DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
WINTERHULP NEDERLAND
Momentje
MAANDAG 10 FEBRUARI 1941
32ste Jaargang No. 9869
$e£éicbeh£(EWfca/iit
Bureaux Papengracht 32.
Telefoon: Redactie 20015. Administratie 20935.
Giro 103001 Posth a. 13,
De vorming van een
nieuwen tl|d
Hoe zal 't er na den oorlog uitzien?
Wij wagen ons zooals wij reeds eerder
hebben opgemerkt niet aan een of an
dere voorspelling.
Kunnen wij dan niets anders doen, dan
geduldig afwachten werkeloos en mach
teloos?
Volstrekt niet.
Wij kunnen op het voornaamste terrein
van de toekomst die toekomst beinvloe,-
den door onze gedragingen, door onze voor
bereiding, door onze vorming in het he
den.
Dat voornaamste terrein is: het terrein
van het geestelijke in uitgebreiden zin.
In de „Utrechtsche Courant" van Zater-
daagvond schrijft baron A. van Wijnber
gen o.m.:
„Herhaaldelijk worden de vele, ten
eenenmale nuttelooze besprekingen,
die aan het huidig wereldgebeuren
worden gewijd, beëindigd met de excla
matie:
Wat 'n wereld, wat 'n dwaze wereld!
En onnadenkend beamen we het
zonder ons rekenschap te geven hier
van, dat die wereld niet bestaat bui
ten ons, maar dat we zelf tot die we
reld behooren, dat we zelf in meerde
re of in mindere mate verantwoorde
lijk zijn voor hetgeen met name in
de laatste kwarteeuw tot het ont
staan dier wereld aanleiding heeft ge
geven en vooral dat een ieder, nie
mand uitgezonderd, telken dage beme-
diteerend, hetgeen hem in en door het
huidig wereldgebeuren wordt voorge
houden, het zijne heeft bij te dragen,v
opdat die wereld straks een andere en
betere zij. Die plicht rust in zeer bij
zondere mate op het Christelijk volks
deel van Europa, een waarlijk niet ge
ring deel. Men ga maar eens na het
aantal millioenen katholieken, het aan
tal millioenen protestanten, die Chris
tus' Godheid belijden, en voorts het
aantal millioenen, die nog ondergaan
de nawerking der Christelijke tradi-
tiën, en voor wie het, naast God, voor
een goed deel van woord ën voor
beeld der Christusbelijders juist in de
zen tijd zal 'afhangen, of zij nader tot
Christus zullen worden gebracht.
Is het Christelijk deel van Europa
zich daar in voldoende mate van be
wust, dat het thans door gebed, door
opgewekt kerkelijk leven, door samen
werking, door degelijke particuliere ge
sprekken zich geestelijk sterk heeft te
maken, opdat straks, wanneer de strijd
met wapenen zal zijn beëindigd, van
dat deel uit over gansch Europa zich
een stortvloed kunnen baanbreken
van godsdienstzin, liefde, waarheid en
gerechtigheid?"
„Godsdienstzin", bron van het goede,
wordt terecht op de eerste plaats ge
noemd.
„Liefde, waarheid en gerechtigheid"
dat zijn geestelijke goederen, die niet alleen
persoonlijk bezit moeten zijn, maar
ook moeten worden geconcretiseerd in het
maatschappelijk leven, in de on
derlinge verhoudingen. En daarom moet
het geestelijk terrein van de toekomst niet
alléén worden beinvloed door onze per
soonlijke gedragingen- door persoon
lijk godsdienstig leven maar ook door
ons voor te bereiden en te vormen voor
die, in den nieuwen tijd passende, uitin
gen van maatschappelijk leven,
waarin „liefde, waarheid en gerechtig
heid" grondslag, leiddraad en doelstelling
zullen moeten zijn.
Wij stellen er prijs op, niet te schrijven
in dezen oorlogstijd, wat wij niet later kun
nen verantwoorden, ten volle kunnen ver
antwoorden.
Zoo zullen wij, hoe ook de omstandighe
den zich zullen ontwikkelen, blijven vast
houden aan onze meermalen neergeschre
ven overtuiging, dat er, met behoud
van het goede, veel zal moeten worden g e-
w ij z i g d op maatschappelijk terrein. In
algemeene trekken hebben wij ook her
haaldelijk gewezen op dat wat zeker zal
moeten worden veranderd in den nieuwen
tijd. In ons vorig nummer b.v. betoogden
v/ij, dat het streven naar meer daadwerke
lijke eenheid onder het volk, ondanks we
zenlijke en belangrijke verschillen, een
program op zichzelf moet zijn, en wij me
moreerden in dit verband het ons sympa
thieke, feitelijke en concrete streven van
bepaalde groepen sociale organisaties.
Wij hopen ook verder in concreten vorm
onze denkot-elden over vernieuwing der
maatschappelijke verhoudingen uit te wer
ken.
Wij willen e. aan herinneren, dat in he*
NA DRIE MAANDEN
REEDS 3 MILLIOEN GULDEN BIJEEN GEBRACHT
Naar aanleiding van het feit, dat de
stichting Winterhulp Nederland nu onge
veer drie maanden bestaat, heeft een ver
slaggever van het A. N. P. een onderhoud
gehad met een der naaste medewerkers
van den directeur-generaal, den heer Piek,
over den gang van zaken en de resultaten
gedurende deze periode.
Hieraan wordt het volgende ontleend.
Ook in Nederland heeft de gedachte van
de Winterhulpactie weerklank gevonden
en geleidelijk heeft het Nederlandsche pu
bliek zich meer en meer en in steeds bree
der lagen met dit werk vertrouwd gemaakt
en er zijn sympathie aan gegeven.
Dit blijkt wel duidelijk uit de tot dusver
behaalde resultaten. Want bij een be
schouwing van de binnen gekomen gelden
kan, zonder op de preciese uitkomst voor
uit te loopen, gevoeglijk worden aangeno
men, dat in de afgeloopen drie maanden
het Nederlandsche volk ruw geschat circa
3 millioen gulden heeft bijeengebracht.
Daarnaast is het verheugend te kunnen
constateeren, dat op dit oogenblik ongeveer
hetzelfde bedrag voor de behoeftige Neder
landers beschikbaar is gesteld.
De directeur-generaal heeft zich n.l. op
het standpunt gesteld, dat in deze koude-
periode de belangen van de behoeftigen
vóór moesten gaan en daarom heeft hij
geen moment geaarzeld in Januari alle in
gekomen fondsen direct voor uitkeering
ter beschikking van de burgemeesters te
stellen, natuurlijk in het vaste vertrouwen,
dat ook de volgende collecten deze gedrags
lijn ten volle zullen rechtvaardigen.
Moge daarom de komende collecte op 14
en 15 Februari staan in den zin van den
volgenden rijm:
Geeft wat ge kunt
voor arme landgenooten,
hun zij gegund,
wat gij reeds hebt genoten.
Schenkt daarom mild,
om 't lijden te verzachten,
de nood zij dan gestild,
vervuld het blij verwachten.
In het onderhoud kwam verder ter spra
ke de vraag hoe het mogelijk is, dat ge
meenten een prooter bedrag voor uitkee-
ringen ontvangen dan de opbrengsten van
de collecten in de desbetreffende gemeen
te is. Hierbij moet in het oog worden ge
houden, dat er naast de opbrengst der col
lecten ook nog een aanzienlijk bedrag aan
giften binnenvloeit. Zoo werd bijv. in No
vember ontvangen 800.000 van de collecte
en 600.000 gulden aan giften. Hiervan is
toen in December 900.000 gulden uitge
keerd, terwijl het overgebleven gedeelte in
Januari gevoegd is bij het nadien ontvan
gen bedrag aan collecten en giften, als ge
volg waarvan de meeste gemeenten in
Januari meer hebben kunnen krijgen dan
de laatste opbrengst der collecte.
Uit het voorgaande blijkt voorts wel dui
delijk, dat en zulks in tegenstelling met
allerlei wilde geruchten in de groei-periode
van Winterhulp Nederland al het door
de Nederlanders bijeengebrachte geld voor
de behoeftige Nederlanders is besteed.
De geceele last van het werk heeft de
eerste Iwee maanden na de oprich'ing ge
rust op de schouders van den heer Piek en
een klein aantal vaste medewerkers, bene
vens de commissarissen van de provincie
en de burgemeesters.
Eerst omstreeks Kerstmis zijn de werk
zaamheden van de provirjciale bureaux
voor Winterhulp Nederland begonnen, wel
ke bureaux een groot gedeelte van het or
ganisatorisch werk op zich hebben geno
men.
Het goed functioneeren van de inzame
lingen en van de uitdeeling aan de behoef
tigen zal echter eerst kunnen geschieden,
wannéér de geheele organisatie, welke dan
voor 90 procent door vrijwillige medewer
kers zal worden gedragen tot stand is ge
komen.
In de eerste plaats richten zich nu de
ged.chten op de eerstkomende collecte op
14 en 15 Februari, waarbij politie, brand
weer en luchtbescherming medewerking
hebben toegezegd, om daarmede tot uit
drukking te brengen, hoezeer ook deze
openoare diensten zich achter het nationale
werk van Winterhulp Nederland willen
plaatsen.
En m de tweede plaats moge de hoop
worden uitgesproken, dat alle Nederlanders
in de daadwerkelijke medewerking van ge
noemde categorieën van personen, welke
een algemeene bescherming van onze ge
heele bevolking beoogen, daarin een sym
bool zullen zien van de actie van Winter
hulp Nederland, welke ten doel heeft voor
een bepaald gedeelte van onze landgenoo
ten een zekere bescherming te waarborgen.
Waarom zoo vaak collecten?
Een volgend punt van het vraaggesprek
betrof de van sommige zijden gemaakte
opmerking, dat de collecten van de Win
terhulp elkaar te snel opvolgen, als gevolg
waarvan een zekere „collecte-moeheid"
zou ontstaan. Het antwoord hierop was, dat
dit argument geheel en al als onjuist moet
worden aangemerkt.
In de eerste plaats werden vroeger veel
meer collecten gehouden en wel in sommi
ge plaatsen bijna eens per week, terwijl
thans bij het kleiner aantal inzamelingen
bovendien den gever een totaal overzicht
aanwezig is, hoe en waar het geld wordt
besteed.
En wanneer dan iemand hoort, dat het
tot nog toe voor de Winterhulp opgebrach
te geld nog slechts een deel is van de som,
noodig om alle in nood verkeerende Neder
landers eenigszins toereikend voort te hel
pen, dan zal hij toch zeer zeker genegen
zijn zijn offer te brengen voor dit werk tot
instandhouding van de Nederlandsche volks
kracht en het brengen van vreugde in het
leven diergenen, voor wie de materieele
nood zoo drukkend is.
De waardebons.
Ten slotte k-wam de kwestie der waarde
bons ter sprake. Helaas bestaan omtrent
deze bons nog steeeds misvattingen, en wel
voornamelijk deze, dat de winkelier niet
direct aan zijn geld zou kunnen komen. De
oorzaak van dit misverstand moet gezocht
worden in het feit, dat op de eerste serie
der uitgegeven waardebons stond vermeld:
„de terugbetaling van de waarde van dezen
bon vindt uiterlijk op den 15en Mei 1941'
plaats bij alle banken en spaarbanken".
Hieruit heeft men abusievelijk de ge
volgtrekking gemaakt, dat hij inlevering
der bons de uitbetaling op zich zou laten
wachten tot uiterlijk 15 Mei. Niets is echter
minder waar, want in werkelijkheid betee-
kende deze clausule, welke in dien vorm
op de nieuwe bons niet meer voorkomt, dat
iedere waardebon door den betrokken le-
verarcier onmiddellijk na ontvangst en
voojr 't volle bedrag bij alle banken en
spaarbanken kon worden verzilverd. Alleen
de mogelijkheid voor deze verzilvering
werd aan een termijn gebonden, zoodat bij
niet tijdige aanbieding na 15 Mei de bons
waardeloos zouden worden.
Hiermede was het onderhoud geëindigd
en met den wensch, flat de collecte van 14
en 15 Febr. een nieuw succes zou worden,
werd afscheid genomen.
Gironummer van de W. H N.
Stort op 5553 of 877.
Kasvereenïging N.V., A'dam.
Postgironummer 877.
De Bank van de W. H. N. is
5553
gilden-tijdperk de gilden uitstekend
hebben gewerkt, maar dat regenen, die
voorstanders van deze gilden waren, in den
tóen nieuwer, tijd verstaxi Jig zouden heb
ben gedaan n.et niet vast te houden aan
al het oude. coch de gezonde, redelijxe be
ginselen, die van het gV. don-wezen da
diepste .grondslag vormdan te doe-i in
dringen in den nieuwen tijd. in plaats van
de vorming vin dien nieu wen tijd o/er te
laten aan het toen opkomenj liberaal I—I:
vidualisme.
Een meer dan groote verantwoordelijk
heid rust in dezen tijd op allen, die in
vloed kunnen uitoefenen op de geestelijke,
en speciaal ook de maatschappelijke vor
ming van den nieuwen tijd.
Een meer dan groote verantwoordelijk
heid rust in dezen tijd op de katholieke
pers. Wij hopen ons daarvan steeds le
vendig bewust te zijn.
CENTRALISATIE VAN RADIO
REPORTAGE.
De gemachtigde voor de centralisatie
van de radio-omroepvereenigingen in Ne
derland deelt mede, dat de reportage
diensten van den omroep thans gecentrali
seerd zijn in het centraal bureau voor den
omroep in Nederland, pastbus. 2 Hilver
sum, telefoon 8600. Het centraal bureau
ontvangt gaarne opgave van actualiteiten
op ieder gebied, welke eventueel voor re
portage door den omroep in aanmerking
komen.
Nog geen zekerheid
omtrent heropening der
gesloten Universiteiten
Naar aanleiding van een bericht in
een der bladen, dat de universiteit te
Leiden en de technische hoogeschool
te Delft reeds heropend zouden zijn,
wordt ons van bevoegde zijde verzocht
mede te willen deelen, dat de colleges
aan deze instellingen van hooger on
derwijs nog niet hervat zijn.
Wanneer dit wel het geval zal zijn
kan nog niét met zekerheid worden
medegedeeld.
NEDERLANDSCHE ARTSEN NAAR
BERLIJN.
Naar wij vernemen is Zaterdagmorgen
een gezelschap van ongeveer 30 Neder
landsche artsen, waarbij zich enkele tand
artsen en apothekers voegden, naar Berlijn
vertrokken. De deelnemers zullen voor
ruim 3 weken de gast zijn van de Relchs-
aerztekammer.
Laat geen grond
onbenut
Aansporing tot de gemeenten.
De Secretaris-Generaal van het Depar
tement van Binnenlandsche Zake nheeft
de Gemeentebesturen namens zijn ambtge
noot van Landbouw en Visscherij er aan
herinnerd, dat ten dienste van de voedsel
voorziening van ons land tal van maatre
gelen zijn genomen, die tot doel hebben,
de bodemproductie zoo hoog mogelijk op
te voeren.
Voor zoover noodig wordt thans gewe
zen op de wenschelijkheid, dat de gemeen
tebesturen alle medewerking verleenen,
ten einde te bereiken, dat de gronden,
waarover zij de beschikking hebben en
welke voor den verbouw van voedingsge
wassen in aanmerking kunnen komen, ten
volle aan dit doel dienstbaar worden ge
maakt.
In een aantal gemeenten worden wel
gronden beschikbaar gesteld voor zooge
naamde volkstuinen, waarop door particu
lieren voor eigen gebruik tuinbouwpro
ducten worden geteeld, doch in vele ge
vallen blijven gemeentegronden onbe-
teeld, omdat zij in de nabije toekomst voor
andere doeleinden zullen worden gebruikt.
De Secretaris-Generaal acht het van
groot belang, dat nauwkeurig wordt na
gegaan, of bij het gebruik van deze gron
den voldoende rekening wordt gehouden
met de omstandigheden, waaronder ons
land ten aanzien van de voedselvoorzie
ning vefkeert.
Voor het verkrijgen van de noodzakelij
ke technische voorlichting wordt verwezen
naar den RijkstuinbouwvoorlichtingsdiensL
Men kan zich om inlichtingen ter zake
wenden tot den betreffenden Rijkstuin-
bouwconsulent. Moch niet bekend zijn on
der welken consulent de gemeente ressor
teert, dan kan de gemeente zich in verbin
ding stellen met den inspecteur van den
Tuinbouw en het Tuinbouwonderwijs, di
rectie van den Landbouw the 's-Graven-
hage.
OOK VOOR DE SLAGERS VLEESCH OP
DEN BON.
Nieuwe regeling.
Naar het „Vad." verneemt, is deze week
uitvoering gegeven aan een voornemen,
dat reeds van den beginne af heeft be
staan t.w om ook den slagers vleesch te
verstrekken in verhouding tot het aantal
bonnen, dat zij hebben ingeleverd.
Het Centraal Bureau voor vee en vleesch
deelde aan den handel o.m. het volgende
mede:
In de practijk is gebleken, dat de toe
wijzing van vee op basis van den omzet
der slagers in het 4e kwartaal, waardoor
in de eer.e plaats meer vleesch per hoofd
der bevolking beschikbaar is, dan in een
andere plaats. Hierbij hebben het slacht
vee od voor paarden en schapen, alsmede
net ongelijke aantal huisslachtingen ten
plattelarde ook een rol gespeeld.
Teneinde deze ongelijkheden op te hef
fen, heeft de Nederlandsche Veehouderij
Centrale besloten de toewijzing van vee
op een nieuwe basis te stellen. De N.V.C.
heeft van het Centraal Distributie Kan
toor een opgave gevraagd van het aantal
uitgereikte vleeschkaarten; deze gegevens
zijn nu verzameld per kring van iedere
plaatselijke toewijzingscommissie en het
aantal vleeschkaarten is verrekend in ki
logrammen vleesch en vervolgens in het
aantal runderen, hetwelk per week voor
een kring van de commissie beschikbaar
moet zijn
Het Centraal Bureau heeft aan dezen
maatregel een waarschuwing vastgeknoopt
geen vleesch of vleeschwaren zonder bon
te verkcopen, noch op den bon van de
vleeschkaart, die nog niet geldig is ver
klaard. De slager, die zich aan overtreding
der voorschriften schuldig maakt, stelt zich
bloot aan zware straffen en aan uitslui
ting van toewijzing van vleesch. De sla-
vgers, die zonder bonnen verkoopen, komen
in hun verantwoording te kort. Door het
grooter beenderenpercentage komt de sla
ger met zijn verantwoording reeds krap-
pér te zitten.
Wie dus tekort aan bonnen inlevert,
krijgt minder toegewezen en langzaam
maar zeker werkt hij zijn omzet weg.
OORLOG EN VREDE.
Wü praten tegenwoordig nogal veel
over den oorlog en wij verlangen naar
den vrede. Wij ondervinden nu al een
poosje aan den lijve wat oorlog zeg
gen wil. Men zou met een kleine va
riant de spreuk kunnen toepassen:
Zeg het met bommen! Dat is oorlog.
Dat weten wü nu. Maar hebben wij
vroeger wel even diep beseft wat vre
de beteekent? Toen het vroeger z.g.
vrede was, waren wij niet minder
vechtlustig. En een argument, waar
mee wij den geest van den tegen
stander troffen, kon misschien wel
meer pijn doen, dan de oorlogsargu
menten,die stoffelijke vernietiging ver
oorzaken. Ik geloof, dat de fout hier
in school, dat in ons onderbewustzijn
vrede eigenlijk niets anders was dan
een gebrek aan oorlog. En zelfs nu
zijn wij misschien nog niet verder ge
komen dan de vrede te zien als een
tijd, waarin het geen oorlog is. Het is
daarom misschien goed ons eyen te
bezinnen op enkele wijze woorden,
die over den vrede zijn gesproken.
Hier zijn zij:
„Vrede is niet de afwezigheid van
oorlog, maar een deugd, die door ziels
kracht wordt versterkt" (Spinoza).
„De oorlog is altijd satanisch van
oorsprong" (Paus Nioolaas I).
„De vrede, indien hij ooit zal be
staan, zal niet berusten op vrees voor
den oorlog, maar op liefde voor den
vrede; hij zal niet liggen in het zich
onthouden van een daad, maar de uit
komst van een zielsgesteldheid zijn."
(Benda, Verraad der Klerken).
Het zou misschien goed zijn, liever
dan over de kansen van den oorlog
te spreken, ons nu vast te bezinnen
op den zin van den vrede.
DISTRIBUTIE VAN PLANTAARDIGE
VEZELS.
In het verordeningenblad is opgenomen
een beschikking van den secretaris-gene
raal van het departement van handel, nij
verheid en scheepvaart ingevolge de distri
butie wet 1939 betreffende distributie van
plantaardige vezels.
Blijkens deze beschikking worden plant
aardige vezels, alsmede weefsels en andere
producten van planaardlge vezels, aange
wezen als distributiegoederen in den zin
van artikel 4 van de distributiewet 1939.
JAARBEURZEN EN STREEKBEURZEN.
In het verordeningenblad is verschenen
een besluit van den secretaris-generaal van
het departement van handel, nijverheid
en scheepvaart betreffende jaarbeurzen en
streekbeurzen.
Het is verboden eenige beurs, niet uit
gaande van de te Utrecht gevestigde ver
een iging tot het houden van jaarbeurzen
in Nederland, aan te kondigen of te orga-
niseeren onder de aanduiding van „jaar
beurs."
Het' is voorts verboden zonder vergun
ning van den secretaris-generaal van het
departement van handel, nijverheid en
scheepvaart een streekbeurs aan te kondi
gen, te organiseeren of te houden.
Aan een vergunning kunnen voorwaar
den of beperkingen worden verbonden.
SCHADELOOSSTELLING VOOR
MILITAIREN TE VELDE.
Betreft alleen materieele schade.
De secretaris-generaal van financiën,
heeft een schade-enquêttecommissie voor
militairen te velde ingesteld, teneinde hem
van voorlichting te dienen ten aanzien van
het verleenen van schadeloostellingen aan
militairen, die gedurende de oorlogsdagen
te velde eigendommen, die zij in hun mo
bilisatiestandplaats bij zich hadden, ver
loren hebben. Er zal naar worden ge
streefd de uit te keeren schadeloosstellin
gen te gronden op de beginselen, neer
gelegd in het besluit op de materieele
oorolgsschaden van 2 December 1940. De
schade-enquêtecommissie voor militairen
te velde zetelt te 's-Gravenshage, Java-
straat 4.
Militairen van land- en zeemacht, die
meenen, op bovengenoemde schadeloosstel
ling aanspraak te kunnen maken, dienen
zich thans, liefst vóór 1 Maart schriftelijk
te wenden tot den secretaris der schade-
enquêtecommissie voor militairen te velde,
Javastraat 4, Den Haag, met verzoek om
toezending van een aangiftefomulier. In
dit verzoek behoort dus geen opgave te
geschieden van verloren gegane eigendom
men e.d.; het verzoek om toezending van
een aangifteformulier is volde ande. Naam
en adres van den aanvrager moeten duide
lijk vermeld worden.