóó moet 't zijn.
C. van Modrsel schrijft in het „Bouw
blad" over Jan Sluyters:
„Hij is een van onze grootste hedendaag-
sche schilders, maar hij is een mensch diev
gebukt gaat onder de ideologieën van de
liberale XIXde eeuw. Hij maakt werken
van een zeer groote kunstwaarde, maar het
volk kan er zich niet aan opheffen, omdat
er geen hooge geestelijke gedachten aan
ten grondslag liggen. Hij voelt zich ook niet
verantwoord als mensch, hij kent. alleen
verantwoordelijkheid als artist tégenover
de kunst. En daarmee heeft hij zichzelf en
zijn kunst op een lager plan gehouden dan
redelijk is. Het is niet redelijk in den
mensch, het leven en de kunst aan de
oogenblikkelijke wellust op te offeren, zon
der zich in all^ en overal verantwoordelijk
te weten tégenover zijn laatste doel, dat in
God gelegen is. Het is onredelijk, van na
ture sociale gebondenheid in leven en in
kunst te ontkennen, want daarmede plaatst
men zichzelf buiten het reëele leven, ont
trekt de kunstenaar zich aan de verplich
ting, mede te arbeiden aan de verheffing
van het cultureele leven van zijn volk. In
kunst-opzicht heeft de schilder Jan Sluyters
zeker werk van groote beteekenis geleverd.
Hij heeft een groot en benijdenswaardig ta.
lent. Maar zijn gaven heeft hij niet besteed
op een wijze, waardoor wij en ons nage
slacht naar hem zullen opzien als naar één
der waarlijk grooten. Daarvoor is zijn werk,
niettegenstaande alles, te zeer aan de beha
gelijkheid gekluisterd. Het mist de serene
glorie van het geestelijk niveau, waarop
een kunstwerk eerst van waarlijk cultu
reele beteekenis wordt".
Wij hebben met dit citaat niet direct be
doeld, het oordeel van C. v. M.te geven over
Jan Sluyters, maar zijn opvatting, zeer juis
te opvatting over het doel van de kunst.
De kunst moet erkennen haar sociale ge
bondenheid. En. de sociale gebondenheid
kan tenslotte alleen haar oorsprong heb
ben, haar verklaring en haar doel vinden
in God.
Daarom: ware kunst leidt tot God.
Daarvan moeten allen, die door de kunst
hun volk willen dienen, diep doordrongen
zijn.
En dan zal er zijn een opleving van ware,
verheven volksohe kunst, die in den nieu
wen tijd een groote schoonheid zal brengen,
die den nieuwen tijd tot grooten zegen
zal zijn.
Ware kunst leidt tot God. En kunst, die
van God afvoert, is een ontwricht misbaksel
van den menschelijken geest.
ENGELSCHE VLOOT-
VERLIEZEN GEPUBLICEERD
DE BRES IN DE BRITSCHE DEFENSIEVE
LINIES VERBREED.
Naar het D.N.B. uit Stockholm meldt
wordt in een officieel communiqué van
het Britsche hoofdkwartier in het mid
den-Oosten omtrent de operaties op
Kreta meegedeeld, dat de Duitsche
troepen ten Westen van Kanea Maan
dagavond door een nieuwen succesrij
ken aanval de bres in de Britsche de
fensieve linies hebben verbreed, zoo
dat noodzakelijk werd, de Britsche
troepen te dóen terugtrekken op ach
terwaarts gelegen stellingen.
Een communiqué van het hoofdkwar
tier in het midden-Oosten deelt, vol
gens een bericht van den Londen-
schen nieuwsdienst van gisteravond,
mede, dat het voor de Britsche troepen
op Kreta noodzakelijk is geworden
zich terug te trekken. Verdere Duitsche
versterkingen zijn door de lucht aan
gekomen.
De Londensohe berichtendienst heeft
voor de radio verklaard, dat het onmoge
lijk gebleken is nieuwe landingen van vij
andelijke troepen door de lucht ter ver
sterking van, de vijandelijke aanvallen op
Kreta te verhinderen. De kracht v'an den
tegenstander is van dag tot dag toegeno
men volgens genoemden dienst.
Minister-president Churchill heeft giste
ren, naar de Londensche berichtendienst
voorts meldt, in het Lagerhuis de gevech
ten op Kreta „fel en ernstig" genoemd. De
vijandelijke druk neemt van dag tot dag
toe. Het sterkst is hij op het Westelijk
deel van het eiland. Twee slagschepen en
verscheidene kruisers der Britsche zee-
strijdkrachten. zijn bij de gevechten om
.Kreta beschadigd. Hoe de gevechten op
Kreta ook mogen afloopen, zoo besloot
Churchill, de hardnekkige verdediging
van het eiland zal in de annalen van de
Britsche oorlogsgeschiedenis een bijzondere
Taats innemen.
De havenautoriteiten te Alexandrië tref
fen koortsachtig maatregelen, naar het
D.N.B.verneemt, om de Engelsche krui
sers en torpedojagers op te nemen, die in
WAT ANDERE BLADEN
SCHRIJVEN
ONDERWIJS EN OPVOEDING.
Uit de Nieuwe Dag:
Het zgn. neutrale of openbare onderwijs
in ons land schoot volgens ons, katholieken,
juist op het allerbelangrijkste gebied der
opvoeding, der innerlijke menschvorming,
te kort of wat nog erger was, er waren ont
bindende krachten aan het werk, die de
leerlingen richtten in een geest, die. recht
streeks indruischte tegen de grond- en
kernwaarheden van ons geloof en onzen
godsdienst. Geen ziekelijke hokjesgeest,
geen hooghartige zucht tot isolement heb
ben onze voorvaderen met groote offer
vaardigheid het bijzonder onderwijs doen
tot stand brengen en den schoolstrijd voor
de gelijkstelling doen strijden, maar een
diepe en hechte overtuiging, een sterk be-
►wustzijn van .verantwoordelijkheid tegen
over God, van Wien zij hun kinderen als
het kostbaarste pand hadden ontvangen,
en het onwankelbare inzicht, dat volk en
land en maatschappij het beste gediend
worden door zedelijk en godsdienstig ster
ke, met kennis en kunde uitgeruste, karak
tervaste en karaktergave menschen. Het
lijkt ons niet ondienstig dit in dezen .tijd
van reorganisatie en heroriënteering, ook
op het gebied van het onderwijs, nog eens
nadrukkelijk vast te stellen, opdat moge
lijke misverstanden geen vasten voet krij
gen in ons volk. Wij willen hiermede ech
ter niet suggereeren, dat ook aan het bij
zonder onderwijs niet een en ander te ver
beteren en te reorganiseeren zou vallen,
of dat wij aan de overheid het recht zou-
Nieuwe bon
EXTRA EI.
De secretaris-generaal van het departe
ment van landbouw en visscherij deelt het
volgende mede met betrekking tot de dis
tributie van eieren:
Zooals reeds werd medegedeeld, zal
tot een naderen datum wekelijks een
extra ei beschikbaar worden gesteld.
In verband hiermede is thans bepaald,
dat gedurende het tijdvak van Don
derdag 29 Mei tot en met Woensdag 4
Juni a.s. de met „41" genummerde bon
van de „bonkaart algemeen", recht
geeft op het koopen van één ei.
DE NEDERLANDSCHE ARBEIDS
DIENST.
VOORLOOPIG
SLECHTS VRIJWILLIGERS.
Wij vestigen er de aandacht op, dat vol
gens art. 14 der Verordening, de recrutee-
ring voor den Nederlandschen Arbeids
dienst voorloopig alleen uit vrijwillige aan
meldingen geschiedt. Deze vrijwillige aan
meldingen komen, naar de N. R. Crt. meldt,
rijkelijk binnen. Men kan op het oogèn-
blik lang niet alle gegadigden aannemen
wegens gebrek aan logiesruim-te. Een vrij
groot aantal vrijwilligers heeft daardoor
tamelijk geruimen tijd op hun inlijving
moeten wachten.
KOLENBONS GROOTE GEZINNEN.
Alleen voor kachels.
De aandacht wordt er op gevestigd, dat
de losse bons ten behoeve van groote ge
zinnen alleen kunnen worden verstrekt aan
hen, die in aanmerking komen voor een
kolenkaart voor haarden en kachels en
dus niet aan hen, die recht hebben op een
kolenkaart voor centrale verwarming.
den willen ontzeggen haar op het alge
meen welzijn gerichte bemoeiingen ook tot
het bijzonder onderwijs uit te strekken. In
tegendeel, maar de bemoeiingen van de
overheid met het bijzonder onderwijs
ook vóór den lOen Mei 1940 stelde de over
heid dwingende eischen op dit gebied
dienen de hoogste en essentieele, voor heel
de gemeenschap van het allergrootste be
lang *zijnde waarden van dat onderwijs te
beschermen en te bevorderen. Wanneer zij
dat doet, zal zij de Katholieken onvoor
waardelijk op haar hand vinden.
de gevechten bij Kreta zwaar beschadigd
zijn. Pomipschepen en sleepbooten zijn
reisvaardig gemaakt en de thuisvarende
Engelsche vlooteenheden tegemoet gezon
den.
De Engelsche admiraliteit erkende gis
teren volgens haar gewoonte, geleden
verliezen druppelsgewijs toe te geven
een klein deel der verliezen in den slag
rondom Kreta. Men deelt namelijk te Lon
den mede, dat de laatste dagen in de om
geving van Kreta tot zinken gebracht zijn
twee "kruisers, de '.Gloucester" en de „Fiji",
en vier torpedojagers, de „Greyhound", de
„Kelly", de „Cashmir" en de „Juno".
Ter aanvulling meldt de Londensohe
berichtendienst over de Britsche scheeps-
verliezen by Kreta, dat de verliescijfers
zijn: 43 officieren, 500 man bij den kruiser
„Fidji", 8 officieren, 120 man bij den tor-
pedobootjager „Kelley", 9 officieren en 150
man bij den torpedoboot jager „Cashmir",
6 officieren en 98 man bij den torpedoboot-
jager „Juno" en 3 officieren en 88 man bij
den torpedobootjager „Greyhound".
ENGELSCHE OPROEP TOT DE
BEVOLKING VAN KRETA.
Opnieuw wordt de bevolking van Kreta
in Engelsche uitzendingen opgewekt tot ge-
wapenden tegenstand tegen de Duitschers.
Het nieuwe Britsche parool voor de Kre
tenzers luidt zich met geweren en ander
oorlogsmaterieel te bewapenen en de Duit
schers in de pan te hakken.
Van Duitsche zijde wordt hieromtrent
verklaard dat deze oproep het volkenrecht
schendt r.n dat de Kretenzers, als zij daar
aan gevolg zouden geven zich zouden bloot
stellen aan het gevaar als franc-tireurs be
handeld te worden.
Associated Press meldt uit Egypte, dat de
voormalige Grieksché regeering haar ten
ten te Jeruzalem zal opslaan, omdat Egyp
te als niet-oorlogvoerende mogenheid den
gewezen Griekschen koning slechts als
„particulier" wil herbergen.
HET DOORDRAAIEN VAN GROENTEN.
De laatste dagen hebben eenige bladen
gemeld, dat op een groentenveiling één of
meer partijen spinalis zijn „doorgedraaid",
d.w.z. dat er geen koöpers voor Tjsaren, zoo
dat zij „op de mesthoop" moesten worden
geworpen. Dit maakt het wenschelijk, dat
het publiek eens opmerkzaam wordt ge
maakt op eenige eigenaardigheden, die zich
>ibij een groente als spinazie en bij de. vei
ling daarvan voordoen en waardoor het
verschijnsel van het doordraaien wordt
verklaard en tot zijn juiste proporties te
ruggebracht. Spinazie dan heeft de eigen
schap, dat de omvang van den aanvoer in
sterke mate afhankelijk is van de, dikwijjs
grillige, weersgesteldheid.
In 1939 bijvoorbeeld bedroeg de aanvoer
de week van 25 tot 31 Maart 740.000 kg.
n de week daarop plotseling tot 1 millioen
en vervolgens wekelijks achtereenvolgens
tot 1.3, *2.4 en 3.2 millioen kg. te stijgen.
Daarna nam de aanvoer, eveneens sprongs
gewijze, af.
Hetzelfde verschijnsel deed zich voor in
1940, toen, na de' week van 1 tot 7 April,
waarin de aanvoer 537.000 kg. groot was,
hij vervolgens wekelijks 935.000, 1.1, 1.7,
2.9 en 4.1 millioen kg. bedroeg om de week
daarna plotseling tot 2.1 millioen kg. te
verminderen.
Dat de sterke wisseling in den aanvoer
weinig bevorderlijk kan zijn voor een gere-
gelden verkoop van alle beschikbare hoe
veelheden, is duidelijk.
Een langdurige koude, als de afgeloopen
winter ons heeft gebracht, oefent een zeer
ongunstigen invloed op de kwaliteit van de
spinazie en maakt ze behept, met allerlei
gebreken. De groente wordt dan koperkleu
rig of rood en krijgt spoedig neiging tot
doorschieten, zoodat zij lange stelen en
weinig blad krijgt. Ook treedt de wolf
een zwam ere soms vrij sterk in op.
Is nu de aanvoer groot, dan kiezen de
koopers uit den aard der zaak de beste par
tijen eruit, zoodat het zoogenaamde afwij
kend goed moeilijk is onder te brengen. Is
de spinazie overvloedig, zoodat de veiling-
prijs bij voorbeeld zeven cents per kg. be
draagt, en de kleinhandelsprijs tien a
twaalf cents, dan kunnen ook huisvrouwen
met smalle beurzen zich ervan voorzien.
Vertoont de spinazie afwijkingen, dan ge
ven de koopers ter veiling, mede, omdat zij
ook nog transportkosten móeten maken,
licht de voorkeur aan andere groenten, die
hun minder risico opleveren. Wat kan men
dan met de spinazie van mindere kwaliteit
doen? De drogerijen verwerken op dit
oogenblik volop spinazie van behoorlijke
kwaliteit en eveneens de conservenfabrie-
ken, voorzoover het vraagstuk van de blik-
voorziening haar daartoe in staat stelt.
Men zegt wel eens, dat doorgedraaide
groente ter beschikking van de Centrale
Keukens ter plaatse moet worden gesteld,
maar een Centrale Keuken moet haar me
nu's vooraf vaststellen om zich van den
aanvoer der benoodigde grondstoffen te
kunnen verzekeren. Bovendien zijn de
Centrale Keukens reeds afneemster van
groenten van eerste kwaliteit en kan men
ze niet met groenten van mindere hoeda
nigheid opschepen. En in het algemeen
zouden, wanneer onverkoopbare groente
zou worden weggegeven, de handelaren
met hun aangekochte hoeveelheden blijven
zitten. Dan zouden die hoeveelheden be
derven en zou de moeilijkheid slechts ver
plaatst maar niet opgeheven zijn.
BERLIJN, 28 Mei (D.N.B.). De Duit
sche troepen hebben op Kreta den te
genstand van den vijand, die zich taai
verdedigt, gebroken, naar aan het D.
N.B. gemeld wordt.
De achtervolging van de terug
wijkende Britsche eh Grieksche een
heden is aan den gang.
Talrijke gevangenen zijn binnenge
bracht, waaronder de Grieksche mari
necommandant van Kreta.
BENOEMINGEN VAN ONDERWIJZERS.
Nadere aanwijzingen van het
Rijksschooltoezicht.
Het is dien secretar-is-generaal van Op
voeding enz. gebleken, dat er bij de toepas
sing van het besluit van 8 April jl., betref
fende benoeming en ontslag van onderwij
zend personeel aan openbare en bizondere
scholen nog eenige vragen zijn gerezen, ten
aanzien van welke hij het, ter verzekering
van de noodige uniformiteit, wenschelijk
acht de inspecteurs van het lager onder
wijs, aan wie de uitvoering van het besluit
goeddeels is gedelegeerd, over zijn ziens
wijze in te lichten.
Deze vragen gelden in de eerste plaats
de benoeming van religieuze leerkrachten,
waarbij in sommige gevallen de voorschrif
ten betreffende de in1 het algemeen voor
geschreven oproep van sollicitanten in
daarvoor aangewezen bladen, en eventueel
ook die betreffende de indiening van een
voordracht, niet behoeven te worden in
acht genomen. Bij voorziening in een va
cature, ontstaan door vertrek, anders dan
op grond van een besluit der overheid,
van een%religieuze leerkracht, waarin op
nieuw door benoeming van een religieuze
leerkracht zal worden voorzien, mist een
oproep practische beteekenis en kan met
indiening van een voordracht worden vol
staan. Oproep en voordracht kunnen beide
achterwege blijven a. bij overplaatsing van
een religieuze leerkracht naar een ander
onder hetzelfde bestuur staande school; b.
bij omwisseling van leerkrachten van niet
onder hetzelfde bestuur staande scholen
(mits bij inspecteurs, noch bij belangheb
benden bezwaar bestaat); c. bij benoeming
van een als zoodanig ontslagen religieus
hoofd eener school, omdat zijn plaats door
een leek behoort te worden ingenomen tot
onderwijzer (es) aan dezelfde schóól of aan
een andere school, welke door de congre
gatie, wéarvan deze leerkracht lid is, wordt
bediend.
De benoemingsvoorschriften behooren
wél te worden inachtgenomen voor de be
noeming van een leeken onderwijzer- tot
hoofd van een school, als onder c. bedoeld,
en in het algemeen ook voor elk wensche
lijk geoordeelde bevordering van onder
wijzers (es) van bijstand tot hoofd eener
schpol, ook al is de onderwijzer (es) bij het
zelfde bestuur in dienst.
De tweede groep van gevallen, waarbij
de toepassing van het benoemingsbesluit
tot twijfel aanleiding geeft, hebben betrek
king op tijdelijke benoemingen*en zijn dus
van meer algemeene beteekenis, ook voor
het openbaar onderwijs. De secretaris-ge
neraal geeft dienaangaande het volgende
te kennen:
Bij detacheering voor vier maanden of
langer behooren de benoemingsvoorschrif
ten te worden toegepast, tenzij de scholen
staan onder het zelfde bestuur. Hetzelfde
is het geval, bij verlenging van een tijde
lijke aanstelling, indien de tijdelijke aan
stelling dóór de verlenging, een termijn
van vier maanden bereikt of overschrijdt.
(Deze opmerkingen gelden echter niet voor
plaatsvervangers van afwezige leerkrach
ten).
Oproep en voordracht zullen mede niet
achterwege mogen blijven, indien het wen
schelijk wordt geacht om een tijdelijke
aanstelling om te zetten in een vaste be
noeming, tenzij bij de tijdelijke aanstelling
de benoemingsvoorschriften reeds zijn na
geleefd.
De secretaris-generaal heeft er geen be
zwaar tegen dat een nieuwe oproep niet
wordt geplaatst, indien de oproep reeds op
of vóór 9 April jl. is geschied.
STERKEN EN ZWAKKEN.
De politie-agent stónd erbij met zijn
kraag op. Er waren wel klanten ge
komen, maar die vonden het toch nog
te koud. Die stonden een beetje erg te
bibberen op den houten oever van het
nieuwe openlucht zwembad in Am--
sterdam. Maar nieipand had er zin om
zich eind Mei 1941 een plotselinge
longpntsteking te duiken in het koude
water. En dus bleven zij maar een
beetje bibberen, al is ook dat dan
geen prettige bezigheid.
En tenslotte hebben dan de bad
meesters in die openlucht zweminrich
ting een der bibberende zwemsters
beetgepakt en na een fikschen jonas
in het water geplonsd. Het zwembad
was geopend.
Ik heb dit ervaren van een plaatje
in de krant en ik heb diep medelijden
gevóeld met de dame, die met een
angstig gelaat het kille water tege
moet ging.
De politie-agent had goed kijken
met zijn kraag op-en met zijn handen
in zijn zak. Wie betaalt straks de
longontsteking of de chronische bron
chitis? Hadden de badmeesters hun
taak goed begrepen, dan zouden zij
zelf de eersten zijn geweest om het
water in beroering te brengen en. zou
den zij het ^morbeeld hebben gegeven
van mannenmoed in plaats van een
ander erin te plonsen.
Maar het gaat dikwijls in de wereld
als in dit zwembad
.J
DE MELKPRIJS ZONDER
TOESTEMMING VERHOOGD.
In een gemeente in Noord-Holland spra
ken een vijftal melkslijters onderling af
de prijzen voor melk met 1 ct. per liter te
verhoogen. Zij hadden daartoe geen toe
stemming, doch handelden, naar zij ver
klaarden, op advies van een reiiziger van
een zuivelfabriek.
Hun besluit was evenwel in strijd met
de prijsvoorschriften, aangezien zij nu voor
melk meer vroegen dan den prijs, die op
9 Mei 1940 in hun district gebruikelijk was.
De inspecteur voor de prijsbeheersching
te Amsterdam stelde een vervolging in en
veroordeelde de vijf melkslijters elk tot
een geldboete. Het betrof hier weinig ka
pitaalkrachtige lieden. Daarom werd deze
boete zoo bepaald, dat de verdachten het
door hen te veel ontvangen bedrag zullen
moeten afstaan. Melk is evenwel een zóó
belangrijk artikel in elke huishouding, dat
men in de toekomst bij dergelijke overtre
dingen stellig tot veel strengere maatre
gelen zal overgaan, indien de prijs ten on
rechte wordt verhoogd.
TWEE FABRIKANTEN REKENDEN
TE HOÖGE PRIJZEN
Boeten van twee en drie duizend gulden.
Bij een controle die door ambtenaren van
het rijkstextielbureau werd ingesteld bij
een kousenfabriek te Hilversum bleek, dat
men zich daar niet hield aan de prijsvoor
schriften.
De directeur kreeg een waarschuwing,
doch na eenigen tijd was een tweede onder
zoek noodzakelijk. Het bleek dat men ver
schillende ongeoorloofde prijsverhoogingen
in stand had gehouden, waardoor deze fa
briek een belangrijk bedrag teveel had ver
diend.
De inspecteur voor de prijsbeheersching
te Amsterdam stelde een vervolging in en
veroordeelde den directeur van de fabriek
tot een boete van tweeduizend gulden.
Een onderzoek dat ambtenaren van het
rijksbureau voor chemische producten in
stelden bij een zeepfabriek te Amsterdam,
bracht aan het licht, dat men voor de
scheerzeep, die men daar fabriceert te
hooge prijzen berekende. Reeds eerder had
men er de directie op moeten wijzen, dat
het vetzuurgehalte van de scheerzeep te
laag was. Er werd dus op meer dan één
wijze ongeoorloofde winst gemaakt.
Verdachte W., exploitante der fabriek,
werd daarom door den inspecteur voor de
prijsbeheersching té Amsterdam veroor
deeld tot betaling van een geldboete van
drieduizend gulden.
In één slag duizend gulden rijker. Een inwoner van Amsterdam had deze week
het geluk op een lot van de Winterhulp-loterij een prijs van duizend gulden te
winnen, welk bedrag hem prompt werd uitbetaald (Pax-Holland)
