Historie van de kerk te Noordwijkerhout
Voor de kinderen
ZATERDAG 16 NOVEMBER 1940
DE LE1DSCHE COURANT
VIERDE BLAD - PAG. 12
Klaaglied vari de notabelen
De herders van de middeleeuwen Rijkdom en milddadigheid
van het klooster Leeuwenhorst
door
A. N. Duynisveld pr.
II.
Als pastoors van Noorwjjkerhout's Mid-
deleeuwsche parochie zijn ons bekend ge
bleven omstreeks 1300 een zekere Johan
nes 17), in 1340 een Symon De Mari, die
aan Egmond legateerde 18). Tot omtrent
1374 is Arnold Conine er pastoor; als door
zijn dood de parochie vacant is, stelt de
abt van Egmond, die het patronaatsrecht
bezat, Jacob Pieterszoon ter benoeming
voor, die door den officiaal van den bis
schop van Utrecht tot pastoor werd be
noemd.
Enkele jaren later vindt men Johannes
Coppaertszoon te Noordwijkerhout en in
1402 is Ghysbrecht Willemszoon er pastoor.
Dan volgen in 1425 Floris Arentszoon en in
1435 Jan Dirkszoon; de laatste was tevens
vice-cureit van Noord wijk 19).
In 1467 wordt Arent Danielszoon ge
noemd als priester en pastoor der parochie,
terwijl uit de informacie van 1494 blijkt,
dat in dien tijd Frans Bartholomeuszoon de
parochie bestuurt 20). Vóór hem, in 1488
was er Johan ten Walle 21).
Paus Aleyander VI gelastte in 1502, den
2en November, den pauselijken notaris
Willem van Enckevoirt te begiftigen met
de parochiekerk van Noordwijkerhout, wel
ke vacant was door den dood van Otto de
Heinskercke 21a).
In het jaar 1506 is Mr. Frangois pastoor
van Noordwijkerhout en tevens Deken van
Rijnland.
Omstreeks dien zelfden tyd is Gerbrand
Hendrixzoon of Hermanszoon er vice-cu
reit, waaruit dus blijkt dat de eigenlijke
herder, de reeds genoemde Mr. Francois
niet in zijn parochie resideerde, een in die
dagen vaak voorkomende praktijk, dat
iemand wel officieel tot pastoor eener pa
rochie werd benoemd en als zoodanig er
ook de parochieele inkomsten van genoot,
terwijl hij de zielzorg door een anderen
priester, den vice-cureit liet waarnemen.
Op zijn beurt was Noordwijkerhcut's vi-
cecureit Gerbrand ook nog „alterista" in de
Leidsche Sint Pieterskerk, waar hij dus de
inkomsten genoot van een fundatie in die
kerk op een der altaren gesticht.
Uit het verslag der gecommitteerden voor
het vaststellen van het belastbare vermogen
in de verponding, dateerende uit het jaar
1514, weten wij een en ander over den ker
kdijken en maatschappelijken toestand van
Noordwijkerhout in die dagen 23).
Behalve de vice-cureit Gerbrand, die ons
weet te vertellen, dat hij in dat jaar vier
jaren als zoodanig in de parochie werk
zaam was, moesten ook de baljuw Berthel-
meeus van Cattendijck, de schout, am
bachtsbewaarders en enkele ingezetenen
voor de commissie verschijnen, om onder
eede gehoord te worden.
Zij deelden mee, dat hun dorp omtrent
vijftig huizen had, „die dagelicx verminde
ren; ende daer waeren wel 12 of 13 huysen
over 10 jaeren geleden meer, die alle ofge-
broecken ende vergaen zijn".
De vice-cureit getuigde, dat de parochie
170 communicanten telde, een kleine voor
uitgang in zijn tijd. Voor de reparatie van
de parochiekerk had men schuld moeten
maken, en wel voornamelijk in 't jaar 1508.
Hun voornaamste bezigheid was, dat zij
zich „generen ter zee (vischvangst dus) en
de mit een weynich lantelings".
Van de duizend morgen land bezaten de
inwoners zelf slechts 26H morgen in eigen
dom, waarvan nog 13 morgen „broucklant"
(laag, moerassig land) was, dat bovendien
zoozeer was belast, dat „de beterscap niet
veel en bedracht". De rest was geestgrond
„dat hem geheele verderven wort van co-
nijnen".
Nagenoeg geheel het grondbezit was in
vreemde handen: „de vrouwe van der Lee-
de" bijv. bezat er over de 100 morgen; ,,'t
susterhuys te Noortwijck" 25 morgen. Daar
enboven kochten de niet-inwoners „noch
alle dagen meer, daermede 't dorp geheel
vergaet".
Aldus zongen de Noordwijkerhoutsche no
tabelen uit den jare 1514 hun klaaglied.
Uit de 16de eeuw, de Reformatie-eeuw
zijn ons nog de navolgende pastoors van
Noordwijkerhout bekend gebleven:
In 1528 ;s er Joannes Hoyck 24), terwijl
in 1561 als zoodanig werd benoemd Albertus
Symonszoon 25).
In de parochiekerk was een vicarie op
het altaar van O. L. Vrouw, waarvan de
laatste vicaris was Bernardus van Boeck-
horst; ook bestond er op het altaar van SS.
Petrus en Paulus een vicarie der familie
Van Boeckhorst.
Onder de vreemdelingen, die in 1514
worden genoemd als eigenaars van het land
in Noordwijkerhout, vinden we ook „de
vrouwe van der Leede". Daarmee wordt
bedoeld de abdisse van de abdij Leeuwen
horst, ook wel de „abdy3 ter Lee" geheeten.
De abdij weri gesticht in 't jaar 1261, den
14den October, door Arnold en Walewyn
van Alckemade, die hun vaste en roerende
goederen, welke zij bezaten ondei „Noirtich
en in Langhevelde", „ter eere van God en
Zijne moeder, de maagd Maria, en tot lafe-
ni der ziel van enzen vader en die der be-
s«, :'-V'>rs ripper goederen" be^t^^^en voor
den bouw van een klooster in het gedeelte,
ter Lee geheeten. Het klooster zou bevolkt
moeten worden door zusters van de Cister-
ciënser-orde.
Deze schenking werd goedgekeurd door
Hendrik van Vianen, bisschop van Utrecht;
daarna werd op 20 Dec. 1262 met den bouw
begonnen; eerst in 1274 kwam men daar
mee gereed. Van het klooster Mariëndaal
bij Utrecht kwamen twaalf nonnen het
klooster bevolken. De eerste abdisse was
Mabilia van Wullenen. In den loop der
eeuwen werd de abdij rijkelijk door vor
sten en adellijke families begunstigd; zoo
schonk graaf Willem III, wiens dochter
Aieid in 1332 was ingetreden, het klooster
vrijdom van tollen en het vischrecht in het
Leidsche meer.
Als gevolg van den toenemenden rijkdom
de,, abdij, verslapte van tijd tot tijd de oor
spronkelijk strenge kloostertucht, zoodat het
bij visitatie in 1488 door c.en abt van het
klooster Camp bij Rheinberg, die de „geeste
lijke vader" der nonnen was, noodig geoor
deeld werd te bepalen, dat het den nonnen
verboden was haa. bloedverwanten en be
kenden buiten het klooster te gaan bezoe
ken, vooral in den vastenavondtijd, van
wege de vele ergernissen, aan het vieren
daarvan verbonden. Ook werd het verbo
den de abdij te verlaten voor bruiloften,
kermis en andere wereldsche vermaken;
honden en vogels mee te brengen in de
kerk.
Om de gastvrijheid en milddadigheid je
gens de armen stond de abdij Leeuwenhorst
bekend; het voor dien'tijd reusachtig groot
inkomen uit de vele landerijen maakte dit
mcgelijk. Behalve de gewone uitdeelingen
van levensmiddelen, kleeding, geneesmid
delen en geld, had elk jaar op Driekonin
gen-avond een speciale bedeeling plaats,
wanneer arme jongens en meisjes uit de
buurt, in linnen zakken gekleed naar de
abdij kwamen om de gaven in ontvangst
te nemen.
In den roerigen tijd der Hervorming is de
abdij ten gronde gegaan.
Reeds in 1571 vluchtten eenige nonnen
naar Leiden, toen de Watergeuzen in Kat
wijk aan Zee waren geland; in 1572 nood
zaakten de plundertochten van Lumey de
overige nonnen met haar abdis Joanna van
der Does, die sinds 1554 bestuurde, even
eens de wijk naar Leiden te nemen. Zij von
den een voorloopig tehuis in liet St. Mi
chielsklooster, en later in een huis aan het
Rapenburg, waar nu het museum van oud
heden staat. De abdisse Joanna van der Does
overleed in 1574 en werd in de Leidsche St
Pieterskerk begraven, waar een prachtige
zerk haar graf dekt.
Van Heussen geeft het bericht, dat de
prior van het Delftsche St. Agathaklooster,
te Leiden ter dood gebracht, in het graf van
Joanna van der Does zou zijn begraven.
De verlaten abdij-gebouwen werden by
het beleg van Leiden vernield om de Span
jaarden geen schuilplaats te geven; de goe
deren kwamen aan de waterschap; uit de
rei ten werd aan de laatste abdis en aan de
adellijke kloosterjuffers een jaarlijksch on
derhoud toegekend 27).
17) Idem: dl. III, bl. 366.
18) Idem: dl. X, bl. 406.
19) Kerk. Hist, en Ontl. van Rijnland,
bl. 957.
20) Bijdragen van Haarlem: dl. III, bl. 366.
21) Kerk. Hist, en OntL van Rijnland,
bl. 957.
21a) Brom. G. Archivalia in Italië, dl. I,
2e st., no. 1859, bl. 652.
22) Heeringa, Dr. K.: Rekeningen van
het bisd. Utrecht, dl. II, bl. 388.
23) Informcaie up den staet, faculteyt en
de gelegentheyt van de steden ende dor
pen van Hollant ende Vrieslant, uitgeg.
door Fruin, bl. 233284.
24) Heeringa, Dr. K.: O. c., bL 566.
25) Holtkamp, C. P. M.: Rijnlandia, pag.
95; Kerk. Hist, en Onth. van Rijnland, bl.
957; Hist. Episc. Ultraj., pag. 517518.
26) v. d. Bergh: Oorkondenboek, dl. II,
no. 77, no. 95.
27) Kloos, J.: O. c., bl. 69—74; Bijdragen
van Haarlem: dl. X, bl. 290; dl. XXXVI, bL
358—387; dl. XXXVII, bl. 277 e.v.; Hist.
Episc. Ultraj., pag. 520; Bots, P. M.: De oude
kloosters en abdijen van het tegenwoordige
bisd. van Haarlem, bL 348355.
Een afdruk van de binnenkort
door de Ned. Posterijen uit te ge
ven nieuwe weldadigheidszegels
„Voor het Kind".
Foto Pax Holland.
Een. LPiiende£i}k u-eA$ae&
Een maand geleden schreef ik in ons
Blaadje eenige gedachten neer en gaf die
ter overweging.
Ik dacht hieraan, toen ik van het Hoofd
der Meisjesschool aan de Oude Vest het
vriendelijk verzoek kreeg een enkel woord
te wijden aan het a.s. Sint Nicolaasfeest,
dat aan bovengenoemde school telkenjare
gegeven wordt met steun en hulp èn van
't Personeel der school èn van particulie
ren, die het kind een warm hart toedragen
èn van de kleine lezers en lezeresjes van
ons blad, waaronder dan in de eerste plaats
genoemd moeten worden, de leerlingen
van de R. K. School Rapenburg 48.
Ziet, ik dacht aan een paar dier gedach
ten toen neergeschreven en die nu zoo pre
cies weergeven, wat ik U allen ter over
weging zou willen voorleggen.
Ik schreef:
No. 1. 't Is zaliger te geven, dan te ont
vangen. Deze waarheid beseft hij, die een
zonnestraal poogt te werpen op den don
keren levensweg van ongelukkigen en mis-
deelden
en in:
No. 5. Laat ons leeren rondom ons vreug
de te verspreiden, gelijk de zon haar stra
len uitgiet over bergen en dalen.
Kijk, als nu de gedachten in deze korte
regels neergelegd, eens met ernst over
wogen worden, dan zijn we al aardig voor
ons plan gewonnen en hebben we reeds in
stilte het voornemen gemaakt óók wel te
doen aan de minder bedeelden; óók iets af
te staan van het te vele, dat ons werd toe
bedacht; óók een zonnestraaltje te werpen
op hun donkeren levensweg en zoo vreugde
te verspreiden daar, waar door den nood
der tijden, geen feest gevierd kan worden
in den huiselijken kring.
Omdat het geld ontbreekt, om kleine
surprises te koopen, en, trots het vragen
der kleinen niets kan gedaan worden om
vreugde te brengen in de harten dier kin
deren en die toch evengoed als u allen,
verlangend uitzien naar de komst van den
grooten Kindervriend uit het verre land,
dat Spanje heet.
Wat wij nu wenschcn?
Wij wenschen, dat gij doen zoudt als in
vorige jaren.
Toen werden we in staat gesteld om alle
kinderen van klein tot groot een aardig
heidje, een cadeautje te kunnen geven;
toen brachten we samen zooveel, dat alle
klassen van de St Theresiaschool konden
deelen in de gaven door U geschonken
toenmaar wat toen kon, kan nu zeker.
Zie eens of geen kleedingstuk te klein is
geworden of er niet iets over is, dat achte
loos daar hangt of ligt in kast of kist;
Zie eens of daar geen boeken op je boe
kenrekje staan, die niet meer gelezen wor
den, omdat ze zoo dikwijls reeds zijn gele
zen en je ze haast droomen kunt of haast
van buiten kent;
Zie eens of geen speelgoed b.v. een tol,
een hoepel; een spel; een pop; een spaar
pot; een bouwdoos; of een ander spel,
waarmee ge zelf zooveel aangename uurtjes
hebt gesleten daar in een hoek is wegge
stopt en opgeborgen, zoodat ge haast niet
meer weet, dat die „prullen", zooals gij
grooteren, het speelgoed nu belieft te noe
men, zelf bestonden.
Nu dan! Stuurt die dingen ons! Wij zor
gen voor blijde gezichten op dien dag van
Sinterklaas; wij zullen al wat nog „draag
baar" is; al wat nog te lezen is; al wat nog
bruikbaar is om er mee te spelen, geven
aan die kinderen, die er oh zoo blij mee
zijn.
In naam dier kleinen; in naam dier .min
der bedeelden, en in naam dier Ouders,
zeggen wij U nu reeds bij voorbaat dank.
En waar kunt ge nu alles sturen?
Ten eerste: Aan Oom Wim, School Ra-
penbur 48.
Ten tweede: Aan Oom Wim, Leidsche
Courant, Papengracht 32 Leiden.
Ten derde: Aan Mej. Beenakker, hoofd
der St. Theresiaschool, Oude Vest 193, te
Leiden.
Zouden we teleurgesteld worden?
Dat kan niet!
Ten slotte een klein verzoek bij het ver
zenden:
Pak alles behoorlijk in: een stuk papier
en een touwtje heeft moeder of vader wel
bij de hand. Alles insturen vóór 1 Decem
ber.
Oom Wim.
Beste Kindervrienden,
Mag ik U weer eens eep vriendelijk ver
zoek doen, juist als andere jaren?
't Is haast St. Nicolaas, dat bij uitstek
zoo blijde kinderfeest.
Herinnert l" maar Uw eigen jeugd.
Maar niet vosr alle kinderen zal het
feest kunnen zijn.
En toch! Ook zij hopen op een geschenk
je van den goeden Sint, ook „hun hartje
klopt vol verwachting".
Daarom wilden wij de Onderwijzeres
sen van de St. Theresiaschool, Oude Vest
193 onze kinderen op school verrassen.
Wij zouden ook hun zoo graag een prettig
feest bezorgen, een blijde glimlach toove-
ren op die kindergezichtjes en zoo èn
Ouders èn kinderen gelukkig maken.
Maardat kunnen we niet alleen
Daarvoor hebben we Uw hulp noodig.
Toe, laat ons ook dit jaar niet in de steek.
Als ieder, die iets missen kan, wat geeft,
dan zijn we geholpen.
Wat U kunt geven? Oom Wim heeft het
U uitvoerig geschreven: speelgoed, boeken,
en ook kleeren zijn zeer welkom.
O, U doet zoo'n uitermate goed werk.
Ik verzeker U, dat uw gaven goed be
steed zullen worden.
En geloof het toch: de Goddelijke Kin
dervriend zal zich niet in edelmoedigheid
laten overtreffen. Hij heeft het immers
zelf gezegd.
Waar U uw gaven kunt bezorgen? Het
staat in het artikel van Oom Wim.
Bij voorbaat aan al onze groote en kleine
kindervrienden hartelijk dank.
Mejuffr. W. M. BEENAKKER,
Hoofd der St. Theresiaschool,
Oude Vest 193.
Voor de Correspondentie was vandaag
geen plaats.
Oom Wim.
Wie zijn jarig?
Van 17 tot en met 23 November.
Op 17 November:
Flora en Rika Verbij, Dorpsstraat 278 te
Hoogmade.
Bep v. d. Meer, B 310 R'veen.
Annie Heetveld, Anna v. Saksenstraat 8.
Jan Visser, B 133 R'veen.
Koos v. d. Geest, D 146 R'wetering.
Willy Verbij, Rietveld, H'woude.
Op 18 November:
Hennie Jansen, Prinsenstraat 66, B'graven,
Corrie Broekhof, Roelofarendsveen.
Suze v. Doorn, B 85, R'veen.
Marie Hoogenboom, Achterd. B 224, te
Hoogmade.
Wim Steenvoorden, Hoogew. 19, Noordwijk
Anca v. d. Berg, Lange Kerkd. 98, Wasse
naar.
Kees Dévilée, Mare 98.
Annie Wayer, Dr. v. Noortstr. S'wijk.
Hendrik v. d. Burg, Resedastraat 27.
Geertruide v. d. Laan A 50, Langeraar.
R. Sofie de Jeu Nieuwe Wetering C 39.
Bets Rijkelijkhuizen, A 23 Langeraar.
Leo van Ammerlaan, de Meij van Streef
kerkstraat 16.
Op 19 November:
Herman Mentinck, Zoeterw. weg 2.
Nelly Went, Houtmarkt 10.
Herman Mensch, Groened. A 83.
Annie van Zijp, Javastraat 40a.
Jansje en Annie Koet, Joubertstr. 20a.
Trientje Noest, Paradijshof 2.
Ria Jansen, Koo't. 22.
Hendrik Stuifzand, Heerenstraat 138.
Sina Bakker, Zuidh. B 420, R'veen.
Truusje van Eeden, Havenstr. 7, N'hout.
Gerard de Wh, Laag Boskoop 17, Boskoop.
Op 20 November: z
Jopie v. d. Leyden, B 350 Hoogmade.
Nellie Sep N. B. E 161, Z'woude.
Nelly Eling, Gasstraat 66.
Annie v. Bohemen, Stompw. weg 57 te
Stompwijk.
Adriaan de Bruyn, Broek weg 184 L'dam.
Jantje v. d. Salm Z.G. C 12 Z'woude.
Corrie v. Egmond, Willemstr. 17, Alphen.
Jeanne v. Steijn, Maria's Hoeve, N'hout.
Lies Maurits. Doelengracht 7.
Annie Devilé, Louise de Colignistr. 4.
Op 21 November:
Cunera van Deuren, Alphen.
Tonnie Wijnen, Nieuwe Mare 5.
Rietje Krol, Breestraat.
Hetty v. Kesteren, Kamerl. Onnesl. 6.
Cor Hop, Hugo de Vriesstr. 71.
Truusje Duivevoorde, Haverstr. 7, N'hout.
Annie Montagne, Oranjestraat 15.
Jan Alkemade, Pickéstraat 56, Noordwijk.
Op 22 November.
Koos Berbée, Kaiserstrrat 20.
Corrie v. d. Zwet, Akervoordelaan 1, V'hout
Joke Vlasveld, L. Rijndijk 28a.
Wim Weber, Residastraat 19.
Adriana v. d. Zeeuw, Langegr. 208.
Rietje v. Oijendijk, Anna v. Saksenstraat 9
Dickie v. d. Meer, Noordh. B 731 R'veen.
Annie Montagne, Celebesstraat 33.
Theo Rozenstraten, Hoofdstr. 267, Alphen.
Annie en Cecilia Zwetsloot B 238, Hoog
made.
Ploontje Ouwerkerk, P. de la Courtstr. 43.
Op 23 November:
Harry v. d. Westen, Wald. Pyrmontstr. 74.
Corrie Westgeest, Vliet E 3 Z'woude.
Jopie v. Velzen, Dorp Hazerswoude.
Corrie v. Leeuwen, Weip. B 74, Z'woude.
Coba Kriek, Potg. laan 24.
Ansje Borst, Javastraat 22, Oegstgeest.
Marietje v. d. Slot, 's Gr. weg 63, N'hout.
Sjaantje v. d. Veer, Atjehstraat 5a.
Ik feliciteer de jarigen.
Wie zijn of haar naam in deze lijst wil
opgenomen zien, schrijve minstens 14 da
gen vóór den verjaardag. Zoo ook wie ver
andert van woonplaats, straat of huisnum
mer, of wie in de lijst een fout ontdekt.
Oom Wim.
De hond met het been
Door Ans Keizer-Klaasen.
Een hondje liep op straat en zag een been.
Toen rende hij vlug en blij er heen;
Besnuffelde het eens, maar viel toen aan,
En wilde toen stikum verdergaan.
Daar kwam van de hoek een andre hond,
Die liep het water al uit de mond.
Kalm liep hij achter de eerste aan,
En keek waar of hij heen wou gaan.
,,'k Ben alleen" dacht de eerste hond
En lei het beentje op den grond,
„Woef, woef," zei eensklaps nummer twee
Vlug nam hij het been van de eerste mee.
Maar, wat was dat voor een lawaai?
Daar kwam een groote does, op een draai
Van de weg met een vervaarlijk gegrom,
Naar de andere hond; toen een gebrom,
Gekef, geblaf, gegrom, en het been?
WeL daar liep toen does mee heen!
En de anderen twee bleven jankend staan
En zijn toen maar naar huis gegaan!
In de val.
Joop had dien morgen geen zin om naar
school te gaan. Moeder was uit en vader
op kantoor. Hij gaat naar de telefoon en
belt het hoofd der school op.
Onderwijzer: „Met wie?"
Joop: „U spreekt met Smit. Joop kan
vandaag niet op school komen, hij heeft
zware hoofdpijn en ligt te bed".
Onderwijzer (die iets vermoedt): „Maar
met wien spreek ik?"
Joop: „Met m'n vader" meneer, laat
Joop zich ontglippen.
