Officieele Publicatie
Mamentje
ZONDAGSBLAD.
VRIJDAG 4 APRIL 1941 32ste Jaargang No. 9915
Ceid6ch£0oii/fcatit
Bureaux Papengracht 32. n»rini in irAAn f rinr mi w~* mi rn *-* w-i -w r *-i *i
Telefoon: Redactie 20015. Administratie 20935. DAGBLAD VUUR LL1DEN EN OMSTREKEN Giro 103003. Postbus 1L
De dood van graaf
Teleki
Een tragisch heengaan
BARDOSSY OPVOLGER VAN TELEKL
De regeering heeft Donderdagochtend
onder voorzitterschap van den miimister
van binnenlandsohe zaken, Keresztes-Fis-
oher, als in rang oudste lid van het kabi
net, vergaderd, en heeft besloten af te tre
den.
De rijksregent heeft daarop den minis
ter van buitenlandsche zaken, von Bar-
dossy, het premierschap toevertrouwd.
Bardossy heeft deze opdracht aanvaard.
Andere personeele wij'zigingen in het ka
binet zijn niet te verwachten, naar verluidt.
ZIJN INNERLIJK LEVEN WAS
GESCHOKT.
Over dien tragiscben dood van minister
president, graaf Paul Teleki, wordt door
de regeering het volgende communiqué ge
publiceerd:
„De geheele Hongaarsche natie en alle
buitenlandsche vrienden van Hongarije
hebben met ontsteltenis kennis genomen
van het tragische overlijden van minister
president Paul Teleki. De dood is des
nachts ingetreden en werd eerst des och
tends ontdekt. In de eerste morgenuren
verspreidde zich het bericht, dat de minis
ter-president door een beroerte was over
leden. Later werd echter algemeen bekend,
dat zelfmoord de doodsoorzaak was.
Graaf Paul Teleki was een persoonlijk
heid met een diep innerlijk leven, in wiens
ziel de geweldige en wereldschokkende ge
beurtenissen, die zich tijdens zijn regee-
ringstijd in geheel Europa, ja in de geheele
wereld afspeelden, diepe spbren achterlie
ten. Alle smarten der menschheid, alle el
lende van den rondom Hongarije woeden
den oorlog maakte diepen indruk op zijn
gevoeligen gemoedsaard en zijn zenuwge
stel weerstond steeds minder de invloeden
van het wereldgebeuren. Daarbij kwam
zijn bekommernis over de buitengewoon
zware ziekte van zijn echtgenoote, waar
door hij tot een eenzaam menschelijk be
staan werd veroordeeld.
Zijn omgeving nam vol zorg reeds se
dert vrij geruim en tijd de aan levensmoe
heid grenzende neerslachtigheid van geest
van graaf Paul Teleki waar. Ondanks zijn
groote zielesmart en zijn zwakke constitu
tie bleef graaf Teleki steeds zijn plicht ver
vullen.
Bewust van zijn verantwoordelijkheid
bestuurde hij het schip van staat op bin-
menlandsch, alsook op buitenlandsch poli
tiek gebied volgens den koers, dien hij en
zijn regeering als den eenig mogelijke en
derhalve ook als den eenig juiste hadden
vastgesteld.
Hoewel een onverwacht hevige uitbars
ting van zijn sinds geruimen tijd sleepen-
de psychische neerslachtigheid een einde
gemaakt heeft aan het in dienst van het
vaderland, verbruikte edele en werkzame
leven, in den nacht van 2 op 3 April, zal
toch de politiek, waarvan hij de leider en
trouwste dienaar was, onveranderd voort
leven. De Hongaarsche natie is thans reeds
aan twee van haar groote dooden, graaf
Stephan Csaky en Paul Teleki, verplicht,
onwrikbaar op den weg voort te gaan, dien
deze groote zonen- van ons vaderland haar
hebben aangewezen."
DUITS CH MEDELEVEN.
De rijksregeering en het Duitsche volk
zijn diep onder den indruk van het sterf
geval, waardoor de bevriende Hongaarsche
natie getroffen is, zoo werd gisteren in of-
ficieele Berlijnsche kringen ten aanzien
van het plotselinge overlijden van den Hon-
gaarschen ministerpresident graaf Teleki,
verklaard. De rijksregeering weet, zoo zei-
de men van Duitsche zijde verder, dat de
dood hier een ziekelijk man in een tijd van
Benghazi ontruimd
VASTBERADEN AANVAL VAN
DUITSCHERS EN ITALIANEN.
Het groote hoofdkwartier van de Brit-
sche strijdkrachten te Cairo heeft, naar
Reuter meldt, het extra-bericht uitgege
ven, dat de Engelsche dekkingstroepen als
gevolg van een vastberaden aanval door
aanzienlijke Italiaansche en Duitsche
strijdkrachten, die over talrijke tanks be
schikten, teruggetrokken en in tevoren
uitgezochte punten geconcentreerd zijn.
de grootste krachtinspanning uit zijn werk
kring gerukt heeft.
In politieke kringen der rijkshoofdstad
betuigt men eveneens oprechte deelneming
met het smartelijk verlies van het Hon
gaarsche volk en verklaart men, dat het
met Duitschland zoo innig bevriende Hon
garije zeker kan zijn van het diepe Duit
sche medeleven. De politieke geruchten,
die zich in een bepaald deel van het bui
tenland op grond van het plotselinge over
lijden van graaf Teleki terstond gevormd
hadden, kenmerkt men in Berlijn als een
der treurige pogingen van de buitenland
sche propaganda, om zelfs in den dood een
staatsman als werktuig van politieke ma
chinaties te willen gebruiken.
BEGRAFENIS OP STAATSKOSTEN.
Graaf Teleki zal, naar D.N.B. verneemt,
Maandag plechtig op staatskostei begra
ven worden. Het stoffelijk overschot zal in
de koepelzaal van het parlement worden
opgebaard.
Het Huis van Afgevaardigden is, nadat
de treurige tijding officieel gepubliceerd
was, voor onbepaalden tijd verdaagd. Het
Hoogerhuis werd Donderdagavond in rooiw-
zitting bijeengeroepen, zoo ook de leden
van de regeeringspartij.
De burgemeester van de stad heeft be
vel gegeven dat op alle openbare gebou
wen de vlag halfstok moet worden gehe-
schen en een oproep tof de bevolking ge
richt, om aan de huizen rouwvlaggen aan
te brengen. Voor Donderdag waren alle
theater- en bioscoopvoorstellingen afgelast.
Er is ook een dans- en muziek verbod uit
gevaardigd.
DE RIJKSINSPECTIE VOOR LICH.
OPVOEDING
Sport valt er buiten
Aan het onderhoud van het A.N.P. met
den pasbenoemden hoofdinspecteur voor de
lichamelijke opvoeding, den heer R. LJzer
ontleenen wij nog het volgende:
Op een vraag of de nieuwe Rijksinspectie
zich ook bemoeit met de lichamelijke op
voeding buiten schoolverband en met de
sportbeoefening, antwoordde de heer IJzer
ontkennend. Deze gebieden staan onder
leiding van den regeeringsadviseur, den
heer K. J. Lotsy. Hierdoor is een twee
eenheid ontstaan, waarvan de deelen ten
nauwste zullen samenwerken, terwijl de
algeheele leiding berust bij den secretaris
generaal, prof. J. van Dam.
„U ziet", zoo eindigde de heer IJzer zijn
uiteenzetting, „dat er vele problemen om
een oplossing vragen. In het belang van
ons Nederlandsche volk roep ik u op tot
krachtige medewerking bij deze arbeid."
De rijkshoofdinspecteur voor de licha
melijke opvoeding, de heer R. IJzer, in
1896 te Winschoten geboren, heeft, na zijn
onderwijzersakte behaald te hebben, in
1921 zijn studie voor leeraar in de licha
melijke opvoeding beëindigd. Hij werd tot
leeraar te Winschoten benoemd aan de
H.B.S. en het gymnasium. Ook was hij daar
werkzaam aan de Rijkskweekschool als
leeraar in teekenen en paedagogiek. In
1929 ging de heer IJzer over naar de Rijks
kweekschool te Haarlem, om aldaar de
paedagogiek te onderwijzen. Behalve als
medewerker aan verschillende opleidings
instituten voor de akte M.O. lichamelijke
opvoeding, is hij door zijn jarenlange er
varing als lid van het rijkscollege van
lichamelijke opvoeding in staat geweest de
lichamelijke opvoeding in ons land te be
studeer en.
Tegelijk met de officieele benoeming van
den heer R. IJzer tot hoofdinspecteur
adviseur voor de lichamelijke opvoeding,
met bepaling, dat zijn standplaats zal zijn
te 's-Gravenhage, zijn benoemd tot inspec
teur voor de lichamelijke opvoeding: Th.
J. H. van 't Lam te Overveen; P. J. Rippe
t,e Amsterdam en A. A. Lamberts te Sappe-
meer, met bepaling, dat hun standplaats
zal zijn respectievelijk te 's Gravenhage,
's Hertogenbosch en Groningen.
Tijdens deze terugtrekkende beweging is
de stad Benghazi ontruimd, nadat alle
voorraden en uitrustingsstukken vernie
tigd waren.
Benghazi is van militair gezichtspunt
bekeken, aldus het Britsche bericht, onbe
langrijk. Tevens deelt het mede, dat
Benghazi door de Engelsche strijdkrachten
als haven gebruikt werd. In den Engel-
schen nieuwsdienst is medegedeeld, dat de
ontruiming van Benghazi voor Engeland
een tegenslag beteekent. Men moet aan
de waarschuwing van den minister-presi
dent denken, dat men zoowel overwinnin
gen als tegenslagen moet verwachten.
WAT ANDERE BLADEN
SCHRIJVEN
HET RÉCHT VAN HET BIJZON
DER ONDERWIJS.
De Volkskrant schrijft:
Men herinnert zich, dat professor Van
Lam, secretaris-generaal van Opvoeding,
Wetenschappen en Cultuurbescherming,
invoering van een goedkeuringsrecht op
benoemingen bij het bijzonder onderwijs
niet alleen het lager heeft aangekon
digd.
Van rechts als wij vereenvoudigheids-
halve dit woord nog mogen gebruiken
neeft men daartegen de bekende bezwaren
ontwikkeld. Vrij onderwijs zonder vrijheid
van benoeming is geen vrij onderwijs
meer.
Lag het voor de hand, dat hier katholie
ken, anti-revolutionnairen en christelijk-
historischen één lijn zouden trekken, ook
de Bode, het orgaan van de Bond van
Nederlandsche Onderwijzers, oordeelt niet
anders.
Zij schrjjft:
„Het recht van het bijzonder onder
wijs om in volle vrijheid zijn geestes
richting te bepalen, erkennen 'wij als
een onvervreemdbaa recht; dat de be
noemingen daarvan niet zijn los te ma
ken, is duidelijk."
Elke inbreuk op het benoemingsrecht,
i'ioe gering in schijn ook, tast de vrijheid
van het bijzonder onderwijs aan. Nu zelfs
de tegenstander van de bijzondere school
voor haar onvervreemdbaar recht opkomt,
mag men vertrouwen, dat secretaris-gene
raal Van Dam aan een eerste opwelling
geen gevolg zal geven, maar de vrije school
ae benoemingsvrijheid onbeknot zal laten.
Van den anderen kant heeft de vrije school
er alle belang bij, alleen zulke benoemin
gen te doen, die de toets der rechtvaardig
heid en rechtmatigheid ten volle kunnen
doorstaan.
NIEUWE OMREKENINGSKOERS
EFFECTENMARKEN.
Naar wij van de zijde van de Vereeni-
ging voor den Effectenhandel vernemen,
is met ingang van 4 April 1941 de omre
keningskoers voor de Reichsmark ten aan
zien van den handel in effecten vastge
steld op 0.75.
In verband hiermede is artikel 12 van
het reglement voor den effectenhandel
dienovereenkomstig gewijzigd.
Het wijzigingsblad voor genoemd regle
ment, alsmede het aangevuld register zul
len den leden binnen enkele dagen worden
toegezonden.
Nieuwe bonnen
BROOD EN GEBAK.
Gedurende het tijdvak van Maandag
7 April tot en met Zondag 13 April
a.s. geeft elk der met „11" genummer
de bonnen van de broodkaart recht op
het koopen van ongeveer 100 gram
brood.
Voorts geeft elk der met „11" genum
merde broodbonnen recht op het koo
pen van een rantsoen gebak.
De op 13 April nog niet gebruikte bonnen
blijven voorts nog geldig gedurende de
week van 14 April tot en met 20 April a.s.,
met dien verstande, dat zij gedurende laatst
genoemde week niet mogen worden ge
bruikt in hotels, restaurants e. d.
BOTER EN VETTEN.
Gedurende het tijdvak van Maan
dag 7 April tot én met Zondag 13 April
a.s. geeft de met „11" genummerde
bon van de boterkaart recht op het
koopen van 250 gram boter. De met
„11" genummerde bon van de vetkaart
geeft gedurende bovengenoemd tijdvak
recht op het koopen van 250 gram bo
ter of margarine of 200 gram vet naar
keuze.
De met „11" genummerde bonnen, die op
13 April nog niet gebruikt zijn, blijven
\oorts nog geldig tot en met Zondag 20
April a.s.
EIEREN.
Gedurende het tijdvak van Maan
dag 7 April tot en met Zondag 13 April
a.s. geeft de met „93" genummerde bon
van de „bonkaart algemeen" recht op
het koopen van één et
De bonnen, welke op 13 April nog niet
gebruikt zijn, blijven geldig tot en met
Zondag 20 April a.s., met dien verstande,
dat zij gedurende de week van 14 April tot
en met 20 April niet gebruikt mogen wor
den in hotels, restaurants e.d.
HET INSTITUUT DER CENTRALE
KEUKENS.
BINNENKORT 88 IN EXPLOITATIE.
Mobiele keukens.
Ter gelegenheid van de plaats gehad heb
bende officieele opening van de centrale
keuken aan de Gaslaan te 's-Gravenhage,
tevens opening van het instituut der cen
trale keukens in Nederland, welke ge
schiedde door den heer ir. S. L. Louwes,
directeur-generaal voor de Voedselvoor
ziening in Nederland, hield deze een in
leiding, waarin hij énkele interessante me-
dedeelingen deed over de ontwikkeling van
het instituut van de centrale keukens in
Nederland.
Ir. Louwes zeide hieromtrent het vol
gende:
Bij een groot aantal gemeenten in ons
land werd onderzocht, waar behoefte be
stond aan een centrale keuken. De uitslag
van dit onderzoek was, dat er in totaal
288 keukens, varieerend in capaciteit van
1000 tot 6000 liter werden aangevraagd. In
zulk een groote omvang kon echter dit
plan niet worden uitgevoerd.
Ten slotte zijn wij gekomen tot de bouw
en exploitatie van ongeveer 55 keukens n.l.
30 van 6000 iiter. 20 van 4000 liter capaci
teit en enkele kleinere, die binnenkort alle
aan het werk zullen zijn. Bovendien zijn er
bij de Rijksdienst dpr werkverruiming nog
33 keukens met een capaciteit van 17.000
hier in totaal, in bedrijf.
In November is de eerste keuken te Rot-
Rotterdam als proef in bedrijf gesteld. De
daarbij opgedane ervaring is bij de bouw
en inrichting van de andere keukens van
groot nut geweest, zoodat thans een zoo
doelmatig mogelijke inrichting is verkre
gen. De architectuur werd opgedragen aan
het bureau Dwars, Hederik en Verhey te
Amersfoort.
Voor de bevoorrading is de middenstand
ingeschakeld. De keukens worden aan de
gemeenten in beheer gegeven.
Met een enkel woord noemde spreker
nog de rijdende keukens, waarvan er één
groote en eenige kleine binnenkort in
functie zullen zijn, de groote met een ca
paciteit van 1500 liter, de kleine met een
van 2200 liter in totaal. Deze mobiele keu
kens kunnen naar die plaatsen worden ge
dirigeerd waar zulks in bijzondere omstan
digheden noodig zal zijn.
DR. TH. F. BLOEM GENEESHEER
DIRECTEUR VAN ST. ANTONIUSHOVE
Met ingang van 1 Mei a.s. is dr. Th. F.
Bloem door het college van regenterj van
het ziekenhuis St. Aritoniushove te Voor
burg, tot geneesheer-directeur benoemd.
Dr. Bloem is sedert September 1937
hoofd van de afdeeling inwendige ziekten
van dit ziekenhuis.
In verband met het Paaschfeest zal
in den loop van de volgende week een
bon worden aangewezen, welke recht
geeft op een extra-rantsoen van één ei.
KAAS.
Gedurende hetytijdvak van Maan
dag 7 April a.s. tot en met Zondag 20
April a.s. geven de met „63" en „73"
gemerkte bonnen van de „bonkaart al
gemeen" elk recht op het koopen van
100 gram kaas.
De bonnen, welke op Zondag 20 April
nog niet zijn gebruikt blijven voorts nog
geldig tot en met Zondag 4 Mei a.s.
VAN DEN GEMACHTIGDE
VOOR DE PRIJZEN.
VASTGESTELDE MAXIMUMPRIJZEN.
Bericht No. 4.
De volgende prijzen mogen ten hoogste
aan het publiek in rekening worden ge
bracht:
Autobenzine.
pfcr liter 0.224.
Aardappelen, (herhaling bericht No. 1).:
Kleiaardappelen Zeeuwsche bonte
en blauwe 0.08 per kg.
Kleiaardappelen Eigenheimers
0.07 per kg.
Kleiaardappelen Alpha
0.07 per kg.
Kleiaardappelen Bintje
0.07 per kg.
Zand- en veenaardappelen
0.06 per kg.
Voor thuisbezorging mag 1 cent extra per
kg. worden berekend.
Het vragen van hoogere prijzen is strafbaar
BEWEER DEZE OPGAVE EN
GEBRUIK HAAR.
Nieuwe opgaven kunnen de vroegere
ongeldig maken. 6792
BRANDWEER
In Leiden heeft men eenige jaren
geleden de politiebrandweer inge
voerd en in Den Haag heeft men die
twee grootheden met één pennestreek
weer van elkaar gescheiden. Ik kan
mij de argumenten niet meer herin
neren, die hier toentertijd naar
voren werden gebracht en die wel
licht vele kolommen in onze krant
hebben gevuld wat was dat gezel
lige lectuur! maar die ongetwijfeld
steekhoudend zijn geweest. Ik ken ook
de Haagsche argumenten niet, een
voudig, omdat ik daarvan niets heb
gelezen. Maar ik twijfel er niet aan of
deze zijn niet minder steekhoudend
geweest. Maar zóó staan wij op het
doode punt. En dan moet voor het
oogenblik mijn meening den doorslag
geven. Welnu dan, ik voel meer voor
het Haagsche standpunt, gedachtig het
spreekwoord: Je kunt niet tegelijk
huilen en de lamp aansteken. U be
grijpt mij wel: Wat moet een politie
man doen, die juist een clandestien
varken achter zyn vodden zit en brand
ontdekt? Moet hij de brand laten
loopen of het varken? Hij kan natuur
lijk ook het varken den brand in
jagen, opdat het volgens zijn bestem
ming meieen gebraden worde en de
brand tenminste nog wordt gebruikt
ten algemeenen nutte. Maar dat is de
oplossing niet van deze brandende
vraag.
Maar ik meen, dat ook een politie
man geen twee dingen tegelijk kan
doen. Laat hy een zwijntjesjager
grijpen of dienstmeisjes redden uit
brandende huizen. Maar laat hem niet
in de verleiding komen om het twee
de te doen, als hij den eerste bijna te
pakken heeft.
P.S. Dank voor het aanbod der
luierbroekjes. De baby is intusschen
reeds droog.
V.
Weekabonné's die geabon
neerd zijn op het Geïllustreerd
Zondagsblad moeten dit thans
betalen.
Verschuldigd bèdrag (0.52
KATHOLIEKE ACTIE EN LEEKEN-
APOSTOLAAT.
Het zal binnenkort 12 y, jaar geleden
zijn, dat „Het Leekenapostolaat" in het
bisdom Haarlem door Z. H. Exc. Mgr. J. D.
J. Aengenent z.g. werd opgericht.
Naar aanleiding van dit feit wordt in
„Sint Bavo" een artikel geschreven over
„Katholieke Actie en Leekenapostolaat" in
het Bisdom Haarlem.
Op de vraag, of het Leekenapostolaat na
de oprichting der Katholieke Actie in ons
Bisdom nog reden van bestaan heeft, ant
woordt de schrijver bevestigend.
Wij raden belangstellenden aan, bedoeld
artikel aandachtig te lezen („Sint Bavo"
van 6 April).
RANTSOENEERINGSBUREAU
GEDISTILLEERD
„Borrel" komt echter niet op den bon
Naar wij vernemen zal binnenkort in
samenwerking met de desbetreffende over
heidsinstanties, de handel in gedistilleerd
een bureau voor de rantsoeneering van
gedistilleerd oprichten. Dit bureau zal te
Schiedam worden gevestigd.
De aanleiding tot de oprichting van dit
rantsoeneeringsbureau is, dat de Neder
landsche distilleerderijen op het oogenblik
niet meer over voldoende grondstoffen
kunnen beschikken. De situatie is zoo, dat
nog maar 55 pet. van de in normale tijden
gebruikelijke hoeveelheden kunnen wor
den geproduceerd. Het doel van het rant
soeneeringsbureau zal zijn een billijke ver
deeling van de beschikbaar komende hoe
veelheden gedistilleerd aan de vergun
ninghouders te waarborgen.
Het is niet waarschijnlijk, dat het pu
bliek in de allernaaste toekomst van deze
„vrijwillige" distributie iets zal bemerken,
omdat de meeste vergunninghouders nog
wel over eenigen voorraad beschikken. Op
den duur zal de café-bezoeker echter ver-
kunnen drinken. Het ligt niet in de bedoe-
moedelijk niet meer ad libitum „borrels"
ling alsdan gedistilleerd op bonnen ver
krijgbaar te stellen.
„Handelsblad".