DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN Toerisme hij honk Momentje DINSDAG 25 MAART 1941 32ste Jaargang No. 9906 S)eÊcld6eh^(Soii^cmt Bureaux Papengracht 32. Telefoon: Redactie 20015. Administratie 20935. Giro 103003. Postbus 1L Dit nummer bestaat uit twee bladen. V Rondom Paschen Paschen! De blijdschap van dit hoog feest onder de hoogfeesten komt al lichten aan den horizon. Paschen is onder alle omstandigheden voor den christen een feest van oprechte, innige dankbaarheid, die zich uit in harte- lijken ziele-jubeL Passchen is het feest der Verrijzenis de herdenking van de verrijzenis van den Goddelijken Verlosser, de belofte van on ze eigen verrijzenis. Paschen is het feest onzer verlossing, on zer bevrijding uit alles, wat ons omklemt met smart en met smachtend verlangen naar wat goed is. Paschen dan is het feest in onze ker ken, in de tempels, die zijn Gods huis en ónze huizen, waar het altijd rust en vrede is, waar wij èltijd onszelf kunnen zijn! Paschen dan moet het óók feest zijn in onze gezinnen. En hier willen wij betuigen onze dank bare waardeering, onze opréchte bewonde ring aan de Vrouwelijke Jeugdbeweging voor Katholieke Actie in het Bisdom Haar lem (De Graal) voor het initiatief, het Paaschfeest te doen beleven door het ge zin. Daartoe heeft zij ondernomen een Paaschcampagne een frissche, energieke campagne! Eén van de Paaschgebruiken, die zij in het gezin wil invoeren, is de Paaschgraep. „In ieder katholiek gezin een Paasch- groep!" dat is het wat de Vrouwelijke Jeugdbeweging op den duur met haar Paaschcampagne wil bereiken; dit jaar is het een begin: het losslaan van de idee, het belangstelling oproepen bü priesters, ouders, kunstenaars en jeugd de inzet dus van een actie, die, naar we hopen, weer klank zal vinden bij velen. Te Den Haag is een tentoonstelling ge houden, om de Paaschgebruiken te propa- geeren. Deze tentoonstelling wordt ook in Amsterdam en Rotterdam georganiseerd. 't Spijt ons, dat Leiden niet tot de be voorrechte plaatsen behoort. Deze tentoonstelling was ons een ver blijdende bevestiging van de blijde daden- kracht en van de vurige geloofs-liefde, die leven in de Vrouwelijke Jeugdbeweging voor Katholieke Actie! Daar is geëxposeerd werk van katho lieke kunstenaars en werk van eigen le den. Wij zijn er getroffen door werk van Wim Harzing: de grootsche figuur van den ver rezen Christus. En naast dit grootsche het meditatieve van P. Biesiot, vooral in zijn zéér mooie Piëta. Charles Vos heeft in een figuren-rijken groep rondom het Christus' graf bijzondere actie willen leggen in de gelaatsuitdrukking zoowel als in heel de houding. Eenzelfde kunstzinnige expres sie-rijkdom viel ons op in den kleurigen blijden groep, ontworpen door mej. B. W. Heine, gevormd uit gruisklei, hetzelfde materiaal, dat ook Charles Vos gebruikte. Er zijn nog veel meer mooie'dingen te zien. Maar wij hebben niet de bedoeling, om een volledig overzicht te geven, slechts enkele indrukken. Afzonderlijk willen wij echter nog graag noemen mej. Lydia Mul ders met haar goed geslaagde muur-teeke- ningen de engelen-koppen zijn héél mooi en haar groep artistieke poppen in Oostersche kleedij. Ook de leden van de vrouwelijke jeugd beweging hebben zich bezig gehouden met het vervaardigen van Paaschgroepen. Ze ven door leden vervaardigde groepen (waaronder een van de groep der St.-Pe trusparochie te Leiden) zijn op deze ex positie te bewonderen. Verder wordt den bezoeker een over zichtelijk beeld gegeven van de wijze, waarop de Paaschcampagne wordt gevoerd. Aan de hand van de mappen, waarin het werkschema is opgenomen, geven de leid sters onderricht. In een nevenzaal vindt men een uitge breide literatuur. Maar haar Paaschcampagne „Lumen Christi" beoogt de Vrouwelijke Jeugdbewe ging voor Katholieke Actie in het bisdom Haarlem een verdiept geloof in den triom- pheerenden Christus te propageeren. Het Paaschfeest dat het hoogtepunt vormt van het kerkelijk jaar, dient zoo innig mo gelijk te worden meegevierd. Niet alleen door het bijwonen van de kerkelijke plech tigheden, maar ook in het gezin. Om dat denkbeeld mede te helpen pro pageeren, hebben wij hier de aandacht willen vestigen op wat wij kortheidshalve zouden willen noemen de Graal-Paasch- actie. Holl. Bloemb.kweekers- genootschap zal worden opgeheven Het Hollandsch Bloembollenkweekers- Genootschap heeft gisteren te Haarlem een algemeene vergadering gehouden onder leiding van den heer S. Schoneveld, die in zijn openingswoord betoogde, dat eenheid in het vak thans meer dan ooit geboden is, ten einde de vakbelangen beter te kunnen behartigen. Weliswaar moeten vele moei lijkheden bü het streven naar eenheid overwonnen worden, doch spreker kon ver klaren, dat men momenteel in de goede richting gaat. Ten slotte besprak de voorzitter de waarschynlykheid, dat de kweekers ver plicht zullen worden boonen en zaaizaad te telen op openliggende gronden. Zy zullen hierover nog deze week nadere mededee- lingen ontvangen. Spreker waarschuwde dergelijke maatregelen na te komen. Na goedkeuring van de gebruikelijke jaarverslagen en rekeningen kwam een voorstel van het hoofdbestuur aan de orde om aan het dagelijksch bestuur machtiging te verleenen al datgene te doen, dat kan leiden tot concentratie der vakorganisaties in een groote organisatie. In zijn toelichting merkte de voorzitter op, dat de toestand op orgar isatorisch ge bied in het vak tot dusverre niet zoo was dat er altyd aan een krachtige en vrucht bare samenwerking getuigd kon worden. De verdeeldheid op vakvereenigingsgebied was helaas menigmaal oorzaak, d$t dikwyls zoo sterk gewenschte resultaten niet be reikt konden worden. Dit wordt thans van vakVereenigingszijde ingezien en er is een krachtig streven ontstaan om op een ge zonde basis tot volkomen eenheid in het organisatiewezen van het vak te geraken. De onderhandelirgen van den laatsten tijd geven hoop tot slagen. Op de vraag hoe deze organisatie tot stand zou komen, deelde de voorzitter mede, dat het H.B.G. geheel in het groote appa raat opgelost zou worden. Er zullen echter voor elk bedrijf speciale groepen in het le ven geroepen worden en het is vrijwel ze ker dat de afdeel ing kweekerij in groote lynen een weerspiegeling zal zijn van ons genootschap. Nadat enkele afdeelingen er op gewezen hadden, dat ook alle vakgroepen in deze organisatie een plaats zouden moeten vin den, werd het voorstel aangenomen. Het H. B. deelde nog mede, dat binnen kort een algemeene ledenvergadering be legd zou moeten worden, waarin de ophef fing van het H.B.G. aan de orde zal worden gesteld. ,De afdeeling Lisse stelde hierna voor om het initiatief te nemen tot de tot standko- ming van een verplichte registratie van alle tulpen. Een nauwkeurige registratie zal immers op den duur aan het bestuur van het Surplusfonds een juist inzicht geven in de geteelde oppervlakten van soorten, waarvan de leverbare oogst jaar na jaar slechts gedeeltelyk of geheel riet geplaatst kan worden. De kweekery moet nu jaar- lyks groote offers brengen voor het beho"J van dit assortiment, dat voR-ms deskundi gen verrassend groot is. De abnormale tijdsomstandigheden mogen ons er niet van weerhouden reeds nu maatregelen voor te bereiden, die ons in de toekomst van gro"»*e kortingspercentages kunnen verlossen. De registratie van de Nederlandsche sierteelt- centrale is voor dit doel niet volledig ge noeg. Het voorstel werd voórloomg af-°wez°n. Het H.B. werd verzocht stappen te on dernemen bij bevoegde instanties om den narcissen kweekers, wier gewas door vorst en/of waterschade in het teeltjaar 1939— 1940 getroffen is, te ontslaan van de ver plichting tot inlevering en van vervolging. Dit voorstel van de afdeeling Lisse werd ingetrokken, omdat de afdeeling zich met het prae-advies van het H.B., waarin wo'd* kenbaar gemaakt, dat dit voorstel zóó niet voor aanneming vatbaar is, kon vereenigen. Het H.B. werd verzocht alle pogingen in het werk te stellen om vrijstelling van de heffingen ten behoeve van het Surplus fonds over 1940 te verkrijgen. De prijzen voor 1940 waren zoodanig dat bij een kraam van normale niet ingekrompen groot te en een goede oogst nauwelyks van een loonend bedrijf sprake kon z<"in. Bovendien waren de uitkomsten van de groenteteelt op onze dure bollen gronden zeer ongunstig waardoor de totale bedrijfsuitkomsten nog meer ongunstig werden beïnvloed. Door het niet inhouden der heffingen wordt den kweekers een zeer belangrijken steun ver leend, waardoor het mogelijk is aan het product de noodige zorg te kunnen beste den en gereed te zijn, wanneer export weer mogelyk is. Dit voorstel, evenals dat om tot een be langrijke verhooging van den richtprys voor zandaardappelen te komen, werd goedgekeurd. Nadat enkele vragen beantwoord waren en aan het hoofdbestuur hulde was ge bracht voor de wyze waarop het in het af- geloopen jaar de belangen van de kwee kers behartigd had, werd de vergadering gesloten. OP ZOEK NAAR DER GRAVEN WIEG. LXXVL De graven van Holland hadden van ouds her in Leiden hun eigen verblyf. Dat was niet de Burcht daar woonde hun adel lijke ambtenaar, de „kastelein", met wien de vrijheid-lievende burgerij strijk en zet ruzie maakte. Dat was ook niet 't Graven steen, hetwelk diende als gevangenis. Het grafelyk hof was gelegen binnen een met grachten omgraven terrein, waarvan de omtrek nog precies wordt aangegeven door Pieterskerkstraat Lokhorststraat Muskadelsteeg en Pieterskerkhof. In dit vierkant verhief zich het huis van Hollands heerschers, en wel ongeveer op de plaats welke wordt bezet door d^ gemeenteschool dat kazernachtig misbaksel, hetwelk de omgeving van de Pieterskerk bevlekt en door de Doopsgezinde kerk, die zoo be scheiden zich heeft teruggetrokken, dat menige Leidenaar er voorby wandelt zon der te weten, dat er een kerk schuil gaat. De Doopsgezinde kerk is niet zoo beschei den uit pure deugdbeoefening; zij houdt zich schuil omdat zij werkelijk een schuil kerk is. Aan de Doopsgezinden, evenmin als aan de Katholieken en andere Christe- jjke genootschappen, die by de Staten weinig in de gratie waren, was het toege staan kerken te bouwen, die het uiterlyk van kerken hadden. De Doopsgezinde kerk is in 18591860 (zooals een gedenkplaat binnen vermeldt) volkomen vernieuwd. Niettemin heeft zy het onopvallende cachet van een schuilkerk bewaard. Zy is in haar bouwtrant, de eenige herinnering aan de liberaliteit der Hoogmogende Heeren, en wij mogen haar dus wel in eere houden. Een gang en een overdekte binnenplaats scheiden de tempel van de straat. De kerk zelve is een ruime ruimte, waarvan de eenige bezienswaardigheid maar dat is ook werkelyk prachtig het orgel is, in 1774 vervaardigd. Het is pik-zwart geschil derd, tegen welk ic:ia het fijne, vergulde en verzilverde houtsnywerk van bloemen in vazen en van geveerde lauwertakken feestelyk afsteekt. Met een rondblik door het bedehuis der Doopsgezinden (een gemeente met onge veer 500 lidmaten) was onze nieuwsgierig heid niet gebluscht We stonden hier op grafelijken grond en in dien grond kon wel eens een restantje verborgen zyn van het grafelyk kasteel, of anders van de „welbetimmerde, patrimo niale huysinge van ouds genaamd Lok horst", die in 1650 voor een goede 20.000 werd verkocht. Deze verkoop betrof alleen het adellyk huis; de overige gedeelten van het terrein waren sinds 1609 geleidelijk verkaveld en bebouwd. Vrijwel huis aan huis, dat het grafelijk vierkant bezet, heb ben we aangebeld met de vreemde vraag, of er ook diepe kelders waren met zware gewelven er onmiddellijk ter vergoely- king byvoegend, dat wij geen ambtenaar waren van den crisis-oprporingsdienst. En het stereotype antwoord luidde, dat de kelders volgestort of met beton afgelekt waren wegens de vieze ratten. Bij de echtgenoote van den koster der gecombineerde Waterlandrche en Vlaam- sche Doopsgezinde gemeente hadden wy meer succes. Mevrouw Zonneveld liet ons in 'n kelder, zwaar gewelfd, met 'n nis erin, welke kelder waarschijnlyk 't laatste stuk je is van het grafelyk kasteel. En de heer Spyker, die doorkneed is in de historie der Doopsgezinde kerk, vertelde ons als legen de, dat in de keuken, die boven dit gewelf is gelegen Willem II, de Roomsch-Koning en Floris V, „der keerlen God" het levens licht zagen, waarvan zy beiden, eenmaal tot de grafelijke waardigheid geroepen, zoo laf en verraderlijk werden beroofd. Het *s natuurlyk slechts een legende, dat de beide telgen van het Hollandsche Huis juist in dit vertrek zijn geboren, ofschoon hun wieg wel in het Leidsche kasteel moet hebben gestaan. De grafelijke kelder, die tot kolenberg- plaats dient, wordt door vleermuizen als schuilkelder benut, waar zij onder de schutse van de goedaardige boven-bewo- ners in onverstoorden slaap den winter doorbrengen. By klitjes hingen de grappi ge diertjeè aan de wanden, diep ingedom meld. Een luikje is van hun koude-burcht de in- en uitvalspoort. Ook in deze omgeving evenals op zoo vele andere plaatsen in de stad werden we verblyd met een onderaardsche gang, welke zou loopen van het huis hoek Pie terskerkhof naar de gemeenteschool. Deze gang (dichtgemetseld) is wel niets anders aan een lange kelder, welke vanuit het pand. onder de Pieterskerkstraat door, naar de ringgracht liep, die in 1611 werd over kluisd en overbouwd. De huizen aan de Westzijde van de Pieterskerkstraat staan boven op het gracht-riool. Bizonderheden daarover zyn te vindert in de mededeelingen van den archivaris Chr. M. Dozy, in het gemeenteverslag van 1895. In de Pieterskerkstraat de poort van het Jp-t, Tr.pt <je dateering 1610, en in bestuur by de Waalsche diaconie een eenvoudig hofje, met geschoren linde- boomen en naast iedere deur (nog verdeeld in boven- en benedendeur) een bloempot je. De hofjes-dames zyn allen echte tuinier sters; 's winters zyn die hofjes doodsch, 's zomers een bloemen-pracht. Aan de Pieterskerkgracht eveneens in de 17e eeuw gedempt een zeldzaam mooi particulier huis (1589) in oranje-getinte baksteen opgetrokken, met bergsteenen banden en versieringen. Boven de ramen der eerste verdieping twee steenen met inschrift: Rvst baart Lvst Lvst Met Godt Rvst In de zygevel onder de dakgoot grilli ge maskers. Boven den ingangspoort het opschrift, dat den welwillenden bezoeker als heilwensch wordt ingegeven: Pax Huic Domui (Vrede zij dit huis) Dit patriciërs-paleisje is thans in gebruik bij de Leidsche Schilders-academie „Ars Aemula Naturae" en by het Groene Kruis. Het is inwendig byna geheel verbouwd, in 1856, tot een „tusschenschool", zooals een gedenkplaat in de hal mèdedeelt. In deze hal een overdadig-rijk stucplafond, geor- neerd met acanthus-bladeren, wapenschil den en initialen In het trappenhuis een eikenhouten trap, met bloem en-kussentjes. In eenige vertrek ken schoorsteen-boezem, betimmeringen en een buffet (overschilderd) in de styl Lo- dewijk XV. Twee, met wonderlyke caryati- den besneden vensterkozynen uit 1543 be vinden zich in de Lakenhal, wat, gelet op de verwaarloozing van dit kostelyke ge bouwtje, geruststellend is. De belendende schuilkerk der Jezuieten, die, wegens de verdrijving van de paters, in het begin van de 18e eeuw reeds buiten gebruik stond, is in 1861 afgebroken om plaats te maken voor een gymnastieklo- caal. Een houten Madonnabeeld (middel- eeuwsch), uit deze kerk afkomstig, is even eens onder de hoede gesteld van de La kenhal. De Pieterskerkgracht mondt uit in de Langebrug, de in de 17e eeuw overkluisde Voldersgracht. Er staan daar nog oude ge vels, waarop we zoo langzamerhand wel zuinig mogen worden. Naby de Pieterskerkkoorsteeg een poort je, versierd met de beeltenis van 'n schaap op zijn achterpooten: een van de ingangen tot de „pensmerct" of penshal, welke niet anders was dan een doorloop met overdek te vleeschbanken van hier naar de Bree- straat, waar de passage met een gelijk soort poortje wordt afgesloten. In de nabijheid een gevelsteen in een tuitgevel „Tandem bona causa triumph at tenslotte zegeviert de goede zaak". Van eenzelfde gemoeds-stemming getuigt het hoekhuis Langebrug P. k. k. steeg. Onder spotzieke leeuwen-koppen te eener zyde: „Die lydt en liet doet haet te niet". Aan den anderen kant: Beter benyt dan be dacht als 't Godt behaecht". De P. k. k. steeg heeft, al zyn de huizen vernieuwd, door zyn nauwheid, nog een echt middeleeuwsch voorkomen. In de mor genuren, als de zon 't koor van de Pieters kerk beschynt en de zonnelooze steeg in de schemering b?: 1, kan men er genieten van een clair-obscur, zoo sprookjesachtig, dat je byna zou vergeten niet in Carcasonne of Canterbury, doch in Leiden te lanterfanten. Een ander, maar ook bizonder imponee- rende doorkijk op de hoofdkerk en wel op het schip, heeft men vanuit de Schoolsteeg. Aan het begin daarvan het Sions-hofje, onlangs uitgestorven, zoodat de verplich ting „dagelicx te bidden voir die ziele" van de stichters en dezer ouders uitsluitend op de portierster rust! .Onder een driehoekig fronton het opschrift: Wat Mild Heyd was en is ten Dit ons Syon Blyckt. 1480 Twelck Ionck Heer Huig van Zwieten Met zyn Wyf grond leyde Vrouw Luytgert van Bos Huysen D Inkomst Wert Verryckt 1505 By Ghysbert Korstei.ze en Jan Loverenz Backers Beyde, Tot Mens en Vrouwen Troost Doch tot der Weeuwen wel 1641 Dat in Vrouw Em°rentia Banninghs' Weckt Med Doogen Dies Volgts Haer Man den Sticht-Heer van de Naame Stee Tot Christi Leden Steun Diens Hooft Hun wil Verhoogen. Een gedeelte van het hofje is in 1688 overgeplaatst naar de Vrouwen-kamp, in 't St. Michielsklooster; er resteeren aan de Schoolsteeg nog de portierswoning en vijf huisjes, die voor bewoning ongeschikt zyn verklaard. De Schoolsteeg ontleent haar naam aan de Latynsche School, waarvan de fiere trapgevel zich verheft op den hoek met het Lokhorststraatje. In de pui, behalve vele andere versierselen, leeuwenkoppen en maskers, waarvan de een grynst en de ander zyn tong uitsteekt. Boven de, tusschen gecanneleerde pilas ters gevatte deur een engelen-kopje en het opschrift: OP REIS. U kunt vandaag in de krant een bericht lezen, dat de slaapwagons van den „train bleu", den luxetrein, die vroeger voornamelyk tusschen Parijs en de Rivièra werd gebruikt, thans als hotelkamers worden verhuurd. Dat is een blij bericht, vooral omdat er by verteld werd, dat er by de opstelling der wagens zooveel mogelyk is gelet op een aangenaam uitzicht. Nu kunnen wy dezen zomer dus toch op reis. U huurt een kamer in het nieuwe hotel van de train-bleu en kykt uit het raam naar het aange naam uitzicht. Wat deden wy vroeger anders als wy met een reisgezelschap een reis van negen dagen naar Italië maakten en daarby Luzern, Milaan, Rome, Napels, Pompeji, Capri, Strèsa, Genua en Straatsburg bezochten, zon der van nachttreinen gebruik te ma ken? Ik ga straks in den trein zitten en kijk naar buiten. Het eenige verschil is, dat zy stilstaat, maar ik mag aan nemen, dat het leven buiten telkens wisselt. En als het regent, is het ook niet erg, wy zitten toch binnen, 's Mid dags en 's avonds eet ik voortreffelijk in den restauratiewagen en zoo nu en dan stap ik eens uit om my te ver- poozen. Bovendien de trein staat er gens op een station, wij kunnen dus informeeren naar de vèrbindingen en een praatje maken met den stations chef. Kortom: het. is een uitkomst. Laat men in Leiden ook een paar van zulke wagens op het station zetten. Het geeft de volmaakte illusie van een zomerreis en ik ben zeker van de partij Pietati Linguis et Artib. Liberal: S.S.P.Q. Lugdunensis Restau. Tot vroomheid, letteren en vrije kunsten hebben de Leidsche regeering en burgerij hersteld, anno 1600. Van de Latynsche School (tot 1883 gym nasium) wordt reeds gewag gemaakt in 1324; zy werd opgericht in hoofdzaak ter opleiding van koorzangers in de Pieters kerk (dat was dus heel wat beter geregeld aan tegenwoordig, nu de meeste koorzan gers een onverstane taal zingen). De leer lingen waren gehouden, ook buiten de 6chool Latyn te spreken, een bepaling, die ook na de Hervorming nog lang van kracht bleef. Er waren verklikkere aangesteld, die het by' den rectox aanbrachten als een van de leerlingen het waagde zijn moe(de)rstaal te gebruiken! De poort van de rectorale woning, aan vankelijk naar het Ryksmuseum getrans porteerd, is heropgebouwd in de Lakenhal. VENATOR VAGANS. TABAKS- EN HOPTEELT Alleen geoorloofd met vergunning By besluit van den secretaris-gene raal van het departement van Land bouw en Visscherü, d.d. 24 Maart 1941, is de Bodemproductiebeschikking 1939 aangevuld met een bepaling, volgens welke het den gebruiksgerechtigde ver boden is, tabak en hop anders dan krachtens vergunning te zaaien, te po ten of gezaaid of gepoot op zyn grond te hebben. Dit verbod geldt niet ten aanzien van personen, die aannemelijk maken, dat zy de in het vorige artikel bedoelde gewas sen zaaien, poten of gezaaid op hun grond hebben met een andere bestemming dan om deze gewassen geheel of gedeeltelijk, al dan niet bewerkt of verwerkt, te ver handelen. Een vergunning als bovenbedoeld geeft aai de grootte van de oppervlakte, waarop de houder der vergunnint tabak of hop mag zaaien, poten of gezaaid of gepoot hebben. Deze beschikking treedt in werking der tig dagen na afkondiging. TIJDELIJKE TOELAGEN ONGEHTJWDEN De secretaris-generaal van Opvoeding, Weteunschap en Cultuurbescherming heeft aar. gemeente- en schoolbesturen bericht, dat voor de tydelijke toelage ad 6 pet. me de in aanmerking komen de ongehuwde en daarmede gelykgestelde onderwijzeressen, die in gezinsverband leven en eenige kost winner zyn ingevolge het bepaalde in ar tikel 10, vierde lid, van het Bezoldigings besluit Burgerlijke Rijksambtenaren 1934 en op wie dientengevolge de ongehuwden- aftrek niet van R

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsche Courant | 1941 | | pagina 1