WELKE BONS 1
Toerisme
Momentje
VRIJDAG 15 NOVEMBER 1940
32ste Jaargang No. 9798
Bureaux Papengracbt 32.
Telefoon: Redactie 20015, Administratie 20935.
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
Oir» 103003. Postbnj 11,
Sociale ordening van het
bedrijisleven
Sociale ordening der economie wenschen
wij al heel lang.
Wat dat zeggen wil, weten we.
Wij verlangen, dat de economie, dat het
bedrijfsleven wordt gericht op het alge
meen belang. Dat is sociale ordening.
Niet de overweging, of er tengevolge van
een min of meer onredelijk verlan
gen onder het publiek vraag is naar
een bepaald artikel, niet de overweging, of
er door de aanbieding van een bepaald
artikel een min of meer kunstmatige be
hoefte kan worden gekweekt maar de
vraag, of er een redelijke behoefte is, of
er dus een sociaal belang mede wordt ge
diend, moet beslissend zijn in de produc
tie, in de economie, moet het bedrijfsleven
regelen.
In het bedrijfsleven moet beslissend zijn
het antwoord op de vraag, of daardoor nut
wordt gesticht voor de gemeenschap, niet
of er geld mee wordt verdiend zonder
meer. Wij onderstreepen „zonder meer",
omdat de bedoeling van een sociale or
dening in de economie natuurlijk niet
is, dat er goederen zouden moeten worden
geproduceerd zónder dat daarvoor geld
wordt verdiend. Natuurlijk niet! Ook moet
en mag niet in zulk een sociale ordening
het particulier initiatief worden uitgescha
keld. Men behoeft heusch geen vereerder
te zijn van het liberaal beginsel van vrij
heid in de economie, om het particulier
initiatief r oog en zeer hoog aan te slaan als
op zichzelf een goed van onschatbare so
ciale waarde. Dat particulier initiatief
moet echter worden geleid en gericht van
boven-af, door hen, die het geheel van de
nooden en redelijke verlangens der samen
leving en dezer bevrediging het bëst kun
nen overzien en die daarom, reeds om
deze reden alléén, in eerste instantie voor
het algemeen belang'der samenleving aan
sprakelijk zijn.
Als wij dit vaststellen waarmede
iedereen het eens moet zijn en ieder ka
tholiek, die sociaal ontwikkeld is, het ook
een zal zijn dan spreekt het vanzelf,
dat wij toejuichen het feit, dat de Rijks
commissaris heeft uitgevaardigd een ver
ordening, welker bedoeling is, het bedrijfs
leven te binden, te ordenen, in den geest
van dezen ty<L
De wijze, waarop die verordening dat
doel wil bereiken, zal by de lezing er
van niét onmiddellijk volledig duide
lijk zijn. De „Utrechtsche Courant" van
gisteravond schreef:
„De verordening van den Rijkscom
missaris betreffende de organisatie van
het bedrijfsleven is zonder toelichting
gepubliceerd. Alleen ingewijden zul
len de verre strekking er van kunnen
beoordeelen. Er zijn reeds twee uitvoe-
rinsbesluiten afgekondigd. De organi
satie-commissie, een top-orgaan, voor
heel het bedrijfsleven buiten den land
bouw, is samengesteld. Deskundige op
het gebied van nijverheid en handel,
bank en verkeerswezen hebben daarin
zitting. De mannen uit het bedrijfsle
ven zullen dus een krachtig woord kun
nen meespreken. Maar de leiding blijft
blijkbaar in handen van de overheid."
Dat hierbij de beteekenende, belang
rijke gorganiseerde invloed van de
bij het bedrijfsleven betrokken deskundi
gen uitgeschakeld wordt, ligt in de be
doelde verordening, naar onze meening,
niet op gel-ten.
Wat de volledige bedoeling van de
nieuwe verordening is niet alleen in de
uiteindelijk doelstelling, maar ook in de
keuze van den weg, van de middelen
zal ongetwijfeld nader blijken.
Met groote belangstelling zal worden af
gewacht de verdere ontwikkeling en de
practijk van het door den Rijkscommissa
ris met voortvarendheid genomen initiatief.
OPENLUCHTTHEATER TE TEGELEN
DOOR DEN STORM VERNIELD.
Tengevolge van den storm, die gister
morgen woedde, is te Tegelen het open
luchttheater „de Doolhof" waar in den af-
geloopen zomer tienduizenden de passie
spelen bijwoonden, vrijwel geheel ver
woest.
WAT ANDERE BLADEN
SCHRIJVEN
WAT GIJ NIET WILT DAT U
GESCHIEDT.
In het jongste nummer van het weekblad
der Nederlandsche Unie, De Unie, lezen
we o.m. het volgende:
„De N.S.B.'ers verklaren zich diep-ge-
griefd door de beschuldiging van landver
raad, welke tegen hun beweging in haar
gehéél is uitgesproken. O.i. terecht, want
onlangs is nu ook van officieele Neder
landsche zijde verklaard, dat vele per
sonen op 10 Mei ten onrechte geïnterneerd
zijn geworden. Aan den lijve heeft de N.S.
B. dus ondervonden, hoezeer de laster en
de valsche beschuldiging iemand in zyn
binnenste verwonden kunnen. En men zou
dus mogen aannemen, dat Mussert en de
zijnen zich ook door deze ervaring zouden
laten beïnvloeden bij hun houding tegen
over anderen, overeenkomstig de oude
spreuk: Wat gij niet wilt dat u geschiedt,
doet dat ook een ander niet. Het blijkt
echter, dat zij, die het voortdurend over
hun eerherstel en dergelijke hebben, het
met de eer van anderen niet zoo nauw
nemen (en daarmee dus tegelijk hun recht
van spreken voor zichzélf verloren heb
ben).
Neem bijvoorbeeld het laatste hoofdarti
kel in „Volk en Vaderland" en lees er de
kwalificaties eens op na, die daarin over
De Nederlandsche Unie en haar leiding
staan.
We doen slechts een greep.
„sluw-Joodsche reactie", plagiaat", „ver-
joodsche kwakzalvers", „volksbedriegers",
„volksverraders", „huichelen"; avon
turiers"
Hoe'is het te rijmen, dat de N.S.B. zich-
zelve vrééselijk verontwaardigd toont over
de tot haar gerichte beschuldiging van
landverraad en tegelijk een ander (die bo
vendien met deze beschuldiging niets
uitstaande heeft en haar zelfs verwerpt)
van even erge dingen beticht, namelijk
van „volksverraad" en van „volksbedrog",
dat „de grootste misdaad is?"
Zoo héél veel trekken we ons van deze
lasterpraatjes heusch niet aan. Het kan
echter zijn nut hebben, deze praatjes even
vast te leggen".
BIJNA 3H MILLIOEN ZOMERZEGELS
VERKOCHT
NETTO-OPBRENGST BIJNA 90.000
Volgens de voorloopige gegevens
zijn dit jaar 3.376.925 zomerzegels verkocht,
waarvan de opbrengst boven de frankeer-
waarde bijna 90.000 bedraagt.
Voor de afzonderlijke zegels zijn verkoch
te aantallen en de opbrengst de volgende:
1H cent (toeslag IA ct.) 553.791 st. netto
opbrengst 8.306.865; 2XA cent (toeslag 2A
ct.) 456.786 st. netto opbrengst f 11.419.65;
3 ct. (toeslag 3 ct.) 560.665 st. netto opbr.
16.819.95; 5 ct (toeslag 3 ct.) 757.561 st.
netto opbrengst 22.726.83; 7XA ct. (toeslag
2A. ct.) 606.591 st. netto opbr. 15.164.775;
12Yi ct. (toeslag 3H ct.) 441.531 st. netto
opbrengst f 15.453.585. Totaal 3.376.925 st.,
netto opbrengst 89.891.655.
Het gunstige eindresultaat dat nog
1277.18 boven de opbrengst van de zo
merzegels van 1939 ligt is vooral aan de
goede verkoop-cijfers van de eerste begin
September j.l.' in omloop gebrachte V/2-
centszegel te danken.
Dat ondanks de zorgen van dezen oor
logstijd en hoewel midden de verkooppe
riode een tarief verhooging viel, de op
brengst der zegels zoo gunstig is, stemt tot
verheuging. De sociale en cultureele instel
lingen, welke daarvan profijt trekken, wor
den dank zij den aldus tot uiting gekomen
burgerzin weder in gelegenheid gesteld
haar werkzaamheid op de genoemde gebie
den krachtdadig te bevorderen.
GEEN TOEWIJZING VOOR NIEUWE
CAFé'S "EN HOTELS.
De directeur van het Rijksbureau voor
het hotel-, café-, restaurant- en pension-
bedrijf brengt, na overleg met het centraal
distributiekantoor, ter kennis, dat met in
gang van 15 November 1940 nieuw te ves
tigen bedrijven op het gebied" van het ho
tel-, café- en restaurantwezen niet kun
nen rekenen op toewijzingen, respectieve
lijk lossen bonnen voor gedistribueerd'e en
te distribueeren artikelen. Belanghebben
den kunnen zich tot het inwinnen van na
dere inlichtingen wenden tot genoemd
rijksbureau, Raamweg 14, 's-Gravenhage.
OPENING VAN DE SPOORLIJN
NIJMEGEN—ARNHEM.
Naar wjj van officieele zijde vernemen,
zal Zondag a.s. de electrische spoorlijn
NijmegenArnhem geopend worden.
Voorloop.» wordt een uur-dienst ingesteld.
BROOD.
Elk der met „15" genummerde bonnen
van de broodkaart geeft gedurende de week
van Maandag 18 November tot en met Zon
dag 24 November a.s. recht op het koopen
van 125 gram roggebrood of 100 gram an
der brood.
Voorts geeft elke der met „15" genum
merde broodbonnen recht op het koopen
van een rantsoen gebak. Dit omvat voor de
hierna genoemde bakkerijproducten telkens
ten minste het daarachter geplaatste aantal
grammen:
beschuit 75 gram,
bisquits en wafels 90 gram,
speculaas 140 gram,
andere koekjes 200 gram,
koek 160 gram,
cake 300 gram,
gevuld klein korstgebak (b.v. amandel-
broodjes) 400 gram,
gevuld groot korstgebak (b.v. boterlet
ter) 500 gram,
taart en gebakjes 600 gram.
Voor geheel of ten deeie uit meel of bloem
gebakken producten, welke hierboven niet
genoemd zijn, geldt, dat een rantsoen een
hoeveelheid omvat, waarin 70 gram meel of
bloem is verwerkt.
De op 24 November nog niet gebruikte
bonnen, blijven voorts nog geldig geduren
de de week van 25 November tot en met 1
December a.s., met dien verstande, dat zy
gedurende laatstgenoemde week niet ge
bruikt mogen worden voor het koopen van
brood of gebak in hotels, restaurants e.d.
KAAS.
Gedurende het tijdvak van Maandag 18
November tot en met Zondag 24 November
a.s. geeft de met „51" genummerde bon van
het algemeen distributiebonboekje recht op
het koopen van 100 gram kaas. De bonnen,
welke op 24 November a.s. nog niet gebruikt
zijn, blijven nog geiaig tot en met Zondag
1 December a.s., met dien verstande, dat
deze bonnen gedurende de week van 25 No
vember tot en met 1 December a.s. niet ge
bruikt mogen worden ter verkrijging van
kaas in hotels, restaurants, e.d.
EIEREN.
De met „64" genummerde bon van het al
gemeen distributiebonboekje .geeft gedu
rende het tijdvak van Maandag 18 Novem
ber tot en met Zondag 24 November a.s.
recht op het koopen van één ei. De bonnen,
welke op 24 November nog niet gebruikt
zijn blyven voorts geldig tot en met 1 De
cember a.s., met dien verstande dat ook zij
gedurende de week van 25 November tot
en met 1 December a.s. niet gebruikt mo
gen worden in hotels, restaurants e.d.
VLEESCH.
Van de vleeschkaart geeft gedurende het
tijdvak van Maandag 18 November tot en
met Zondag 24 November a.s. elk der vier
met „09 Vleesch" gemerkte bonnen reoht
op het koopen van 1ÖÓ gram vleesch, been
inbegrepen, of een rantsoen vleesch waren.
De met „09 Worst, vleeschwaren" gemerkte
bon geeft gedurende dut tijdvak uitsluitend
recht op het koopen van een rantsoen
vleeschwaren.
De bonnen, welke op 24 November a.s.
nog niet gebruikt zijn, blijven nog geldig
tot en met Zondag 1 December c.s. ook
voor voor deze bonnen geldt, dat zij ge
durende de tweede week van hun geldig
heidsduur dus van 25 November tot en
met 1 December as. niet gebruikt zul
len mogen worden in hotels, restau
rants e.d.
Het rantsoen vleeschwaren, dat per bon
kan worden gekocht bedraagt 75 gTam voor
gerookt of gekookt varkens-, rund- of kalfs-
vleessch en voor gerookte worstsoorten,
100 gram voor gekookte worstsoorte", rol
pens en knakworst, 125 gram voor lever
artikelen, tongen worst en nierbrood en 150
gram voor bloedworst.
BEPERKING SERINGEN-CULTUUR.
Tot vijftig1 procent van de normale
productie.
De Ned Sierteeltcentrale zal voor de
cultuur-1941 van seringen een bepaling
in de productie voorschrijven, hierop neer
komende, dat slechts de helft van de
trekbare struiken voor het seizoen 1940
1941 getrokken zal mogen gorden.
Voor de overige vijftig procent trekbare
struiken zal een vergoeding worden gege
ven, terwijl tevens nader zal worden be
paald, hoe ten opzichte van deze laatste
struiken gehandeld zal moeten worden.
XLVTI.
STADSGEZIGHT No. 1.
Wanneer een prijsvraag werd uitge
schreven naar het schoonste stadsgezicht
te Leiden, zou ik geen oogenblik aarze
len of wankelen.
Ons Leidsch gemeenbest is kwistig be
deeld met vredige hofjes, vergeten bin
nenplaatsen, verscholen stegen en met
grachten, waarvan het water sinds eeuwen
niet meer ververscht lijkt.
Maar dergelijke idyllische en dikwijls
muffe plekjes, die het oog ziet als een
welgeslaagde-kleuren-photo, vallen buiten
de bepalingen van een uit te schrijven
prijsvraag naar stadsgezichten. Zy zijn
niet representatief voor Leiden. Wij zou
den er ons beiden voor schamen u en
ik om aan kennissen een ansichtkaart
te sturen van het Loridanshofje met daar
op gedrukt: stadsgezicht te Leiden.
De bekroonde inzendingen van de prijs
vraag zouden een beeld moeten geven van
Leiden, zooals het reilt en zeilt, van de
bloeiende, levende stad, die haar roem
vergaard heeft in het verleden en roem
verovert in het heden.
Zoover mij bekend, is het stadsgezicht,
dat met de eerste prijs gaat strijken, nooit
geschilderd (het leent zich daartoe mis
schien minder goed; anders begrijp ik er
niets van!) of gefotografeerd (daartoe
leent het zich zeker niet).
Het is een druk punt, midden in het wa
ter en ombouwd met een grillig en gezel
lig mengelmoes van stijlen. Het is
Wanneer door deze lange om-den-tuin-
leiding het vermoeden is gegroeid, dat de
oplossing van de prijsvraag aan den grap- j
pigen of bespottelijken kant is, moet ik
daar met kracht tegen opkomen. De be
kroning werd met volle verstand en rijpe
ervaring toegekend aan de Kippenbrug.
Vanaf de Kippenbrug (tusschen de twee
Vrouwenstegen) heeft men een niet ge
noeg te prijzen uitzicht op de Hoogstraat
en op de splitsing van den Rijn.
De grijze stad.
Die, door den Rijn bespoeld, aan Maarne
en Vliet gelegen,
In vollen overvloed den room van
's Hemels, zegen
Uit haar zoo vruchtbre streek, als
zuivelrijk gewest
Door ieder jaartij heen ziet vloeien in
haar vest.
Deze dichterlijke ontboezeming van J.
de Kruyff past als bijschrift op het stads
gezicht vanaf de Kippenbrug.
Daar ligt het hart van de grijze stad
open.
Daar ligt dé Vischbrug, de „Groote
Brugge", oudtijds de eenige vaste verbin
ding over den Rijn aanvankelijk van
hout, in de middeleeuwen reeds van steen.
Deze verbinding was zoo belangrijk, dat
alle 24 ambachten van Rijnland in het on
derhoud moesten bijdragen.
Daar steekt de Burcht zijn kroezelige
kuif op boven een borstwering van win
kelhuizen; daar sluit het scherpe, rijzige
dak van de Hooglandsche kerk het pano
rama af.
Links, vooruitstekend in den Rijn, komt
het „Huis ter Lucht" uit het water op.
Vroeger ging het praatje, dat hier het kas
teel der burggraven te zoeken was, doch
deze legende is afdoende weerlegd.
In het midden en rechts moderne hoog-
opstevenende winkelpaleizen, die beide
POSTBODE.
Ik wil het vandaag opnemen voor de
post. Het lijkt zoo gemakkelijk, dat
ambt van postbode. Je (behoeft slechts
het vermogen te hébben een adres op
een brief of kaart te ontcijferen om
deze daarna in een brievenbus te du
wen en klaar is Kees. Je krijgt er een
costuum bij met een cape voor het
geval, dat het regent een leeren
brieventasch, een stormlantaarn en een
weeksalaris. Dat baantje lijkt niet
kwaad. Vooral des zomers. Dan is wan
delen een heel prettig ding. En nu heb
ben wij gelezen, dat de directeur der
P.T.T. de laatste bestelling ook nog wil
afschaffen. Maar dat is gelukkig al weer
tegengesproken. Niet, dat ik die men-
schen hun rust-met-behoud-van salaris
zou misgunnen. Het is waarlijk geen
pretje om in een tijd, dat medeburgers
van den wal in den sloot komen, met
kattenoogen naar naambordjes en huis
nummers te moeten turen, opdat de
bewoner wete, dat het truitje dat tante
Mina heeft gebreid de vreugde der ge-
heele familie heeft ö:oen oplaaien. En
daarvoor begeeft de postbode zich in le
vensgevaar.
Ik 'behoef slechts te denken aan deze
Novemberstorm. Dat is ook geen pretje.
En men kan wel zeggen, dat die men-
schen gehard worden, zoo in wind en
weer, en tegen den storm op te tornen
en in een allerverschrikkelijkste regen
rond te zeilen, maar ik zoü niet graag
de berg zakdoeken wasschen van ver
kouden postboden.
En het is maar goed1, dat zij nu hulp
krygen. Voor iederen postbode een
leerling-assistent. Om de nummers af
te roepen. En zijn collega aan z'n jasje
te trekken als hij in het water wil stap
pen. In den zomer is 't wel aardig.
Maar nou is 't niks geen leuk baantje.
Maar goed, dat de directeur-generadl
zoo'n zorgzaam huisvader is.
Dat zie je niet veel iby generaals.
V
tot de best-geslaagde voorbeelden van
nieuwen zakelijken bouw kunnen worden
gerekend, zonder zich te buiten te gaan
aan „Neue Sachlichkeit".
Op de Vischbrug werd vroeger visch
verkocht maar bokking en haring wer
den er aldus luidden de oude voor
schriftenniet geduld.
De brug was versierd met twee wapen
zuilen: een schaap, dat de gekruiste sleu
tels hield, en een leeuw of een dier wat
erop lijkt, dat de tweeling-adelaars van
Rijnland omklauwde.
Deze wapens, op gedraaide zuilen van
later datum, flankeeren thans de opgang
naar de Burcht. Zij behooren echter thuis
op de Vischbrug; het zou een daad van
historische rechtvaardigheid zijn aan de
„Groote Brugge" haar onderscheidingstee
kenen terug te geven.
Het raadsel, waar de Vischkapel haar
plaats had (de vischverkoopcrs kwamen
er vóór de markt begon, Mis hooren) is
nog steeds niet opgelost. De plaats van de
St. Hubertuskapel, welke in de Burgsteeg
stond en waar de burggrafelijke familie
kerkte, is zelfs géén raadsel; we weten
slechts, dat er zulk een kapel geweest is,
en alle verdere nasporingen zijn vruchte
loos gebleven.
VENATOR VAGANS.
BULLITT AMBASSADEUR TE
LONDEN?
NEW YORK, 15 Nov. (D.N.B.) De „Asso
ciated Press" meldt uit Washington, dat
den vroegeren Amerikaanschen ambassa
deur in Parijs, Bullitt ,de functie van am
bassadeur in Londen is aangeboden.
NIEUWE AARDSCHOKKEN IN
BOEKAREST.
BOEKAREST, 15 Nov. (D.N.B.) Gisteren
om 16 uur 38 is in Boekarest een nieuwe
aardbeving van de derde sterkte gevoeld.
Voor zoover tot dusver bekend, is er ech
ter niet opnieuw materieele schade aan
gericht.
Het grechtshof te Boekarest heeft thans
ook de arrestatie van den architect en een
ingenieur der bouwonderneming gelast,
welke den ingestorten Carlton-wolken-
krabber gebouwd heeft. Uit het puin van
dit gebouw konden gistere nnog acht lij
ken geborgen worden.
Naar pas thans bekend wordt, is de weg
van Kronstadt naar Buzau in het gebergte
op een plek door de aardbeving over een
lengte van 200 M, gespleten, zoodat het
verkeer volkomen gestagneerd is.
Verscheidene heuvels zijn gaan glijden
en rotsblokken hebben de bedding van de
rivier Buzau versperd. Uit de aardspleten
dringt een grijze vloeibare stof.
BRITSCH VRACHTSCHIP TOT ZINKEN
GEBRACHT.
BERLIJN, 15 Nov. (D.N.B.) Donderdag
middag heeft een Duitsch gevechtsvlieg
tuig, naar D.N.B. verneemt, weder een
Britsch vrachtschop ten N.W. van Ierland
tot zinken kunnen brengen. Het schip, dat
een grootte had van ongeveer 5000 brt.,
kreeg een treffer in het achterschip en een
treffei in de machinekamer, terwijl twee
bommen vlak naast den scheepswand in
sloegen. Het schip geraakte terstond in
brand, maakte slagzij en begon te zinken.
ENGELSCHE VERSPERRINGSBALLONS
BOVEN ZWEDEN
STOCKHOLM, 15 Nov. (D.N.B.) Het
aantal naar Zweden afgedreven Britsche
versperringsballons is gisteren en vandaag
weer aanzienlijk geweest. Een ballon bleef
bij Kristianstad in Zuid-Zweden aan een
leidingdraad hangen. Uit verschillende
plaatsen in Zuid-Zweden komen verder
berichten over schade aan electrische lei
dingen. In de buurt van Gotenburg heeft
een troep kleine jongens in triomf een van
de ballons weten te grijpen en in te
leveren.