DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Momentje
MAANDAG 18 NOVEMBER 1940
32ste Jaargang No. 9800
9a Geicl&elieSoii/fca/iit
Bureaus Papengracht 52.
Telefoon: Redactie 20015. Administratie 20935.
Giro 103003. Postbus 1L.
Samenwerking
Onder dé opschriften „Nederland moet
zijn houding tegenover Duitschland her
zien". „Het is noodzakelijk om de dingen
in ruimer verband te gaan beschouwen",
publiceert de Nederlandsche Unie een be
schouwing, waaraan wij hier het volgende
ontleenen:
Wij staan voor het feit, dat in den
vorigen wereldoorlog de sympathie
van een groot deel van ons volk aan
de zijde van Duitschland stond, terwijl
bij het uitbreken van dezen oorlog in
September van het vorig jaar dit zeker
niet het geval was.
Deze stemming is er met den oorlog
van dit jaar niet beter op geworden.
Het is dwaas zich daar illusies over te
maken. De wijze, waarop ons volk toen
en later heeft gereageerd, is volkomen
begrijpelijk, en ieder volk zou zoo ge
reageerd hebben, dat plotseling be
trokken wordt in een strijd, waarvan
het toch in diepsten grond hoopte af
zijdig te kunnen blijven. De Unie
staat te midden van het volk, dus wij
kennen en begrijpen deze gevoelens.
Het is de kracht van De Nederland
sche Unie. dat zij uit het volk is op
gekomen en in het hart des volks diep
verankerd ligt.
Dit begrip en deze liefde voor het
volk kan ons echter niet blind maken,
blind voor de nieuwe wegen, die ons
volk zal moeten gaan, wil het zyn rol
in het nieuwe Europa blijven vervul
len.
De beschouwing wijst dan verder op die
nieuwe wegen, binnenlands en bui-
tenlands.
Buitenlands:
De geografische positie van ons land
brengt mee, dat het valt in het gebied,
waarin Duitschland krachtens zijn lig
ging en zijn grootte onbetwistbaar een
leidende positie toekwam en toekomt.
Om deze positie te verwerven heeft
Duitschland zijn lot geworpen in de
waagschaal der geschiedenis. Wij begrij
pen zeer goed, dat het aan het Neder
landsche volk! door de herinnering aan
de oorlogsdagen en door veel kleine da-
gelijksche omstandigheden op het
oogenblik moeilijk valt om voor dit al
les het juiste begrip te toonen.
Het is echter noodzakelijk, deze
dingen te leeren zien in ruimer ver
band.
Ons volk zal in deze nieuwe orde
ning een eigen en belangrijke taak te
vervullen hebben. Van ouds is ons
land de poort geweest, waardoor dui
zenden en duizenden uitgingen en
zwierven op verre zeeën, waardoor
anderen terugkeerden met rijkdom
men uit verre gebieden. Wanneer in
de toekomst de politieke en economi
sche belemmeringen van het oogen
blik uit den weg zijn geruimd, zal ons
volk zijn historische roeping opnieuw
kunnen vervullen. De taak van ons
volk zal en dan weer een zijn van
Europeesche beteekenis en het zal er
trots op gaan de roemrijke tradities
van zijn voorgeslacht te kunnen voort
zetten in een nieuwen tijd.
Het noodlot heeft gewild, dat te mid
den van deze historische ontwikkeling
zich de 10e Mei heeft geplaatst tus-
schen ons volk en het Duitsche. Ons
volk heeft dit nimmer gewild en het
wil niet, dat het zich nog eenmaal in
de geschiedenis zal herhalen. Het wil
slechts werken, en hard zal het staan
in den strijd om zijn bestaan. Moedig
en offerbereid wil het strijden voor
een betere wereld, want diep in ons
hart leeft de overtuiging, dat eenmaal
een gelukkige toekomst dagen zal voor
een nieuw Europa.
De strekking van dit artikel is zeer dui
delijk: het Nederlandsche volk moet de
oogen wijd open zetten voor de realiteit,
de werkelijkheid moet niet feiten, die
vast staan, die onomstootelijk zijn, uit den
weg willen gaan moet niet een struisvo
gel-politiek willen spelen.
In een artikel, getiteld: „Samenwerking
tusschen de Nederlandsche en de Duitsche
industrie", schrijft de „Volkskrant" Zater-
Wij helpen Duitschland en Duitsch
land helpt ons.
Zoo is de figuur, die op den duur
wij hopen spoedig vanzelf ook tot
een betere verstandhouding zal leiden.
Eerlijke samenwerking is hetgeen
de Nederlandsche industrie wenscht,
en met de industrie moet dit elke Ne
derlander verlangen, die het welzijn
van zijn land in het oog houdt.
Inderdaad: eerlijke samenwerking is het
Ideaal het ideaal voor de nieuwe ge
meenschap, binnenlandsch en buiten-
landschl
Distributie peul
vruchten
De Secretaris-Generaal waarnemend
hoofd van het departement van Landbouw
en Visscherij deelt mede, dat op Dinsdag
19 November a.s. een aanvang zal worden
gemaakt met de distributie van peulvruch
ten. Zooals reeds eerder werd bekend ge
maakt, wordt onder peulvruchten verstaan
alle voor menschelijke consumptie geschik-
tte soorten groene erwten, spliterwten en
grauwe erwten, capucijners, witte boonen,
bruine en andere gekleurde boonen. Aan
vankelijk zullen slechts groene erwten,
spliterwten en wellicht ook capucijners
worden beschikbaar gesteld.
De distributie zal plaats vinden op na
der aan te wijzen bonnen van het alge
meen distributiebonboekje, welke geduren
de een bepaalde periode recht zullen ge
ven op het koopen van een bepaalde hoe
veelheid peulvruchten.
Voor de eerste periode, welke loopt
van Dinsdag 19 November «.s. tot en
met 16 December, is bon 56 van bet
algemeen distributiebonboekje aange
wezen, tegen afgifte waarvan men der
halve lA K.G. peulvruchten bij den
winkelier zal kunnen betrekken.
Personen, die op medische gronden be
hoefte hebben aan een extra rantsoen
peulvruchten, kunnen zich hiertoe onder
overlegging van een gecontroleerd medisch
attent tot den plaatselijken distributie-
dienst wenden.
Ziekenhuizen, sanatoria e.d. zullen op
aanvrage toewijzingen ontvangen op basis
van 100 van het normale verbruik.
In een afzonderlijke publicatie zijn na
dere bijzonderheden, welke voor detaillis
ten, grossiers en houders van hotels,
café's, restaurants e.d. van belang zijn, ver
meld.
Textieldistributie gaat
verder
VOOR BABY- EN KINDERGOED
VERGUNNING VEREISCHT.
De directeur van het Rijksbureau voor
de distributie van textielproducten door
den handel, daartoe gemachtigd door den
secretaris-generaal, waarnemend hoofd
van het departement van Handel, Nijver
heid en Scheepvaart, deelt mede, dat hij
de lijst van vrijgestelde textielproducten
van 31 Juli 1940 met ingang van Zaterdag
als volgt heeft gewijzigd.
Niet meer vrijgesteld, doch op punten
gewaardeerd en alleen verkrijgbaar opr de
textielkaart en eventueel'op speciale ver
gunning zijn de volgende artikelen:
1. geheel uit natuurzijde geweven,
gebreide en tricotstoffen en daaruit
vervaardigde artikelen, boven- en on-
derkleeding, inclusief kousen en sokken.
2. crêpe georgette, crêpe, mousseline,
organdi, opal, glabatist, velours chif
fon, brocaat- en laméstoffen, cissele,
en daaruit vervaardigde bovenklee-
ding.
3. kleeding, luiers en benoodigdhe-
den voor babies en kinderen, die op 5
Augustus 1940 den leeftijd van 3 jaar
nog niet hebben bereikt. Deze artikelen
zullen voortaan uitsluitend op speciale
vergunningen mogen worden verkocht,
welke speciale vergunningen door de
plaatselijke distributiediensten alleen
worden afgegeven op vertoon van de
distributiestamkaart van het kind.
4. regenjassen, regenmantels en re
gencapes uit gummi of gegummeerde
stoffen vervaardigd.
5. handbreigarens vervaardigd uit na
tuurzijde, kunstzijde, cel wol, melkwol
enz. uitgezonderd de kleine opmaak
voor handwerkdoeleinden, zooals stren
getjes, kluwentjes en spoeltjes.
De waardeering op punten van boven
staande artikelen en/of de verkrijgbaar-
stelling op speciale vergunning zal aan den
detailhandel worden bekend gemaakt door
bovengenoemd rijksbureau. Tot zoo lang
is de verkoop van deze artikelen aan het
publiek verboden.
„De Nederlandsche
Unie" en de
Winterhulp
EéN GROOTE NEDERLANDSCHE
SAMENWERKING.
Van de zijde van De Nederlandsche Unie
deedt men ons mede:
Nu De Nederlandsche Unie zich heeft
voorgenomen, in ieder opzicht hare mede
werking te verleenen tot het welslagen
van de actie van Winterhulp Nederland,
heeft zij tot al haar colporteurs het ver
zoek gericht, zich in hun woonplaatsen als
collectanten voor 29 en 30 November aan
te melden en zich daarbij tevens te ont
doen van alle onderscheidingsteekenen,
gelijk speldjes, vlaggetjes, e. d., welke een
politiek karakter dragen.
In de dagen van de „Winterhulp", waarin
het groote volksbelang alleen tot één
groote Nederlandsche samenwerking be
hoort te binden, behooren de politieke ver
schillen te zwijgen.
Aangezien De Nederlandsche Unie van
meening is, dat op 29 en 30 November het
g e h e e 1 e Nederlandsche volk gezamenlijk
moet geven voor hen, die het moeilijk heb
ben in dezen zwaren tijd. heeft zij besloten,
op die dagen niet met het weekblad te
doen colporteeren.
De Nederlandsche Unie wekt nog
maals haar leden op, zooveel mogelijk in
ieder opzicht het werk van de Winterhulp
te doen slagen.
ENGELSCHE LUCHTAANVALLEN.
De acties van de Engelsche luchtmacht
boven ons land waren in den nacht van
Vrijdag op Zaterdag weder minder inten
sief dan den voorafgaanden nacht. Desal
niettemin zijn er onder de burgerij drie
dooden en zes gewonden te betreuren. On
geveer een dozijn huizen is beschadigd,
waarvan een geheel vernield is. De meeste
bommen kwamen op het veld neer. Er valt
vrij veel schade aan broeikassen te ver
melden.
PRIJZEN VASTGESTELD VOOR
VLEESCH EN VLEESCHWAAR.
Prijsbepaling treedt heden in werking.
In een Zaterdag door den secretaris-gene
raal, waarnemend hoofd van het Depar
tement van Landbouw en Visscherij afge
kondigd Besluit zijn de maximum-prijzen
vastgesteld voor het verhandelen en afle
veren van vleesch tn vleeschwaren door
slagerijen aan het publiek. In deze bepa
lingen wordt onder „vleeschwaren" ook
verstaan leverpastei in blik, doch niet an
dere vleeschconserven in blik.
De in dit Besluit genoemde maximum
prijzen, welke wij hieronder laten vol
gen, gelden m guldens per 100 gram voor
van den winkel afgehaalde vleeschwaren
en exclusief de omzetbelasting. By bezor
ging aan huis mogen deze prijzen worden
verhoogd met ten hoogste tien cent per
pond of gedeelten van een pond per bezor
ging.
Vleeschwaren:
Gekoote ham 0.25
Rauwe ham0.24
Blaasham 0.31
Schouderham 0.22
Rookvleesch muis 0.31
Rookvleesch bil0.28
Procureur 0.23
Bacon 0.27
Ontbijtspek 0.20
Rookworst prima 0.24
Rookworst 1ste soort 0.22
Gekookte worst0.18
Plockworst 0.26
Sn ij worst 0.26
Cervelaatworst 0.26
Tongenworst 0.17
Leverkaas 0.20
Nierkaas 0.18
Berliner leverworst 0.26
Saksische leverworst 0.19
Haagsche leverworst 0.14
Bloedworst 0.13
Leverpastei in blik prima (inhoud
235 gr.) per blik 0.54
Leverpastei in blik 1ste soört (in
houd 200 gr.) per blik 0.33
De prijzen voor vleesch gelden in guldens
per kilogram.
Vleeschsoorten:
Fricandeau en rollade 1.65
Magere lappen 1.60
Nekcarbonaden 1.40
Ribcarbonaden 1.50
Haascarbonaden1.60
Gehakt en poulet1.20
Krabjes 0.60
Versch mager spek en speklappen 1.25
Vérsch vet spek1.25
Kinnebaklappen 1.10
Vette lappen 1.10
Rauw varkensvet 1.35
Pooten 0.15
De slagerijen zijn verplicht in de win
kels een lijst met deze prijzen op een dui
delijk zichtbare plaats op te hangen.
Het Besluit, waarin deze prijzen zijn
vastgesteld, treedt met ingang van Maan
dag 18 November in werking. Het Besluit
geldt van heden af tot 1 Januari 1942.
NEDERLANDSCHE VLAG GEEN
PARTIJVLAG.
Op verzoek van den commissaris-gen-
raal voor justitie en openbare veiligheid,
SS-Brigadefuehrer Rauter, heeft de secre
taris-generaal van het departement van
Justitie aan de procureurs-generaal, fun-
geerende directeuren van politie, een aan
wijzing gezonden, waarin wordt verzocht,
ertegen te waken, dat de Nederlandsche
vlag gebruikt wordt voor partijpolitieke
doeleinden.
In het bijzonder zal het verboden zijn de
Nederlandsche vlag van partijgebouwen te
doen waaien.
CONTROLE OP WIELRIJDERS.
Men meldt ons uit den Haag d.<L 18 No
vember: Naar wij vernemen, zal met in
ging van heden de Duitsche „Ordnungspo-
lizei" gezamenlijk met de Nederlandsche
politie in alle grootere steden een scherpe
controles op het rijwielverkeer uitoefenen.
Er zal streng op worden toegezien, dat de
bekendmaking op de verkeersdiscipllne
wordt nageleefd.
KOPPELING CENTRALES IN
ZUID-HOLLAND.
MEDEWERKING VAN DE PROVINCIE
IN DEN VORM VAN
EEN N.V.
Uitvoering reeds begonnen.
Na ontvangst van het rapport van de
commissie-Van Karnebeek, welke commis
sie opdracht had te onderzoeken, of inder
daad aan een stelsel van collectieve stroom
opwekking economische voordeelen zijn
verbonden, deelen Ged. Staten van Zuid-
Holland thans aan de Provincile Staten
mede, dat de commissie van oordeel is, dat
een stelsel van collectieve stroomopwek
king belangrijke economische voordeelen
biedt boven de tegenwoordige productie
wijze. Voor de verwezenlijking van dat
stelsel adviseert de commissie tot oprich
ting van een Naamlooze Vennootschap
door de provincie en de zes thans stroom-
produceerende gemeenten, welke vennoot
schap de koppellijnen zal bezitten en de
leiding zal hebben bij de exploitatie der
gemeentelijke fabrieken. Ged. Staten ne
men dit denkbeeld over.
De medewerking denken Ged. Staten
zich, met de commissie als volgt: In de
eerste plaats zal de provincie een gedeel
te van het maatschappelijk kapitaal der
vennootschap verschaffen door daarin deel
te nemen voor ruim een vierde van het
aantal aandeelen. Dit maatschappelijk ka
pitaal toch is gesteld op ƒ430.000, verdeeld
in 43 aandeelen, elk groot f 10.000, waar
van de provincie elf, Rotterdam tien. 's-Gra
venhage acht, Dordrecht vijf,* Leiden vier,
Delft drie en Gouda twee aandeelen zal
nemen.
Het op de aandeelen uit te keeren divi
dend wordt in de statuten beperkt tot ten
hoogste 6 pet. per jaar.
De provincie zal zich met de zes deel
nemende gemeenten garant stellen voor
eventueel door de vennootschap te sluiten
geldleeningen, en wel op deze wijze, dat
de provincie een derde gedeelte van het
bedrag dezer leeningen zal garandeeren,- de
zes gemeenten het resteerende gedeelte.
Voorts stelt de commissie voor, dat de
provincie haar voor den aanleg en over
neming van koppellijnen en voor kasgeld
noodige bedragen tot een totaal van ten
hoogte 13 millioen zal verstrekken op de
zelfde voorwaarden als waarvoor deze zel
ve het geld zal kunnen opnemen. Naar de
meening van Ged. Staten moeten Prov. Sta
ten ook in dit opzicht medewerking ver
leenen. De commissie noemde Rotterdam
als zetel der N.V. Ged. Staten gevoelens
meer voor 's-Gravenhage.
Ged. Staten deelen voorts mede, dat de
omstandigheden het college er toe hebben
gebracht, reeds voordat de commissie haar
arbeid had voltooid, maatregelen te tref
fen ter verzekering van de totstandkoming
der koppelverbindingen.
De directeur-generaal der electriciteits-
voorziening bracht n.l., kort nadat ons land
in den oorlog was betrokken, onder de aan
dacht, dat de voor den bouw der koppellij
nen benoodigde grondstoffen en halffabri
katen zeer spoedig niet meer verkrijgbaar
zouden zijn of enkel tegen aanzienlijk hoo-
gere prijzen en op langen termijn. Wilde de
bouw der belangrijkste en meest urgente
koppellijnen, die tusschen Dordrecht en
Rotterdam en die van 's-Gravenhage naar
Leiden binnen afzienbaren tijd nog moge
lijk zijn, dan moesten onverwijld de nog.
beschikbare materialen voor dat doel wor
den aangekocht. De secretaris-generaal
van Financiën verklaarde zich bereid voor
rekening van het Rijk, bij wijze van voor
schot, de noodige materialen te koopen tot
een bedrag van ten hoogste twee millioen
gulden.
Na aanvaarding van het aanbod van het
Rijk hebben Ged. Staten zich gewend tot
de gemeentebesturen van Dordrecht en
Leiden, welke gemeenten in de eerste
plaats belang hebben bij de totstandko
ming der koppellijnen. Na overleg met
deze besturen werd besloten tot oprich
ting van een provinciaal bouwbureau, dat
de voorbereiding en de uitvoering der bei
de voornaamste koppelverbindingen onver
wijld ter hand ter hand zou nemen. Aan
dit bureau is de vorm gegeven eener stich
ting, genaamd „Stichting koppeling electri-
citeitsfabrieken Zuid-Holland".
We stichting heeft aanstonds den
bouw der koppellijnen met kracht ter
hand genomen, zoodat de verwachting
ONZE TAAL.
Men zegt, dat de taal gansch een
volk is. Dat is waar. Daarom moeten
wij op onze taal even proper zijn als
op ons lichaam, op de vloer van ons
huis en de stoep langs de straat.
Deze properheid van taal is nog
meer noodzakelijk in een tijd als deze,
nu vreemde taai-invloeden binnen on
ze grenzen optreden. Dit is in de ge
schiedenis tallooze malen geschied, ik
denk slechts aan de Turksche woor
den, die tijdens de overheersching der
Turken gedurende anderhalve eeuw
in de Hongaarsche taal konden bin-
nen-sluipen.
Toch is hier het gevaar grooter, om
dat het hier twee stamverwante talen
betreft, die toch reeds zooveel met
elkaar gemeen hebben. Dan is het
moeilijker een taal zuiver te bewaren.
En wie zijn taal zuiver bewaart, be
waart een cultuurschat.
Welnu, hiertegen heb ik gezondigd.
Mea culpa! Een vriendelijke oud-col
lega heeft me daarop attent gemaakt.
Ik had in een verleden Momentje
geschreven: „Hoe moeten vele jonge
meisjes.... niet geschrokken zijn."
Natuurlijk, dat is fout en een insluip
sel in onze taal, dat al heel erg ver
breid is. Ik heb natuurlijk bedoeld te
schrijven, dat die jongemeisjes wel
geschrokken zijn, en men zou het met
veel goeden wil alleen kunnen verkla
ren door een zeer verregaande hoffe
lijkheid, welke het ongepast vindt
jonge meisjes aan het schrikken te
brengen. Ik geef echter toe, dat onze
taal van grooter belang is.
Het eene kan een schat zijn, het an
dere is een cultuur-schat. Het laatste
is van klassieke schoonheid.
En een klassiek meisje is na zestig
jaar niet zoo aantrekkelijk meer.
bestaat, dat behoudens onvoorziene te
genspoeden de beide belangrijkste
koppellijnen vóór den winter 1941/42
voltooid zullen zijn.
Ged. Staten stellen aan Prov. Staten
voor te bekrachtigen hetgeen in dezen is
gedaan en te besluiten tot medewerking
aan de verwezenlijking der collectieve
stroomopwekking.
HET BETREDEN VAN DE PROVINCIE
ZEELAND.
De uitzonderingsvergunningen.
Officieel wordt medegedeeld:
Het is den laatsten tyd herhaaldelijk
voorgekomen, dat ingezetenen van de
Noordelijker gelegen provinciën, die door
Zeeland willen reizen, in Roozendaal aan
komen zonder in het bezit te zijn van de
uitzonderingsvergunning voor het betre
den van de Zeeuwsche eilanden. Om in de
provincie Zeeland te mogen komen, dient
men een verzoek tot het ontvangen van
een vergunning te richten tot de(n) bur
gemeester^) van die gemeente(n), in wel
ke men zijn moet. Deze verzoeken worden
na toetsing op de noodzakelijkheid van
het bezoek en nadat de burgemeester(s)
hun standpunt te dien opzichte hebben be
paald, gezonden naar den bevoegden staf
officier, welke gedetacheerd is bij den ver
tegenwoordiger van den rijkscommissaris,
die opnieuw het verzoek zal toetsen en de
vergunning uitreikt.
In het verzoek, dat men tot de burge
meesters richt, moeten zijn vermeld: voor-
en familienaam van den verzoeker, be
roep, woonplaats en woonadres, bovendien
de reden, waarom men naar Zeeland wil
en den duur van het verblijf aldaar. Per
sonen. die den voorgeschreven weg niet
bewandelen en zich desondanks in het ont
ruimde gebied wagen, worden zonder na
der onderzoek onmiddellijk gedwongen,
de eilanden te verlaten en moeten naar
huis terugreizen.
Aanvragen voor het verkrijgen van een
uitzonderingsvergunning, welke aan ande
re takken van dienst gericht worden, kun
nen niet in behandeling worden genomen.
Men moet zich dus niet wenden tot
den burgemeester van zijn woonplaats.
VERZORGING VAN DE NEDERLANDERS
IN HET DUITSCHE RUK.
De leider van de afdeeling Sociale Zaken
deelt mede:
Op grond van een overeenkomst tus
schen de afdeeling sociale zaken en het de
partement van sociale zaken zijn ambte
noren van het Nederlandsche rijksarbeids
bureau naar het Duitsche rijk gereisd. Met
vertegenwoordigers van de Duitsche ar
beidsbureau* en van het Duitsche arbeids
front zullen zij de in Duitschland werk
zame Nederlanders bezoeken en de ge
noemde Duitsche organen by hun verzor-
gingsarbeid ondersteunen.
