DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Mamentje
ZATERDAG 1 MAART 1941
32ste Jaargang No. 9886
S)e £elcbclve(2oii^<Mit
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015. Administratie 20935.
Giro 103003. Postbus 11.
V Het goede boek en een
nieuwe rubriek
Van 1 tot 8 Maart is een boekenweek ge
organiseerd. welke ten doel heeft de liefde
voor het boek op te wekken en te ver
sterken.
Geld, voor een boek uitgegeven, kan ons
verzekeren een hooge, buitengewoon hooge
rente van genot en leering, kan ons geeste
lijk een duurzame, blijvende verrijking
schenken.
Geld, voor een boek uitgegeven, kan ook
niet slechts zijn verloren geld zonder meer,
doordat het boek nutteloos en geestelijk
waardeloos is, maar óók geld, dat ons
geestelijk armer maakt, dat verderfelijke
gevolgen voor ons geestelijk leven heeft,
dat ons nadeel berokkent, b 1 y v e n d na
deel zelfs.
Daarom moet de keuze bij het koopen en
lezen van een boek ernstig en consciëntieus
geschieden.
Daarom moeten zij, die verantwoording
dragen voor jeugdige personen, zich er van
bewust zijn, dat het voor hen is een hoogst
gewichtige gewetensplicht, toe te zien, of,
zoo zij er niet toe in staat zijn, toe te
laten zien op de boeken, op de lectuur van
hen, voor wier opvoeding en voor wier heil
zij moeten zorgen en waken.
Het nadeel van een verkeerd, een slecht
boek kan van blij venden aard zijn. Wij
herinneren ons levendig de openhartige uit
spraak van een reeds overleden
Leidsch hoogleeraar, die zeide, op lateren
leeftijd nog te worden gestoord en gehin
derd, nog den last te gevoelen van verkeer
de indrukken, die bij hem, in de ontwikke
ling van het geestelijk leven van zijn jeugd
jaren, diep waren doorgedrongen.
Een goed boek, een waarlijk goed boek
wij zeggen dit niet om den Uitgevers een
vrij mandaat te geven, de prijzen van goe
de boeken op te voeren! kan van een
onbetaalbaar groot nut zijn voor hem, die
het leest, het in zijn bezit heeft en kan her
lezen!
Niet alleen het lezen, maar óok het
bezit van goede boeken kan een levens
verrijking zijn. Vooral jongere personen,
die daarvoor in de gelegenheid zijn, zouden
wij den goeden raad willen geven, zichzelf
het bezit van een mooie boekenkast met
goede boeken voor lateren leeftijd te ver
zekeren door een geregelden aankoop.
Daar zijn er, die er te laat spijt van heb
ben, dat niet te hebben gedaan. Een goed
bijgehouden boekenkast is een zoo kost
baar arsenaal!
Niet iedereen echter kan boeken koopen.
En ook niet ieder boek, dat het lezen wel
waard is, zal door iedereen worden begeerd
als persoonlijk bezit.
Daarom geven wij, n a de aansporing om
goede boeken te koopen, het welgemeende
advies, gebruik te maken van een goede
bibliotheek. In Leiden is een katholieke
bibliotheek gevestigd: Lprentzkade no. 17.
Het is wel bëschamend voor velen onzer,
dat zij het bestaan van deze bibliotheek
nóg niet schijnen te kennen!
Toevallig beginnen wij juist "vandaag in
de courant een nieuwe rubriek, verzorgd
door een bij uitstek deskundige, prof. dr.
Greitemann, over het Boek der boeken;
welke rubriek ten doel heeft, den lezer
meer bekend te maken met den schat, ons
door Gods goedheid en wijsheid geschonken
in den Bijbel. v
Nu wij met deze Zaterdagsche rubriek
zijn begonnen, laten wij vervallen de
„Pauze'', waarin wij sedert eenigen tyd den
lezers dagelijks een klein gedeelte uit de
Heilige Schrift voorzetten.
NON-FERRO METALEN.
De secretaris-generaal van het departe
ment van handel, nijverheid en scheep
vaart maakt bekend, dat in de Nederland-
sche Staatscourant van 28 Februari 1941
is gepubliceerd de prijzenbeschikking non-
ferro metalen no. 1.
Voor de voornaamste oude en nieuwe
soorten alumininum, lood, koper, koperle-
geeringen, nikkel, zink en tin vermeldt de
ze beschikking de prijzen, waartegen deze
metaalsoorten door groothandelaren aan
verbruikers ten hoogste mogen worden te
koop aangeboden Of verkocht.
Voor gedetailleerde gegevens wordt ver
wezen naar het in de vakbladen opgenomen
bericht.
WAT ANDERE BLADEN
SCHRIJVEN
DE JONGSTE MAATREGELEN
OP ONDERWIJSGEBIED.
De Utrecht Sc he Cour a n t wijst
op de cijfers, waaruit blijkt, dat op de ka
tholieke lagere scholen het aantal klooster
lingen-onderwijzers véél geringer is, dan
het aantal leeken-onderwijzers. En het blad
vervolgt dan:
„Met deze cijfers voor oogen kan men
toch moeilijk spreken van een veroveren
van de markt.
Bovendien mag men eenige punten niet
uit het oog verliezen.
Vooreerst hebben tijdens de groote be
zuiniging op het lager onderwijs met name
de Broeders van de Congregatie der On-
bevl. Ontvangenis te Maastricht, toen zoo
veel onderwyzers op wachtgeld gesteld
werden, de leden hunner Congregatie op
wachtgeld laten stellen, ten einde de aan
hun scholen verbonden gehuwde onderwij
zers in him betrekking te kunnen hand
haven. De katholieke onderwijzersorgani
satie zal dit kunnen beamen.
Vervolgens: laat het waar zijn, dat de
religieusen na de gelijkstelling van open
baar en bijzonder onderwijs 'n honorarium
ontvingen, dat niet in overeenstemming
was met het behoefte-element, dat men
thans in aanmerking neemt bij het bepa
len van het salaris, dan ,vergete men
toch niet, dat diezelfde religieusen jaren
en jaren onderwijs hebben gegeven tegen
een zeer bescheiden vergoeding, waarbij
zij vaak nog groote persoonlijke offers
brachten ten behoeve van dat onderwijs.
In zijn radio-rede zei de secretaris-gene
raal van het departement van opvoeding,
wetenschap en cultuurbescherming, prof.
dr. J. van Dam, dat over twee jaar meer
dan 4000 nieuwe krachten een plaats als on
derwijzer kunnen vinden. Daarmede is, al
dus prof. van Dam, aan de werkloosheid
onder de onderwijzers grootendeels een
eind gemaakt.
Ook dit is ons niet duidelijk. Immers,
een vorig jaar liepen volgens mededee-
lingen in de onder wij zersvakbladen on
geveer 13000 onderwijzers zonder werk.
Waar hebben dan die overige 9000 onder
wijzers in een jaar tijd een werkkring ge
vonden?
In de reeds eerder genoemde radio-re
de van den secretaris-generaal deelde deze
nog mede, dat de geestelijken, die hoofden
van R.-K. leekenscholen zijn, hun functie
moeten neerleggen. „Het gevolg van dezen
maatregel zal zijn", zoo vervolgde prof.
Van Dam, „dat er thans een groot aantal
hoof denplaatsen, d.w.z. de hoogst bezol
digde plaatsen, voor leekenonderwijzers
en dat zal in verreweg de meeste gevallen
beteekenen: voor getrouwde onderwij
zers beschikbaar komen
Na deze rede is intusschen de letterlijke
tekst van de verordening verschenen.
Wanneer we deze verordening góed ver
staan, dan heeft de nieuwe maatregel niet
dien omvang, dien de radio-rede zou kun
nen, doen vermoeden. In art. 1 lezen we n.l.
dat het verbod niet geldt voor scholen, die
door onderwijsgevende congregaties wor
den beheerd of het onderwijzend personeel
uitsluitend of voor het grootste deel uit le
den van een kloosterorde betrekken.
Al zal door dezen maatregel een aantal
onderwijzers een betrekking als hoofd
krijgen, toch zal dit niet zoo'n omvang aan
nemen, als sommigen zich wellicht voor
stellen. De statistiek van het R.-K. Cen
traal Bureau voor O. en O. wijst uit, dat
van de 1599 mannelijke schoolhoofden er
252 lid zijn van een kloostercongregatie.
In het Aartsbisdom Utrecht zijn deze
cijfers resp. 391 en 33. In de volledige lijst
vinden wij echter slechts van 30 scholen
aangegeven, dat zij een geestelijke tot
hoofd hebben. Van deze 30 scholen hebben
er 11 uitsluitend geestelijke leerkrachten,
14 hebben 1 leek, 1 heeft 2 leeken, 1 heeft
3 leeken en 3 hebben 4 of meer leeken.
Als we de Verordening goed begrijpen,
zou dit hierop neerkomen, dat in het Aarts
bisdom Utrecht, waar de bezetting van
leerkrachten gemiddeld 5 per school is, 4
leeken-onderwijzers een betrekking als
hoofd kunnen krijgen, ter vervanging van
een kloosterling.
Aan de scholen, waar vrouwelijke reli
gieuzen aan het hoofd staan, is de toestand
anders. Van de 164 vrouwelijke hoofden
van scholen zijn 155 religieuzen. Een deel
van deze religieuzen zou, bij strengen uit
leg der Verordening door leeken kunnen
worden vervangen.
Daarmede wordt evenwel niet bereikt,
dat de gehuwde onderwijzers de best be
taalde plaatsen krijgen, tenzij men over
gaat tot den maatregel aan het hoofd van
deze meisjesscholen, waaraan uitsluitend
vrouwelijke leerkrachten werkzaam zijn,
een mannelijke leerkracht als hoofd te
piaaotsen. Daartegen zijn evenwel groote
bezwaren in te brengen, zoodat men zich
wel even mag bedenken, alvorens daartoe
over te gaan.
Alles bij elkaar genomen levert, wat de
betrekkingen van schoolhoofden betreft, de
nieuwe maatregel niet dat resultaat op,
dat sommigen er zich wellicht van hadden
voorgesteld."
DE VRIJHEID VAN HET
ONDERWIJS.
De Volkskrant schrijft:
De christelijk-historische Nederlan
der maakt de opmerking, dat de secretaris
generaal van Opvoeding, Wetenschap en
Cultuurbescherming, professor Van Dam,
zelf al heeft gevoeld dat hij een gevaarlijk
terrein betreedt wanneer hij in de vrijheid
var. benoeming van hoogleeraren, leeraren
en onderwijzers zcj wenschen in te grij
pen. Deze vrijheid is in de Grondwet na
drukkelijk vastgelegd. In artikel 200 wordt
gezegd, dat „met name de vrijheid van bij
zonder onderwijs betreifnr.dc de keuze der
leermiddelen en de aanstelling der onder
wijzers wordt geëerbiedVd".
Het christelijk-historisch blad noemt
vrijheid van benoeming „een essentieele
vorrwaarde voor de vrijheid van onder
wijs".
Professor Van Dam wil zegt de „Ne
derlander" verder niet de benoeming
van onderwijzers aan den Staat trekken,
maar denkt wel een goedkeuringsrecht op
benoemingen in te voeren. Zij vindt, dat
dit principieel geen verschil maakt en doet
e n ernstig beroep op Jen bewindsman om
dezen weg niet in te slaan: aan een essen
tieele voorwaarde voor ie vrijheid "an on
derwijs mag niet worden geraakt.
Hier zal de „Nederlander" zonder twij
fel ölle voorstanders van het vrije onder
wijs achter zich vinden.
LAFFE „HELDHAFTIG
HEID".
In de Nieuwe Dag lezen wij
„Er schijnen nog altijd Nederlanders in
het bezette gebied te zijn, die meenen door
het plegen van sabotage tegen de Duitsche
weermacht en haar organen heldendaden
in het belang van. hun vaderland te verrich
ten. Dit is een waanvoorstelling, gebaseerd
op een onberedeneerd gevoel, welke geen
stand houdt tegenover de nuchtere feitelijke
werkelijkheid er het meest elementaire ge-
zor.de verstand. De nuchtere feiltelijke wer
kelijkheid is, dat Nederland bezet gebied is,
de bezettende overheid er de regeerings-
macht uitoefent en dat de Duitsche weer
macht ook van het bezette gebied uit de
oorlogsvbering voortZ' t.
De Duitsche overh,' _-n de Duitsche
weermacht beschikken over zulke machts-
en represaille-middelen, dat het eenvoudig
belachelijk moet heeten, wanneer iemand
de illusie zou koesteren die overmacht met
succes te kunnen aantasten door indivi-
dueele daden van sabotage of geweldple
ging Deze illusi is echter niet enkel be
lachelijk, maar hoogst gevaarlijk en dat
niet alleen voor den sabotage-pleger zelf,
maar ook voor zijn medeburgers. De ver
ordening, waarbij de Duitsche bezettende
overheid bepaald heeft, dat behalve de. di
recte plegers van de sabotage, ook zij, die
tot sabotageaaden aansporen of met zulke
daden sympathiseeren, en zelfs heele ge
meenten of door de Duitsche overheid daar
toe aan te wijzen persone:. strafgevolgen
van sabotage-han delingen kunnen onder
vinden, en de*wijze, waarop deze verorde
ning practisch reeds eenige malen" is toege
past, leggen een zware verantwoordelijk
heid op iederen individuoelen Nederlander
in het bezette gebied, een verantwoorde
lijkheid voor hemzelf, zijn medeburgers,
en de geheele Nederlandsche bevolking,
die zich binnen het machtsbereik van de
Duitsche overheid bevindt cn ieder zonder
uitzondering dient te bedenken, ten le dat
het geen heldhaftigheid, maar een lafheid
is daden te verrichten, waarbij hij zelf per
soonlijk buiten schot probeert te blijven,
terwijl hij anderen den onschuldigen daar
voor laat boeten; 2e dat sabotage-daden
tegen de Duitsche weermacht in het bezet
te gebied door Nederlandschr burgers ge
pleegd, een direct ingrijpen in de oorlogs
voering beteekent en dus als franctireurs-
daden moeten worden beschouwd, ten 3e.
dat het belang van geheel de Nederlandsche
bevolking in het bezette gebied rust en orde
en een onberispelijke correctheid en loyali
teit ten aanzien van de bezettende overheid
en weermacht eischt en ten 4e. dat alleen
de strengste zelftucht en zelfbeheersching
van allen het dreigend gevaar van noode-
loos en nutteloos leed kunnen afwenden en
bezweren.
Wie voor zichzelf correctheid en loyali
teit als zijn goed recht opeischt, dient te
beginnen met zichzelf correct en loyaal te
gedragen en alles te vermijden, dat onder
de huidige moeilijke omstandigheden ook
maar den schijn van illegaliteit zou kun
nen wettigen".
RIJKSRECHERCHE-CENTRALE
Overplaatsing van afdeelingen naar
Den Haag.
De directeur-generaal van politie brengt
ter kennis, dat de tot de rijksrecherche-
centrale behoorende afdeelingen, de ryks-
opsporingsdienst met de daarbij onderge
brachte centrales, de rijksvreemdelingen
dienst, met ingang van 3 Maart zijn ge
vestigd in het gebouw Raamweg 47 te
's-Gravenhage, tel. 182670 t/m 182676.
De centrale ter bestrijding van autodief
stallen is voorloopig nog te Rotterdam ge-
La n d bou w-organisaties
De dagelijksche besturen der drie Cen
trale Landbouworganisaties zijn 25 Febr.
j.l. in vergadering bijeengekomen, waarop
voor de eerste maal de drie Landarbeiders-
bonden waren vertegenwoordigd.
De voorzitter, de heer H. D. Louwes uit
Ulrum, hield een toespraak, waarin hy
zeide, dat de samenwerking er een van ge
leidelijke ontwikkeling is en dat daarin
haar sterkte ligt. Zij is verkregen door niets
te forceeren en daarin ligt dan ook de
zekerheid, dat zij den storm dezer tijden
zal kunnen doorstaan en dat zij voor ver
deren uitbouw vatbaar is. De organisato
rische ontmoeting van landbouwers en
landarbeiders droeg tot voor kort het
karakter van loonoverleg, met het onmis
kenbare element van belangentegenstel
ling.
Zonder nu voor "heden en toekomst dit
element te willen verdoezelen, kan worden
vastgesteld, dat eensdeels dit element zijn
strijdkarakter gaat verliezen, terwijl an
derzijds organen ter beschikking staan, om
bij de loonsbepaling het machtsbegrip meer
en meer te vervangen door dat der sociale
gerechtigheid.
Daardoor is een sfeer geschapen, waarin
het agrarisch volksdeel en de agrarische
vraagstukken niet meer gezien worden in
het licht van een belangentegenstelling
tusschen werkgevers en werknemers, maar
in de eerste plaats als een ondeelbaar ge
heel, waarin de belangen en de plichten
van boer en arbeider eng verbonden zijn
binnen het raam van het volk.
De eerste stap op dezen ontwikkelings
weg werd gezet, toen in den herfst van
1930 in den nood der uitgebroken land
bouwer^ is de organisaties samen gingen
overleggen, hoe dezen nood te lenigen.
Dit overleg bleef een incidenteel karakter
behouden, totdat in het voorjaar van 1940
besloten werd tot een meer geregelde sa
menwerking, welke in de sociale sectie
van het Ned. Landbouw secretariaat tot
werkelijkheid werd.
Hier bleek, dat zich zeer vele punten
voordeden, waarover vruchtbaar overleg
mogelijk was en daarom werd overeenge
komen, dat de samenwerking met de land-
arbeidersbonden voortaan niet meer uit
sluitend zou plaats vinden in de sociale
sectie van het Ned. Landbouw secretariaat,
maar dat er voortaan een geregeld over
leg zou plaats hebben in de top zelve, dat
dus de geregeld gehouden vergaderingen
van de drie C.L.O. en den N.P.F. voortaan
voor het overleg omtrent de gemeenschap
pelijke belangen zouden worden aange
vuld met vertegenwoordigers der drie
landarbeidersbonden
Centrale afzetorganisaties.
Hierna werd overgegaan tot de behan
deling van de agenda. Besproken werd de
vraag of het mogelijk is, een lichaam in
•het leven te roepen dat als afzetorganisatie
kan optreden voor landbouwproducten,
bijv. ten aanzien van consumptieaardappe
len. Mede in verband met de positie van
den handel moet het noodzakelijk worden
geacht, dat onder leiding van de drie C.
L. O. de oprichting van dergelijke licha
men wordt voorbereid. Besloten werd, dit
punt te bespreken met den directeur-ge
neraal van de voedselvoorzeining.
Stadsjongelui op den akker.
Van gedachten werd gewisseld met be
trekking tot de plaatsing van stedelijke
jongelui van beiderlei kunne in het land
bouwbedrijf.
Besloten werd, in samenwerking met de
samenwerkende boerinnenbonden een com
missie van voorbereiding in te stellen met
het doel een schema te ontwerpen van de
eischen, waaraan deze jongelieden moeten
voldoen om voor plaatsing in aanmerking
te komen. Het is voorts de bedoeling om
de plaatsing op te dragen aan provinciale
instanties in overleg met het departement
van Sociale Zaken.
Organiseercn van cursussen.
De aandacht wordt er op gevestigd, dat
door den onder de directie van den land
bouw ,ressorteerenden dienst der kleine
boerenbedrijven zeer nuttig werk is ver
richt ten behoeve van deze categorie van
bedrijven, waartoe behoorde het organi-
seeren van cursussen, mede onder leiding
van bedrijfsconsulenten. Naar het schijnt
wordt met dit bij uitstek sociale werk niet
voortgegaan. Besloten werd, deze aangele
genheid te bespreken met den directeur-
van den landbouw.
Veelevering en prijsverschil.
Bij de kwestie betreffende de veeleve
ring werd het volgende naar voren ge
bracht. Bij doorverkoop van het geclassi
ficeerde vee zijn binnen de classificatie niet
onbelangrijke prijsverschillen mogelijk.
Naar werd medegedeeld, zijn niet overal
de meest geschikte personen met doorver
koop belast. Besloten werd, stappen te
doen, opdat de georganiseerde landbouw
de gelegenheid krijgt, advies uit te bren
gen over de samenstelling der commissies.
Verbouwen van gerst.
Aangezien 'het verbouwen van brouw-
gerst bijzondere eischen stelt aan raszui-
OCTROOI.
Het 50.000ste octrooi is verleend.
Een feestelijk getal. En je zou zoo
zeggen als er in ons kleine landje
sinds 1913 50.000 octrooien werden
verleend, dan moet het er met de be
schaving wel gaad voorstaan. Want
al de uitvindingen, waarop octrooi
werd verleend, betroffen zaken, die
aan de menschelijke samenleving ten
goede zouden komen, die het leven
veraangenaamden of vergemakkelijk
ten, naturlijk a raison van zooveel,
maar wij waren al blij, als er weer iets
nieuws was uitgevonden. Het 50.000-
ste octrooi betrof een wissel voor
Manorail hangspoor met twee wis
seltongen elk individueel behoorende
bij een bepaald railstuk. Daar begrijpt
U misschien niet veel van. Wees ge
troost, ik ook niet. Maar wij begrijpen
hieruit wel, dat wy tegenwoordig nog
maar weinig stappen kunnen zetten en
maar weinig handelingen kunnen doen
of wij maken gebruik van allerlei inge
nieuze vindingen, waarop eens octrooi
of patent is verleend. En heden ten
dage begrijpen wij nog beter, dat al
deze uitvindingen ook worden ge
bruikt voor zoo iets afschuwelijks van
een oorlog, waartoe men zonder die
vinding welicht niet in staat zou zijn
geweest.
En het is dus nog de vraag of wij
ons over dat 50.000-ste octrooi zoo
heel erg moeten verheugen.
Gironummer van de W. H N.
Stort op 5553 of 877.
Kasvereeniging N.V., A'dam.
Postgironummer 877.
De Bank van de W. H. N. is
5553
verheid van het zaaizaad, rassenkeuze, dro
gen en afdorschen van het gewas, is het
noodzakelijk, dat er een zeker prijsverschil
bestaat tusschen gewone gerst en brouw-
gerst. Thans bedraagt dit verschil slechts
0.50 per 100 K.G.
Besloten werd, dit punt te bespreken met
den directeur-generaal van de voedsel
voorziening.
OFFICIEELE BERICHTEN
Burgemeester
By besluit van den secretaris-generaal
van binnenlandsche zaken is J. Kastelein,
op zijn verzoek, met ingang van 1 Maart
1941 uit den dienst als burgemeeester van
de gemeente Aalsmeer eervol ontslagen.
Notarissen.
Bij besluit van den secretaris-generaal
van Justitie zyn benoemd tot notaris:
ter standplaats 's Gravenhage: M. H.
Kleijn, candidaat-notaris aldaar (vac. v. d.
Giessen);
ter standplaats Katwijk: A. W. C. Ver
hees, candidaat-notaris te Katwijk a. Zee;
ter standplaats Nijmegen: W. G. Weier,
candidaat-notaris aldaar;
ter standplaats Avehorn: A. T. Wit, can
didaat-notaris aldaar;
ter standplaats Middelburg: J. L. Her-
togs, candidaat-notaris aldaar;
ter standplaats Stad-Vollenhoven: mr. J.
J. J. van Kluyve, candidaat-notaris aldaarf
ter standplaats Zaandam: J. de Jong, can
didaat-notaris te Zaandam;
ter standplaats Haarlem J. de Reede,
candidaat-notaris aldaar;
ter standplaats Ridderkerk: L. Smelik,
candidaat-notaris aldaar;
ter standplaats Huissen: A. M. van Rijcke-
vorsel, candidaat-notaris aldaar;
ter standplaats Ezinge: H. R. Jonker, can
didaat-notaris te Groningen;
ter standplaats Sittard: mr. J. J. van We-
sen, candidaat-notaris aldaar;
ter standplaats Nieuwenhagen: J. P. H.
Houx, candidaat-notaris te Maastricht.
KIND AAN BRANDWONDEN
OVERLEDEN.
Zusje kwam met brandende kaars
bij de wieg.'
Terwijl de moeder afwezig was, heeft
het oudste van de drie kindëien van den
arbender Keetman te Zuidveen, gemeente
Steen wij kerwold, de kinderen zijn vier,
twee jaar en zeven maanden oud kans
gezien een kaars en lucifers te bemachti
gen. Met een brandende kaars is zij bij
de wieg gaan staan, die in brand vloog.
Ook het behang vatte vlam Toen de buren,
op den brand opmerkzaam gemaakt door de
rookontwikkeling, het huis waren binnen
gedrongen, troffen zij het jongste kindje
met brandwonden overdekt in de wieg.
In allerijl is het naar Zwolle overgebracht.
In het ziekenhuis is het echter spoedig over
leden.
