DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Momentje
VRIJDAG 7 MAART 1941
32ste Jaargang No. 9891
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015. Administratie 20935.
Giro 103003. Postbus 11.
Dit nummer bestaat uit
twee bladen.
V De vrijheid van onderwijs
„Het meest sprekend openbaart zich het
christelijk volkskarakter in de uitgespro
ken voorkeur voor positieve waarden op
geestelijk en zedelijk gebied".
Deze uitspraak citeeren wij uit een ar
tikel in het laatste nummer van „De Unie".
En deze uitspraak zal iedereen, die ons
volk kent, zooals het is in overgroote meer
derheid, onvoorwaardelijk bevestigen. Ook
b.v. het blad van de N.S.B., het „Nationale
Dagblad" zal moeten erkennen, dat „pers
vlegels" aldus betitelt dit orgaan schrij
vers in „De Unie"! óók nog wel 'ns waar
heid kunnen schrijven.
Waarheid is ook, wat „De Unie" verder
In het hierboven geciteerde artikel be
weert, als het blad schrijft over het resul
taat van den in ons land beëindigden
schoolstrijd:
Wat overwonnen heeft, is het uit het
algemeen christelijk volkskarakter
voortvloeiende inzicht, dat het volks
onderwijs een positieve geestelijke en
zedelijke waarde en inhoud behoort te
hebben.
En het resultaat is dan ook, dat het
gehééle volk, naar en door de eigen
overtuigingen van zijn verschillende
geledingen, deel kan hebben en bij mag
dragen aan de vorming van het zede
lijk volkskarakter.
Wie deze historische verworvenheid
zou aantasten, zou een kloof tusschen
zich en het Nederlandsche volk gra-~
ven".
Waarheid schrijft „De Unie" ten slotte
ook en in niet mindere mate als het blad
constateert, wat de vrijheid van onderwijs
niet mag beteekenen. Die vrijheid mag
niet beteekenen: Staatsonthouding. Het
blad vervolgt nJ.:
„Dit beteekent echter niet, dat de
Staat zich van het terrein der positieve
volksopvoeding zou dienen ver te hou
den.
Reeds vóór den oorlog was de over
tuiging algemeen, dat men, uit vrees
voor het betreden van het terrein der
volksconscientie, te véél terughouding
had betracht, waardoor belangrijke ge
bieden van volksopvoeding vrijwel
braak waren komen te liggen. Er is
echter een zeer breed terrein, waarop
actiever staatsbemoeiing tot zegen zal
kunnen zijn. Al wat door de overheid,
met zorgvuldige Vrijlating van den po
sitieven invloed van het religieus-ethi
sche volksleven op de volksopvoeding,
zal worden gedaan tot bevordering van
de kennis der moedertaal, de liefde tot
de volkshistorie, het behoud der volks
gezondheid en de versterking der volks
eenheid door samen-werken en samen
spelen der jeugd, zal door De Neder-
lardsche Unie als een versterking van
het christelijk volkskarakter met
kracht en overtuiging worden onder
steund".
Met deze positieve erkenning van het
recht van Staatsbemoeiing in onderwijsza
ken zijn wij het ook van harte eens. Maar
voorop staat het werkelijk behoud van
het wezen van de vrijheid van onderwijs,
zooals wij die kennen: de VTijheid, om aan
het onderwijs een zelf-gewilde positieve
geestelijke en zedelijke waarde en inhoud
te geven.
Waar het om deze vrijheid gaat is geven
en nemen voor ons onmogelijk.
BONAANWIJZINGEN.
Het A.N.P. meldt:
De secretaris-generaal van het departe
ment van Landbouw en Visscherij maakt
bekend, dat in den vervolge de aanwijzing
der nieuwe distributiebonnen niet meer in
de avondbladen van Vrijdag, maar in die
van Zaterdag gepubliceerd zullen worden.
Het is gebleken dat een belangrijk ge
deelte van het publiek reeds op Zaterdag
den winkelier tracht te bewegen distribu
tiegoederen te leveren tegen afgifte van de
eerst op Maandag ingaande bonnen. Ten
einde dit euvel tegen te gaan is de boven
genoemde regeling getroffen.
De nadeelen, welke hieruit voortvloeien
voor personen die aangewezen zijn op
plaatselijke bladen, welke niet dagelijks
verschijnen, wegen niet op tegen de voor-
deelen, welke de nieuwe regeling mede
brengt.
De plaatselijke djstributiediensten zullen
zich evenwel in het algemeen tijdig in
kennis kunnen stellen van de onderschei
den bonnummers, zoodat de gegevens voor
de bedoelde categorie van personen aldaar
^te verkrijgen zijn.
WAT ANDERE BLADEN
SCHRIJVEN
VOORUIT ZIEN!
Onder dezen titel schrijft V. een artikel
in het maandblad D e R.K. Staatspartij
Hij constateert, dat velen spreken over
de toekomst van ons staatsbestel. En dan
merkt hij daarbij tweeërlei strooming op.
Wij citeeren:
„Zij bespreken, als zij elkaar bezoeken,
wat er straks, als wij in vrijheid over onze
staatsinrichting zullen kunnen besluiten,
verbeterd, veranderd, omgewenteld zal
moeten worden. Zonder de voor-onderstel
ling van vrijheid zou het „im voraus" con
strueer en geen zin hebben. Wat nu mer
ken wij op? Tweeërlei strooming reeds.
Niet alleen meer den radicalen zin voor
diepgaande hervormingen. Maar eveneens
reeds een „laudatio temporis acti". Herstel
van den ouden toestand, met enkele cor
recties slechts. En deze laatste in de rich
ting van kortwieken der volksvertegen
woordiging onder gelijktijdige versterking
van het centraal gezag. Zij, die deze zooal
niet reactionaire, dan toch behoudende
richting inslaan, gaan te veel uit van hun
ergernis over de verguizing van ons laat
ste verleden. Als zij gelijk hebben, dat aan
onze instellingen en aan de dramatis per
sonae van ons staatkundig tooneel schro
melijk onrecht is gedaan, als men met hen
meegaat om zij het dan niet zonder rus
tige critiek op enkele ziekteverschijnselen
ons staatsbestel van vóór den oorlog
hoogelijk te waardeeren, dan nog mag men
één ding niet vergeten. En wel, dat een be
stel goed kon zijn voor toen, maar tegelijk
allerminst deugen kan voor straks. Econo
misch, sociaal en politiek z^l het komende
tijdvak grondig verschillen van de voor
oorlogs-periode. Hoe het zal zijn, daarover
zal de sociaal-economische instelling van
de overwinnaars en hun geheel e psycholo
gie beslissend zijn".
Aan het einde van zijn artikel wijst V.
(Verschuur) er op, dat de Nederlandsche
Unie onlangs aankondigde, dat zij de uit
werking van staatkundige richtlijnen ter
hand gaat nemen. „Wij nemen gaarne
aan", aldus V., „ten einde ons advies tot
meedoen en toetreden te kunnen handha
ven, dat gedacht wordt alléén aan consti-
tutioneele wijzigingen voor
den t ij d n a-d e n-v rede. In die ver
onderstelling juichen wij het voornemen
zelfs toe".
PLANNEN DER NED. UNIE.
De bekende Haagsche briefschrijver van
de T ij d behandelt in zijn jongsten brief
het nieuwe optreden van de Nederland
sche Unie als staatkundige partij. "~»e Unie
het blijkt uit het jongste nummer van
haar weekblad wil zich uit de vaag
heid en oppervlakkigheid van staatkundi
ge gedachten en meeningen vrijmaken en
is bezig zich in de 'problemen van onze
staatsinrichting te verdiepen. Zij doet daar
mee ongetwijfeld een verdienstelijk werk
zegt de briefschrijver, die ten slotte ver
klaart:
„Ik meen op zijn minst wel te kunnen
zeggen, dat de toekomstige ontwikkeling
in staat en maatschappij zal gaan in anti-
individualistische richting. De Unie noemt
dat „socialisme"; ik voor mij blijf van mee
ning, dat deze benaming aanleiding geeft
tot verwarringen en misvatting. In het ver
leden spraken wij van een organisch of
corporatief staatsbestel en ik zie geen re
den om deze woorden uit mijn woorden
boek te schrappen.
Wanneer ik nu de hoofdgedachte van de
Unie, zooals deze in het weekblad van 1
Maart j.l. nader is omschreven, goed be
grijp, dan zweeft het Driemanschap een
twee-kamer-stelsel voor oogen, waarvan het
eene deel (de corporatieve Raad) organisch
is opgebouwd en het andere (de eigenlij
ke Politieke Kamer) onmiddellijk door het
volk moet worden gekozen.
Bedoeld schijnt te zijn, dat beide kamers
(laten wij dat vertrouwde begrip maar even
vasthouden) een werkelijke vertegenwoor
diging van het volk moeten uitmaken, dus
geen lichaam, die benoemd worden door
de overheid, maar in vrijheid gekozen door
het mondige volk. Het ééne deel (de „cor
poratieve raad") volgens een stelsel
van vertrapte verkiezingen, het andere deel
de „politieke kamer" (rechtstreeks, het
zij vólgens een districtenstelsel) hetzij vol
gens een stelsel van evenredige vertegen
woordiging.
De bedoeling daarbij is, dat deze volks-
vertegenwoordigingne méér zal zijn dan
een ornament. Ik lees in de Unie, dat „het
volk in zijn organische geledingen gelegen
heid moet krijgen deel te nemen aan de
staatstaak, aan het totstandkomen, het uit
voeren en het toepassen van wettelijke
voorschriften, iedere grpep betreffend, ter
wijl de regeering bij het richten en bunde
len der sociaal-economie des Rijks levend
contact houdt met de belanghebebnden en
voorlichting uit de eerste hand ontvangt".
„Deelnemen aan de totstandkoming van
wettelijke voorschriften" kan nu niet an
ders beteekenen, dan dat de Unie aan de
volksvertegenwoordiging een mede-wetge
vende taak wenscht toe te vertrouwen, een
gedachte, waarmee ik gaarne instem.
„Het uitvoeren en toepassen van wette
lijke voorschriften" zie ik meer als uit
vloeisel van een gecentraliseerde staats
taak. Wanneer eenmaal op onderscheiden
gebieden (niet alleen op dat van het so
ciaal-economische) corporaties met veror
denende bevoegdheden tot stand zullen
zijn gekomen, ligt het voor de hand, dat
•7 verpor.'de provin
cies, de gemeenten en de waterschappen,
een groote mate van autonomie zullen ont
vangen, zooals sinds de laatste Grondwets
herziening reeds thans mogelijk is gewor
den.
Maar daarmee is het probleem der volks
vertegenwoordiging als zoodanig nog geen
stap naderbij gekomen. De staatstaak om
vat uit den aard yel meer dan de corpo
raties bestrijken. Justitie en politie, bin-
nenlandsch bestuur, civiele wetgeving, bui-
tenlandsch beleid, defensie, koloniale
vraagstukken, onderwijs en zooveel meer
zullen voor een groot deel centraal gere
geld moeten blijven en in verband daar
mee moeten de bevoegdheden en de inrich
ting van de Regeering en der Volksverte
genwoordiging nauwkeurig worden om
schreven en vastgesteld. Medewetgeving en
controle waren van oudsher attributen van
het parlement en zullen, ook bij een ver
sterking van het gezag der overheid, kost
bare elementen in de staatsregeling blijven.
Naar Portugeesch voorbeeld gaan veler
gedachten tegenwoordig reeds uit naar een
corporatief samengestelde „Tweede Ka
mer", met adviseerende bevoegdheid en
een politiek samengestelde, rechtstreeks
gekozen Eerste Kamer met mede-beslissen
de macht.
Welke vormen de Unie uit haar studie
zal kristalliseeren, is een vraag, die ik met
groote belangstelling-zal vervolgen. Vooral
op deze hoofdpunten is veel klaarheid ge-
wenscht, juist in het belang van de voorbe
reiding der toekomst, waaraan de Unie
zich wijden wil".
TER DOOD VEROORDEELD.
Het A.N.P. meldt:
Een jood, die te Amsterdam biljet
ten, waarin tot staken werd opgewekt,
aanplakte, werd op heeterdaad betrapt
en gevangen genomen. Door het krijgs-
gerecht te Amsterdam werd vij ter dood
veroordeeld. Het vonnis is Donderdag-
namiddag met den kogel voltrokken.
UITBREIDING BEVOEGDHEID.
Secretaris-generaal van Justitie ontvangt
nieuwe machtiging.
Het Verordeningenblad van 6 Maart j.l.
bevat de volgende verordening van den
rijkscommissaris voor hetbezette Neder
landsche gebied:
De secretaris-generaal van het de
partement van Justitie wordt gemach
tigd, binnen de grenzen van zijn be
voegdheid beschikkingen te geven, wel
ke volgens het vroegere Nederlandsche
recht in den vorm van een koninklijk
besluit moesten worden gegeven.
De rijkscommissaris voor het bezette
Nederlandsche gebied houdt zich het recht
voor, om in een bepaald geval de boven
bedoelde bevoegdheden zelf uit te oefenen.
Naar wij van het secretariaat der Ver-
eeniging van Thee-importeurs te Amster
dam vernemen, wordt thans van regee-
ringswege met het spoedig h'ouden van een
toewijzing van thee ingestemd. Er wordt
naar gestreefd om deze toewijzing te doen
plaats hebben op Donderdag 20 Maart a.s.
Aan belanghebbenden zullen binnenkort
nadere mededeelingen omtrent de voor
waarden worden gedaan.
VERPLICHTE INLEVERING VAN
CACAOBOONEN.
Blijkens een in de Staatscourant van gis
teren gepubliceerd besluit van den secre
taris-generaal van landbouw en visscherij
is thans ieder, die cacaoboonen voorhanden
of in voorraad heeft, verplicht deze by de
Stichting Nederlandsche Meelcentrale, ge
vestigd te 's-Gravenhage, in te leveren, tot
een hoeveelheid, op het tijdstip en op de
wijze, als de directeur van voornoemde
Stichting telkens voor ieder, op wien deze
verplichting rust, zal bepalen.
Voor de cacaoboonen, welke op grond
van artikel 1 zullen zijn ingeleverd, wordt
een vergoeding toegekend, welke zal wor
den vastgesteld door den directeur-gene
raal van de Voedselvoorziening.
SLACHTOFFERS VAN BOMAANVAL
OP DEN HAAG BEGRAVEN
Gisterochtend zyn in Den Haag vijf
slachtoffers teraardèbesteld, die by den
bomaanval, welke door Engelsche vliegers
op Zondag j.l. des avonds is ondernomen,
den dood hebben gevonden.
Zooals begrijpelijk, bestond er voor deze
droevige gebeurtenissen van de zijde van
het publiek groote belangstelling.
Reeds vroeg in den ochtend stonden
groepjes van buurtbewoners in de omge
ving van het R.K. ziekenhuis aan het West
einde, in welke buurt de bommen tevens
zijn terecht gekomen, en waar glasscher
ven en puin nog stille getuigen zijn van
het drama, dat zich hier heeft afgespeeld.
Om 10 uur zou de eerste stoet, met het
stoffelijk overschot van het echtpaar van
der Kroft uit het R.K. ziekenhuis waar
ook de andere omgekomenen zyn opge
baard vertrekken.
Het echtpaar van der Kroft was Zon
dagavond op weg naar hun woning in de
Kaapstraat, op het Westeinde door de dood
en verderf zaaiende bommen verrast en
beiden de man was 32 en de vrouw 25
jaar oud hadden den dood gevonden.
Tegen tien uur werden de beide kisten
naar buiten gedragen en in den rouwstoet
geplaatst. De kist van den heer van der
Kroft was gedekt met een zwart-geel-witte
vlag van de voetbalvereeniging Esdo, waar
hy lid van was, terwijl leden van deze club
als slippendragers fungeerden. Kransen van
de buurtbewoners en Esdo dekten de baar.
Vervolgens zette de droeve stoet zich in
beweging en reed den uitgang aan de Lage
Nieuwstraat uit, waar honderden buren en
bekenden, voor het meerendeel uit de ar
beidersklasse, zich -langs den weg hadden
geschaard. Velen begeleidden dentrouw-
stoet, die nu naar de Jacob Catsstraat reed,
waar het personeel van de Hus broodfabrie
ken, waar de heer van der Kroft en vroeger
ook zijn vrouw werkzaam waren, stond op
gesteld. Namens de directie en personeel
werden vier kransen aan de baren gehecht.
Op de R.K. begraafplaats aan de Binck-
horstlaan was de belangstelling eveneens
zeer groot. Hier waren aanwezig de hee-
ren P. de Ruiter en A. Belterman, directeu
ren van de Hus broodfabrieken, H. J. Hierck
namens den N.V.B., terwijl het college van
secretarissen-generaal was vertegenwoor
digd door jhr. J. J. F. Sandberg
In de rouwkapel verrichtte kapelaan
Trouwborst de absoute, waarna de heer P.
C. Wesseling in opdracht van den burge
meester van den Haag twee palmtakken
aan de geopende groeve legde. Hierna werd
de beaarding verricht, waarna een familie
lid voor de belangstelling heeft bedankt.
Op de algemeene begraafplaats aan
de Kerkhoflaan werden nog drie slacht
offers ter aarde besteld en hier was het
medeleven niet minder groot.
Tegen elf uur kwam de stoet met het
stoffelijk overschot van den 62-jarigen heer
H. H. Walther op de begraafplaats aan.
Het gemeentebestuur was vertegenwoor
digd door jhr. Six, die in naam van den
burgemeester een krans op het graf legde-
Tevens uitte hij zijn erkentelijkheid jegens
het college van secretarissen-generaal, dat
mr. J. van Doorn als vertegenwoordiger
had gezonden.
Een broer dankte hier voor de belang
stelling.
Om één uur arriveerde het rijtuig met
het lijkje van het 1-jarige kindje G. H.
v. d. Kolk, met de diepbedroefde ouders.
Op het kistje lag een tak witte seringen.
Bij de groeve sprak de heer L. v. d. Wulp
namens het gemeentebestuur woorden van
deelneming en hy bedankte hierna het col
lege van secretarissen-generaal voor de af
vaardiging in den persoon van jhr. J. J. F.
Sandberg. Hij legde namens den burge
meester bloemen neer.
Even later vond op dezelfde begraaf
plaats de teraardebestelling plaats van den
12-jarigen W. van Dijk. De klasgenooten
van het jeugdige slachtoffer schaarden
zich om het graf, waar ook de vele buurt
bewoners, die eveneens de andere begrafe
nissen hadden bijgewoond, zich weder ver
zamelden. Het hoofd van de Ned. Herv.
School las eenige gedeelten uit den Bijbel,
waarna de familieleden en schoolvriendjes
bloemen op de kist strooiden.
Hierna zongen de kinderen een psalm.
Mr. E. Heringa, sousdief van het kabi
net van den burgemeester, trad daarop
naar voren en legde namens het gemeente
bestuur een palmtak op de kist. Hy sprak
enkele troostende woorden tot de nabe
staanden, waarna hy eveneens het college
van secretarissen-generaal bedankte voor
het zenden vjm jhr. Sandberg.
Een bloedverwant dankte voor de belang
stelling.
Nog een slachtoffer, de 22-jarige L.
A. M. Staaldekker, is Donderdag op Nieuw
Eik en Duinen begraven. Hier waren aan
wezig ir. Van Hoytema namens het gemeen
tebestuur van Den Haag en jhr. J. J. F.
Sandberg van het departement van Socia
le Zaken namens het college van secreta
rissen-generaal In de aula speelde de heer
Gravelotte treurmuziek, waarna aan het
HELDEN
U hebt natuurlyk ook gelezen van
den politieman Romijn, die voor het
front van de Haagsche politiemannen
door den hoofdcommissaris werd ge
decoreerd met de Carnegie-medaille,
omdat hij met gevaar voor eigen le
ven een hollend paard tot stilstaan
heeft gebracht. U denkt misschien, dat
ik dien man hier nu ga huldigen als
een held. Dat doe ik ook. Maar mis
schien niet zooals U denkt. De man
heeft een dappere daad verricht en
verdient daar hulde voor. Er worden
misschien wel dagelijks dappere daden
verricht in ons land, waar men niets
van hoort.
Deze politieman echter heeft op an
dere wijze mijn hart gestolen. Nadat
de commissaris hem de eere-medaille
op de borst had gespeld, trad hy be
scheiden terug in de rijen van het po-
litie-muziekcorps „Onderling Kunst
genot" en speelde „dapper" zijn eigen
huldigingsmarsch mee. Ik héb eens
een zilveren huwelijksfeest meege
maakt, waarbij de bruidegom een
vhoolijk heer en amateur-voordracht
kunstenaar de brave man was
overigens koekoloog zich bij het
hooren van al de schoone liederen,
welke werden voorgedragen, tenslotte
niet meer kon bedwingen en het too
neel opstormde om óók een nummertje
te geven.
Ik mag zulke menschen weL Als
vroolijkheid en muziek uit het hart
komen, maakt het geen verschil wien
het geldt.
En liever dan als held te poseeren
blies deze man mee aan zijn eigen
hulde.
Die nederigheid en eenvoud is eigen
lijk nog heldhaftiger dan het tot staan
brengen van dat hollende paard.
Gironummer van de W. H N.
Stort op 5553 of 877.
Kasvereeniging N.V., A'dam.
Postgironummer 877.
De Bank van de W. H. N. is
5553
graf de heer Van Hoytema een krans neer
legde namens de gemeente.
Gp de algemeene begraafplaats aan de
Kerkhoflaan werd hedenmorgen het stof
felijk overschot ter aarde besteld van den
52-jarigen K. S. van Druten uit de War-
moezierstraat, die bij den bomaanval van
Zondagavond het leven verloor. Het colle
ge van secretarissen-generaal was verte
genwoordigd door jhr. mr. J. J. F. Sand
berg, en het gemeentebestuur van Den
Haag door mr. J. Kunst. Laatstgenoemde
sprak aan de groeve eenige woorden van
deelneming, waarna een broeder van den
overledene namens de familie dankte.
DE KOSTEN VAN HET PERSOONS
BEWIJS
Het N.V.V. deelt mede: Zooals bekend is
in de Nederlandsche Staatscourant van 25
Februari j.L een beschikking verschenen
van het departement van binnenlandsche
zaken aangaande persoonsbewijzen, welke
voor al degenen, die niet over ruime geld
middelen beschikken, verheugend is.
Deze regeling moge nog eens in beknop-
ten vorm worden vermeld.
Ter verkrijging van het persoonsbewijs
moet 1 of 0.50 betaald worden tot dek
king van de kosten, welke voor rijk en ge
meente uit de invoering van persoonsbewij
zen voortvloeien.
Rekening wordt gehouden met de om
standigheid, dat van onvermogenden voor
dit doel bezwaarlijk gelden kunnen wor
den geheven, ofschoon de aan de uitreiking
verbonden kosten in alle gevallen gelijk
zijn. De meer draagkrachtigen zullen moe
ten betalen voor de minder draagkrachti
gen. Het N.V.V. heeft hierop duidelijk de
aandacht gevestigd van het departement
In verband hiermede zijn de volgende
richtlijnen verstrekt aan de' burgemeesters.
Gratis wordt het persoonsbewijs uit
gereikt aan personen, aan wie een vet-
kaart is uitgewerkt.
0.50 Moet worden betaald door per
sonen, aan wie een boterkaart (dus
geen vetkaart) is uitgereikt en die kun
nen aantoonen, dat aan het gezinshoofd
een toeslagkaart voor textielproducten
is verstrekt.
Voor de gezinnen met lage inkomens en
voor die met een groot aantal kinderen is
dus een aanmerkelijke verlaging van d
kosten voor persoonskaarten bereivL
